Инфекциялық аурулардың негізгі қоздырғыштары морфологиясы мен физиологиясы Патогенділігі

Инфекциялық аурулардың негізгі қоздырғыштары морфологиясы мен физиологиясы. Патогенділігі және патогенезі. Емдеу мен профилактикасы. Тексерген: Абдиева. Орындаған: Каримова Л. МБТ 204

Жоспар: u u u u u I. Кіріспе Инфекция туралы жалпы түсінік II. Негізгі бөлім 1. Инфекциялық аурулардың берілу факторлары мен берілу жолдары 2. Патогенді микроорганизмдердің негізгі топтары. Стафилококктар және стрептококктар 3. Инфекциялық аурулардың қоздырғыштары. Бактериялдық инфекциялардың қоздырғыштары. 4. Вирустық инфекция қоздырғыштары. Вирустық гепатит. 5. Инфекциялық аурулардың иммунотерапиясы және иммунопрофилактикасы. 6. Вакциналар, классификациясы III. Қорытынды

u Инфекция –латын тілінен аударғанда зақымдау, жұқтыру, ластау деген мағынаны білдіреді. Инфекциялық процесс- макроорганизмдердің ішкі ортасының қалыпты жағдайын бұзатын патогенді микроорганизмдердің енуі мен көбеюі нәтижесінде пайда болатын билогиялық құбылыстар мен процесстердің жиынтығы.

u u u u Инфекциялық аурулардың берілу факторлары мен берілу жолдарының механизмдеріне байланысты Л. В. Громачевский инфекциялық ауруларды төрт топқа жіктеуді ұсынды: 1 топ - аэрогенді (респираторлық) немесе ауатамшы жолы арқылы берілетін инфекциялық аурулар. (мысалы, тұмау, шешек) 2 топ - фекальді-оральді берілетін инфекциялық аурулар. (мысалы, ішек инфекциялар). 3 топ - қан арқылы(трансмиссивті) берілетін инфекциялық аурулар. (мысалы, малярия, кене энцефалиті). 4 топ - контакты жолмен берілетін инфекциялық аурулар. (мысалы, венериологиялық

u Инфекциялық аурулардың сатылары мен даму жағдайлары: u -патогенді микроорганизм- ауру тудыруға қабілетті микроорганизм u -инфекциялаушы доза-патогенді микроорганизмнің инфекциялық ауру тудыруға қажетті мөлшері u -қоздырғыштың көбею жылдамдығы u -қоздырғыштың ену қақпасы мен ену жолы болу керек

u Ену қақпасы –белгілі бір микроорганизмнің түріне қарсы физиологиялық қорғанышы жоқ тканьдер мен клеткалардың жиынтығы.

u тропизм Ену қақпасы пантропизм Пантропизм- қоздырғыштың ену жолымен қақпасына тәуелсіз ену орнына байланысты.

u Патогенділік- грек. Patos ауру, азап шегу, зиян шегу, genis туылу дегенд 3 білдіреді. микроорганизмдердің ауру тудыр қабілеттілігі. u Патогенді микроорганизм-бұлар адамдарды жануарлардың немесе өсімдіктердің жұқпа ауруларының қоздырғыштары. u Шартты патогенді м. о-бұл микроорганизмг тиісті жағдайда, яғни макроорганизмдердің резистенттілігі төмендегенде, көп мөлшерд макроорганизмдердің ішкі ортасына енгенд ауру тудыруға қабілетті микроорганизмдер

u Патогенділіктің факторлары: u 1. қоздырғыштардың шоғырлануға қабілеттілігі u 2. макроорганизмдердің қорғаныштық факторларының тұрақтылығы u 3. инвазифтілік u 4. токсигенділік u 5. организмге созылмалы персистелу қабілеті

u Инвазия-ену деген мағынаны білдіреді, микроорганизмдердің шырышты және дәнекер жабындары арқылы ұлпаларға енуі. u Токсин- грек. токсикоз улы деген мағынаны білдіреді, биологиялық және химиялық жолмен түзілетін инфекциялық процесстердің негізгі механизмдерін жүзеге асыратын улы заттар.

