INFORMATIKA 6 MULTIMEDIJA GRAFIKA DIGITALNI MEDIJI 18 3

INFORMATIKA 6. MULTIMEDIJA, GRAFIKA, DIGITALNI MEDIJI 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 1

Ciljevi • Definisati pojam i terminologiju multimedija • Uporediti različite tipove grafičkih programa koje koriste umjetnici, fotografi, dizajneri i ostali • Objasniti kako računari mijenjaju način rada amatera i profesionalaca u oblasti videa, animacije, audia i muzike • Opisati načine kreiranja multimedijskih sadržaja računarom za umjetnost, zabavu, edukaciju i poslovanje • Objasniti odnos između hipermedija i multimedija kroz praktičnu primjenu • Prezentovati današnje i buduće primjene multimedijalne tehnologije 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 2

Multimedija • Porijeklo reči: – “multi” (latinski multus) = mnogobrojan – “media” = “medium” = “intermediary”’ = posrednik (latinski medium = kanal/sistem komunikacije, informacija zabava) • Značenje na polju informacija: – Više posrednika (“multiple intermediaries”) istovremeno između izvora i odredišta informacije, – Višestrukost načina (“multiple means”) na koje se informacija čuva, prenosi, prikazuje ili preuzima. 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 3

Web i Multimedija: • Skup različitih vrsta informacija koje naša čula primaju sveobuhvatno i lako Tim Berners-Lee (London, 1955) • Popularna na poslu, u obrazovanju, nauci, umjetnosti itd. - WWW, hipertekst (HTTP) • Elektronski sadržaj: - radi na MIT-u, rukovodilac W 3 C • kompleksniji i sadržajniji od papirne forme, zvuka ili slike • lakše se pakuje na digitalnim medijima • lakše se prenosi (Internet, CD i DVD, mobilni telefoni, TV) 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 4

Multimedija • Povezuje: verbalnu i neverbalnu informaciju • Sadržaj uključuje: • tekst, grafiku, animaciju, zvuk i video • interakciju sa strukturom povezanih elemenata sadržaja • interaktivno kretanje korisnika, po izboru, kroz sadržaj • Često se naziva i hipermedija 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 5

Multimedija • Obuhvata: • Sredstvo prenosa : projektor, računar, televizija, Internet, mobilni. . . • Format prikazivanja informacije: tekst, slika, zvuk, video, animacija Primjer: koncert multimedijskog sadržaja: u • Čula za opažanje je zapravo multimedijski sadržaj vid i sluhkome pored izvođača učestvuju i razni tehničari koji i? omogućavaju emitovanje slike uz laserske animacije, svjetlosne efekte, snimanje i digitalizaciju događaja… 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 6

Karakteristike multimedije • Multimedijski prikaz sadrži više elemenata informacija • Elementi su kombinovani i usklađeni u vremenu i prostoru • Kombinacija različitih medija: § ljudski mozak ih lako obrađuje § može pomoći korisniku u procesu usvajanja podataka § pruža mogućnost izbora i oblikovanja vlastitog iskustva § olakšava učenje i razumjevanje 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 7

Karakteristike multimedije • Karakteristike - linearna i nelinearna multimedija: • Linearni sadržaj teče bez uticaja posmatrača, npr. filmovi • Nelinearni omogućava interaktivno upravljanje i kretanje korisnika kroz aplikaciju Primjer: kompjuterska igra ili digitalna enciklopedija • Multimedijski prikazi: – Uživo, dozvoljavaju interakciju preko voditelja ili izvođača – Snimljeni sadržaj ima sistem navođenja, najčešće preko menija • Multimedijski sadržaj može se gledati pomoću: ― Media playera, projektora, prijemnika, uživo na bini. . . 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 8

Pravila multimedije – Prikazivanje informacija u više formata koji se upotpunjuju – Vremenska usklađenost i prostorna povezanost – Koherentnost - elementi povezani smisaono razumljivo i usklađeno – Individualnost - svaka poruka je prilagođena korisniku 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 9

Zašto multimedija? – Povećava sposobnost čovjeka da primi nove informacije – Povećava obim, kvalitet i brzinu učenja: – samo audio stimulacije oko 20% sadržaja, – audio-vizuelnu stimulaciju oko 30% sadržaja – interaktivne multimedijske prezentacije do 60%. Primjer: - čitanjem knjige čovjek prima 3 miliona bita/času - gledanjem slika čovjek prima 3 miliona bita/sekundi 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 10

