Ежелгі дүние Гилозоизм Қытай • Веданта • Даосизм Үнді • Анаксимен • Фалес • Анаксимандр • Элеаты • Платон • Неоплатонизм • Псевдо-Дионисий Ареопатит Греция-Рим
Ортағасырлар Пантеизм элементтері Эриутэ? ? Экхарь
Қайта өрлеу дәуірі Пантеизм Кузандық Николай Дж. Бруно Т. Кампанелла Я. Бемс
Жаңа заман Пантеизм С? ? Гете Шелдинг Гердер Гегель
Гуманизм • Гуманизм - философиялык бағыт ретінде Европада XIV-XV ғасырлар арасында кен тарады. Орталығы Италия. Гуманистік бағыттың белгілері • 1. антишіркеулік, антисхоластикалық бағыттылық; • 2. Кұдай кұдіретін төмендетіп адамнын өзіндік құндылығын дәлелдеуге ұмтылыс: • 3. антропоцентризм —адамға, онын күйіне, ұлылығына, мүмкіндіктеріне сенім мен ыкылас, назар; • 4. өмipгe құлшыныс пен оптимизм. • Гуманистік философия әдеби жанрмен астасып, көркем және астарлы сөзбен • баяндалды. Белгілі философ-гуманистер әйгілі жазушы да болды. • Данте Алигьери (1265 -1321) - «Кұдіретті комедия» авторы (жақсы аяқталатын • әдеби шығармалардың бәрі комедия деп аталатын болғандықтан Данте Алигьери өз • шығармасын «Комедия» деп қана атаған болатын).
Өз шығармаларында Данте : • 1. христиандықты жырлағанмен, сөз арасында оның қайшылықтары мен адам ақылына түсініксіз христиандық ақиқаттарды (догмаларды) әжуалайды; • 2. адамды мадақтайды; • 3. адам - Кұдайдьң жаратқаны деген түсіндірмеден алшақтайды; • 4. адам бойындағы құдіретті және табиғи бастамалар өзара уйлестікте болатынын тұжырымдайды; • 5. адам табиғатының кайырымдылығына, адамның бақытты болашағына сенім білдіреді; Данте келесі шығармалары ( «Жана өмip» , т. б. ) да осы мазмұндас.
Франческо Петрарка (1304 -1374) • • • Шыгармалары : «Әндер кггабы» , «Дүниені жеккөру туралы» (латын тілінде). т. б. Көзкарасы бойынша Дантеге жақын. Сонымен қатар Петрарка әдебиетке, философияга, мәдениетке бейсхоластикалық идеялар ендірді: 1. адам өмipi ғажайып, айрықша; 2. адамга өмip 6 ip-aқ рет беріледі; 3. адам Қудай үшін емес, өзі үшін өмip cүpyi керек; 4. адам тұлгасы тәндік жағынан да, рухани жағынан да азат болуға тиіс; 5. адамға таңдау еркіндігі және соған сәйкес өз ойын білдіру құқығы берілген; 6. адам өзіне, өз күшіне сүйеніп бақытқа жете алады және бақытқа жетуге қажетті мүмкіндіктің бәрі оның өз бойында бар; 7. о дүние деген жоқ, ал ажалсыздыққа адамдар жадында қалу арқылы жетуге болады; 8. адам өзін Қудай жолына құрбан етпей, өмірді сүйіп, раҺаттануы керек; 9. адамның сыртқы пішімі мен ішкі дүниесі ғажап сұлу.
Лоренцо Валла (1507 -1557) • «Рахат және шын игілік туралы» трактатының авторы: • 1. Шipкey авторитеттерін әжуалады: • 2. схоластиканың жасандылығын, жалғандығын, ойдан шығарылғандығын әшкереледі; • 3. дүние орталығына адамды қойды; • 4. адам ақылы мен мумкіндіктеріне сенім бiлдipдi; • 5. аскетизмді терістеді; • 6. дүниені езгертудегі батылдыққа, белсенді әрекет пен күреске шақырды; • 7. ерлер мен әйелдер теңдігін жақтады; • 8. жоғарғы игілік – адамның материалдық кажеттіліктері мен моральдық сұраныстарының қанағаттануынан туатын күй деп санады.
Неоплатонизм • Платон ілімін жуйелеп, онын ішкі қайшылықтарын жойып, ары карай дамытуды көздеген философиядагы идеалистік бағыт. XV гасырда, Кайта өрлеу дәуірінде неоплатонизм ерекше көркейді. Қайта өрлеу дәуіріндегі неоплатонизмнің көрнекті өкілдері Николай Кузанский мен Пико делла Мирандола болды. • Неоплатонизм өкілдері: • 1. әбден қалыптасып, жүйеленген схоластикалық философияга жаңа, Платон іліміне негізделген философиялық жүйені қарсы қойды; • 2. Құдай рөлі азайтылып, дуниеге дейінгі бастапқы идеялардың мәні үлкейтіліп көрсетілетін дүниенің жаңа картинасы ұсынылды; • 3. адам болмысының кұдіреттілігін мойындады және адамды дербес микрокосмос ретінде қарастырды; • 4. барлық философиялық бағыттарды қамтып, бәрін 6 ipiктіретін жаңа, әлемдік, 6 ipтұтас философиялық жүйе жасауға шақырды.
