Электромагниттік с уле ә шы ару ғ Орындаған:

Скачать презентацию Электромагниттік с уле ә шы ару ғ Орындаған: Скачать презентацию Электромагниттік с уле ә шы ару ғ Орындаған:

elektromagnittik_s_1241_ule.pptx

  • Размер: 289.2 Кб
  • Автор:
  • Количество слайдов: 16

Описание презентации Электромагниттік с уле ә шы ару ғ Орындаған: по слайдам

Электромагниттік с уле ә шы ару ғ Орындаған: Тастанбекова Б. Қабылдаған: Нұрмаханбетова М. О.Электромагниттік с уле ә шы ару ғ Орындаған: Тастанбекова Б. Қабылдаған: Нұрмаханбетова М. О.

 1.  Байланыс тізбегін райтын екі сымны  арасында ы электрлік ж не 1. Байланыс тізбегін райтын екі сымны арасында ы электрлік ж не магниттік рістер құ ң ғ ә ө бір-бірімен белгілі бір электромагниттік энергия м лшерінде байланыста болатын тол ын. ө қ Ба ыттаушы байланыс жолы бойымен таралатын бірнеше электромагниттік тол ындар. ғ қ Олар а жататындар: электромагниттік к лдене тол ын, жо ар ы ретті электр Е тол ыны, ғ ө ң қ ғ ғ қ жогар ы ретті магниттік Н тол ын ж не аралас тол ындар. К лдене тол ын негізгі тол ын ғ қ ә қ ө ң қ қ болып саналады. Ол к лдене Е тол ыны мен Н тол ынынан т рады. ө ң қ қ ұ Сым бойымен ба ыттал ан тол ындар болмайды. Я ни, электромагниттік рісті ғ ғ қ ғ ө ң к шү сызы тары тек ана қ қ сымны к лдене имасы да болып, т ра ты токты статикалы кернеуіні рісіндей ң ө ң қ ң ұ қ ң ө болады. К лдене тол ын тек байланыс жолдары сымдарыны потенциалдарыны та басы ө ң қ ң ң ң р т рлі бол анда ана кездеседі. К лдене тол ын сымды байланыс жолымен жиілік ә ү ғ ғ ө ң қ ау ымы шектелген сигналдарды тарату шін пайдаланылады. Я ни, симметриялы немесе қ ү ғ коаксиал ж птарымен берілетін токты негізі ткізгіштік ү ң ө тоқ бол анда пайдаланылады. ғ Электрлік Е мен магниттік тол ындар жо ар ы ретті тол ындар болып саналады. Оларда қ ғ ғ қ к лдене электр ж не магнит рістерден бас а бір-бірден электрлік немесе магниттік ө ң ә ө қ бойлы тол ындар болады. Сонды тан оларды к ш сызы тары сымдарды к лдене қ қ қ ң ү қ ң ө ң имасы ца да зына бойында жатады. М ндай тол ындар те жо ары жиілікдиапазонда қ ң ұ ұ қ ө ғ ыздырылады. Онда ы токты негізі ткізгіштік ток емес диэлектрлік ы ыстыру тогы қ ғ ң ө ғ болады.