Multimedija: tekst • Riječi i simboli su najčešći komunikacioni sistem • Vitalni elementi multimedijskih menija, navigatora i poruka • Tekstovi su kratki i jezgroviti – čitanje na ekranu je zamorno – “jedna slika govori više od hiljadu reči” • Koristi se raznovrsna organizacija teksta (zanimljiva): – različite vrste slova, pisma, boje i izgleda, zaglavlja, isticanje itd. 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 11

Računarska grafika Terminologija: Pixeli: bijeli, crni, sivi ili obojeni elementi slike na ekranu Paleta: na meniju alata oponaša realni slikarski pribor Bitmapirana (rasterska) grafika: preslikavanje piksela na ekran/papir Vektorska (objektno orijentisana) grafika: sadrži tačne geometrijske podatke Dubina (piksela) boje: (bitska dubina) broj bita dodijeljen svakom pikselu Rezolucija: gustina piksela (na ekranu, štampača) • smanjenje -gube se detalji sa slike • povećanje - zahtijeva interpolaciju između tačaka 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 12

Računarska grafika • Primjeri dubine boje: • Crno-bijele slike: 1 bit po pikselu (b/p) • U RGB (crvena, zelena, plava) modelu boja za: – jednostavan crtež od 8 b/p (28 = 256 različitih boja) – slike u punoj boji od 24 b (224≈16, 7 miliona boja) • U CMYK (cijan, magenta, žuta i crna) modelu boja: – za svaku od četiri komponente po 8 b/p. – 232 ili preko 4 milijarde različitih boja! 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 13

Primjer: Računarska grafika Dubina boja 1 -bitna dubina 4 -bitna dubina 8 -bitna dubina 16 -bitna dubina 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 14

Računarska grafika • Broj piksela određuje sadržaj i veličinu grafičkog fajla • Broj piksela slike je: – rezolucija ekrana -broj piksela po inču, npr. 1024 x 768 – rezolucija štampača - broj tačaka štampe po dužnom inču, najčešće 300 ili 600 dpi (tačaka ili piksela po inču) (nekoliko puta veća od rezolucije ekrana) 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 15

Računarska grafika • Potreban memorijski prostor (PMP) za zapis slike: PMP = broj piksela x dubina piksela (boje) Primjer 1: za sliku u boji sa štampačem rezolucije 600 dpi, veličine 10 x 8 inča, broj piksela je (10 x 600) x (8 x 600) = 6000 x 4800 = 28 800 000, dubina piksela je 32 bita=4 B, a potreban memorijski prostor više od 100 MB. • Za smanjenje grafičkih fajlova i uštedu memorijskog prostora koriste se programi za kompresiju. 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 16

Računarska grafika Kompresija najčešće korišćenih grafičkih formata: – PCX, TIFF i BMP – kompresija bez gubitaka • Nekomprimovani-komprimovani podaci bez gubitaka (Win. Zip) • široko su zastupljeni u obradi slika i stonom izdavaštvu • dobri su za editovanje, ali ne i za korišćenje na Webu – GIF, JPEG i PNG – kompresija sa gubicima • namenjeni su za upotrebu na Webu • LZF, JPEG-JFIF, PNG (poboljšan LZF, slično pkzip) • troše manje memorijskog prostora, lakše se šalju preko mreže 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 17

Primjer: Računarska grafika • Formati grafičkog fajla - način organizuje informacija o slici u fajlu: – Windows bitmaps: . BMP – Device independent bitmaps: . DIB (Win 3. 1, rijetko se koristi) – PC Paintbrush (MS DOS grafički softver): . PCF, . TIFF i. GIF – True Visions Targa: . TGA – Portable Document Format: . PDF – Graphics Interchange Format: . GIF – Joint Experts Photography Group: . JPG, . JEPG – Tagged Image File Format. TIFF – Apple Macintosh. PICT 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 18

Računarska grafika • Uključuje: – računar i grafički korisnički interfejs (GUI) – multimedijalne sisteme na Internetu – grafičke multimedijalne programe za prikaz sadržaja na DVD • Namjena: – široka primjena u nauci, industriji, arhitekturi i grafičkom dizajnu – industrijska štampa, inženjerstvo, hirurgija, kretanja krvotoka – numerička mehanika za dinamičku simulaciju ponašanja fluida itd. 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 19