Антикалық философия «Алтын ғасырдағы» мемлекеттер Платонның идеалды мемлекеті Діни утопизм. Жер бетіндегі «Құдай патшалығы» Августин Шіркеу-Құдай қаласының жердегі бейнесі ретінде
Ортағасырлық дәуір Діни утопизм
Қайта өрлеу дәуірі Діни утопизм Ренессанстық утопизм Мюнцер Мор Кампанелла Фр. Бэкон
Жаңа заман Діни утопизм Утопиялық социализм Сен. Симон Фурье Ғылыми коммунизм Маркс, Энгельс Ленин Оуэн
Утопиялық ілімнің негізгі даму кезеңдері • Утопиялық социализмнің негізін қалаушы — Томас Мор( 1478 -1535) болып табылады. Өзi кәсіпқой саясаткер болғандықтан, мемлекет мәселелері өте жақын, таныс болатын: 1504 ж. - парламент мүшeci, 1529 ж. Ұлыбританияның лорд-канцлері (корольдан кейінгі мемлекеттік жоғарғы қызмет). • 1535 жылы Т. Мор католицизмді жақтап, корольға Рим Папасына тәуелсіз басшы ретінде ант беруден бас тартқаны үшін өлім жазасына кесілді. • Қоғам мен мемлекеттік құрылысы туралы өз ойларын Т. Мор «Утопия» атты еңбегінде баяндады.
• • • Утопия (грекше — «еш жерде жок мекен» ) — идеалды мемлекет орналасқан аралда: 1. жеке мешік жоқ; 2. өндірістік еңбекке барлық азаматтар қатысады; 3. еңбек - жалпы еңбек міндеті негізінде iске асады; 4. өндірілген азық (еңбек жемісі) қоғамдық меншікке айналады (қоғамдық қоймаларға өткізіледі), Утопия тұрғындарына тең бөлініп таратылады; 5. барлык азаматтар еңбекпен айналысатындықтан, Утопияны қамтамасыз етуге қыска — 6 сағаттық жүмыс күші жеткілікті; 6. ғылымға ерекше қабілет танытқандар еңбек әрекеттен босатылады; 7. нағыз ауыр, қара жұмыстарды кұлдар - әскери тұткындар мен жазаға бұйырылған қылмыскерлер орындайды; 8. туыскандық семья емес, еңбек семьясы (еңбек коллективі)- қоғамның алғашқы ұясы деп саналады; 9. барлық қызметтер сайланбалы (тікелей немесе қосалқы); 10. ерлер мен әйелдер тең қүқылы (міндеттері де бірдей); 11. тұрғындар Қудайга сенеді, мемлекетте діни төзімділік қалыптаскан.
• • • • • Идеалды қогамның келесі үлгісін өзінің «Күн Қаласы» атты еңбегінде Томаззо Кампанелла (1568 -1639) жасады. Фантастикалық Кун Каланың турғындары солярийлер курган әлеуметтік әділет, еңбек пен рахатқа непзделген идеалды мемлекетке: 1. жеке мешік жоқ; 2. өндірістік еңбекке барлық азаматтар қатысады; 3. еңбек өнімдері қоғамдық меншікке айналып, мушелеріне тең бөлініп таратылады. 4. еңбек оқумен қоса жүреді; 5. солярийлердің өмipi таң атқаннан күн батып, үйқыға кеткенге дейін уақытта немен айналысатыны алдын - ала анықталып белгіленеді; 6. солярийлер барлық нәрсені 6 ipre істейді: жұмысқа 6 ipгe барады, 6 ipгe қайтады, еңбек eтедi, тамақтанады, демалады, көңіл көтереді; 7. тәрбиеге көп көңіл бөлінеді: жаңа туылған баланы ата-анадан бөліп әкетіп, арнайы орындарда тәрбиелеп, оқытып, коллектив өміріне, Күн Қаланың тәртібіне бейімдейді; 8. Күн Қаланың басшылығын солярийлер өздері сайлайтын, өз заманының барлық ілімдepi мен кәсіптерін меңгерген Метафизик жүргізеді; Қайта Өрлеу дәуіріндегі социалист-утопистердің идеялары сол заманда орын алган әлеуметтік әдiлeтciздiккe қайтарылған жауап болды және Қайта Өрлеуден кейінгі замандарда да дуниені өзгеpткіci келетіндер тобынан өз жақтаушыларын тауып отырды.
• Қайта өрлеу дәуіріндегі философияның қайнарлары және негізгі бағыттары
Антикалық дәуір Каббала Схоластикал ық ? ? ? Схоластикалық перипатизм
Қайта өрлеу дәуірі
Әдебиет тізімі: • • • 1. Антология мировой философии. Т. 2. — М. , 1970. 2. Бруно Д. Диалоги. - М. , 1949. 3. Бруно Д. О героическом энтузиазме. - М. , 1953. 4. Виндельбанд В. История древней философии. - Киев, 1995. 5. Винчи Я. Избранные естественннонаучные труды. - М. , 1955. 6. Горфункель А. Х. Философия эпохи Возрождения. - М. , 1980. 7. Макиавелли Н. Государь. - Спб. , 1869. 8. Макиавелли Н. Сочинения. - M. -JL, 1934. 9. Монтень М. Опьггы. - 1957 -60. 10. Мор Т. Утопия. - М. , 1978.
Скачать презентацию Ежелгі дүние Гилозоизм Қытай Веданта Даосизм
философия 204-205 212-215.pptx