 Олар электромагниттік энергияны металл немесе диэлектрик тол ын жолдарымен ж не қ ә Олар электромагниттік энергияны металл немесе диэлектрик тол ын жолдарымен ж не қ ә сырт ы тол ынды бір сым бойымен бергенде пайдаланылады. Аралас тол ындарда барлыгы қ қ қ алты ( ш координатта) тол ын компоненттері болады. М ндай аралас тол ындарга ү қ ұ қ диэлектрлік тол ын жолдардагы ж не с уле тарататын жары жол ( қ ә ә қ с улежолә ) тол ындары қ жатады. 2. Ортаны асиетіне байланысты ке істікте белгілі бір жылдамды пен таралатын ң қ электромагниттік ріс. Оны вакуумдегі таралу жылдамды ы ө ң ғ 300 000 км/с (жары ты таралу жылдамды ымен бірдей). Біртекті қ ң ғ изотроптық ортада электрлік кернеулік (Е) ж не магниттік кернеулік (Н) бірбіріне ж не тол ынны таралу ә ә қ ң ба ытына перпендикуляр болады, я ни электромагниттік тол ын колдене тол ын болып ғ ғ қ ң қ табылады. Ке істікті кез келген н ктесінде Е ж не Н тол ындарыны фазасы бірдей ң ң ү ә қ ң болады. Е ж не H ашы ты ты (R) артуына арай ә қ қ қ ң қ 1/R шамасына азайып отырады. рістерді осылай баяу шуі — электромагниттік тол ын ар ылы аса лкен ашы ты пен Ө ң ө қ қ ү қ қ қ байланыс орнатуга жа дай жасайды. H тол ын зынды ы бойынша H >1012 см тол ындар ғ қ ұ ғ қ радиотол ындар атарына, 5 — 10 -2 — 7, 4 -10 -5 тол ындар инфра ызыл тол ындары атарына қ қ қ жатады.

 осымшаҚ Айнымалы электромагниттік ріс тербелістеріні  ке істікте таралуын ө ң ң электромагниттік осымшаҚ Айнымалы электромагниттік ріс тербелістеріні ке істікте таралуын ө ң ң электромагниттік тол ын қ деп атайды. Максвеллдің болжамы бойынша электромагниттік тол ын тогы бар қ ткізгішті бойымен, ө ң диэлектрикте ж не электр зарядтары жо ә қ вакуумде де тарала алады. Максвелл теориясынан шы атын аса ма ызды салдарды бірі — электромагниттік тол ынны ғ ң ң қ ң таралу жылдамды ыны шектілігі. Оны есептеулері бойынша электромагниттік тол ынны ғ ң ң қ ң таралу жылдамды ы: ғ М нда ы Ф\м — электрлік ж не Гн\м— ұ ғ ә магниттік т ра тылар. Б л электромагниттік рісті іргелі асиеті. Электромагниттік ұ қ ұ ө ң қ тол ынны ортада ы таралу жылдамды ы Максвелл формуласы бойынша аны талады: қ ң ғ ғ қ м нда ы ұ ғ n -ортаны сыну к рсеткіші, ң ө — ортаны диэлектрлік ж нең ә — магниттік тімділіктері. ө

 Электромагниттік тол ынны  теориялы  есептеулер ар ылы табыл ан вакуумдегі қ Электромагниттік тол ынны теориялы есептеулер ар ылы табыл ан вакуумдегі қ ң қ қ ғ жылдамды ы тікелей лшенген жары жылдамды ына те болуыны ма ыздылы ы ерекше. ғ ө қ ғ ң ң ң ғ Жары — қ электромагниттік тол ынқ болып шы ты. қ Енді электромагниттік тол ынны ке істікте таралу механизмін арастырайы. Осы қ ң ң қ қ т рленулерді ж зеге 3. 5 -сурет асыру шін ке істікті кез келген бір айма ында рісті ү ү ү ң ң ғ ө ң біреуіні йыт уын ту ызу ажет. 3. 5 -суретте йынды электр ж не магнит рістеріні ң ұ қ ғ қ құ ә ө ң йыт уыны таралу процесі к рсетілген. Оны тепе-те дік алпында тербелетін немесе ұ қ ң ө ң қ ше бер бойымен тербеле оз алатын электр заряды ар ылы ж зеге асыру а болады. ң қ ғ қ ү ғ Ке істікті бір н ктесінде те лкен жиілікпен тербелетін электр зарядыны айналасында, ң ң ү ө ү ң модулі мен ба ыты периодты згеретін электр рісіні кернеулік \vec E векторы пайда ғ ө ө ң болады. На осы мезетте модулі ж не ба ыты да периодты т рде згеретін магнит рісіні қ ә ғ ү ө ө ң индукция \vec B векторы да туады. Б л рісті тербелістері жа ын жат ан н ктелердегі ұ ө ң қ қ ү электромагниттік тербелістер к зі болып табылады ж не о ан бір-біріне перпендикуляр ө ә ғ электр рісіні кернеулік векторы мен магнит рісі индукциясы векторыны тербелістері ө ң кешігіп жетеді. Осылай электромагниттік pic ке істікті барлы ба ытында 3 \cdot 10^8 м\с ө ң ң қ ғ жылдамды пен электромагниттік тол ын т рінде тарайды (3. 6 -сурет). қ қ ү

