Dr Bartłomiej Nowak bartlomiej e nowak gmail com GLOBALIZACJA

Dr Bartłomiej Nowak, bartlomiej. e. nowak@gmail. com GLOBALIZACJA DEMOKRACJI

Czy IIWW możliwa bez niego?

Winston Churchill „Demokracja jest najgorszą formą rządu za wyjątkiem wszystkich innych, które były sprawdzane od czasu do czasu”

Uwagi wstępne Brak jednej definicji demokracji; różne typy reżimów niedemokratycznych Sprawne państwo i państwo prawa jako kluczowe czynniki demokracji Państwo prawa trudniejsze w realizacji niż wybory

Typy reżimów politycznych na świecie Nieodpowiedzialne autokracje 32% Odpowiedzialne demokracje 31% Plebiscytarne autokracje 30% Konstytucyjne oligarchie 7%

Uwagi wstępne Wczesne państwa konstytucyjne były raczej oligarchiczne, a nie odpowiedzialne przed elektoratem Demokracje starożytnej Grecji wykluczały kobiety, niewolników i obcokrajowców Demokracja to raczej metoda prób i błędów, a nie na wzór UK. Demokracje i nie-demokracje mają swoje problemy. Demokracja nie oznacza końca problemów

Od kiedy kobiety mogą głosować? 1893 -Nowa Zelandia; 1902 -Australia (ale nie Aborygenki); 1906 -Finlandia; 1913 -Norwegia; 1915 -Dania; 1918 -Austria, Estonia, Niemcy, Węgry, Polska, UK(kobiety starsze niż 30); 1920 -USA; 1930 -Afryka Płd. (białe), Turcja; 1931 -Chile(wybory lokalne), Hiszpania, Sri Lanka; 1932 -Brazylia; 1937 -Filipiny; 1939 -El Salvador; 1942 - Dominikana

Od kiedy kobiety mogą głosować? 1944 -Francja; 1945 Indonezja, Włochy, Senegal; 1947 -Pakistan; 1949 -Chiny, Costa Rica, Syria; 1952 -Grecja; 1956 -Egipt; 1959 Madagascar, Tunezja, Tanzania; 1963 Afganistan, Iran, Kenia; 1971 -Szwajcaria; 1972 Bangladesz; 1974 -Jordan, Wyspy Salomona; 1976 -Portugalia; 1980 -Irak, Vanuatu; 1994 Afryka Płd. (czarne); 2005 -Kuwejt

Uwagi wstępne Demokracja jest systemem politycznym, w którym: Rząd jest odpowiedzialny przed obywatelami Decydują o tym wolne i uczciwe wybory

Demokracja wg Samuela Huntingtona (oparta o teorię Roberta Dahla) Otwarte, wolne i uczciwe wybory Ograniczenia władzy politycznej Instytucjonalizacja i stabilność Rywalizacja wyborcza i wysokie uczestnictwo w wyborach (frekwencja)

Wymiary demokracji Niezbędne cechy demokracji: Prawo głosu dla wszystkich dorosłych osób Możliwość kandydowania dla wszystkich dorosłych osób Wolność stowarzyszania Wolność wypowiedzi Wolność prasy

Wymiary demokracji Demokracja NIE oznacza: Równości społecznej bądź gospodarczej kapitalizmu Ograniczonego (małego) rządu Prawa własności Efektywności ekonomicznej bądź wzrostu gospodarczego Efektywności politycznej bądź administracyjnej Wolności religii Stabilności Pokoju

Uwagi wstępne Autokracje mają swoje własne sposoby na rządzenie. Czasami wkraczają na ścieżkę liberalizacji i demokratyzacji. Liberalizacja może, ale nie musi prowadzić do demokratyzacji Można mieć relatywnie wolne wybory, ale kto rządzi? (Iran)

Najważniejsze wydarzenia naszego wieku?

