Dr Bartłomiej E Nowak bartlomiej e nowak gmail com

Dr Bartłomiej E. Nowak bartlomiej. e. nowak@gmail. com MIĘDZYNARODOWA EKONOMIA POLITYCZNA (MEP) W SM

Klasyczne tradycje MEP LIBERALIZM - Wolny handel i nieskrępowany przepływ kapitału - Gospodarka światowa jak jednolity globalny rynek - Ład dzięki „niewidzialnej ręce” globalnej konkurencji - Człowiek jest racjonalnym decydentem („homo economicus”)

Klasyczne tradycje MEP MERKANTYLIZM - Państwa maksymalizują bogactwo i niezależność (konkurencja = rywalizacja) - Liczy się interes własny (kosztem innych) - Ład dzięki równowadze sił bądź hegemonii

Klasyczne tradycje MEP MARKSIZM - Gospodarka światowa areną kapitalistycznej konkurencji - Klasy i grupy społeczne w permanentnym konflikcie (kapitaliści vs pracownicy) Wygrywają właściciele środków produkcji Państwa kapitalistyczne dążą do zysku kosztem słabiej rozwiniętych (centrum vs peryferie)

Uczciwy handel?

Seattle 1999

Nagroda Nobla z Ekonomii (2001)

WTO (World Trade Organization) – Światowa Organizacja Handlu Kwestie handlu międzynarodowego na poziomie globalnym Forum negocjacyjne Zbiór zasad Rozstrzyganie sporów handlowych Utworzona w 1995 r. Ale nie tak młoda!

GATT (General Agreement on Tariffs and Trade – Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu, 1947) Wnioski z wielkiego kryzysu 1929 r. i polityki „doprowadź do nędzy swojego sąsiada” (ang. „beggar-thy-neighbour”) System Bretton Woods (Międzynarodowy Fundusz Walutowy + Bank Światowy)

Zasady światowego systemu handlu Brak dyskryminacji — państwo nie może różnie traktować swoich partnerów handlowych (nadać im klauzuli „najwyższego uprzywilejowania” (“most-favoured-nation”); nadać komuś specjalnych przywilejów (mniejsze cło na wybrany produkt) – powinno przyznać je wszystkim członkom WTO Państwo nie powinno rozróżniać pomiędzy produktami, bądź usługami krajowymi, a zagranicznymi (traktowanie ich „narodowo”)

Zasady światowego systemu handlu. . . Możliwie wolny handel — znoszenie barier poprzez kolejne rundy negocjacji ; Handel możliwie przewidywalny — zagraniczne firmy, inwestorzy i rządy powinni być pewni, że bariery handlowe (zarówno taryfowe, jak i pozataryfowe) nie mogą być arbitralnie podnoszone; zobowiązania co do redukcji stawek i otwarcia rynków są wiążące w WTO; Możliwie konkurencyjny handel — zniechęcanie do niesprawiedliwych praktyk jak subsydia eksportowe i dumping produktów (poniżej kosztów) celem poszerzenia udziału w rynku; Możliwie korzystny handel dla państw nisko rozwiniętych – przyznanie im czasu na dostosowanie, większa elastyczność, specjalne przywileje. .

Cele numeryczne dla rolnictwa Kraje rozwinięte 19952000 Państwa rozwijające się 1995 -2004 Średnia redukcja dla wszystkich produktów rolniczych -36% -24% Minimalna redukcja na produkt -15% -10% -20% -13% Wartość subsydiów -36% -24% Ilości subsydiowane -21% -14% Taryfy Wsparcie krajowe Całkowita redukcja na sektor (baza 1986 -88) Export

Przeciętny poziom cła na produkcję przemysłową w państwach rozwiniętych % 45 40 35 30 25 20 % 15 10 5 0 1947 utworzenie GATT 1962 Przed 1972 Po 1987 Po Tokio 1994 Po Rundą Rundzie Kennedyego urugwajskiej

Otwieranie handlu a wzrost PKB?

Kolejne rundy handlowe GATT (Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu) Rok Miejsce/nazwa rundy Obszary Państwa 1947 Geneva Taryfy 23 1949 Annecy Taryfy 13 1951 Torquay Taryfy 38 1956 Geneva Taryfy 26 1960 -61 Geneva/Runda Dillon Taryfy 26 1964 -67 Geneva/Runda Kennedyego Taryfy i regulacje antydumpingowe 62 1973 -79 Geneva/Runda z Tokyo Taryfy, bariery pozataryfowe, porozumienia ramowe 102 1986 -1984 Geneva/Runda urugwajska Taryfy, bariery pozataryfowe, regulacje, usługi, prawo własności intelektualnej, rozwiązywanie sporów, tekstylia, rolnictwo, decyzja o utworzeniu WTO 123