 Электромагниттік тол ында ы \vec E ж не \vec B векторларыны  кез Электромагниттік тол ында ы \vec E ж не \vec B векторларыны кез келген н ктесіндегі қ ғ ә ң ү тербеліс фазалары бірдей. Бірдей фазада тербелетін е жа ын екі нуктеніц арацашыцтыгы ң қ электромагниттік тол ын шынды ын береді: қ ғ Электромагниттік тол ынны негізгі сипаттамасы — оны тербеліс жиілігі v (немесе қ ң ң периоды T). Себебі электромагниттік тол ын бір ортадан екінші орта а ткенде тол ын қ ғ ө қ зынды ы згереді, ал жиілігі згермей т ра ты к йде алады. Электр рісіні кернеулік ұ ғ ө ө ұ қ ү қ ө ң ж не магнит рісіні индукция векторларыны тербеліс ба ыттары тол ынны таралу ә ө ң ң ғ қ ң ба ытына перпендикуляр. Демек, электромагниттік тол ын — к лдене тол ын. ғ қ ө ң қ Электромагниттік тол ынны таралу жылдамды ы c кернеулік ж не индукция векторлары қ ң ғ ә жататын жазы ты тар а перпендикуляр орналасады. Демек, электромагниттік тол ында ы E қ қ ғ ж не B векторлары бір-біріне ж не тол ынны таралу жылдамды ыны ба ытына ә ә қ ң ғ перпендикуляр. Егер б рандасы о б р ыны E векторынан B векторына арай айналдырса, ұ ң ұ ғ қ онда б р ыны ілгерілемелі оз алысы тол ын жылдамды ыны c векторымен д л келеді ұ ғ ң қ ғ ң ә (3. 6 -сурет).

 Сонымен,  электромагниттік тол ындарды тербелуші электр зарядтары шы арып таратады. қ ғ Сонымен, электромагниттік тол ындарды тербелуші электр зарядтары шы арып таратады. қ ғ Б л алайша ж зеге асады? ұ қ ү ткізгіштегі ток к ші згергенде оны магнит рісі де згереді. Ал ток к шіні згеруі Ө ү ө ң ө ө ү ң ө ткізгіштегі электр зарядтарыны оз алыс жылдамды ыны згеруіне, я ни зарядтарды ө ң қ ғ ғ ң ө ғ ң демелі оз алысына байланысты. Ж не б л эксперимент ж зінде д лелденген. Ендеше, ү қ ғ ә ұ ү ә электромагниттік тол ын электр зарядтарыны демелі оз алысы кезінде туындайды. қ ң ү қ ғ Зарядты деуі не рлым лкен болса, туында ан тол ынны интенсивтігі со рлым жо ары ң ү ғұ ү ғ қ ң ғұ ғ болады. Зарядтал ан б лшек дей оз ал анда электромагниттік ріске т н инерттілік ғ ө ү қ ғ ғ ө ә бай алады. ріс дей оз ал ан зарядтал ан б лшектен б лініп шы ады да, электромагниттік қ Ө ү қ ғ ғ ғ ө ө ғ тол ындар т рінде ке істікте еркін тарала бастайды. қ ү ң

