Фенол қосылыстары. Құрамында жәй фенолдары бар ДӨШ
Фенол қосылыстары деп, ароматты сақинасында гидроксил тобы бар және оның функционалды туындыларын айтады. ФЕНОЛДЫ ҚОСЫЛЫСТАРДЫҢ ЖІКТЕЛУІ Көміртекті қанқасы Қосылыстары Фенол қосылыстары Бір бензол сақинасы бар қосылыстар С 6 Жәй фенолдар, фенологликозидтер С 6 -С 1 Фенолоспирттер, фенолоальдегидтер, фенолоқышқылдар С 6 -С 2 Фенилсірке қышқылы, ацетофенондар С 6 -С 3 Гидроксикорич қышқылдары, кумариндер, хромондар (С 6 -С 3)2 Лигнандар (димерлі қосылыстар) Екі бензол сақинасы бар қосылыстар С 6 -С 1 -С 6 Бензофенондар, ксантондар С 6 -С 1 -С 6 Стильбендер С 6 -С 3 -С 6 Флавоноидтар Хинондар Бір сақинасы бар Бензохинондар Қабысқан екі Нафтохинондар сақинасы бар Қабысқан үш Антрахинондар сақинасы бар Полимерлі фенол қосылыстары (полифенолдар) Иілік заттар Гидролизденетің таниндер (С 6 -С 1)n (С 6 -С 2)n (С 6 – С 3 - С 6)n Конденсирленген таниндер (С 6 – С 3)n Лигнандар
Фенол қосылыстарының жіктелуі С 6 – жәй фенолдар фенол пирокатехин резорцин гидрохинон флороглюцин пирогаллол С 6 – С 1 Фенолоқышқылдар; фенолоспирттер Салицил қышқылы арбутин Ацетофенондар Родиолозид (спирт тирозол) С 6 – С 2 Фенилсірке қышқылдары
(жалғасы) С 6 – С 3 - фенилпропаноидтар Гидроксикорич қышқылдары кумариндер хромондар (С 6 – С 3)2 фенилпропаноидтардың С 6 – С 1 – С 6 дибензогаммапирон димеры лигнандар бензофенондар ксантондар
(жалғасы) С 6 – С 2 – С 6 – С 3 – С 6 дифенилпропан дифенилэтилен стильбендер флавоноидтар Хинондар бензохинондар нафтохинондар антрахинондар
Фенолоқышқылдар – бензой қышқылы туындылары Қышқылы R 1 R 2 n-гидроксибензой -Н -Н галл -ОН ваниль -ОСН 3 -Н салицил -Н -Н о-пирокатеховая қышқылы -ОН -Н Гидроксикорич қышқылдары қышқылы n-кумар кофейная -Н -ОН -Н -Н феруловая -ОСН 3 -Н R 1 R 2
ил суда, ериді: Физико-химиялық қасиеттері û кристаллды заттар, û ақ түсті (фенологликозидтер және агликондары), немесе сары (флороглюцидтер), û (фенологликозидтер, кейбір агликондары), кейбір органикалық еріткіштерде, сілтіде және майларда (флороглюцидтер), ûерімейді: хлороформда, диэтил эфирінде (фенологликозидтер, агликондары) , суда (флороглюцидтер) Фармакологиялық әсері û антисептикалық, û адаптогендік, û қуаттандырғыш, û іш құртын айдайтын дәрі (флороглюцидтер ) û қабынуға қарсы, û ауруды басатын, û бактериостатикалық, û гепатопротекторлық û иммунитетті жоғарлататын û несеп айдайтын û дезинфекциялық
Сапалық реакциялар û Азо бояу алу реакциясы (диазоний тұзымен ), û Темір тұздарымен: (темір хлориді, теміраммоний ашудасы) û Қорғасын ацетатымен Арбутинге сапалық реакциялар û Темір тұздарымен (темір сульфаты ) – қызыл күлгін түс береді, ол қанық күлгін түсті тұнбаға айналады. û Фосфорномолибден қышқылының натрий тұзымен – көк түсті ерітінді береді. û Темір аммоний ашудасымен – қанық көк түс береді.
Аюжидек жапырақтары мен өркендері Folia Uvae ursi, Cormus Uvae ursi Толокнянка обыкновенная – Arctostaphylos uva-ursi Вересковые – Ericaceae Верескілер Әсер етуші заттары - фенологликозид: арбутин (8 -12%), метиларбутин, гидрохинон; фенолкарбон қышқылдары: протокатеховая қышқылы, флавоноидтар: кверцетин, кемпферол, мирицетин және олардың гликозидтері, иілік заттар: галлотанин, элаготанин, үштерпеноидтар, урсоловая қышқылы, иридоидтар, витаминдер: С, каротиноидтар арбутин Фармакологиялық әсері, дәрілік қалыптары, препараттары қайнатпасы, «Нефрофит» , «Детоксифит» , «Урофлюкс» – уросептикалық, диуретикалық әсері бар препараттар, пиелонефрит, цистит, уретрит ауруларына қарсы жинақтар.
