ЕГДЕ Ж НЕ АРТ НАУ АСТАРДА Ы Ә

ЕГДЕ Ж НЕ АРТ НАУ АСТАРДА Ы Ә Қ Қ Ғ ФАРМАКОТЕРАПИЯНЫ РАЦИОНЛЬДЫ Ң ПРИНЦИПТЕРІ. 7049 топ ЖДТ интерны: Илесова Д. Н

Жоспар: Кіріспе б лімө Егде ж не арт жаста медикаментозды терапияны ә қ ң негізгі м селесі. ә Д рілік заттарды фармакокинетиканы жас а ә ң ң қ байланысты згерістері. . ө Д рілік заттарды фармакодинамиксыны жас а ә ң ң қ байланысты згерістері. . ө Егде ж не арт жаста ы нау астарды д рілік ә қ ғ қ ң ә терапия принциптері. орытынды. Қ Пайдаланыл ан дебиеттер. ғ ә

Кіріспе аза станда орташа мір с ру жасы 65 -67 жас, за мір Қ қ ө ү ұ қ ө с ру к рсеткіштері бойынша бізді ел 153 орында . Егде жаста ы ү ө ң ғ адамдарды аурулары теориялы ж не практикалы медицинаны ң қ ә қ ң ма ызды м селесі болып отыр. А заны бейімделу абілетіні жас а ң ә ғ ң қ байланысты демелі т мендеуі, оны реактивтілігіні згеруі ү ө ң ң ө патологияны дамуына ы айлы жа дай ту ызады. Жас адамдармен ң ңғ ғ ғ салыстыр анда егде жаста ы адамдарда (60 -74 жас) аурушылды ғ ғ қ де гейі екі есе жо ары, ал арт жаста ы адамдарда (74 жас ж не ң ғ қ ғ ә жо ары) 6 есе жо ары. ғ ғ Егде жаста ы нау ас а ем ж ргізгенде д рігер алдына ай ын ғ қ қ ү ә қ ол жетімді ма сат ою керек. Егер жас адамдарда емдеу ма саты қ қ негізгі ауруды емдеу ж не б зыл ан ызметтерді максималды ә ұ ғ қ алпына келтіру болса, ал егде ж не арт жаста ы нау астарда – қ ә қ ғ қ симптомдар ай ындылы ын т мендету ж не б зыл ан ызметтерді қ ғ ө ә ұ ғ қ ң орнын толтыру. Емдеуші д рігер емді мір сапасын жа сарту а ж не ә ө қ ғ ә са тау а ба ыттау керек, ол гериатрияны негізгі стратегиялы қ ғ ғ ң қ тапсырмасы.

Гериатриялы фармакология қ — клиникалы фарамакологияны бір б лігі. Егде қ ң ө ж не арт жаста ы нау астарда д рілік терапияны ә қ ғ қ ә баста анда д рігер артаю рдісіні ғ ә қ ү ң фармакотерапия эффективтілігіне сері, гериатрияда ә д рілік заттарды м лшерлеу а идасы, артай ан ә ң ө қ ғ адамдарда ы д рілік заттарды жанама сері ж не ғ ә ң ә ә д рілік затарды зара серлесуі ж не д рілік ә ң ө ә ә ә заттарды жа ымсыз серіне артай ан а заны ң ғ ә қ ғ ғ ң т ра тылы ын жо арылату жолдары туралы на ты ұ қ ғ ғ қ білімі болуы керек.

Егде ж не к рі жаста ы нау астар а д рілік терапияны ә ә ғ қ ғ ә ң принциптері. 1. Д рі-д рмек та айындау кезінде егде ж не к рі адамдар ә ә ғ ә ә жанама серді жо ары ы тималды ы туралы хабардар болуы ә ң ғ қ ғ тиіс. 2. артай анда компенсаторлы резервтер за ымдан ан Қ ғ қ қ ғ факторлар а атысты т мендейді, сонды тан тіпті ша ын ғ қ ө қ ғ д рі-д рмекпен улану д режесі артай ан а за а елеулі ә ә ә қ ғ ғ ғ згерістер енгізуі м мкін. ө ү 3. Егде жаста ы адамдар, нау астар ана емес , сондай-а іс ғ қ ж зінде дені сау, жиі ж не за уа ыт бойы р-т рлі ү ә ұ қ қ ә ү д рі-д рмек абылда ан адамдар зін- зі емдеуге бейім. ә ә қ ғ ө ө Сонды тан, д рігер, емдеу курсын та айындау а дейін, арт қ ә ғ ғ қ пациентті д рілік анамнезін егжей-тегжейлі зерттеуі тиіс ң ә ж не зіні б рын ж ргізілген та айындауы т зелуі ажет. ә ө ң ұ ү ғ ү қ