 Электромагниттік рісө Электр рісін электр заряды бар денелер ту ызады.  Бойымен электр Электромагниттік рісө Электр рісін электр заряды бар денелер ту ызады. Бойымен электр зарядтары тетін ө ғ ө ткізгішті т ірегінде магнит рісі пайда болады. оз алмайтын зарядты электр рісі ө ң өң ө Қ ғ ң ө барлы уа ытта да згеріссіз алады. Бір алыпты оз алатын зарядтарды , я ни т ра ты қ қ ө қ қ қ ғ ң ғ ұ қ электр то тарыны т ірегінде пайда болатын магнит рісі де згермейді. қ ң өң ө ө Ал егер электр заряды бар б лшектер тынышты немесе бір алыпты оз алыс калпынан ө қ қ қ ғ шы ып, айнымалы оз алыс жасаса, онда андай ріс пайда болар еді? Б л с ра ты жауабын ғ қ ө ұ ұ қ ң а ылшынны лы алымы Максвелл тапты. ғ ң ұ ғ Электр зарядтары айнымалы оз ал анда, я ни кез келген айнымалы то та электр рісі де, қ ғ ғ ғ қ ө магнит рісі де уа ыт туіне арай згеріп отырады. Сонымен атар б л рістер, Максвеллді ө қ ө қ ұ ө ң 1865 жыл ы теориялы пайымдауынша, здерін бірт тас электро-магниттік ріс т рінде ғ қ ө ұ ө ү керсетеді. Максвелл сегіз жыл бойы тынбай ж ргізген физика-математикалы талдауларын 1873 жылы ү қ орытындылады. Ол бірт тас электромагниттік рісті теориясын жасады ж не оны бос қ ұ ө ң ә ң ке істікте де тол ын т рінде тарай алатынын д лелдеді. Максвеллді электромагниттік ріс ң қ ү ә ң ө теориясыны т йіні мына ан саяды. ң ү ғ

 1.  згеріп отыратын магнит рісі ке істікте згеріп отыратын электр рісін Ө 1. згеріп отыратын магнит рісі ке істікте згеріп отыратын электр рісін Ө ө ң ө ө тудырады. 2. згеріп отыратын электр рісі ке істікте згеріп отыратын магнит рісін Ө ө ң ө ө тудырады. Осылайша згеріп отыратын электр ж не магнит рістері р уа ытта да зара ө ә қ ө байланыста болады, сонды тан оларды ажырамас бірлігін электромагниттік ріс қ ң ө дейді. Электромагниттік рісті к рнекі т рде бейнелеу шін оны, бір жа ынан, ө ө ү ү ғ электр ерісіні Е кернеулік векторы ар ылы, екінші жа ынан, магнит рісінін В ң қ ғ ө индукция векторы ар ылы сипаттап кескіндейді. қ Электромагниттік ріс — а и ат н рсе. Ол материя формасыны бір т рі болып ө қ қ ә ң ү табылады. Материя формасыны екінші т рі зат. ң ү Электр зарядтары айнымалы оз алыс (мысалы, тербеліс) жаса анда, оларды қ ғ ғ ң ту ызатын айнымалы электромагнитгік рісі ке істікті бір н ктесінен екінші ғ ө ң ң ү н ктесіне тарайды. ү