2 D računarska grafika 1. Rasterska ili bitmapirana grafika (RG) i 2. Vektorska grafika (VG) 1. Rasterska (bitmapirana) grafika (RG): – stalna 2 D mreža piksela na ekranu monitora/štampaču – svaki piksel ima: • vrijednost - svjetlinu, boju, transparentnost. . . • konačnu rezoluciju - povećanjem se gubi kvalitet – postoje formati koji uključuju i RG i VG Primjer: . pdf, . swf - Shockwave Flash za animiranu VG 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 20

Primjer: Bitmapirana grafika 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 21

Primjer: Bitmapirana grafika 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 22

Rasterska ili bitmapirana grafika Koristi se za slikanje • Corel Digital Studio 2010 – alat za crtanje i obradu digitalnih sadržaja • Softver: Corel Painter – Slikanje piksela na ekranu pomoću miša – Kretanje pokazivača pravi linijske i druge forme na ekranu – Memoriše slike od > 300 dpi 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 23

Primjer: Rasterska ili bitmapirana grafika 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 24

Rasterska ili bitmapirana grafika • Obrada slika i fotografija na računaru, alatima kao što su: • Adobe Photoshop, i. Photo i Microsoft Picture. It itd. • Snažniji od klasičnih fotografskih tehnika retuširanja • Preurede fotografije da se ne može primjetiti narušavanje originalnosti • Uprošćavaju i automatizuju prihvat, obradu ii distribuciju digitalnih slika Fotografisati 18. 3. 2018. 13: 04 Kombinovati sa drugim objektima Glava 6 Napraviti poruku 25

Rasterska ili bitmapirana grafika • Ima sledeće prednosti: • Bolju kontrolu teksture • Bolje sjenčenje i finije detalje • Bolji prikaz na ekranu • Bolje uljepšavaju fotografije • Simuliraju prirodne slikarske podloge 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 26

2 D vektorska grafika (VG) – Objektno orjentisana grafika, sadrži tačne geometrijske podatke o: • topologiju, koordinatne i boju tačaka, veze između tačaka – Koristi krugove, pravougaonik, linije, trouglove – VG-u prepoznaje program pomoću kojeg je nastala – Neki programi za VG mogu čitati druge formate: • Freehand čita Corel Draw. cdr fajl – Sa povećanjem rezolucije VG ne gubi kvalitet slike: • ima tačne podatke o geometriji slike itd. 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 27

2 D vektorska grafika (VG) Koristi se za crtanje • Softver memoriše slike kao kolekciju linija i oblika • Memorijski zahtjevi nisu tako veliki kao kod bitmapiranih • Mnogi alati za crtanje su slični alatima u bitmapiranim softverima • Objektno orjentisani crteži imaju sledeće prednosti: • Bolji za kreiranje štampanih grafikona • Bolji za kreiranje dijagrama i ilustracija • Linije su jasnije, a oblici glatkiji 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 28

2 D vektorska grafika (VG) • Neki integracioni programi sadrže module i za crtanje i za slikanje: • nude nove mogućnosti i objedinjavaju oba sistema u jedan • Post. Script (tzv. page-description language): • standard za opis fontova, ilustracija itd. štampanih stranica • na osnovu tekućeg crteža softver pravi Post. Script program • koriste ga profesionalni programi za crtanje: • Adobe Illustrator i Macromedia Freehand i dr. • ugrađen je u laserske štampače i druge izlazne uređaje 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 29

2 D vektorska grafika (VG) Kreiranje umjetničkog djela: preporuke • • • Reprogramirajte se. . . opustite se Izaberite pravi alat za dati posao Preuzmite najbolje Ne preuzimajte bez dozvole Zaštitite vaš sopstveni rad: • U. S. Copyright Office Web Site: http: //lcweb. loc. gov/copyright/ 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 30

3 D Računarska grafika – Nastala pojavom jakih računara (tzv. radnih stanica): • LISP (List Processing Language) mašina • Silicion Graphics sa RISK procesorima – Utemeljena na principima 2 D vektorske grafike – Program pohranjuje geometrijske podatke (poligone) o 3 D prostoru: • tačke, linije koje spajaju tačke i strane između linija • daje osjećaj stvarnosti nekom računarski napravljenom objektu • vrši sjenčenje, teksturiranje i rasterizaciju 18. 3. 2018. 13: 04 Glava 6 31