4. Егде ж не к рі жаста ы адамдар а д рілік терапияны ә ә ғ ғ ә ата к рсеткіштер бойынша та айындау керек. қ ң ө ғ 5. Д рі-д рмекпен емдеуді нау асты ауру жа дайыны ә ә қ ң ғ ң ауырлы ыны негізін аны тау кезінде та айында ан ғ ң қ ғ ғ д рыс. ұ 6. Емдеуге арнал ан жеке ілтипатпен арау. Егде жаста ы ғ қ ғ нау астар а жеткілікті дозада ы д рілік препаратты қ ғ ғ ә та айындаудан алдын а заны сезімталды ы ж не ғ ғ ң ғ ә реактивтілігі , ж йені ж не б кіл а заны сі іру ү ң ә ү ғ ң ң жылдамды ы , жою ж не босату асиеттеріне к іл б лу ғ ә қ өң ө керек. М нда сондай – а , д рігерге белгілі терапиялы ұ қ ә қ ж не жанама серлі , препараттар та айындалады ә ә ғ

7. Егде ж не к рі жаста ы нау астарды емдеу шін, сіресе ә ә ғ қ ү ә басында , д рі ә — д рмек ша ын дозада ә ғ пайдаланылады(ереже бойынша ша ын дозада). Т мен ғ ө дозаны баяу к теру (жалпы абылдау доза 1/2, 1/3), ө қ препарат нау асты жеке о тайлы терапиялы дозасын қ ң ң қ ж не т зімділігін аны тайды. Клиникалы серге ә ө қ қ ә жеткеннен кейін за мерзімді емдеу шін олдау к рсету ұ қ ү қ ө дозасын белгілейді. 8. артай ан кезде к птеген ауруларды не рлым к рделі Қ ғ ө ң ғұ ү патогенезі, комплексті д рілік, біртипті, терапевтік серлі ә ә компоненттерімен препараттарды та айындау негіз ғ болып табылады, бір-а оларды р т рлі іс- рекет қ ң ә ү ә механизмі, ол егде нау астарды емдеу тиімділігін қ арттыру , жалпы рал препаратты ар ындылы ын құ ң қ қ ғ азайту шін оларды сері потенциалды рал болып ү ң ә құ табылады.

9. арт адам шін бір мезгілде бірнеше д рілік заттарды Қ ү ә та айында анда, оларды а за а олайсыз сер ету ғ ғ ң ғ ғ қ ә м мкіндігін алып таста ан д рыс. ү ғ ұ 10. Егде жаста ы нау астарды созылмалы а ымына ғ қ ң ғ байланысты д рілік препараттарды за уа ыт а ә ұ қ қ қ та айындайды, сол себепті олар т уелділік тудырады, ғ ә дозаны суіне келеді ж не дамму интоксикацияны ң ө ә ә ң ауіптілігін арттырады. қ Ескеру керек , созылмалы ауру б л ұ ас ыну ж не лсіреу кезе дерімен динамикалы процесс қ ә ә ң қ болып табылады, , сонды тан т ра ты т зету ажет (бір қ ұ қ ү қ мезгілде та айындалатын препараттарды санын азайту, ғ ң демеуші доза а к шу, д рілік препараттарды бас а бір ғ ө ә қ ба ыттал ан терапевтік сері бар а ауыстыру, ғ ғ ә ғ профилактикалы емдеу, емдеудегі а ыл а онымды қ қ ғ қ зілістер) д рі-д рмекпен емдеу. ү ә ә

Фармакокинетиканы жас л аюына байланысты ң ұ ғ згерістері. ө Егде ж не арт жаста ы нау астарды д рілік зат а ә қ ғ қ ң ә қ реакциясы негізінен артаю кезінде ж ретін физиологиялы қ ү қ ж не патологиялы згерістерге байланысты. А за ә қ ө ғ артаюыны физиологиялы рдістері д рілік заттарды қ ң қ ү ә ң фамакокинетикасыны ж не фармакодинамикасыны згеруіне ң ә ң ө алып келеді. Егде ж не арт жаста ы нау астарда к птеген д рілік ә қ ғ қ ө ә заттарда барлы фармакокинетикалы рдістер баяу ж реді, қ қ ү ү осы ан байланысты ан айналымда бос препараттарды ғ қ ң м лшеріні жо арылауымен к рінеді. Осы себептерге ө ң ғ ө байланысты егде ж не арт жаста ы нау астар а ажетті ә қ ғ қ терапевтикалы ма сат а жету шін д рілік заттарды аз қ қ қ ү ә м лшерде абылдауды сынылады. ө қ ұ