u u u u экзотоксиндер: эндотоксиндер: 1. микробтық клеткадан Микробтық клетка Қоршаған ортаға оңай денесімен берік бөлінеді байланысатын 2. улылығы жоғары улылығы орташа 3. белоктық заттар липополисахаридтер 4. термомобильді термотұрақты 5. протеолиттік протеолиттік ферменттердің ферменттердің көмегімен ыдырайды әсеріне тұрақты 6. Формалиннің әсерінен Формалин токсинділік Антоксинге айналады деңгейін аз төмендетеді

u Инфекциялық аурулардың ерекшеліктері: u 1. инфекциялық аурудың өзінділігі u 2. инфекциялық аурудың контагиоздылығы. u 3. инфекциялық аурудың айналымдылығы-дамуы белгілі бір уақытпен шектелінеді.

u Формалары: u -экзогенді және эндогенді u -ошақты және генерализацияланған инфекция u -моноинфекциялар мен аралас инфекциялар-миксталар u -аурудың қайталануына байланысты: суперинфекция, реинфекция, рецидивтер u -манифесті және симптомсыз инфекциялар. манифесті: типтік, а типтік және созылмалы болып бөлінеді.

u Патогенді микроорганизмдердің түріне байланысты барлық инфекциялық ауруларды 4 топқа бөледі: u 1. бактериялық u 2. вирустық u 3. саңырауқұлақтық немесе микоздар u 4. протозойлық инфекциялар

u Патогенді кокктар u клетка қабығының құрылысына байланысты екі топқа бөлінеді: u Грам оң және грам теріс кокктар болып. u Грам оң кокктарға адам организмінің іріңді қабыну процесстерінің негізгі қоздырғыштары стафилококктар мен стрептококктар жатады.

u Стафилококктар-морфологиясы жүзім, шар тәріздес, грам оң, дақылдау: факультативті анаэробтар. ЕПА да дөңгелек, мөлдір, жылтыр, шеттері тегіс, дөңес колониялар. u Антигендік құрылысы: u Staphylococcus aureus протеиндік антиген, А өзіндік антигені болып табылады. u Жалпы полисахаридтік антигендер А, В, С.

u Антигендері: u 1. пептидогликан u 2. тейхой қышқылдары u 3. белок А u 4. аглютиногендер u 5. капсулалық зат

u Стрептококктар: полиморфты, ұсақ кокктар, шар тәріздес, сопақша, жаңа бөлінген дақылдарда кейде капсула түзеді. дақылдау: факультативті анаэробтар, ұсақ, сопақ, сұр тусті, көмірсу, қан, сарысу қосылған ортада өседі.

u Токсиндері: u Стрептолизиндер эритроциттерді ерітеді, кардиотоксиндік әсері бар. u Лейкоцидин, лейкоциттерді бұзады. u Эритрогенді токсин-скарлатина ауруының клиникасына жауапты u Цитотоксиндергромерулонефриттердің дамуында маңызды

u Антигенді құрылысы: С полисахаридтік антигенмен 17 топқа бөлед: А, В, С, D, E, F және т. б u Серотиптерге дифференцирлеуді белоктың М антигенімен жүргізеді, жалпы А-серотиптері 100.

Патогенді грам теріс кокктар: Мистериация тұқымдасына жатады: 1. Nisseriya 2. Akinata 3. Maracella 4. Kingella

u u u Бактериялдық инфекциялардың қоздырғыштары: 1 топ: грамм оң, факультативті анаэробты спора тузетін бактериялар. Бұл топтың бактерияларының ішінде адамдарда Bacillaceae тұқымдасының Bacillus туыстары тудырады. мыс. пневмония, эндокардит, минингит. Ерекшелігі : грамм оң, ірі, түзу таяқшалар. аэробты жағдайда спора түзуге қабілетті. адам үшін ең патогенді түрі bacillus anthracis 2 топ: факультативті, полиморфты анаэробты, спора түзбейтін грамм оң таяқшалар.