 Айнымалы электромагниттік рісті  ке істікте таралуын электромагниттік тол ын ө ң ң Айнымалы электромагниттік рісті ке істікте таралуын электромагниттік тол ын ө ң ң қ деп атайды. Электромагниттік тол ынны пайда болуы туралы Максвеллді 1865 ж. айт ан болжамы қ ң ң қ кейінірек эксперимент ж зінде д лелденді. ү ә 1887— 1888 жж. Герц жаса ан т жірибелер айнымалы электромагниттік рісті ке істікте ғ ә ө ң ң тол ын т рінде тарайтынын к рсетіп берді. қ ү ө Электромагниттік тол ынны таралу механизмін былай т сіндіруге болады. Ке істікті қ ң ү ң ң белгілі бір н ктесінде (мысалы, координаталары О бас н ктесінде) заряд тербелмелі ү ү оз алыс жасады дейік. Зарядты м ндай тербелісі Е кернеулік векторыны да тербелісін қ ғ ң ұ ң ту ызып, оны санды м ні (модулі) мен ба ыты периодты т рде згеретін болады. ғ ң қ ә ғ ү ө Максвелл теориясы бойынша ке істікті на осы н ктесінде В индукция векторы Е ң ң қ ү векторына перпендикуляр ба ытта тербеліс жасайды. Сонымен атар pic векторларыны ғ қ ө ң тербелісі ке істікті к рші н ктелеріне беріледі. ң ң ө ү С йтіп, ріс векторларыны келесі н ктелердегі тербелісі, алды ы н ктелерге ара анда ө ө ң ү ңғ ү қ ғ кешігіп туындайды. Осылайша электромагниттік ріс ке істікті барлы ба ытында белгілі ө ң ң қ ғ бір жылдамды пен электромагниттік тол ын т рінде тарайды. қ қ ү Электромагниттік тол ынмен механикалы тол ындарды састы тары да, згешеліктері қ қ қ ң ұқ қ ө де бар. Соларды негізгілерін атап тейік. ң ө

 1.  Электромагниттік тол ын ртурлі заттарда да,  вакуумде де тарай алады. 1. Электромагниттік тол ын ртурлі заттарда да, вакуумде де тарай алады. Ал механикалы қ ә қ тол ындар тек заттарды белшектері атысатын орталарда ана ( атты денеде, с йы та ж не қ ң қ ғ қ ұ қ ә газда) тарайды. Механикалы тол ында ортаны райтын заттарды б лшектері тербеледі. қ қ құ ң ө Ал электромагниттік тол ында рісті Е ж не В векторлары ана тербеледі. Міне, сонды тан қ ө ң ә ғ қ электромагниттік тербеліс вакуумда да тол ын т рінде тарай алады. қ ү 2. Электромагниттік тол ындар — тек к лдене тол ындар болып табылады. Шынында да В қ ө ң қ индукция ж не Е кернеулік векторлары бір-біріне перпендикуляр ба ытта тербеледі. Ал ә ғ механикалы тол ындар к лдене тол ындар да, бойлы тол ындар да бола алады. қ қ ө ң қ қ қ 3. Максвеллді теориялы есептеулері бойынша вакуумдегі электромагниттік тол ынны ң қ қ ң таралу жылдамды ы с = 2, 99792458 • 108 м/с = 3 • 108 м/с т ра ты шама. ғ ұ қ Электромагниттік тол ынны таралу жылдамды ыны с векторы кернеулік Е ж не индукция қ ң ғ ң ә В векторларына перпендикуляр болады. Максвелл к рінетін а жары ты с = 3 • 108 м/с жылдамды пен тарайтын электромагниттік ө қ қ қ тол ын деп жорыды. Кейінірек, жары ты таралу жылдамды ы эксперимент ж зінде лкен қ қ ң ғ ү ү д лдікпен лшенген со , Максвеллді б л болжамы да шынды ка айналды. ә ө ң ң ұ қ

 Т жірибеде лшенген жары ты  таралу жылдамды ы Максвеллді  теорияда аны Т жірибеде лшенген жары ты таралу жылдамды ы Максвеллді теорияда аны та ан ә ө қ ң ғ ң қ ғ электромагниттік тол ынны таралу жылдамды ымен д лме-д л келді. Осылайша жары ты қ ң ғ ә ә қ ң электромагниттік таби аты толы д лелденді. ғ қ ә 4. Вакуумге ара анда затта ы электромагниттік тол ынны таралу жылдамды ы аз болады қ ғ ғ қ ң ғ ж не ол мына рнекпен аны талады: ә ө қ v = c / n. йткені ортаны сыну к рсеткіші n > 1 (3 -кесте), ал вакуумде n = 1. ө ң ө 5. Механикалы тол ындар сия ты электромагниттік тол ындар да энергия тасиды. Жер қ қ бетіндегі тіршілікті , органикалы заттарды (а ашты , к мірді , м найды , газды , ң қ ң ғ ң ө ң ұ ң ң шымтезекті , т. б. ) пайда болуы к н с улесімен келетін, я ни электромагниттік тол ындармен ң ү ә ғ қ жететін энергия а тікелей байланысты. ғ Электромагниттік тол ындардьщ λ тол ын зьшды ы, Т периоды, с жылдамды ы, v тербеліс қ қ ұ ғ ғ жиілігі арасында ы атынастар механикалы тол ындарда ы сия ты згеріссіз калады: ғ қ қ қ ғ қ ө λ = c. T = c/v.