1. Д рілік заттарды сі ірілу б зылыстары. ә ң ң ұ Егде жаста ы нау астар а д рілік заттарды к бінесе ішке ғ қ ғ ә ө абылдау а та айындайды. артаю кезінде ас азан-ішек жолында қ ғ ғ Қ қ сі ірілуді баяулау ң ң — сі ірілу айма ыны азаюымен, моториканы ң ғ ң ң лсіреуімен, эвакуация баяулауымен, секреторлы белсенділігіні ә ң т мендеуімен, мезентериальды тамырларда ан айналымны ө қ ң т мендеуіне байланысты. Егде ж не арт жаста ыш ыл т зілуді ө ә қ қ қ ү ң т мендеуі д рілік заттарды сі ірілуіне тура сер к рсетпейді, йткені ө ә ң ң ә ө ө абсорбция рдісі негізінен жі ішке ішекте ж реді. Сонымен бірге ү ң ү к птеген ферменттерді ндірілуі ж не белсенділігі т з ыш ылына ө ң ө ә ұ қ қ т уелді. Ас азан ішілік ә қ p. H згеруі д рілік заттарды ас азанда еруін ө ә ң қ ж не ионизациясын ж не ә ә p. H- т уелді абсорбциясын б зады, ол толы ә ұ қ сі ірілуіге сер етеді. Ахлоргидрия ыш ыл а т ра сыз д рілік ң ә қ қ ғ ұ қ ә заттарды (пенициллиндер) жо ары абсорбциясын ша ырады. Темір ң ғ қ сі ірілуі т мендеуі ас азан-ішек жолдарында сі ірілуіді т мендеуіне ң ө қ ң ң ө ана емес, сонымен бірге кейбір а заларды , бірінші орында бауырды ғ ғ ң ң деполы ызметіні згерістеріне де байланысты. қ қ ң ө

Егде жаста ы адамдарда ішек моторикасыны ғ ң лсіреуі ж не ас азанны эвакуаторлы абілетіні ә ә қ ң баяулауы ма ызды орын алады. Ол д рілік заттарды ң ә ң сі ірілуіні баяулатады ж не терапевтикалы серді ң ң ә қ ә ң пайда болу уа ытын зартады. Ішекті гипоматорикасы қ ұ ң бар нау астарда іш ату, д рілік заттарды ас азан-ішек қ қ ә ң қ жолдарында за уа ыт болуы н тижесінде оларды толы ұ қ қ ә ң қ сі ірілуіне себеп болады. ң Осыдан д рілік заттарды ә ң терапевтік серіні к шеюі м мкін, оны элеминация ә ң ү ү ң баяулауымен осарлас анда д рілерді м лшерінде ж не қ қ ә ң ө ә та айындау режимінде т зетуін ажет етеді. ғ ү қ

Егде ж не арт жаста ы нау астар а д рілік ә қ ғ ә заттарды тері астына ж не б лшы етке енгізгенде д ріні ә ұ қ ә ң ан а сі ірілуі баяулайды, ол ж рек ла тырысыны қ ғ ң ү қ ң т мендеуі, ан айналымны баяулауына, тамыр ө қ ң абыр асыны ткізгіштігіні згеруіні н ттижесінде қ ғ ң ө ң ә болады. Трансдермальды д рілік формаларды сі ірілуі ә ң ң теріні физиологиялы артаюынан б зылады. ң қ қ ұ Теріні жас а байланысты згерістері 40 жастан ң қ ө басталады, ал 60 жаста атрофия ж не дегенерация ә рдістеріні н тижесінде теріні барлы абаттары ү ң ә ң қ қ б зылады. Сонымен бірге тамырлар саны ж не ұ ә абыр асыны ткізгіштігі т мендейді; қ ғ ң ө ө микроциркуляцияны б зылысы стаз, микротромбоздар, ң ұ капиллярларды босауымен к рінеді. ң ө