A wcześniej…

Kapitalizm a demokracja Liberalna demokracja zapewnia korzystny układ instytucjonalny dla gospodarki rynkowej. Możliwe: kapitalizm bez demokracji (Chiny) Niemożliwe: demokracja bez kapitalizmu

Teoria modernizacji: 25 20 15 10 Rozwój ekonomiczny 5 m De ty z ok ra m De ok ac ja ji ac ok r em ak d Br ra cja 0

Pytanie fundamentalne: Czy rozwój ekonomiczny zwiększa prawdopodobieństwo demokratycznej transformacji? Vs Czy rozwój ekonomiczny zmniejsza prawdopodobieństwo demokratycznej transformacji?

Kapitalizm i demokracja Gospodarka rynkowa pozwala ludziom na niezależność ekonomiczną wobec państwa. Globalizacja może ograniczyć polityczny wybór i zmniejszyć możliwości państwa. Wydrążanie państwa? (ang. „Hollowing out”)

Dani Rodrik – „Polityczny trylemat światowej ekonomii” Równocześnie można wybrać tylko dwa Globalizacja Państwo narodowe Demokracja

Frank Sinatra I did it my way

Trzy możliwe sekwencje reform: Najpierw reforma polityczna - ZSRR Najpierw reforma gospodarcza Reformy polityczne i gospodarcze równocześnie - CEE

Światowa demokratyzacja 1810 -2008

Proporcja państw zmierzających do demokracji (positive) bądź autokracji (negative)

Fale demokratyzacji (Samuel Huntington): grupa transformacji od reżimów niedemokratycznych do demokratycznych Pojawiła się w określonym okresie czasu i zdecydowanie przewyższyła trendy odchodzenia od demokracji Zazwyczaj obejmuje liberalizację i częściową demokratyzację systemu

Trzy fale demokratyzacji (Samuel Huntington) Pierwsza fala 1828 -1926 (33 państwa) Pierwszy odwrót 1922 -1942 (-22 państwa) Druga fala 1943 -1962 (+40 państw) Drugi odwrót 1958 -1975 (-22 państwa) Trzecia fala demokratyzacji 1974(+33 państwa) Trzeci odwrót?

Przyczyny „trzeciej fali demokratyzacji” (Samuel Huntington) Wojna wartości: rozprzestrzenianie się wartości demokratycznych i kryzys idei komunizmu Wzrost gospodarczy państw Zachodu i jego klasy średniej Transformacja Kościoła katolickiego – uznanie demokracji i obrona praw człowieka wobec reżimów autorytarnych Rozszerzenia Unii Europejskie i „Pierestrojka” Gorbaczowa +….

„Efekt lawiny”

Siły, które uczyniły świat płaskim? (Tom Friedman) 1989 – gdy runęły mury

Timothy Garton Ash: „Demokratyzacja w Polsce zajęła 10 lat Na Węgrzech 10 miesięcy w NRD 10 tygodni w Czechosłowacji 10 dni W Rumunii 10 godzin

Rewolucja vs demokratyzacja (1) Tradycyjnie łączymy rewolucję z 1789 we Francji

Rewolucja vs demokratyzacja (2) W tym znaczeniu rewolucja zawiera: Sytuację rewolucyjną (napędzana kryzysem, oddolna, spontaniczna) Motyw „nowego początku” lub „nowego ładu” Przesłanie wolności, bądź sprawiedliwości społecznej (Liberte, Egalite) Rola przemocy (rewolucja przeciw…)

Rewolucja vs demokratyzacja (3) Demokratyzacja (lub „refolucja”): Także oddolna, spontaniczna, ale… Pokojowa, moralna i „samoograniczająca się” (ang. self-limiting) – np. „aksamitna rewolucja” Przesłanie uniwersalnych wartości i połączenie politycznej i kulturowej zmiany Często łączy się z suwerennością Wyklucza użycie siły Zmiana władzy w oparciu o kompromis

A później… Potrójna tranzycja Europy Środkowo. Wschodniej (ang. „Triple transition”, C. Offe): Demokratyzacja Transformacja gospodarcza Budowa państwa

