ДӘРІС № 6 Тақырып: Тұрғын аудандар мен ықшамаудандарды жоспарлау, құрылыстар салу және көркейту.
Жоспар: 1. Тұрғын аудандарды орналастыру; 2. Тұрғын аудандарын құрылыстық аймақтандыру; 3. Тұрғын аудандар мен ықшамаудандарды салудың шешімдері, қызмет ету сатылары; 3. 1 Негізгі техникалық экономикалық көрсеткіштер 3. 2 Кварталдың «қызыл сызығына» байланысты үйлердің орналасуы 3. 3 Ықшамауданды салғанда күн шұғыласы мен желдетуге байланысты санитарлық гигиеналық жағдайлар жасау
Cелитебті аумаққа төмендегілер кіреді: тұрғын ықшамаудандар және кварталдар; әкімшілік шаруашылық, қоғамдық және мәдени тұрмыстық мекемелер мен орындар, участкелер; жаппай пайдаланылатын жасыл өсімдіктер алаңы; көшелер мен алаңдар; қызмет жасау сипаттағы жеке кіші өнеркәсіптік орындар участкелері; үй жай қоймалық нысандар участкелері; сыртқы транспорттық жеке құрылымдық участкелер; резервті аумақ және пайданылмаған участкелер.
Тұрғындар өмірінің әлеуметтік ұйымының толықтай қамтылған өлшемі тұрғын аудан болып саналады. Бұған халыққа күнделікті және оқтын қызмет жасайтын мәдени тұрмыстық мекемелер кіреді. Жаңа өнеркәсіптік орындар құрылыстарды салынып жатқанда солармен бірге жүргізуге тура келеді, өйткені жаңа кәсіпорындарда жұмыс істейтін еңбекшілерге жағдай жасалуы тиіс. Тіршіліктегі қалаларда жаңадан пайда болатын тұрғын аудандар қаланың жалпы кешеніне кіреді. Тұрғын аудандар магистральді көшелермен, тек қана өнеркәсіптік аудандармен ғана емес, сонымен қаланың басқа да бөліктерімен, соның ішінде жалпықалалық және аудан орталықтарымен, теміржол және су өатынасы вокзалдарымен, парктермен және басқа халықты өзіне тартатын аудандармен байланыста болуы керек.
Сонымен қатар тұрғын аудан тұрғындарының еңбек орындарына жетуіне арналған жүргінші жолдары жүйесін қарастыру қажет. Бұл жүргінші жол аллеяларының магистральді көшелермен қиылысу нүктелері саны шама келгенше аз болғаны дұрыс. Қала салушылардың мақсаты жүргіншілерге жер бетімен қозғалыс жасауды қамтамасыз ету болып табылады. Бірақ кейбір жағдайларға байланысты жүргінші жолдарын жер астында тунельдерде салып онда дүкендер, кафелер, мәдени тұрмыстық қызмет ету мекемелер мен кәсіпорындарды орналастырады. Бұл жағдай маңызды түрде жүргіншілердің туннелде болуын ыңғайлы және пайдалы етеді.
2. Тұрғын аудандарын құрылыстық аймақтандыру Құрылыстық аймақтандыру деп селитебтік аумақты әр түрлі қабатты үйлері бар аумақтарға бөлуді айтады. Құрылыстық аймақтандырудың мақсаттары: қала және жеке аудандар жағдайына байланысты тұрғын құрылыс түрлерін таңдап алу; жер тегістігін есепке ала отырып негізігі құрылыс түрлерін пайдалы орналастыру; табиғат жағдайын тиімді пайдалана отырып маңызды қала элементтерінің шешімдерін табу.
Бұрынғы кезде, қаланың бас жоспарында қала селитебтік аумағын негізгі үш аймаққа бөлу қарастырылатын: 1) көп қабатты құрылыстар; 2) 2 -3 қабатты құрылыстар; 3) 1 -2 қабатты құрылыстар. Қазіргі уақытта тиісті қабаттарға және сипатты құрылысқа бөліп аймақтандыру қолналымайды, сонымен қатар қаладағы тұрғын аудандар аралас қабатты құрылыстармен сипатталады. Аралас қабатты құрылыстың әртүрлілігін және көркемдігін жасауға мүмкіндік береді. Көп зерттеулердің нәтижелеріне байланысты ғимараттарды салу мен инженерлік жабдыққа және қала аумағын безендіруге кететін шығындардың шамасына байланысты, пайдалысы аралас құрылыс болып табылады. Онда бес қабатты ғимаратардың құрылыстары бірге қатар жүріп отырады. Әрине бұл шешім қала кеңістігіне, құрылыс базасына тікелей тәуелді.
3. Тұрғын аудандар мен ықшамаудандарды салудың шешімдері, қызмет ету сатылары Қазіргі кезде қаланың тұрғын аудандары тұрғын ауданының негізгі құралымдық бөлшегі болатын ықшамаудандарға бөлінеді. Тұрғын аудандар мен ықшамаудандардың қала құрылыстық шешімі әлеуметтік талаптарға жауап бере білуі тиіс. Тұрмыстың өзгеруі, балалар қоғамдық тәрбие түрінің өркендеуі, тиісті түрде мектеп жасындағы балаларға орта білім берудің, халыққа мәдени тұрмыстық қызмет көрсетудің селитебтік аумақты дайындауда үлкен маңызы бар. Мәдени тұрмыстық қызмет ету мекемелерін, халық тұрақты түрде пайдалана бермейді, сондықтан оларды әр түрлі керекті мезгілінде пайдаланылады.