2. Д рілік заттарды жайылу к леміні згерістеріә ң ө. Жас л аюына байланысты к птеген д рілерді жайылу к лемі ұ ғ ө ә ң ө (сарысуда ы концентрациясымен те д рілік затты с йы ты ты ғ ң ә ң ұ қ қ ң к лемінде жайыла алатын коцентрациясы) згереді. Егде жаста ы ө ө ғ адамдарда ол 18, 4 л те , ал жас адамдарда 29, 1 л. Егде жаста ы ң ғ нау астарда д рілік заттарды жайылу жылдамды ы ж не де гейі жасуша қ ә ң ғ ә ң салма ыны т мендеуінен ж не тіндік архитектониканы б зылауынан, ғ ң ө ә ң ұ сонымен бірге дене салма ыны т мендеуі ж не оны рамыны згеруі, ғ ң ө ә ң құ ң ө ан айналымны б зылысы н тижесінде пайда болады. Жайылу к леміне қ ң ұ ә ө сер к рсететін жасты згерістерге метаболитикалы белсенді тіндерді ә ө қ ң май тініне айналуы, а зада су к леміні азаюы, тіндік ткізгіштікті ғ ө ң згеруі ж не т. б. жатады. ө ә Б лшы ет салма ыны ж не су к леміні т мендеуі гидрофильді ұ қ ғ ң ә ө ң ө д рілік заттарды жайылу к леміні азаюына ж не ан сарысуында ж не ә ң ө ң ә қ ә тіндерде оларды концентрациясыны жо арылауына алып келеді. Арты ң ң ғ қ м лшерлеу ж не д рілік интоксикация аупі жо арылайды. Б л ас ынулар ө ә ә қ ғ ұ қ аминогликозидті антибиотиктерге, ж рек гликозидтеріне, гидрофильді ү β- адреноблокаторлар а, Н 2 -блокаторлар а атысты. ғ ғ қ

Д рілік затты жайылуыны ма ызды б лігіне оны а уызбен ә ң ң ң ө ң қ байланысуы жатады, себебі тек байланыспа ан препарат тіндерге таралу ғ ж не а задан шы арыла алады. А заны артаюы ан сарысуында ә ғ ғ ғ ң қ қ альбумин рамыны орташа 10 -15% т мендеуімен бірге ж реді. құ ң ө ү Гипольбуминемия препаратты байланыс ан фракциясыны т мендеуіне ң қ ң ө ж не байланыспа ан бос фракциясы концентрациясыны жо арылауына ә ғ ң ғ алып келеді, ол д рілік затты эффективтілігін жо арылатады, арты ә ң ғ қ м лшерлеу, токсикалы к ріністерді ж не жанама серді пайда болу ө қ ө ң ә ә ң м мкіндігін жо арылатады. ү ғ Таза фармакокинетикалы рдістерден бас а, егде жаста ы қ ү қ ғ адамдарда д рілік заттарды жайылуын ан айналымны б зылыстарыда ә ң қ ң ұ згертеді: ж рек ла тырысыны жылына 1% т мендеуі, ан а ымыны ө ү қ ң ө қ ғ ң баяулауы ж не айма ты ан а ымыны айта б лінуі, тіндік ә қ қ қ ғ ң қ ө ткізгіштікті згеруі. Компенсаторлы т рде ж рекке ж не бас миына ан ө ң ө ү ү ә қ келуін жа сарту ма сатында симпатикалы тонус жо арылайды. Осы кезде қ қ қ ғ шеткі а залар а, бауыр а, б йрекке ан келуі нашарлайды. Осыдан ғ ғ ғ ү қ б йректі ан айналымыны т мендеуі зат алмасуы ан айналыммен ү ң қ ң ө қ аны талатын д рілік заттарды метаболикалы клиренсіні т мендеуін қ ә ң қ ң ө ша ырады. қ