Итбүлдірген жапырақтары мен өркендері Folia Vitis idaeae, Cormus Vitis idaeae Брусника обыкновенная – Vaccinium vitis-idaea Вересковые - Ericaceae - - - Әсер етуші заттары фенологликозидтер: арбутин (5 -7%), метиларбутин; Фенолкарбон және оксикорич қышқылдары: кофейная, феруловая, хлорогеновая, изохлорогеновая, опирокатеховая, флавоноидтар: -катехин, галлокатехин, кемпферол, мирицетин, гиперозид, Иілік заттары (20%), тритерпеноидтар: урсоловая қышқылы, иридоиды, витаминдер: С және Р, каротиндер. арбутин Фармакологиялық әсері Қайнатпасы – антисептикалық, диуретикалық әсері бар зат ретінде, несеп тас ауруларында, пиелит, цистит ауруларында қабынуға қарсы қолданады.
Қызғылт семізот тамырсабағы мен тамырлары– Алтын тамыр Rhizomata et radices Rhodiolae roseae Родиола розовая – Rhodiola rosea Толстянковые - Crassulaceae - жасаншөптер - Әсер етуші заттары фенолоспирт: тирозол, гликозиді салидрозид (родиолозид), флавоноидтар: кверцетин, гиперозид, кемпферол, изокверцетин, флаволигнан, родиолин, монотерпеноидтар: розиридол, розиридин, органикалық қышқылдар: галл, қымыздық, янтар, лимон, алма, қанттары: глюкоза, сахароза, иілік заттары, эфир майлары, микроэлементтерден: Mn Родиолозид Фармакологиялық әсері Сұйық экстракт – тонус беретін, қуаттандырғыш, адаптогендік қасиеті бар. Қажу, әлсіздік, жұмыс істеу қабылеті кемігенде қолданылатын қуаттандырғыш сусындар құрамына кіреді.
Үш гүлді шегіргүл шөбі – Herba Violae Үш гүлді шегіргүл- фиалка трехцветная – Viola tricolor, Фиалковые – Violaceae - Әсер етуші заттары фенолоқышқыл: салицил қышқылы, флавоноидтар: виолаксантин, рутин, витексин, антоциандар, ориентин антоциан гликозидтері: дельфинидин, пеонидин, алкалоидтар: виолин, сапониндер: урсол қышқылы, эфир майлары, шырыштар, иілік заттары, витаминдер: С, каротиноидтар Салицил қышқылы салицин Фармакологиялық әсері Кофол , Линкас, Бронхофит - қақырық түсіретін, диуретикалық, тер шығаратын, несеп жүргізетін, жинақтар құрамына кіреді.
Жаушүлдік шөбі, тамыры мен тамырсабағы Herba, Rhizomata et radices Paeoniae anomalae Пион уклоняющийся – Paeonia anomala Пиониевые - Paeoniaceae Әсер етуші заттары - - фенолдық гликозиді - салицин, және эфирлері фенилсалицилат, метилсалицилат, салицил және бензой қышқылы, флавоноидтар эфир майлары 1, 2 -1, 6% пеонол, пеонозид, пеонолид, иілік заттары , танин - 8%, витаминдер: С-0, 3% қанттар 0% Фармакологиялық әсері Тұндырмасы – седативті әсер ететін, ауруды басатын, невроздарды емдейтін дәрілік зат.
Үйеңкі қабығы - Кора ивы – Cortex Salicis Ива остролистная – Үшкіржапырақты Үйенкі Salix acutifolia Ивовые – Salicaceae - Әсер етуші заттары фенолдар: пирокатехин, салицил спирті; nкумар, феруловая, салицил қышқылы; фенологликозидтер: салицин, популин, саликортин, пицеин, флавоноидтар, иілік заттар, витаминдер С, салицин Фармакологиялық әсері Қайнатпасы – қызба тектес ауруларда, қабынуға қарсы, буын ревматизмі, суық тию, бас ауру, невралгия және стоматит, гингивит, пародонтоз ауруларында қолданылады. «Бронхикум» – қақырық түсіретін, қабынуға қарсы, «Урофлюкс» –несеп жүргізетін, қабынуға қарсы дәрілік заттар.
