Электрэнергиясын өндіру тарту және жеткізу

Электрэнергиясын өндіру тарту және жеткізу

• • Қоғам дамыған сайын энергия тұтыну қажеттігі қарқындап өсе түседі. Әсіресе электр энергиясының орны ерекше, себебі энергияның басқа түрлерімен салыстырғандағы, оның бірнеше артықшылықтары электр энергиясын өте аз ш ы ғ ы н м е н энер ги яның к е з келген б а с қ а түріне о ң а й н а л д ы р у ғ а ж ә н е о н ы а л ы с қ а ш ы қ т ы қ қ а жеткізуге м ү м к і н д і к б е р е д і. Электр энергиясы айнымалы токтың индукдиялық генераторларынан ә р түрлі э л е к т р с т а н ц и я л а р ы н д а ө н д і р і л е д і. Э л е к т р с т а н ц и я л а р ы к ө м і р м е н м ұ н а й қорларының жанында (жылу электр станциялары) немесе ө з е н - с у л а р д ы ң б о й ы н д а ( с у э л е к т р с т а н ц и я л а р ы) тұрғызылады. Жылу электр стандияларында отынның (мысалы, көмірдің) жылу энергиясы электр энергиясына т ү р л е н е д і. Ж о ғ а р ы қ ы с ы м д а қ ы з ғ а н б у а ғ ы н ы б у турбинасының роторын айналдырады, сонда онымен бір оське орнатылған генератордың роторы да айналады. Су электр станцияларында судың механикалық энергиясы электр энергиясына түрленеді. Өзенді бөгеп, платинамен суды биікке көтереді. Биіктен гидравликалық турбинаның қалақшаларына құлаған су а ғ ы н ы оны генератордың р о т о р ы м е н қ о с а а й н а л д ы р а д ы.

• Электр энергиясын өндіру секторы: • Қазақстанда электр энергиясын өндіруді меншік нысаны әр түрлі 63 электр станциясы жүзеге асырады. Қазақстан электр станцияларының жалпы белгіленген қуаты 18 992, 7 МВт-ты, мүмкіндігі — 14 558, 0 МВт-ты құрайды.

• Электр энергиясын өндіру. Электр энергиясын үлкендікішілі электр станцияларында негізінде электр механикалық индукц иялы қ генераторлар арқылы өндіріледі. Электр станциясының негізгі екі түрі бар: жылу және г и д р о э л е к т р станциялары. Бұл электр станциялардың б і р - б і р і н е н айырмашылығы генератордың роторын айналдыратын қозғалтқыштарының әр т ү р л і г і н д е.

• Электр энергиясын өндіру сонау ерте к е з д е н қалыптасты. Энергия көзін дәстүрлі және б е й д ә с т ү р л і жолдармен өндіруге болады. Дәстүрлі энергия көзін өндіруге ЖЭС, АЭС, СЭС ал Бейдәстүрле көздерге таусылмайтын ресурстар яғни оларға Жел. ЭС, Кун. ЭС, Гелиоте рмалды. ЭС, Мұхиттан алынатын энергия көздері жатқызылады.

• Электр энергиясын жеткізу секторы • Қазақстан Республикасының электр жеткізу желілері кернеуі 0, 4 -1150 к. В электр энергиясын жеткізуге және (немесе) таратуға арналған қосалқы станциялардың, таратушы құрылғылардың, өңіраралық және (немесе) мемлекетаралық электр жеткізу желілерінің жиынтығынан тұрады. • Қазақстанда жүйелерді топтастырушы торап қызметін Ұлттық электр торабы (ҰЭТ) атқарады, республиканың өңірлері мен шектес мемлекеттердің (Ресей Федерациясы, Қырғыз Республикасы және Өзбекстан Республикасы) энергия жүйелерінің арасында электр байланысын, сондай-ақ көтерме тұтынушыларға электр станцияларымен электр энергиясын беру мен жеткізуді қамтамасыз етеді. Қосалқы станциялар, таратушы құрылғылар, өңіраралық және (немесе) мемлекетаралық электр жеткізу желілері мен ҰЭТ құрамына кіретін кернеуі 220 к. В және одан жоғары электр станцияларынан электр қуатын беретін электр жеткізу желілері «Электр желілерін басқару жөніндегі Қазақстан компаниясы «KEGOC» АҚ теңгеріміне кіреді.

• Электр энергиясын алысқа таратып жеткізу үшін жоғарылатқыш трансформатор ст-нда ток кернеуі жоғарылатылады. Кернеу артқанда ток күші кемитіндіктен, қ у а т ш ы ғ ы н ы а з а я д ы, с ө й т і п ө т к і з г і ш с ы м д а р д ы ң жуандығын дардың жуандығын жіңішкерту мүмкіндігі т у а д ы. Т ө м е н д е т к і ш қ о с а л қ ы с т - н д а к е р н е у тұтынушылардың пайдаланылуына қажетті шамаға дейін төмендетіледі. Белгілі б і р к е р н е у л і т о к т ы өзгеріссіз қабылдауға әрі бөліп таратуға арналған қосалқы ст. бөліп таратушы деп аталады. Әр түрлі кернеулі Э. ж-н өзара қосу үшін желілік қосалқы ст-ларда орнатылған жоғарылатқыш ж ә н е төмендеткіш трансформаторлар қолданылады. Қосалқы ст-ларда трансформаторлардан басқа коммутациялы аппараттармен жабдықталған жоғары және т ө м. к е р н е у л і б ө л і п т а р а т у ж ә н е б а қ ы л а у, б а с қ а р у қ ұ р ы л ғ ы л а р ы б о л а д ы. Ә р б і р Э. ж - н і ң э л е к т р т е х. жабдықтары ж ұ м ы с істейтін номинал кернеумен с и п а т т а л а д ы.

• Электр энергиясы мен жылуды өндіру, түрлендіру үздіксіз процесінде ортақ режиммен байланысқан электр станциялары, электр және жылу желілерінің жиынтығын энергетикалық ж ү й е д е п а т а й м ы з.