u Вирустық гепатиттер Вирусты гепатиттер (бауырдың қабыну) – бұл кең тараған және адам денсаулығына өте қауіпті инфекциялық топ, олардың өзара бір – бірінен сәл айырмашылығы бар, байқалмайды, түрлі вирустардан тарауы мүмкін, бірақ бәрінің де белгі бір – ол ең алдымен бауырдың зақымдалуы және қабынуына әкеп соғуы. Сондықтан да бауыр қабынуының түрлерін басқаша «сары ауру» деп атайды – бұл бауыр қабынуының кең тараған түрі болып топталады. «Сары ауру» эпидемиясы туралы біздің заманымызға дейін Гиппократ V ғасырда сипаттап жазып қалдырған, бірақ оның қоздырушысы туралы тек өткен ғасырдың ортасында ашылған болатын. Бауырдың қабыну вирусы жұқпалы аурулардың ішінде аса өзекті мәселе болып табылады. ДДҰ-ның мәліметі бойынша В гепатитімен науқастанғандардың саны 1 миллиардтан асатын болса, С гепатитімен дүние жүзінде млн. шамасы белгілі. Жыл сайын бауыр берішінен (циррозынан) млн. аса адам көз жұмады. Жағдайдың көкейтесті мәселелерінің бірі, ол науқас адамның еңбекке жарамды шағында, аурудың жас кезінде пайда болуы болып отыр, мемлекеттің экономикалық жағынан да зиян келуіне, қаражат және адам шығынына әкеліп соғатыны белгілі. С жіті гепатитімен ауырған науқастың ауруы созылмалы түрге ауысады. Науқас адамның бауыр беріші 3 жылдың ішінде өрбіп, соңында рак ауруына шалдығуына қатер төндіреді.

u Вирустық гепатиттер- қоздырғыштың берілу жолдары әр түрлі, бауырдың полиэтиологиялық, антропоноздық вирустық зақымдануы. u Қазіргі кезде вирустық гепатит қоздырғышының 8 типі белгілі A-G әріптерімен белгіленеді. u Гепатит А вирусы (Боткин ауруы) берілуі фекальді- оральді, су тамақ, кір қол арқылы беріледі.

u Гепатит В вирусы –қанды, контактты жолмен беріледі, гемотранспозонды, жыныс жолымен. u Гепатит D вирусы- Deltavirustar туысы Togiriridae тұқымдасы. u Көзі: адам, парентеральді беріледі. u Гепатит С вирусы ауыр гепатит, созылмалы, бауыр циррозының қоздырғышы, қан арқылы, гемотранспозонды беріледі.

u Гепатит Е вирусы симптомсыз интоксикация, желтуха сияқты болады. Қоздырғышы Coliciriridae тұқымдасының өкілдері u Гепатит G вирусы u Бауырдың гепатиті.

u Герпес вирустар: ДНҚ геномды, салыстырмалы ірі вирустар. u 4 топқа бөлінеді: u 1. I, II типтік герпес вирустар u 2. III типтік вирустар u 3. 1911 ж. Бразил ғалымы Э. Арагао ашқан желді шешек, теміреткі ауруларын қоздыратын вирустар. u 4. IV типтік герпес вирустар

u Иммунотерапия –организмге емдік қасиеті бар иммундық препараттарды енгізу. Мыс: антиденелер, интерферондар, цитокининдер сияқты препараттарды организмге енгізу арқылы емдеу. u Иммунопрофилактика- иммундық препараттарды аурудың алдые алу үшін организмге енгізу.

u Иммунопрофилактикалық препараттардың түрлері: u 1. шығу тегі емдік және профилактикалық препараттар. u 2. емдік иммундық препараттар: иммуноглобулиндер, цитокининдер. u 3. диагностикалық иммундық препараттар, диагностикалық бактериофагтар және аллергендер. u 4. Иммуномодуляторлар- шығу тегі табиғи биостимуляторлар және синтетикалық препараттар.

Иммунопрофилактикалық препараттар 4 түрлі әсер көрсетеді: u 1. Белсенді әсер- препараттар иммундық реакцияны индуцирлейді. u 2. пассивті әсер-иммунокомпоненттер фактор өнімді u 3. спецификалық әсер-арнайы әсерді белгілі бір қоздырғыштың түрінен қорғауды қамтамасыз ететін препараттар көрсетеді. u 4. арнайы емес әсер-иммунокомпонентті клеткалардың қызметін талғамсыз қарқындататын препараттар көрсетеді. u

u Вакциналар (Vaccines) - егілген адамдар мен жануарлар ағзасында белсенді иммунитет тудыруға арналған препараттар, яғни биологиялық препараттар болып табылып, ағзаға енгізгенде белгілі бір ауруға қарсы қорғаныстық иммунитетті индукциялайды. Әрбір вакцинаның негізгі әсерінің бастамасы иммуноген болады, яғни ауру қоздырушысының компоненттеріне ұқсас химиялық құрылымдарға ие болатын және иммунитет пайда болуына жауапты корпускулярлы немесе еріген субстанция.

