Д ріс та ырыбыә қ Патофизиология п

Д ріс та ырыбыә қ Патофизиология п ні, ма саты ә қ мен міндеттері

Д рісті жоспары: ә ң Патофизиология п ні; ә ыс аша даму тарихы; Қ қ Ма саты мен міндеттері; қ Патофизиологияны б лімдері; ң ө Зерттеу дістері; ә Экспериментті ң арты шылы тары мен қ қ кемшіліктері

ПАТОФИЗИОЛОГИЯ (грек. pathos- ауру, дерт; physis – жаратылыс, ызмет; қ logos- ілім) — а уру организмні тіршілік ң за дылы тарын зерттейтін ілім. ң қ • ПАТОФИЗИОЛОГИЯ АУРУ ПАЙДА БОЛУЫНЫ , ДАМУЫНЫ Ж НЕ Ң Ң Ә АЯ ТАЛУЫНЫ ЖАЛПЫ Қ Ң ЗА ДЫЛЫ ТАРЫН ЗЕРТТЕЙДІ. Ң Қ

• Патофизиология терминін е ң ал аш 1819 жылы L Ga. IIiot ғ енгізді, ол “Pathologie generate et physiologie pathologique” деген о улы шы арды. қ қ ғ • Патофизиология атаус зі ө «т жіри-белік дерттану» терминіне ә м ндес с з, оны негізін француз ә ө ң алым-дары ғ Ф. Мажанди (1783 -1855) ж не К. Бернар (1813 -1878) ә алады. қ

• Ресейде патологиялы физиологияны негізі қ ң ң В. В. Пашутин (1845 -1901) алады. Ол 1879 ж. қ «Лекции по общей патологии (патологической физиологии)» , ал сонан со екі томды «Курс ң қ общей и экспериментальной патологии — патологической физиологии» н с амасын ұ қ шы арды. ғ

аза елінде патофизиологияҚ қ • XVII асырда тейбойда ғ Ө қ Тілеу абыл- лы ойлар мен дала қ ұ қ т лкілеріне т жірибе жаса ан; ойды ү ә ғ Қ ң басы мен ж регін жара аттап, адамны ү қ ң жаны айда орналас ан деген с ра а қ қ ұ ққ жауап іздеген; • Су а кетіп лген ж не м здап ал ан ғ ө ә ұ қ ғ адамдарды тірілту жолдарын сын ан. ұ ғ

• аза стан Республикасында Қ қ патофизиологияны дамуына ң лкен лес енгізген ү ү профессорлар: • О. С. Глозман (1946 -1969), • Я. А. Лазарис (1904 -1989). • Т. А. Назарова (1915 -1986), • Х. С. Насыбуллина (1919 — 2003) Х. Е. Маманова (1918 -1977), В. Г. Корпачев (1936 -1998) бол ан ғ еді.

• Патофизиология кафедрасы 1933 ж. йымдастырылды. Кафедраны ал аш ы ұ ң ғ қ ме герушілері : проф. Н. Э. Геклер, ң А. А. Значкова, доц. Д. С. Четвертак, елді ң к рнекті алымдары — профессорлар С. М. ө ғ Лейтес и П. П. Очкур бол ан еді. ғ Д. С. Четвертак С. М. Лейтес

• 1946 -1969 ж. ж. Кафедраны белгілі алым, ғ патофизио-логия ылымына ма ызды ғ ң лес ос ан ж не ү қ қ ә зіні ө ң патофизи-ологиялы қ мектебін р ан құ ғ профессор Глозман Осип Сергеевич бас арды қ.