3 D Računarska grafika • Sjenčenje: – simulacija izgleda poligona kada na njega pada virtuelna svjetlost – omogućava puno realniji prikaz 3 D slike – koristi se u računarskim igrama i generisanim filmovima (CGI) • Tekstura: – pozadina koja se "lijepi" na 3 D poligone i dodaje utisak stvarnosti – osim boja, moguće je stavljati slike za realniji prikaz objekta • Rasterizacija - pretvaranje kontinualnih oblika u diskretni, – algoritmi: DDA (Digital. Differential. Analyzer), Bresenhamov. . . – tipovi : klasična, hijerarhijska, scan-line, brza. . . 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 32

3 D Računarska grafika Programi za 3 D računarsku grafiku: • Adobe Systems, • Graphical Kernel System (GKS), • BRL-CAD, • Macromedia Flash, • Computer Graphics • Macromedia Shockwave, • Metafile (CGM), • Open Inventor, • Crystal Space, • Open. GL Pixia, • Direct. X, • Post. Script, • GLUT, • Scalable Vector Graphics (SVG), • X Window System 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 33

3 D Računarska grafika Softver za 3 D modelovanje • Kreira trodimenzionalne objekte alatima sličnim za crtanje • Neke aplikacije kreiraju animirane prezentacije na ekranu • Fleksibilan je i može da kreira 3 D model, da ga rotira i izabere proizvoljan ugao posmatranja • Omogućava “kretanje” kroz 3 D okruženje koje postoji samo u računarskoj memoriji Primjer: Solid. Works 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 34

Primjer: Računarska grafika Slike u vidu žičanih okvira; na desnoj strani su iste slike potpuno renderovane sa dodatom teksturom površine Renderovanje: proces izrade grafičke slike na računaru na bazi digitalnog modela 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 35

3 D Računarska grafika • • • Računarski podržan dizajn – CAD (Computer Aided Design): • kreira različite proizvode na ekranu (čipovi, zgrade, …) • testira prototip proizvoda • jeftinija, brža i preciznija tehnika od tradicionalnog dizajna Računarski podržana proizvodnja – CAM (Computer Aided Manufacturing): • podaci se iz CAD unose u CAM program za proizvodnju • CAD/CAM softverski paket pretvara slike u proizvode Računarski integrisana proizvodnja – CIM (Computer Integrated Manufacturing)- sinonim za kombinaciju CAD/CAM: • Predstavlja korak ka potpuno automatizovanim fabrikama 21. vijeka 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 36

Primjer: Primjena računarske grafike 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 37

Primjer: Primjena računarske grafike 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 38

Primjer: Primjena računarske grafike 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 39

Primjer: Primjena računarske grafike 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 40

Primjer: Primjena računarske grafike 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 41

Primjer: Primjena računarske grafike 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 42

Primjer: Primjena računarske grafike 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 43

Prezentaciona grafika • Automatizuje kreiranje vizuelnih sadržaja • Pomaže u predavanjima, obuci, prodaji itd. • Kreira slajd šou direktno na monitoru/LCD projektoru uključujući nepokretne slike, animaciju i video klipove • Način prezentacije: • Imati u vidu šta je osnovni cilj i ko su slušaoci • Istaći osnovne ideje, držati se jednostavnosti • Koristiti oskudan tekst i konzistentan dizajn • Pametno izabrati umjetnički dio prezentacije • Zadržati svaki slajd dovoljno dugo • Stil: recite šta ćete reći, zatim to recite, a potom recite šta ste rekli 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 44

Primjer: Prezentaciona grafika Započinje se kreiranjem osnovnih izvoda predavanja, aranžiranjem naslova i podnaslova u odgovarajućem redoslijedu 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 45

Primjer: Prezentaciona grafika Možete dizajnirati pozadinu, okvire, tekst ili izabrati profesionalno dizajnirane šablone iz kolekcije koja se isporučuje zajedno sa Power. Point softverom Program zatim postavlja tekst na izabrani šablon za svaki slajd prezentacije 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 46

Primjer: Prezentaciona grafika Prezentacija se može transformisati u štampane folije, slajdove ili se može direktno projektovati na ekran, ili preko projektora na spoljašnje projekcione panele 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 47