Таңқұрай жемісі - Плоды малины – Fructus Rubi idaei Кәдімгі таңқұрай Малина обыкновенная – Rubus idaeus Розоцветные - Rosaceae - Әсер етуші заттар көмірсулар: фруктоза, сахароза, пектиндер, целлюлоза Органикалық қышқылдар: алма, салицил, сорбин, құмырсқа, шарап, қышқылдары. витаминдер: С, В 1, В 2, каротиндер, РР, Эфир майлары, үштерпен қышқылдары, флавоноидтар: гликозидтер, кверцетин, антоциандар, кумариндер, иілік заттар, макро- және микроэлементтер: K, Fe, Cu салицин Фармакологиялық әсері Тұрынды, шырын – ыстықты басатын, тер айдайтын; шәрбәт – корригент ретінде. Жемістері – склерозға қарсы. Көптеген жинақтар құрамына кіреді.
Мүк жидек жемісі - Плоды клюквы – Fructus Oxycocci Клюква четырехлепестковая – Oxycoccus quadripetalus Төртжапырақты мүк жидек Вересковые – Ericaceae Әсер етуші заттар - көмірсулар: фруктоза, сахароза, пектинді заттар, Органикалық қышқылдар: бензой, хинна, лимон қышқылдары, витаминдер: С, В 1, В 2, каротиноидтер, РР, антоциандар, лейкоантоциандар, иілік заттар, Ұштерпендер; (урсоловая қышқылы), макро- және микроэлементтер: K, Ca, P, Fe, Mn, J Фармакологиялық әсері Жемістері – несеп жүргізетін, микробтарға қарсы, қуаттандырғыш, адаптогендік қасиеті бар. Әлсіздік, жұмыс істеу қабылеті кемігенде, қуаттандырғыш зат ретінде. Урсол қышқылының қоры ретінде қолданады.
Артишок жапырағы, гүлсебеттері –Листья, цветочные корзинки артишока – Folia Cynarae, Anthodia Cynarae – Артишок посевной – Cynara scolymus-Егістік артишок Астровые - Asteraceae Әсер етуші заттары - - Фенолкарбон қышқылдары: кофе, хлороген, неохлороген, цинарин (1, 4 -ди-О-кофеил-Dхин қышқылы), иілік заттары, флавоноидтар: лютеолин туындылары, ақуыздар, көмірсулар: инулин, витаминдер: С, В 1, В 2, каротиндер, эфир майлары Цинарин Фармакологиялық әсері «Хофитол» , «Рафахолин» , «Фарковит В» , – өт айдайтын, гепатопротекторлық, несеп жүргізетін, склерозға қарсы, диуретикалық әсері бар препараттар. Комплексті препараттары: «Холивер» , «Цинахолин» , «Гербион» - тамшылары, асқазан, бауыр қабынуында, созылмалы іштің қатуында қолданылады.
Еркек қырыкқүлақ тамырсабағы - Корневища щитовника мужского – Rhizomata Filicis maris Щитовник мужской – Dryopteris filixmas Щитовниковые - Dryopteridaceae Әсер етуші заттар - - - Фенолдар ( флороглюциндер): аспидинол, альбаспидин, филиксовая қышқылы, иілік заттары, үштерпеноидтар, жоғарғы алифатикалық спирттер, жоғарғы майлы қышқылдар және олардың эфирлері, витаминдер: В тобы аспидинол Фармакологиялық әсері Қою экстракты – іш құрты, ішек құрты, басқа құрттарының түрлерін емдеуге қолданылады.
Құлмақ бүршіктері - Соплодия хмеля – Strobili Lupuli Кәдімгі құлмақ -Хмель обыкновенный – Humulus lupulus Коноплевые – Cannabaceae - Соралар Әсер етуші заттар - - фенолдар ( флороглюциндер): ащы құлмақ қышқылдары – гумулон, когумулон, аллупулон, колупулон т. б, кумариндер, флавоноидтар, катехиндер, иілік заттар, үштерпеноидтар: гумулен, мирцен, α- и β-селинен, фарнезен, β-кариофиллен витаминдер: С, В тобы, токоферолдар R = OH; R 1 = CH 2 CH(CH 3)2 - гумулон R = CH 2 CH=C(СР 3)2; R 1 = CH 2 CH(CH 3)2 - лупулон R = OH; R 1 = CH(CH 3)2 - когумулон R = СH 2 CH=C(CH 3)2; R 1 = CH(CH 3)2 - колупулон Фармакологиялық әсері Тұрынды, эфир майы, препараттары «Уролесан» - асқорытуды жақсартады, несеп жүргізеді, бүйректің тасың ерітеді, «Валокардин» , «Корвалдин» – седативті, спазмолитикалық зат, «Санасон» - седативті, эстрогенді зат.