Układanka po 1989 r. (1) POLITYKA

Rewolucja EŚW w 1989 rozpoczęła się w Polsce

Cechy charakterystyczne Instytucjonalna próżnia – osobowości mają znaczenie Słaba instytucjonalizacja partii politycznych w społeczeństwie („depolityzacja”) Słabe elity polityczne – kto powinien budować nowy porządek? Partie postkomunistyczne lepiej wyposażone finansowo „Solidarność” była związkiem zawodowym i ruchem społecznym, a nie partią polityczną

Kluczowe podziały polityczne w Polsce: Postawa wobec Kościoła katolickiego Stosunek do przeszłości Stosunek do modernizacji Wieś vs miasto Euroentuzjaści vs eurosceptycy

Układanka po 1989 r. (2) EKONOMIA

% państw bankrutujących 1800 -2006

Leszek Balcerowiczterapia szokowa

„Konsensus waszyngtoński” 1. Dyscyplina fiskalna (ścisłe kryteria budżetowe). 2. Wydatki publiczne – od subsydiów do inwestycji o wysokiej stopie zwrotu. 3. Reforma podatkowa („race to the bottom”? ) 4. Liberalizacja finansowa (stopy procentowe określane przez rynek) 5. Kurs wymiany – zarządzanie walutą

„Konsensus waszyngtoński” 6. Liberalizacja handlu. 7. Redukcja barier dla BIZ (ang. FDI) 8. Prywatyzacja 9. Deregulacja 10. Prawo własności intelektualnej (ang. Intellectual Property Rights) Generalnie: redukcja roli państwa!

Piąte rozszerzenie UE- 2004

Kryteria kopenhaskie (1993) Stabilne instytucje gwarantujące demokrację, rządy prawa, prawa człowieka i ochronę mniejszości. Sprawna gospodarka rynkowa i zdolność do poradzenia sobie z presją unijnego rynku wewnętrznego Zdolność do implementacji warunków członkostwa i wspieranie celów UE (sprawna administracja publiczna)

Układanka po 1989 r. (3) SPOŁECZEŃSTWO

Demokracja a społeczeństwo obywatelskie (1) Społeczeństwo obywatelskie – sfera wolnej, nieograniczone aktywności społecznej, w szczególności przez dobrowolne grupy i zrzeszenia. W reżimach niedemokratycznych odnosi się to do ruchów protestu i ruchów społecznych Kapitał społeczny składa się z dwóch elementów: zachowań (zrzeszanie się) oraz postaw (zaufanie wzajemność) Czy ten model relacji państwo-społeczeństwo tylko dla liberalnych demokracji?

Rola ruchów społecznych na różnych etapach demokratyzacji Nielegalne organizacje oporu niszczą wewnętrzne i zewnętrzne źródła władzy reżimu autorytarnego Intensywność protestów może przyśpieszyć liberalizację; Ruchy społeczne są często sojusznikami partii politycznych w koalicjach na rzecz demokratyzacji;

Przykłady ruchów społecznych: Na rzecz praw człowieka; Ruchy anty-apartheid; Oparte na kościołach; Strajki związków zawodowych; Ruchy praw kobiet Ruchy na rzecz reformy prawa ziemi Ruchy na rzecz globalnej sprawiedliwości

4 wydarzenia w historii, które miały główny wpływ na podziały społeczne: Reformacja Rewolucje narodowo-demokratyczne XVII/XIX w. Rewolucja przemysłowa Komunizm

Komunizm stworzył „homo sovieticus” zamiast „homo oeconomicus” Dychotomia publiczne-prywatne Brak poszanowania prawa własności Konformistyczne wartości Dychotomia władza-społeczeństwo, brak zaufania w polityce, wiara w plotki Dychotomia słowa-czyny Tendencja do „przechytrzenia” systemu, ucieczka od odpowiedzialności Zawistny egalitaryzm: sukcesu się zazdrości, a nie naśladuje