Primjer: Prezentaciona grafika Microsoft Producer pruža mogućnost kombinovanja prezentacije sa video zapisom govornika i tekućim sadržajem 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 48

Dinamički mediji - prevazilaženje štampane stranice • Savremeni elektronski mediji sadrže dinamičke informacije • Dinamičke informacije se mijenjaju u toku vremena ili na zahtjev korisnika i omogućavaju: • Hipertekst We’re on the threshold of a moment in cinematic history that is • Hipermedije unparalleled. Anything you can imagine can be done. If you can • Animaciju draw it, if you can describe it, we can do it. It’s just a matter of cost. • Stolni video —James Cameron, filmmaker • Audio 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 49

Dinamički mediji - prevazilaženje štampane stranice • Hipertekst (HTTP –Hypertext Transfer Protocol): • specijalni tip baze podataka • kreira nelinearne medije informacija • objekti (tekst, slike, muzika, programi itd. ) su povezani na nesekvencijalan (nelinearan) način • objekti se mogu kreativno međusobno povezivati • izborom jednog mogu se vidjeti svi ostali linkovani objekti • posebno pogodan za pretraživanje baza podataka na Vebu 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 50

Dinamički mediji - prevazilaženje štampane stranice • Hipermedija (WWW) (sinonim: multimedija): • računarski baziran sistem za pristup multimdijalnim sadržajima • multimedijalni sistem u kojem se informacioni sadržaji povezuju i prezentuju zajedno sa HTTP programom • kombinacija teksta, brojeva, grafike, animacije, audia i videa u HTTP dokumentu korisnika • omogućava prelaženje sa jednog na drugi dokument na Internetu 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 51

Dinamički mediji - prevazilaženje štampane stranice • Alati za kreiranje hipermedija/multimedija • Adob. Flash, Visual. Fox. Pro, MSPower. Point, Adobe. In. Design. . . • Hipermedijalni dokumenti: • mogu biti dezorjentišući • nemaju uvijek linkove koje bi korisnici željeli (“izgubljeni” linkovi) • ponekad frustrira težak prelazak sa jednog dokumenta na drugi • ne omogućavaju zapisivanje komentara na marginama itd. • hardver može biti pretežak • umjetnost hipermedija je još uvek u povoju 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 52

Dinamički mediji - prevazilaženje štampane stranice Animacija: grafika u vremenu – Omogućava vizuelizaciju u multimediju – Svaki frejm je računarski generisana slika – Računar prikazuje slike u regularnim vremenskim razmacima – Tromost oka – omogućava animaciju (Tweening tehnika) – Pokret je iluzija – sastavljen je od mnogo slika: – film - 30 sl/min, crtani film – 24 sl/sek, animacija 1215 sl/sek 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 53

Dinamički mediji - prevazilaženje štampane stranice Stolni video: računar, film i TV • Digitalni video: • kopira se, edituje, memoriše i emituje bez gubitka kvaliteta • zamijenio je analogni video u većini primjena (i filmske kamere) • digitalna video kamera snima scene u digitalnom obliku 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 54

• • Dinamički mediji - prevazilaženje štampane stranice Stolni video: računar, film i TV Digitalna video produkcija: • koristi računar i softver i nelinearne tehnike editovanje, Softver za video editovanje (Adobe's Premiere, Avid's Media Composer , Xpress Pro, Apple's Final Cut Pro itd. . ): • eliminiše nepotrebne scene i produkuje specifične video efekte • kombinuje video sa više izvora i spaja scene bez prelaza, • distribuira video (DVD, veb striming, i. Pod itd). Morf - tehnika topljenja slike tokom vremena: • video klip u kome se jedna slika transformiše u drugu Kompresija podataka: • obavlja se hardverski i softverski 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 55

Dinamički mediji: prevazilaženje štampane stranice Stolni video: računar, film i TV Mnogi Web sajtovi dostavljaju video sadržaj korisnicima koji posjeduju širokopojsanu Internet konekciju 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 56

Dinamički mediji - prevazilaženje štampane stranice Digitalni audio • Govor i muzika: kontinualni audio signali • Digitalizacija kontinualnog audio signala: – uzorkovanje u vremenu (fu), kvantizacija po amplitudi i kodiranje za prenos • Digitalna telefonija (fd=300 Hz do fg=4 KHz): – fu=2 xfg= 8 KHz, kvantizacija uzorka 8 b – kapacitet kanal za prenos: 8 bita/uzorku x 8. 000 uzoraka/s = 64. 000 bita/s=64 kb/s – kapacitet ISDN linije (176 kb/s) dovoljan za prenos 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 57