Сора шөбі -Трава конопли - Herba Cannabis Үнді сорасы - Конопля индийская - Cannabis indica Коноплевые - Cannabiaceae – соралар Әсер етуші заттар - - Шайырлар (каннабиндер): каннабиол, каннабидиол, тетрагидроканнабиол, каннабидиол қышқылы; эфир майлары, холин, тригонеллин, алкалоидтары: каннабазативин, мускарин флавоноидтары: витексин, ориентин майлы майлар – 30 - 35% Тетрагидроканнабинол Фармакологиялық әсері Тетрагидроканнабиол – тыныштандыратын, ауыртуларды басатын, невралгияда, несеп жүру қиындағанда (простатит) пайдаланады.
Ксантондар – С 6 -С 1 -С 6, молекуласының негізін дибензо- пирон құрайды. Ксантондарды жіктеу 1. Ксантондар Гентизин Мангиферин 2. Фураноксантондар Фураноксантон 3. Пирано- және дигидропираноксантондар тізбекті және ангулярлы түріндегі. тізбекті пираноксантон Ангулярлы дигидропираноксантон
(жалғасы) 4. Дипираноксантондар Дипираноксантон 5. Ксантолигноидтар Ксантолигнан
Физико-химиялық қасиеттері û сары түсті кристаллды заттар, û ксантон агликондары ериді: û хлорофорда, ацетонда, метанолда, этанолда, ûгликозидтері: ериді суда, төмен концентрациядағы спирттерде, ûЕрімейді хлороформда; û УК-жарығында флуоресценция береді сары немесе сары жасыл түсті. Фармакологиялық әсері ûВирусқа, зеңге қарсы, û туберкулезге қарсы, û саркома ингибиторы, ûОНЖ қоздырушысы, û кардиотоникалық , û диуретическое, û бактерияға қарсы û қабынуға қарсы (мангиферин)
Ксантондар Дақты Шәйқурай шөбі -Трава зверобоя пятнистого Herba Hyperici maculati Дақты жапырақты шәйқурай -Зверобой пятнистый Hypericum maсulatum Шәйқурайлар (зверобойные) - Hypericaceae - Әсер етуші заттар ксантондар: килькорин, макулатоксантон; флавоноидтар: кверцитрин, рутин, кверцетин, гиперин, конденсирленген антрацентуындылары: гиперицин, псевдогиперицин, иілік заттары, эфир майлары: α- и β-пинен, мирцен, лимонен, гумулен Фармакологиялық әсері Тұрынды - бактерицидтік әсері бар, қабынуға қарсы, қармаушы әсері бар (стоматит, пародонтит, гингивит) дәрілік зат. Новоиманин препараты бактерияларға қарсы белсенділігі жоғары дәрілік зат.
Толғақшөп шөбі-Трава золототысячника - Herba. Ксантоны Centaurii: Кәдімгі толғақшөп -Золототысячник обыкновенный (З. малый, З. зонтичний) - Centaurium erythraea (C. umbellatum, C. minus) Горечавковые - Gentianaceae - Әсер етуші заттар - ксантондар: 1, 6, 8 -тригидрокси-3, 5, 7 триметоксиксантон, 1, 8 -дигидрокси 3, 5, 6, 7 -тетраметоксиксантон, иридоидтар: генциопикрин, генциопикрозид, эфир майлары, флавоноидтар: апиин, лютеолин, апигенин, скутелляреин, фенолоқышқылдар, Үштерпенді сапониндер: олеанол қышқылы, витаминдер: никотинамид алкалоидтар: генцианин, генциамин, генцианидин - Фармакологиялық әсері Тұрынды, «Гербион асқазан тамшылары» - тәбет ашатын, асқорытуды жақсартатын дәрілік зат. Шөбі көптеген жинақтар құрамына кіреді.