3. Д рілік заттарды зат алмасуы. ә ң Егде ж не арт жаста ы адамдарда д рілік заттарды ә қ ғ ә ң биотрансформациясы бауыр паренхимасыны атрофиясы н тижесінде ж не ң ә ә белсенді гепатоцитер саныны т мендеуінен, микросомальды ферметтер ң ө активтілігіні т мендеуінен ж не зат алмасуды б зылуынан баяулайды. 65 ң ө ә ң ұ жастан ас ан адамдарда жас адамдармен салыстыр анда бауыр салма ы 25% қ ғ ғ т мендейді, бауырлы ан айналым 30 -45% т мендейді. Осы ай ын згерістер ө қ қ ө д рілік заттарды биожетімділігіні жо арылауына ж не сарысуда ә ң ң ғ ә концентрациясыны жо арылауына алып келеді. Бауырлы клиренсті т мендеуі ң ғ қ ң ө н тижесінде тез ж не баяу зат алмасу т н д рілік заттарда бірдей жартылай ә ә шы арылу кезе і згереді. ғ ң ө Осы згерістер психотропты заттарда, наркотикалы анальгетиктерде, ө қ β- адреноблокаторларда, антикоагулянттарда, аритмия а арсы затарда, стероидты ғ қ емес абыну а арсы заттарда лкен ма ыз а ие. Бауырлы зат алмасуды қ ғ қ ү ң ғ қ ң I фазасы ай ын б зылады – цитохром қ ұ P 450 микросомальды ферменттер ж йесімен ү іске асатын ( β- блокаторлар а, кльций антогонистеріне, теофиллинге) ғ синтетикалы емес реакциялар (тоты у, гидролиз). Бауырлы зат алмасуды қ ғ қ ң II фазасына т н – синтетикалы реакциялар (коньюгация) – б зылыстар ә қ ұ ай ындылы ы т мен, к бінесе глюкуронилтрансфераза, сульфаттрансфераза қ ғ ө ө белсенділігі згереді (стероидты емес абыну а арсы заттар а, ө қ ғ бензодиазепиндерге).

Зат алмасу б зылыстары д рілік затты атипиялы ұ ә ң қ метаболиттеріні т зілуімен (мысалы, парацетамолды , спиронолактонны ) ң ү ң ң бірге ж реді, кейде олар аса токсикалы сер к рсетеді. Сонымен бірге егде ү қ ә ө жаста ы нау астар д рілік заттарды бауыр а за ымдаушы серіне ғ қ ә ң ғ қ ә (парацетамол ж не бас а стероидты емес абыну а арсы заттар) сезімтал ә қ қ ғ қ болып келеді. артай ан а зада бір атар д рілік заттар бас а д рілік заттарды зат Қ ғ ғ қ ә ң алмасуын ынталандыруы немесе тежеуі м мкін. Мысалы, бауырлы зат ү қ алмасу индукторлары – барбитураттарды, галоперидолды, аминазинді, амитриптилинді, диазепамды за абылдау (2 аптадан к п) тікелей емес ұ қ қ ө антикоагулянттарды эффективтілігін т мендетеді, сол ар ылы оларды ң ө қ ң жо ары м лшерде олдануына жа дай ту ызады. ғ ө қ ғ ғ Зат алмасуды жылдамдататын заттарды абылдауды то тат анда, қ қ қ геморрагиялы ас ынуды алдын алу шін антикоагулянттар м лшерін қ қ ң ү ө міндетті т рде т мендету ажет. Антикоагулянттарды ж не йы татушы ү ө қ ә ұ қ заттарды бір уа ытта та айында анда бауырлы зат алмасу а нитразепам қ ғ ғ қ ғ (радедорм) е аз сер к рсетеді. Зат алмасу индукторларын за уа ыт ң ә ө ұ қ қ абылдау фолий ж не аскорбин ыш ылыны , қ ә қ қ ң B 6 ж не ә D д румендеріні ә ң биотрансформациясы жылдамдауын ша ыруы м мкін, сол ар ылы егде қ ү қ жаста ы адамдарда макроцитоз, мегалобластты анемия, ғ қ гиперхолестеринемия дамуына алып келеді.

4. Д рілік заттарды экскрециясыә ң. К птеген д рілік заттар шін б йректік экскреция негізгі болып ө ә ү ү саналады, ал кейбір д рілер шін элименацияны жал ыз жолы. Б йрек ә ү ң ғ ү функциясы жас л аюымен ай ын аурулары болмаса да т мендейді. Егде ұ ғ қ ө жаста ы адамдарда д рілік заттарды б йрек ар ылы шы уы негізінен ғ ә ң ү қ ғ кортикалды абатты атрофиясы, белсенді шума тар саныны т мендеуі, қ ң ө шума тарды ж не зектерді базальды мембранасыны гистологиялы қ ң ә ө ң ң қ згерістері н тижесінде баяулайды. 50 жастан ас аннан кейін ө ә қ артериолонефросклероз орташа жылына 1% б йрек ызметіні ү қ ң т мендеуіне алып келеді. Сонды тан егде жаста ы адамдарда же іл б йрек ө қ ғ ң ү жетіспеушілігі болады. Біра ан айналымда креатиин де гейі жо арыламайды, себебі қ қ ң ғ оны ндірілуі б лшы ет салма ыны азаюымен пропоциональды ң ө ұ қ ғ ң т мендейді. Шума ты фильтрация жыдамды ыны т мендеуімен атар ө қ қ ғ ң ө қ зектік секреция ж не реабсорбцияны згерістері ж реді. Физиологиялы ө ә ң ө ү қ згерістерге егде жаста жиі к рінетін (т мен ла тырыспен к рінетін ж рек ө ө ө қ ө ү жетіспеушілігі, созылмалы пиелонефрит, нефросклероз) патологиялы қ рдістермен ша ырылатын б йрек ызметіні т мендеуі осылады ү қ ң ө қ