• 1969 – 1991 ЖЖ. . КАФЕДРАНЫ М. . Д. Ғ ПРОФЕССОР НАСЫБУЛЛИНА ХАЛИДА САДЫКОВНА БАС АРДЫ. Қ

Патофизиологияны б лімдері: ң ө ПАТОФИЗИОЛОГИЯ-1 • Жалпы нозология; • Жалпы этиология; • Жалпы патогенез; • Біртектес дерттік рдістер ү ПАТОФИЗИОЛОГИЯ-2 • Жекелеген а залар мен ж йелерді ғ ү ң патофизиологиясы; КЛИНИКАЛЫ ПАТОФИЗИОЛОГИЯ Қ

Патофизиологияны ң міндеттері: • АУРУДЫ ПАЙДА БОЛУ СЕБЕПТЕРІН Ң (ЭТИОЛОГИЯСЫН) ЗЕРТТЕУ; • АУРУДЫ ДАМУ ЖОЛДАРЫН Ң (ПАТОГЕНЕЗІН) ЗЕРТТЕУ; • Д РІГЕРЛІК Д НИЕТАНЫМДЫ Ә Ү АЛЫПТАСТЫРУ; Қ • Т ЖІРИБЕЛІК ЕМДЕУ Т СІЛДЕРІН Ә Ә ЖЕТІЛДІРУ; • ДЕРТТАНУДЫ ЖАЛПЫ А ИДАСЫН Ң Қ Ғ СЫНУ. Ұ

Патофизиологияны негізгі ң зерттеу т сілі ә • Патофизиологиялы т жірибе; қ ә • Клиникалы ба ылау ж не зерттеу. қ қ ә Патофизиологиялы т жірибені қ ә ң негізгі ерекшелігі • Жануарларда адам ауруларыны лгісін ң ү алу

Т жірибені арты шылы тары: ә ң қ қ • ауруды басталуын зерттеу (жасырын, ң йгіленімсіз кезе ін); ә ң • ауруды емделмеген т рін зерттеу; ң ү • ауруды кез-келген сатысында ішкі ң а заларды биохимиялы ж не ғ ң қ ә морфологиялы згерістерін зерттеу; қ ө • емдеуді жа а дістерін дайындау ң ң ә ж не д рі-д рмектерді серін сынау. ә ә ә ң ә

Т жірибені кемшіліктері: ә ң • Жануарларда адам ауруы лгісін ү толы к лемде алу а болмайды; қ ө ғ • Жануарларда кейбір ауруларды ң лгісін алу а болмайды. ү ғ

Д РІС ТА ЫРЫБЫ: Ә Қ “ Жалпы нозология”

1. Жалпы нозология туралы т сінік; ү 2. Денсаулы ж не ауру. Дерттік рдіс, қ ә ү дерттік серленіс, дерттік жа дай. ә ғ 3. Ауруды нышандары, жіктелулері. ң 4. Ауруды сатылары, сипаттамасы. ң 5. лім, лу кезе дері, сипаттамасы. Ө ө ң 6. Тірілту станымдары. Тірілтілген ұ организм ауруы туралы т сінік. ү Д РІСТІ ЖОСПАРЫ: Ә Ң

Нозология ( грек. nosоs-ауру) – ауру туралы жалпы ілім. Жалпы нозология тарауы амтиды: қ Ауру туралы т сінік, аны тама; ү қ Жалпы этиология; Жалпы патогенез; Ауру дамуында ы: ғ организм реактивтілігіні ма ызы; ң ң т ым уалаушылы ты ма ызы; ұқ қ қ ң ң дене бітіміні ма ызы. ң ң

Денсаулық • «Денсаулы – дерт немесе жай к зге қ ө к рінетін денедегі а ауларды болмауы ө қ ң ана емес, организмні к іл-к йіні ғ ң өң ү ң ж не леуметтік жа дайларыны толы ә ә ғ ң қ с ттілігі» (БД , 1946). ә Ұ • “ Денсаулы — организмні сырт ы орта қ ң қ ы палдарына бейімделіп, зіні ішкі қ ө ң ортасыны т ра тылы ын са тап ң ұ қ ғ қ т ратын жа дайы” ұ ғ

Ауру • “ Ауру – т тас организмні орша ан ұ ң қ ғ орта жа дайларына ғ ор анып-бейімделу қ ғ м мкіншіліктеріні шектелуімен ү ң к рінетін, дерттуын-дататын сырт ы ө қ ж не ішкі ы палдар-дан дамитын, ә қ биологиялы ж не леуметтік қ ә ә м тажды тарын ат ара алмайтын ұқ қ қ оны жа а сапалы жа дайы”. ң ң қ ғ