Audio • Muzički CD - čujni opseg muzike 20 Hz - 22 KHz: – fu=44 KHz za stereo zvuk (dva posebna kanala) – kvantizacija svakog uzorka sa 16 bita po kanalu – potreban kapacitet prenosa od: 32 bita/uzorku x 44000 uzoraka/s = 1. 408. 000 bita/s = 1, 4 Mb/s - kapacitet ISDN linije (176 kb/s) nije dovoljan za prenos • Programi za reprodukciju: Windows Media Player, Real. Player • Programi za obradu zvuka: Sound. Forge, Wave. Lab, . . . • Codec-i (kodiranje/dekodiranje): PCM, GSM, MPEG Layer 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 58

Primjer: Audio • Govorna komunikacija u Win XP • hardver – zvučna kartica – mikrofon – zvučnik (slušalice) • softver – Speech Recognition – Text To Speech 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 59

Audio Šta digitalni audio jeste, a šta nije? • • Ne treba neovlašćeno kopirati Ne treba vršiti isuviše veliku kompresiju Treba poznavati formate tonskih zapisa (. wav, . mp 3, …) Potrebno je razumjeti šta je streaming i downloading – Fiksni (downloaded) audio: • Microsoft wave (. wav) • MPEG Layer 3 audio (. mp 3); perceptualno kodiranje (10: 1) • Midi (. mid) zapis izvođenja muzike – Streamed audio • Real audio (. ra) 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 60

Sintetički muzičari: računari i audio • Audio digitalizatori –prihvataju zvuk i memorišu kao niz binarnih podataka • MIDI (Musical Instrument Digital Interface) - komunikacioni metod: • standardni interfejs za komunikaciju računara i elektronskih muzičkih instrumenata • standardni format za reprezentovanje muzičkih informacija u digitalnom zapisu • standardizovan softver za komponovanje i uređivanje elektronske muzike 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 61

Primjer: Dinamički mediji MIDI • MIDI formati fajlova: –. SMF - Standardni MIDI; . KAR - MIDI Karaoke; XMF - File Formats – RIFF-RMID koristi se i za generisanje tonova u mob telefonu • MIDI Machine Control: – Koriste se u studijima za snimanje, sinhronizaciju i kontrolu • MIDI Controller: – Kontroliše različite muzičke instrumente • MIDI Notation: – programi za postavljanje nota pomoću miša i tastature računara • MIDI naredbe mogu interpretirati različiti muzički uređaji: – sintesajzeri, sempleri, sekvenceri • MIDI podrška: – > 300 kompanija (Apple, Glava 6 Microsoft, Nokia, Sony i dr. ) 62 18. 3. 2018. 13: 05

Dinamički mediji • Sintesajzer: sintetiše tonove na osnovu matematičkih formula • Sempler: konvertuje kontinualne signale u diskretne Primjer: Cubase SX obliku klavijature šalje MIDI signale • Sekvencer: tastatura u MIDI/Audio profesionalni sekvencer poslednje generacije računaru • softverom za sekvenciranje računar interpretira MIDI naredbe • softver za sekvenciranje pretvara računar u muzičku mašinu • omogućava evaluaciju progresa muzičara i studije tuđe muzike • snima komponovanu muziku za reprodukciju u MIDI formatu 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 63

Primjer: Sekvencer Broj muzičara zavisi od sekvencera koji izvodi muziku zajedno sa muzičarima uživo u toku koncerta ili predstave • Abelon’s Live je sekvencer sa posebnim mogućnostima za premošćavanje komunikacione barijere između pjevača i računara u koncertnim uslovima 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 64

Dinamički mediji • Elektronska muzika: • dizajnirana u potpunosti pomoću digitalne tehnologije • muzika se digitalizuje i memoriše na audio CD-ove sa visokom fu i brojem bita po uzorku • teško je razlikovati originalni analogni snimak od digitalnog • klasična muzika - primjer sekvenciranih muzičkih komada i. Tunes muzička prodavnica pomaže Mac i Windows korisnicima kupovinu muzike po željenim autorima u zaštićenom digitalnom formatu 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 65