Б йрек ызметіні т мендеуі згермеген т рде ү қ ң ө ө ү экскрецияланатын препараттар концентрациясыны , белсенді ң немесе токсикалы метаболиттерді жо арылауына алып қ ң ғ келеді, сонымен бірге д рілік заттарды кумуляция, арты ә ң қ м лшерлеу аупін ж не жанама серлер дамуын ту ызатын ө қ ә ә ғ жартылай шы арылу кезе і жо арылайды. Егде жаста ы ғ ң ғ ғ нау астарда терапевтік сер ке дігі аз д рілік заттарды қ ә ң м лшерін д рыстау ажет, олар: ж рек гликозидтері ө ұ қ ү (строфантин, коргликон, дигоксин), аминогликозидтік антибиотиктері, цефалоспориндер, диабетке арсы, аритмия а қ ғ арсы, урикозуриялы заттар, клофелин, стероидты емес қ қ абыну а арсы заттар. қ ғ қ Егде жаста ы адамдар а жас адамдар а берілетін д рілік ғ ғ ғ ә затты стандартты м лшерін та айындау ан сарысуында ң ө ғ қ затты пропорциональды емес жо ары рамына алып келеді ң ғ құ

Егде жаста ы адамдарда б йрек жа дайына ба а ғ ү ғ ғ бергенде ан плазмасында ы креатинин де гейімен қ ғ ң креатинин клиренсіні с йкес болмауын есепке алу керек. ң ә Егде жаста ы адамдарда б йрек ызметіні таза ғ ү қ ң функциональды абілетін ба алау шін креатинин қ ғ ү клиренсін аны тау ажет. қ қ Егде жаста ы адамдарды емдеу кезіндегі негізгі ғ м селе – эффективті терапевтік де гейді са тау шін ә ң қ ү енгізілетін д рілік затты м лшерін осы д рілік затты ә ң ө ә ң элименация т мендеуімен с йкес келетіндей етіп ө ә азайтамыз. Осымен егде жаста ы адамдарда сі ірілуіді , ғ ң ң жайылуды , метаболизмі ж не шы арылуыны жас ң ә ғ ң л аюына байланысты згерістері ж не осымша ұ ғ ө ә қ аурулардан фармакокинетиканы б зылуы н тижесінде ң ұ ә д рілік затты сері к шеюі м мкін. ә ң ә ү ү

Д рілік заттарды фармакодинамиксыны жас а ә ң ң қ байланысты згерістері ө. Егде жаста ы адамдарда д рілік затты а за а серіні ғ ә ң ғ ғ ә ң аны ерекшеліктері бар. Д рілерді тіндерге жеткізу жа дайы қ ә ғ т мендегенде арнайы рецепторлар саны азаяды, біра оларды ө қ ң д рілер серіне сезімталды ы жо арылайды немесе згереді. ә ә ғ ғ ө Осы ан байланысты артай ан а заны д рілік зат серіне ғ қ ғ ғ ң ә ә андай жауап беруін болжау иынды ы т сіндіріледі. қ қ ғ ү Егде жаста ы адамдарда д ріні згерген реакциясы ғ ә ң ө дамуына т мен физикалы белсенділік, та ам мен суды аз ө қ ғ м лшерде абылдау, іш ату а бейімділік, д румен ө қ қ ғ ә жетіспеушілігі, тіндерді ан айналымыны т мендеуі ж не ң қ ң ө ә ж йке ж йесіні оздырушы рдістеріні салыстырмалы ү ү ң қ ү ң басым болуы себеп болады.