ДЕРТТІК СЕРПІЛІС (РЕАКЦИЯ) (re- арсы, action- рекет)қ ә — организмні немесе оны жекелеген ң ң ж йелеріні деттегі немесе ү ң ә дерттуын-дататын ы палдар а қ ғ биологиялы м нсіз ж не с йкессіз жауап қ ә ә ә айтаруы қ ДЕРТТІК РДІС – Ү дерттуындататын ы палдарды қ ң серлеріне за ды т рде пайда болатын ә ң ү организмдегі б ліну ж не ү ә ор ану-икемделу серпілістеріні тізбегі қ ғ ң

Біртектес дерттік рдістер: ү • к птеген себептерден пайда ө болуына арамай бір патогенездік қ жолмен теді; ө • рі б ліністік, рі ә ү ә ор анысты -бейімделістік ма ызы қ ғ қ ң бар; • жо ары йымдастырыл ан ғ ұ ғ жануарлар мен адам организмінде бірдей за дылы пен теді ң қ ө

Біртектес дерттік рдістер: ү • абыну; Қ • ызба; Қ • Гипоксия; • Зат алмасуларыны ң б зылыстары; ұ • Аллергия; • спе суі Ө ө

• ДЕРТТІК ЖА ДАЙ –Ғ ДЕНЕ М ШЕЛЕРІНІ , Ү Ң ТЕРІС БИОЛОГИЯЛЫ М НІ БАР, Қ Ә АЛЫПТАН ТЫС Т РА ТЫ АУЫТ УЫ. Қ Ұ Қ Қ • СЫЛБЫР ТЕТІН ДЕРТТІК РДІС. Ө Ү т ыл ұқШорбуын (анкилоз) гемартроз

Ауруды нышандары: ң 1. Т л алы йгіленімдерді болуы; ұ ғ қ ә ң 2. Ай а ты йгіленімдерді болуы; ғ қ ә ң 3. Орта ы палдарына организм қ бейімделуіні шектелуі; ң 4. Е бекке абілеттілігіні болмауы. ң қ ң

Ауруларды жіктелуің ЭТИОЛОГИЯСЫ бойынша: • Туа біткен, ж ре пайда бол ан; ү ғ • Инфекциялы ж не бейинфекциялы қ ә қ ПАТОГЕНЕЗІ бойынша: • Эндокринопатиялар, иммунды қ –дерттік жа дайлар, абынулы ғ қ қ

ОРНАЛАСУЫ бойынша: ан ж йесі, тыныс ж йесі, ж рек, Қ ү ү ү б йрек аурулары ү ЖАС М ЛШЕРІ бойынша: Ө • Жа а ту ан н рестелерді аурулары, ң ғ ә ң балалар аурулары, егде ж не арт ә қ адамдарды аурулары ң ЕМДЕУ ДІСТЕРІ бойынша: Ә • Хирургиялы , терапиялы қ қ

ТУ жылдамды ына орай: Ө ғ • ауырт – 4 т улікке дейін Қ ә • Жіті – 5 -14 т улік ә аралы ындағ • Жітілеу – 15 -40 т улік ә аралы ындағ • С лде – ү ай, жылдар а созылатынғ

АУРУДЫ САТЫЛАРЫ: Ң • бастап ы кезе і; қ ң • ай ындалу кезе і; қ ң • ая талуы ж не қ ә салдарлары.

Ауруалды жа дай ғ – деп организмні орша ан орта ң қ ғ жа дайларына ғ икемделу-бейімделу м мкіншіліктеріні шектелуімен ү ң к рінетін, с йкес сауы тыру ө ә қ шараларыны болмауынан ң ауру а ауысатын жа дайды ғ ғ айтады

Ауруалды жа дайды кезе дері: ғ ң ң • Жасырын (латенттік, йгіленімсіз немесе ә инкубациялы , обыралды) кезе і; қ ң • Ауруды хабаршы (продромалы ) кезе і. ң қ ң Ауруалды жа дайында д рыс ем-дом ғ ұ олданудан ауруды арай дамуы қ ң қ болмайды.