u Вакциналар компоненттері. Вакциналар негізін қорғаныштық антигендер құрайды, яғни арнайы иммунды жауап дамуын қамтамасыз ететін бактериальды жасуша немесе вирустың кішігірім бөлшегінен тұрады. Қорғаныштық антигендер ақуыздар, гликопротеидтер, липополисахаридті ақуыздар бола алады. Олар микропты жасушалармен байланысты (көкжөтел таяқшасы, стрептококтар және т. б. ), және олармен секрециялануы (бактериальды токсиндер) мүмкін, ал вирустарда вирионның суперкапсидінің беткейлік қабаттарында басым

u Негізгі әрекеттесуші бастамамен қатар, вакцина құрамына басқа да компоненттер - сорбент, консервант, толтырғыш, стабилизатор, арнайы емес қоспалар ене алады.

Вакциналар классификациясы u 1. тірі вакциналар u 2. инактивирленген немесе өлі вакциналар u 3. молекулалық вакциналар немесе анатоксиндер u 4. гендік инженерлік вакциналар u 5. химиялық вакциналар

u Тірі вакциналар құрамында әлсізденген тірі микроорганизм (вирус, бактерия) болады, оның вируленттілігі жоғалып, иммуногендігі сақталады. Тірі вакциналарды жасанды аттенуирлендіру арқылы алады. артықшылығы: организмде ұзақ уақытқа созылатын тұрақтылықты қамтамасыз етеді, антиген толығымен сақталады.

u Инактивирленген немесе өлі вакциналарды микроорганизмге формалин, ацетон, фенол, жылу, УКС, ультрадыбыспен әсер ету арқылы, өлтірілген микробтық клеткадан және олардың метаболиттерінен, биосинтетикалық, химиялық жолдармен алынған антиденелерден жасалынатын вакциналар. Мұндай вакциналар едәуір тұрақты әрі қауіпсіз болады, себебі вируленттілік реверсиясын тудыра алмайды, практикалық қолданыста ыңғайлы болатыны, олар суықта сақтауды талап етпейді. бұл вакциналардың жағымсыз жақтары болады да, олар әлсіз иммунитет тудырады және бірнеше егу мөлшерін қолдануды талап етеді (бустерлі иммунизация). Грипп, құтыру, жапон энцефалиті т. б. қарсы вакциналар жатады

u Анатоксиндерге негізделген вакциналар. Кейбір бактериальды инфекциялар қоздырғыштары токсиндер секрециялайтындықтан патогенді болады. Негізгі артықшылығы– иммуногендігін сақтай отырып, бұл белоктардың детоксикациясының тәсілдерін табу, негізгі мысалы, дифтерия мен сіреспеге қарсы вакциналар. Ондай вакциналар микроп бөлшектерінен тұрады немесе гендік инженерлік жолмен лабораторияда алынған болады

u Гендік инженерия арқылы алынған вакциналар алу әдістің мәні: протективті антигендер синтезіне жауапты вирулентті микроорганизмнің гендерін басқа зиянсыз микроорганизм геномына енгізіп, оларды дақылдандырғанда керекті антигенді өндіріп, жинақтайды. Вирусты гепатит В-ға және ротавирусты инфекцияға қарсы вакцина мысал болады. Иммунды жауап тудыру үшін ДНҚ-ның өзін иммунизациялауға мүмкіндік туғызды, сонымен қатар пероральды белгіленетін иммуноген ретінде трансфицирленген өсімдіктер, прокариотты клеткалар, төменгі эукариотты клеткалар, сүткоректілердің клеткаларының трансфекциясын қолдану арқылы вакцина жасау ойлап табылды.

u Химиялық вакциналар адъювантпен байланысқан микроп клеткаларының антигендік комплектерінен тұрады. Адъювант арқылы вакцина иммуногендігі жоғарылайды және антигендік бөлшектер іріленеді. Адьюванттарға алюминий гидроксиді, минералды және органикалық майлар жатады.

u Вакцинопрофилактиканың негізгі мақсатының бірі – тұрғындарды профилактикалық егулерге бағдар беріп, вакцина егудің кепілдемелері мен жанама әсерлері жайлы консультация беру.