Primjer: Dinamički mediji Popularni digitalni audio formati Format Downloadable Streamable Tipična upotreba. . . MP 3 Yes Kopiranje CD-ova na računar i portabl audio plejere WMA Yes Kopiranje CD-ova na računar, kao i kupljene muzike iz online muzičkih prodavnica AAC Yes Muzika kupljena iz online muzičkih prodavnica Real. Audio Yes Audio strimovi sa komercijalnih Web sajtova kao što je CNN MIDI Yes Ne sadrži audio već samo sekvence naredbi za kontrolu muzičkih instrumenata i muzičkih uzoraka na PC Yes 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 66

Interaktivna multimedija: Šta je to? • Koristi kombinaciju različitih formi sadržaja: • teksta, grafike, animacije, videa, muzike, govora i zvučnih efekata • omogućavaju korisniku aktivnu ulogu • Zahtijevaju: • visoko kvalitetni kolor monitor • brzi procesor, veliku RAM memoriju • CD-ROM, zvučnike i zvučnu karticu 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 67

Interaktivna multimedija – pravljenje mješovitih medija Koriste se programi kao što su: Hyper. Studio i Meta. Card • Povezuje izvorna dokumenta u cjelinu pogodnu za korisnika • Šta učiniti da interaktivna multimedija radi? : • biti konzistentan u vizuelnoj ekspresiji • koristiti grafičke metafore za vođenje korisnika • zadržati ekran čistim i ne pretrpavati ga • uključiti multimedijalne elemente • koncentrisati se na poruku • dati korisniku mogućnost upravljanja • testirati prezentaciju na onima koji nisu familijarni sa datom oblašću 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 68

Primjer: Interaktivna multimedija Kreiranje multimedija uključuje i programiranje objekata na ekranu koji treba da reaguju i ponašaju se na određen način pod određenim uslovima Macromedia Director MX, jedan od MX takvih najpopularnijih programskih paketa, posjeduje unaprijed definisane reakcije koja se mogu dodijeliti dugmićima na ekranu, slikama i drugim objektima 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 69

Interaktivna multimedija – budućnost (zajednički virtuelni svijet) • Virtuelna realnost: • kombinuje virtuelni svet i umrežavanje • postavljanje više učesnika u virtuelni svet • svako vidi virtuelnu predstavu drugog • ponekad se naziva i avatara (sanskrit inkarnacija) – virtuelna realnost na Internetu • većina današnjih avatara je nalik crtanom filmu, prenosi osjećaj prisutnosti i emocija 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 70

Interaktivna multimedija – virtuelna realnost • Tele-uranjanje: • koristi više kamera i brze mreže za videokonferencije • udaljeni korisnici interreaguju međusobno i sa računarski generisanim objektima • kombinuje virtuelnu realnost sa novim tehnikama projektovanja i interakcije • učesnici se kreću u zajedničkom virtuelnom prostoru • zadržavaju u izvesnoj mjeri sopstvenu tačku gledanja • Proširena realnost (AR): • upotreba računarskog ekrana za dodavanje virtuelnih informacija perceptivnom sistemu korisnika 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 71

Zaključak • Računarska grafika danas obuhvata više od dijagrama i grafikona generisanih spredšitovima • Računari danas nisu ograničeni na rad sa nepokretnim slikama, široko se koriste za kreiranje i editovanje dokumenata koji se mijenjaju u vremenu i usljed korisničke interakcije • Interaktivna priroda PC čine mogućim kreiranje nelinearnih dokumenata koji omogućavaju korisniku individualno kretanje kroz prezentovane informacije 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 72

Zaključak • Danas se kreiraju i koriste hipermedijalni dokumenti interaktivni dokumenti na lokalnom računaru ili Web-u, koji objedinjavaju tekst, grafiku, zvuk i pokretnu sliku sa navigacionim dugmićima na ekranu • Multimedijalni računar omogućava novu vrstu softvera koji koristi tekst, grafiku, animaciju, video, muziku, glas i zvučne efekte u cilju komuniciranja • Bez obzira na hardver, interaktivni multimedijalni softver omogućava korisnicima upravljanje prezentacijom umjesto pasivnog gledanja i slušanja 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 73

Hvala na pažnji! 18. 3. 2018. 13: 05 Glava 6 74