Ауру йгіленімдері: ә • Т л алы ж не ай а ты; ұ ғ қ ә ғ қ • Спецификалы ж не бейспецификалы қ ә қ

ызылша кезіндегі Қ Бельский-Филатов, Коплик та да ы ң ғ Ж ншау ә (скарлатина) кезіндегі б ртпелер ө Жел шешек

СИНДРОМ – деп бір патогенездік жолмен дамитын йгіленімдер-ді жиынты ын ә ң ғ айтады. ДИАБЕТТІК СИНДРОМ Гипергликемия Глюкозурия Полидипсия

Ауруды ая талуы мен ң қ салдарлары Сауы у ғ С лде ү т рге ү айналуылім Ө Толы қ Шала клиникалы қ биологиялы қ

Сауы у тетіктері: ғ 1. Жедел немесе апатты қ тетіктері • – т ра сыз, дерттуындататын ұ қ ы палдарды серінен кейін ал аш ы қ ң ә ғ қ сек нт, мин ттерде дамиды ө ө ( ор анысты рефлекстер — су, қ ғ қ құ ж телу, адреналин ж не ГК ндірілуі, ө ә ө артериялы ысым, дене ызымыны қ қ қ ң т. б. реттелуі)

2. Салыстырмалы т ра ты ұ қ икемделістік тетіктер • а заларды осымша ғ ң қ м мкіншіліктер-іні осылуы. Сау ү ң қ организмде кпені тынысты ө ң қ беткейіні 20 -25%, ж рек еті ң ү уатыны 20%, бауыр лпасыны қ ң ұ ң 15% ана пайдаланылады; ғ • реттеуші ж йелер ызметтеріні жа а ү қ ң ң де гейге к терілуі, (м селен, ызба, ң ө ә қ лейкопоез артуы кездерінде); • уларды бейтараптануы; ң • д некер тінні серленістері. ә ң ә

3. Т ра ты ор ану-икемделу ұ қ қ ғ тетіктері • ай, жылдар бойы са талады қ (икемделістік гипертрофия ж не ә гиперплазия, регенерация, иммунитет)

Толы сауы уқ ғ • Ауруды себебі аластатылады; ң • Ауруды барлы к ріністері жо алады; ң қ ө ғ • Е бекке абілеттілік ж не орша ан орта а ң қ ә қ ғ ғ бейімделу алпына келеді. қ Шала сауы у ғ рылымды ж не функциялы Құ қ ә қ а аулар-ды алуы (тырты , ж рек қ ң қ қ ү а аулары) қ

Ас ынуқ • — организмде бар ауру а бас а бір дерттік ғ қ рдісті осылуы. Ол негізгі ауруды даму ү ң қ ң ерекшеліктеріне байланысты немесе ж ргізілген а арымды (диагнозды ) ү ңғ қ қ ж не емдік шараларды к тпеген ә ң ү зардаптары болады. РЕМИССИЯ • – ауруды клиникалы к ріністеріні ң қ ө ң уа ытша жо алуы қ ғ АЙТАЛАНУ (рецидив) Қ • – ауру йгіленімдеріні айтадан пайда ә ң қ болуы

лімӨ таби и ғ мезгілсіз лу кезе дері: Ө ң • Жант сілім алды (преагония); ә • А ты зіліс; қ қ ү • Жант сілім (агония); ә • Клиникалы лім; қ ө • Биологиялы лім. қ ө

ЖАНТ СІЛІМ АЛДЫ (ПРЕАГОНИЯ)Ә — кезінде ж рек со уы мен тыныс алу ү ғ жиі-леп лсірейді, артынан сирейді, ә артери-алы ысым атты т мендейді, қ қ қ ө сана-сезім, рефлекстер демелі т рде ү ү азая-ды, зілісті тыныс дамиды. ү А ты зіліс қ қ ү — К езінде тыныс алу ж не ж рек со уы ә ү ғ то тайды, қ Рефлекстер жо алады, к з арашы ы ғ ө қ ғ ке иді. ң

ЖАНТ СІЛІМ кезе індеӘ ң бірнеше тынысты оз алыстар қ қ ғ (гаспинг тынысы — а ты дем) қ қ пайда болады; Ж рек со уы біршама о алады; ү ғ ң А с л (20 -50 мм с. б. дейін) Қ ә к теріледі; ө Артынан ж рек со уы сирейді, А ү ғ Қ к рт т мендейді; ү ө Тырыспа-селкілдек дамиды.