Лигнандар – димерлі фенолдық қосылыстар, негізін фенилпропан жүйесі құрады (С 6–С 3)2, фрагменттер өзара С—С-байланыстары арқылы жалғанады. Лигнандарды жіктеу 1. Нағыз лигнандар – молекуласында арилпропан (С 6 -С 3)-фрагменттері өзара «соңы - соңына» типі бойынша жалғанған. 1. Диарилбутан 2. Дигидронафталин Дигидрогваяретовая қышқылы 3. Диоксабицикло-октан Сирингорезинол
Лигнандардың (жіктелуі) 4. Диарилоктан Схизандрин 5. Тетрагидро-нафталин Подофиллотоксин 6. Диарилтетрагидрофуран Ларицирезинол
(жалғасы) 2. Неолигнандар – молекуласында арилпропан фрагменттері өзара «басы соңына қарай» жалғасу типі бойынша жалғасады. Неолигнан 3. Лигноидтар – фенилпропан фрагменті (С 6 -С 3) басқа фенол топтарымен байланысқан қосылыстар (флаволигнандар, ксантолигнандар, кумаринолигнандар). Силибин
Физико-химиялық қасиеттері û түссіз, кристалды заттар, û ериді: бензолда, эфирде, төмен концентрациядағы спирттерде; ûЕрімейді: суда, û УК- жарығында сары немесе көк түсті флуоресценция береді. Фармакологиялық әсері û адаптогенді, û ісікке қарсы дәрілік зат, û қуаттандырғыш, û геморрагияға қарсы, û микробқа қарсы, û гепатопротектор ретінде
Элеутерококк тамыры мен тамырсабақтары – Лигнаны Rhizomata et radices Eleuterococci Тікенді - Элеутерококк колючий - Eleutherococcus senticosus Аралиевые - Araliaceae Әсер етуші заттары - Лигнандар сезамин типіндегі: сирингорезинол, элеутерозиды Е , D, сезамин, Фенолды қосылыстар: элеутерозид В (сирингозид, сирингин), кумариндер: изофраксидин, элеутерозид В 1, эфир майлары, стероидтар: ситостерин, элеутерозид А (даукостерин); көмірсулар: элеутерозид С (галактит, этил- D-галактозид); смолы, камедь үштерпеноидтар: фриделин, элеутерозиды К, L, M (хедерасапонин В) Фармакологиялық әсері Элеутерозид Е Сүйық экстракт – тонус көтеруші адаптоген, қан құрамындағы қант мөлшерін төмендетеді, көптеген қуаттандыратын сусындар құрамына кіреді.
Лимонник жемістері мен тұқымы. Плоды, семена лимонника – Fructus, Semina Schizandrae; Лимонник китайский - Schizandra chinensis Лимонниковые - Schizandraceae - Әсер етуші заттары - - Лигнандар лигнандар: схизандрин, дезоксисхизандрин, схизандрол, схизандрин, Органикалық қышқылдар: лимон, алма, шарап қышқылдары, флавоноидтар, антрахинондар, сапониндер, витаминдер: С ( 500 мг%), эфир майлары (2%), майлы майлар (33%) Схизандрин Фармакологиялық әсері Тұндырмасы (тұқымнан), тұрынды (жемістерден) – қуаттандырғыш, адаптоген, ОНЖ қоздырушы зат ретінде.
Расторопша тұқымы - Semina Silybi Дақты расторопша - Silybum marianum Астровые - Asteraceae Лигнандар Әсер етуші заттары - - флаволигнандар: силибин, силидианин, силикристин, таксифолин, неогиднокарпин, майлы майлар - 32 %, биогенді аминдер: тирамин, гистамин, эфир майлары, Органикалық қышқылдар, витаминдер: А, С, К, каротиноидтар, токоферолдар, ферменттер, шырыштар, шайырлар, микроэлементтер: Ca, K, Mn, Cu, Zn, Cr Фармакологиялық әсері «Силибор» , «Силибинин» , «Легалон» , «Лив-52» , «Карсил» , «Гепабене» препараттары гепатопротекторлар, «Холеметин» -өт айдайтын; антиоксидант, мембранопротекторлық әсері бар, аллергияға қарсы, детоксикант дәрілік зат. Көптеген жинақтар құрамына кіреді.
Корневища с корнями подофилла – тамыры мен тамырсабағы ; Rhizomata cum radicibus Podophylli Подофилл щитковидный - Podophyllum peltatum Барбарисовые - Berberidaceae Лигнандар Әсер утуші заттар - лигнандар: подофиллотоксин, пельтатин, -пельтатин, қанттар: глюкоза, шайырлар 4 -8%: подофиллин R 1 = H, R 2 = OH, R 3 = CH 3 - подофиллотоксин R 1 = OH, R 2 = R 3 = H - -пельтатин R 1 = OH, R 2 = H, R 3 = CH 3 - -пельтатин Фармакологиялық әсері Подофиллин, Кондиллин НСА, Подофиллотоксин – цитостатикалық; іш жүргізетін, өт айдайтын, ісікке қарсы әсері бар заттар.
Скачать презентацию Фенол қосылыстары Құрамында жәй фенолдары бар ДӨШ
07 Простые фенолы, лигнаны, ксантоны - копия.ppt