 Электромагниттік тол ындарды  вакуумнен зат а ткенде жиілігі згермейді.  йткені қ Электромагниттік тол ындарды вакуумнен зат а ткенде жиілігі згермейді. йткені қ ң қ ө ө Ө тол ындарды жиілігі оларды ту ыз ан к штерді жиілігіне ана байланысты болады. Ал қ ң ғ ғ ү ң ғ тол ындарды зат ішіндегі v жылдамды ы згеретін бол анды тан, оны тол ын зынды ы қ ң ғ ө ғ қ ң қ ұ ғ да згереді. Вакуумдегі тол ын зынды ын λ, ал затта ы шамасын λ’ деп белгілесек, онда ө қ ұ ғ ғ жо арыда ы формулаларды ескере отырып, мына рнектерді аламыз: ғ ғ ө λ’ = v. T = ν/v = λ/n. Тербелмелі электрлік контурда пайда болатын электромагниттік тербелістерді периоды ң Томсон формуласымен аны талатыны белгілі. қ Б л рнек бойынша тербелмелі контурда ы шар ыны (катушканы ) L индуктивтілігін ж не ұ ө ғ ғ ң ң ә конденсаторды С сыйымдылы ын згерте отырып, электромагниттік тербелісті Т периодын ң ғ ө ң алауымызша згерте аламыз. қ ө Жары тол ындары да, радиотол ындар да, рентгендік с улелер де, электро-магниттік қ қ қ ә с улелерді бас а т рлері де на осындай жылдамды пен тарайды. Олар тек бір-бірінен ә ң қ ү қ қ тол ын зынды ы немесе жиілігі бойынша ана згешеленеді. қ ұ ғ ғ ө

 Пайдаланылған әдебиеттер        1.  Орысша- аза Пайдаланылған әдебиеттер 1. Орысша- аза ша т сіндірме с здік: Физика / Жалпы редакциясын бас ар ан э. . д, , қ қ ү ө қ ғ ғ профессор Е. Арын – Павлодар: С. Торай ыров атында ы Павлодар мемлекеттік ғ ғ университеті, 2006 2. Орысша- аза ша т сіндірме қ қ ү с здік: Физика / Жалпы редакциясын бас ар ан э. . д, , профессор Е. Арын – Павлодар: ө қ ғ ғ С. Торай ыров атында ы Павлодар мемлекеттік университеті, 2006. ғ ғ 3. аза ша энциклопедия 7 том. Қ қ 4. лажанов . С. Аналитикалы химия: II томды о улы . II — том. О улы. Құ Қ қ қ қ Алматы: «ЭВЕРО» баспаханасы, 2005. — 464 б 5. Орысша- аза ша т сіндірме с здік: Физика / Жалпы редакциясын бас ар ан э. . д, , қ қ ү ө қ ғ ғ профессор Е. Арын – Павлодар: С. Торай ыров атында ы Павлодар мемлекеттік ғ ғ университеті, 2006. 6. лажанов . С. Аналитикалы химия: II томды о улы . II — том. О улы. Құ Қ қ қ қ Алматы: «ЭВЕРО» баспаханасы, 2005. — 464 б.