КЛИНИКАЛЫ ЛІМ кезінде: Қ Ө • Тыныс алу, ж рек со уы болмайды; ү ғ • Анаэробты гликолиз са тал ан; қ қ ғ • Мый ыртысыны б лінісі лі қ ң ү ә айтымсыз емес; қ • Кенеттен лген адамды тірілтіп алу а ө ғ болады. БИОЛОГИЯЛЫ ЛІМНІ Қ Ө Ң АЙ А ТЫ БЕЛГІЛЕРІ: Ғ Қ • ДЕНЕНІ М ЗДАУЫ; Ң Ұ • ДЕНЕНІ СІРЕСІП АЛУЫ; Ң Қ • ЛІКТІК ДА ТАР Ө Қ пайда болуы.

Реанимация – организмді тірілту РЕАНИМАЦИЯНЫ СТАНЫМДАРЫ: Ң Ұ 1. Ж рек ж мысын алпына келтіру ү ұ қ • . Ж рекке тікелей немесе кеуде сыртынан ү ыс ыма (массаж) жасау; қ қ • . Дефибрилляция- ж рек етіні жыпылы ын жою ү ң ғ

• ан а Қ ғ адреналин, сутегіні ас ын ң қ тоты ын, ғ глюкоза осып қ артерия ішіне ж рекке арай ү қ ысыммен қ енгізу.

2. Тыныс алуды алпына келтіруқ 3. Б зыл ан зат алмасуларын ұ ғ алпына келтіру қ

1. А за функцияларыны уа ытша ғ ң қ т ра тану сатысы ұ қ Реанимациядан 10 -12 са аттан кейін ғ дамиды Тыныс алуды ж не ң ә анайналым-ны т ра тануы. қ ң ұ қТірілтілген организм ауруыны ң сатылары:

2. Организм жа дайыны айтадан ғ ң қ лдырау сатысы құ • Бірінші т улікті со ында, екінші т улікті ә ң ң ә ң басында бай алады: қ Гипоксиядан со ы энцефалопатия; ңғ Ж рек ж не тыныс алуды жіті ү ә ң жеткіліксіздігі; Б йрек ж не бауырды жіті жеткіліксіздігі. ү ә ң 3. Организм ызметтеріні алпына келу қ ң қ сатысы.

Тірілтілген организм ауруыны ң патогенезі Аноксия Мембрана липидтеріні ң ас ын қ тоты уы ғ Уыттану Тірілтілген организм

. Аноксия • анаэробты гликолизді ң сер-ленуі, метаболизмдік ә ацидоз дамуы, а залар мен ғ тіндерде микроциркуляцияны ж не ң ә электролиттер алмасуыны ң б зылыстары; ұ

Реперфузия анайналымыны алпына келуі , Қ ң қ тіндерге оттегіні жеткізілуі ж не оны ң ә ң тіндерде толы пайдаланылмауы, қ оттегіні бос радикалдары рылуы, ң құ Липидтерді ас ын тоты уы ң қ ғ Мембраналарды за ымдануы ң қ

анайналымыны алпына келуі Қ ң қ За ымдан ан тіндерден уытты қ ғ німдерді жалпы ан айналым а ө ң қ ғ т суі ү Уыттану

• ой, жігіттер, к н болды Қ ү ойланарлы , қ • Білім, дет, а ылды ой а ә қ ғ аларлы , қ • Наданды тан еліріп бос а қ қ ж рсек, ү • Мына заман к рсетер бізге ө тарлы. қ (Ш к рім дайберді лы)ә ә Құ ұ