Agenda po rundzie urugwajskiej (ponad 30 spraw) 1996 Usługi w gospodarce morskiej: koniec negocjacji nt. dostępu do rynku (wstrzymane do 2000 r. teraz część rundy z Doha) Usługi w ochronie środowiska: ostateczny termin raportu grupy roboczej Kontrakty rządowe (na usługi): rozpoczęcie negocjacji 1997 Podstawowe telekomy: koniec negocjacji Usługi finansowe: koniec negocjacji Prawa własności intelektualnej: stworzenie wielostronnego systemu notyfikacji i rejestracji wg wskaźników geograficznych dla wina: rozpoczęcie negocjacji, od teraz część Rundy Doha 1998 Tekstylia i odzież: rozpoczęcie nowej fazy Usługi (klauzule w wypadkach nagłych): przesunięcie ostatecznego terminu wejścia w życie Zasady pochodzenia: program roboczy nt. harmonizacji zasad pochodzenia będzie ukończony Kontrakty rządowe: rozpoczynają się dalsze negocjacje w celu ulepszenia zasad i procedur Rozwiązywanie sporów: pełny przegląd zasad i procedur

Agenda po rundzie urugwajskiej (ponad 30 spraw) 1999 Prawa własności intelektualnej: pewne wyjątki odnośnie patentowania i ochrony różnorodności roślin: rozpoczęcie przeglądu 2000 Rolnictwo: rozpoczęcie negocjacji, od teraz część rundy rozwoju z Doha Usługi: rozpoczęcie nowej rundy negocjacji, od teraz część rundy rozwoju z Doha Wiążąc e taryfy: przegląd definicji „głównego dostawcy” Własność intelektualna: pierwsze z dwóch corocznych przeglądów implementacji porozumienia 2002 Tekstylia i odzież: rozpoczyna się nowa faza 2005 Tekstylia i odzież: pełna integracja w GATT

Nowe kwestie na agendzie i „sprawy singapurskie” „zielone” regulacje w handlu i porozumieniach Inwestycje i konkurencja, transparencja w zamówieniach rządowych Handel elektroniczny Standardy pracy

Standardy i prawo pracy Pytanie analityczne: jeśli państwo ma niższe standardy ochrony pracowników, czy jest to nieuczciwa konkurencja w eksporcie? („race to the bottom”) Pytanie pogłębiające: jeśli zachodzi „równanie do najniższego poziomu”, czy państwa powinny handlować tylko z tymi, którzy mają podobne standardy ochrony pracowników? Pytanie o zasady: Czy zasady WTO pozwalają bezpośrednio rządom podejmować retorsje handlowe celem wywarcia presji na inne państwa, aby zmieniły standardy? Pytanie instytucjonalne: czy WTO jest właściwym miejscem dla dyskusji zasad dotyczących standardów prawa pracy?

WTO (1995) – podstawowa struktura Zasadniczy trzon Główne założenia Porozumienia ustanawiające WTO Towary Usługi Własność intelektualna GATT GATS TRIPS Rozwiązywanie sporów Transparentność Przegląd polityki handlowej

Usługi – General Agreement on Trade and Services (GATS) Podstawowe zasady Wszystkie usługi poryte przez GATS Klauzula najwyższego uprzywilejowania odnosi się do wszystkich usług Wyjątki „narodowe” działają w obszarach wcześniej uzgodnionych Transparentność w regulacjach, punkty informacyjne Regulacje powinny być obiektywne i uzasadnione Płatności międzynarodowe: zazwyczaj nieograniczone Stopniowa liberalizacja: poprzez kolejne negocjacje

Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPS) Prawa autorskie i pochodne Oznaczenia handlowe, włącznie z usługami Wskaźniki geograficzne Wynalazki przemysłowe Patenty Znaki Layout- (topografia) Informacje tajne, włącznie z handlowymi

Aktywne PTA (Preferential Trade Agreements) Łącznie 250 200 150 Łącznie 100 50 0 1960 65 70 75 80 85 90 95 2000 5

Porozumienia handlowe Azji i Pacyfiku

‘Miska Spaghetti’ (Jagdish Bhagwati) światowego handlu

Różnica między porozumieniem trans-azjatyckim, a trans-pacyficznym: Trans-azjatyckie: dotyczyć będzie konkurencyjnych przewag państw wschodzących: dostępu do rynku w produkcji przemysłowej Trans-pacyficzne: dotyczyć będzie konkurencyjnych przewag gospodarek rozwiniętych: usług, inwestycji, własności intelektualnej

Rezultaty TPP

Porównanie porozumień handlowych (mld $)

Ekonomia transatlantycka Największy system gospodarczy na świecie: ponad 50% światowego PKB w wartościach bezwzględnych i 41% PKB w PPP Europa przyciągnęła 56% of amerykańskich globalnych BIZ (od 2000 r. ) Wewnątrz Europy najważniejszy rynek dla USA to Holandia, a nie UK (!!!) , a także Irlandia. Zyskuje Europa Wschodnia Inwestycje USA w Egipcie przewyższają łączną sumę BIZ w Hiszpanii i we Włoszech W 2012 amerykańskie BIZ w Irlandii były 6 razy większe niż Chinach!!! W ostatnich 2 latach nastąpił odpływ amerykańskich BIZ z Chin (6, 5 mld $), podczas gdy w Europie zainwestowały one 427, 6 mld $

BIZ z USA do BRICS vs Europa (mld $)