Орталы ж йке ж йесіне сер ететін д рілер анда алыпты қ ү ү ә ә қ қ концентрацияда к тпеген к шті сер к рсетеді, ал седативті ж не ү ү ә ө ә йы татушы д рілер за ыра сер к рсетеді. Егде жаста ы адамдара олар ұ қ ә ұ ғ қ ә ө ғ к бінесе тыныс алу ызметін тежейді, аллергия ж не кома ша ыруы ө қ ә қ м мкін. Барбитураттар жиі сана ара ытуын, парадоксальды озуды, з р ү қ ңғ қ ә шы аруды баяулауын ша ыруы м мкін. Барбитураттарды тырысу а ғ ң қ ү ң ғ арсы сері аз к рінеді. Егде жаста ы адамдарда сана ара ытумен бірге қ ә ө ғ қ ңғ за седативті сер беретін, экстрапирамидті симтомдармен, ұ қ ә ортостатикалы гипотензиямен ж не з р шы аруды баяулауымен к рініс қ ә ә ғ ң ө беретін нейролептиктерге, транквилизаторлар а, антидепрессанттар а ғ ғ сезімталды ы жо арылайды. ғ ғ Егде жаста ы адамдарды ж рек- ан тамыр ж йесіндегі згерістер ғ ң ұ қ ү ө вазодилататорлар а, гипотензивті заттар а, диуретиктерге сезімталды ыны ғ ғ ғ ң жо арылауына алып келеді. Ортостатикалы реакция дамуына ж рек ғ қ ү ла тырысыны ж не тамыр серпімділігіні т мендеуі, миокардты қ ң ә ң ө ң β- адренорецепторларыны катехоламиндерді ынталандырушы серіне ң ң ә сезімталды ыны т мендеуі, гипотензия а жауап ретінде барорецепторлы ғ ң ө ғ реттеуді б зылуы жа дай жасайды ң ұ ғ

Жас адамдармен салыстыр анда егде жаста ғ нитраттарды ж не новокаинамидтерді абылдау А аны ә қ Қ қ т мендеуіне ж не ми ан айналымыны м мкін ө ә қ ң ү б зылуымен бірге ж реді. Сонымен бірге артай ан а за а ұ ү қ ғ ғ ғ адреналин, эфедрин ж не бас а да симпатомиметиктер лсіз ә қ ә сер етеді. Атропин ж не платифиллин ж рек жиырылу ә ә ү жиілігіне лсіз сер к рсетеді ж не т мен спазмолитикалы ә ә ө қ сер к рсетеді. ә ө β- блокаторларды гипотензивті сері ң ә т мендеген, ал оларды олдану кезінде жанама сер к п ө қ ә ө болады. Антикоагулянтар а сезімталды жо арылауы ғ қ ғ аны талды. Гормональды заттар а жо ары т ра тылы қ ғ ғ ұ қ қ аны талады қ

Егде жаста д рілік заттарды м лшері. ә ң ө 60 жастан ас ан арт адамдар а орталы ж йке ж йесін қ қ ғ қ ү ү тежейтін, ж рек гликозидтерін ж не з р айдаушы заттарды ү ә ә олдан анда препаратты ½ дейін т мендетеді. Бас а к шті қ ғ ң ө қ ү сер к рсететін заттар а жас адамдар а та айындалатын ә ө ғ ғ ғ м лшерді 2/3 райды. ө ң құ Терапевтік сер м лшерді баяу ә ө жо арылату жолымен минимальды д рілік ар ылы жолымен ғ ә қ жетіледі. Терапевтік серге жеткенде м лшерді т мендетеді. ә ө ө Гериатрияда д рілік заттарды м лшерлеуде бірдей ә ө дістер жо , сонды тан на ты д рілік топты ә қ қ қ ә ң фармакокинетика ж не фармакодинамика ерекшеліктеріне ә араймыз. қ

Побочные эффекты ЛС Заболевания Препараты Побочный эффект Нарушения сердечной проводимости Бета-адреноблокаторы, дигоксин, дилтиа- зем, верапамил, трициклические антидепрессанты Сердечные блокады Сердечная недостаточность Бета-адреноблокаторы, верапамил, дизо- пирамид Усугубление симптомов сердечной недостаточности Артериальная гипертензия Нестероидные противовоспалительные средства Увеличение АД Ортостатическая гипотензия Диуретики, трициклические антидепрес- санты, вазодилататоры Головокружение, падения, обмороки Нарушение функции почек Аминогликозиды, нестероидные противо- воспалительные средства, радиоконт- растные препараты Острая почечная недостаточность

Гипокалиемия Дигоксин Сердечные аритмии Гипонатриемия Пероральные гипогликемические ЛС, диуретики, карбамазепин Снижение плазменной концентрации натрия Хроническая обструктивная болезнь легких Бета-адреноблокаторы, опиоиды, седативные ЛС Бронхоконстрикция, угнетение дыхания Глаукома Холиноблокаторы Обострение глаукомы Доброкачественная аденома простаты Альфа-адреномиметики, холиноблокаторы Задержка мочи Остеопения Глюкокортикоиды Увеличение риска переломов Депрессия Бензодиазепины, опиоиды, антигипертен- зивные препараты центрального действия, глюкокортикоиды Обострение депрессии Заболевания Препараты Побочный эффект

Препарат Показатель для мониторинга Ингибиторы ангиотензин- превращающего фермента (АПФ) Уровень калия в крови Диуретики Противосудорожные ЛС Концентрация препарата в плазме (ТЛМ) Литий Теофиллин Аминогликозиды Сывороточный креатинин, концентрация препарата в плазме Дигоксин Парацетамол (более 4 г/сутки) Функциональные печеночные пробы Статины Фибраты Функциональные печеночные пробы, гемограмма Варфарин Протромбиновое время / МНО Рекомендуемые клинико-лабораторные показатели, мониторируемые для контроля эффективности и безопасности фармакотерапии

Егде ж не арт жаста д рілік терапияны м селелері: ә қ ә ң ә Бірнеше ауруды болуына байланысты бірнеше д рілік затты ң ә олдануды ажеттілігі туады. қ ң қ К птеген ауруларды созылмалы а ымына байланысты д рілік заттарды ө ң ғ ә за уа ыт олдану ажеттілігі. ұ қ қ Патологияны болуы, а заларда ж не ж йелерде жасты згерістер ң ғ ә ү қ ө фонында д рілік заттарды фармакодинамикасыны ж не ә ң ң ә фармакокинетиканы б зылыстары. ң ұ Комплеансты б зылыстары – д рілік терапияны та айындал ан ң ұ ә ң ғ ғ режимін толы емес немесе д рыс емес орындалуы. қ ұ Медикаментозды емдеуде арттар мен ескі пациенттерді ажеттілігін қ ң қ ескере отырып, тымды фармакотерапиялы т жірибеде гериатриялы ұ қ ә қ а идаттарды іске асыру лкен ма ыз а ие болып табылады. қ ғ ү ң ғ Егде ж не арт жаста ы нау астарда д рілік терапияны ә қ ғ қ ә баста анда р д ріге к рсеткіштерді д рыс аны тал анды ына, ғ ә ә ә ө ң ұ қ ғ ғ д рілерді м лшері нау асты жеке ерекшеліктеріне с йкес болуына, ә ң ө қ ң ә та айындауды нау асты д рыс т сінгендігін ж не оны д рыс ғ қ ң ұ ү ә ң ұ абылданып жат анына сенімді болу керек. қ қ

Литература: 1. Денисова Т. П. , Малинова Л. И. Клиническая геронтология: Избранные лекции. М. : Медицинское информационное агентство, 2008. 256 с. 2. Медицинское обслуживание и лекарственное обеспечение лиц пожилого и старческого возраста в Республике Татарстан: Информ. Материалы. М-во здравоохранения Респ. Татарстан; Сост. : Н. И. Галиуллин, А. К. Розенцвейг, Ф. Ф. Яркаева, В. Г. Шерпутовский. — Казань: Медицина, 2002. 24 с. 3. Белоусов Ю. Б. , Леонова М. В. , Белоусов Д. Ю. , Вялков А. И. и др. Основы клинической фармакологии и рациональной фармакотерапии: руководство для практикующих врачей. Под общей ред. Ю. Б. Белоусова, М. В. Леоновой. М. : Бионика, 2002. 368 с. 5. Руководство по геронтологии и гериатрии: в IV т. Под редакцией В. Н. Ярыгина, А. С. Мелентьева. М. : ГЭОТАР-Медиа, 2007. т. III Клиническая гериатрия. 896 с. 6. Холодов Л. Е. , Яковлев В. П. Возрастные особенности фармакокинетики. Фармакокинетика у лиц пожилого возраста. В кн. : Клиническая фармакокинетика. М. : Медицина, 1985. 464 с. 7. Парахонский А. П. , Цыганок С. С. ОСОБЕННОСТИ ФАРМАКОТЕРАПИИ В ПОЖИЛОМ ВОЗРАСТЕ // Фундаментальные исследования. – 2005. – № 7. – С. 78 -78; 8. «Фармакотерапия в гериатрической практике: руководство для врачей» Р. К. Кантемирова, В. Г. Чернобай, А. Л. Арьев, С. Д. Дзахова 10. «Возрастные особенности фармакотерапии в гериатрии» Коркушко О. В.