Қызмет көрсетудің төрт сатысы болады: Бірінші саты халық күнделікті пайдаланатын мекемелер мен құрылымдардан тұрады. Оларға кіретіндер: бала бақшалар, мектептер, азық түлік және керек болса өндіріс тауарларының дүкендері, асханалар, кафе, дәріханалар, тұрмыс қызметінің ательесі (жөнжеу шеберханалары, қабылдау пункттері). Қызмет көрсету радиусы 300500 м аралығында. Екінші саты мәдениет үйлері, клубтар, кинотеатрлар, кітапханалар, сауда орталықтары, босану үйлері мен аудан ауруханалары, спорт орталықтары. Қызмет көрсету радиусы 1000 -1200 м. Үшінші саты бірінші және екінші сатылардағы халықтардың келіп кетуінен әлдеқайда сирек мекемелер мен кәсіпорындар. Бұған кіретіндер: әкімшілік және шаруашылық кәсіпорындары, мәдениет сарайлары, көрмелер, театрлар, цирктер, концерт залдары, ірі кинотеатрлар, қалалық спорт орталықтары, қалалық сауда орталықтары, арнайы ауруханалар мен дәрігерлік орталықтар. Осы аталған кәсіпорындар мен мекемелердің жалпықалалық, облыстық, кейде республикалық маңызы бар. Оларға жету әдеттегідей қалалық транспорттармен жізеге асады.
Төртінші саты қала сыртындағы аймақтарда орналасқан кәсіпорындар мен құралымдардан тұрады. Мұнда халық қысқа уақытта (мерзімге) немесе ұзақ мерзімге демалуға жатады. Бұған кіретіндер: су станциялары мен жағажайлар, мейрамханалар, кафе, қонақ үйлер, балық аулау, шаңғы тебу, және туристік базалар, демалыс үйлері, шипажайлар, қала сыртындағы балалар кәсіпорындары және басқалар. Ықшамаудандарда жоғарыда көрсетілген қызмет радиусындағы (350 -500 м) бірінші саты мекемелері мен құралымдары орналасады. Осыған байланысты бес қабатты құрылыс және бір гектарға тұрғын тығыздығы қораның 2800 -3200 м 2 тұрғын ауданы келетін ықшамауданда тұрғындардың оңтайлы саны 6 -9 мың адамды құрайды. Аралас (5, 6, 16 және одан да көп қабатта), көбіне тоғыз қабатты құрылыста ықшамаудандар халқының саны 16 -18 мың адамға жетуі мүмкін.
3. 1 Негізгі техникалық экономикалық көрсеткіштер Ықшамауданның жоспарлануы мен салынуын, сонымен қатар бүкіл селитебтік аумақты сипаттайтын негізгі техникалық экономикалық көрсеткіштерді төмендегілер болып табылады: Тұрғын құрылысының тығыздығы – бүкіл салынған құрылыстар ауданының тұрғын құрылыстары ауданына қатынасы негізінде табылады. Пайызбен өлшенеді. Тұрғын қорынының тығыздығы – тұрғын ауданының ықшамаудан аумағына 1 гектарына тиісті шамасы. Халық тығыздығы 1 гектар ықшамаудан аумағына келетін адам саны. Қарастырылатын тех экономикалық көрсеткіштерінің санитарлық гигиеналық, сәулетті жоспарлық және экономикалық маңызы бар.
Ықшамаудан аумағының салыну тығыздығы төмендегі көрсетілген шамалардан аспауы тиіс. Кесте 1. Қабат саны Салыну тығыздығ ы артпауы керек (%) 2 3 4 5 6 7 8 9 2 6 26 22 21 20 19 18 17 Кесте 2. Шектері 2000 2600 2800 Қабат саны 5 6 3200 3400 1800 2400 2600 2800 2 Артық емес Кем емес 3 4 3000 7 8 9 3600 3800 4200 3400 3600 Ескертулер: 1. 9 қабаттан артық болғанда тұрғын қорының тығыздығын 4500 м 2/га дейін өсіруге болады. 2. IVA климатологиялық аймақта (жер сілкіну қарқындылығы 9 балл) тұрғын қоры тығыздығын 30% ке төмендетуге болады.
Кіші қалаларда селитебті аумақ бірінші ықшамауданға бөлінген бір тұрғын ауданынан тұрады. Оған кіретіндер: ықшамаудандар; жысыл өсімдіктер; қала жасыл өсімдіктері; қала орталығы; тұрғын аудан орталығы; ықшамаудан орталығы.
2. 1 -cурет. 100 адамға арналған қала елитебтік аумақтың сызба түріндегі жоспары. Мұндай қалада селитебтік аумақ халқы 30 -35 мың адамға тең жеке тұрғын аудандарына бөлінуі мүмкін. Әр тұрғын ауданда сол тұрғын ықшамдаудандарды біріктіретін өз орталығы бар (2. 1 -cурет). Қаланың өсуіне байланысты оның жоспарлық құрылымы күрделеніледі, тұрғын аудандардың саны өсіп магистральдық көшелер жүйесі өркендеп кеңейе түседі.
3. 2 Кварталдың «қызыл сызығына» байланысты үйлердің орналасуы Үйлердің біріне және олардың квартал «қызыл сызығына» байланысты орналасуы кварталдардың төменгі құрылыс әдісін тудырады: аралас периметриалды топтастыра қатарласа параллель
Периметриалды салу кварталды орап жатқан көше «қызыл сызығының» ішінде жүргізіледі. 2. 2 -cурет. Ықшамауданды периметриалды салу
Сәулеттілігі бойынша бұл қарапайымдылығымен көзге түседі, кемшіліктері бар: 1) квартал ішкі кеңістігінің көше кеңістігімен байланысының жоқтығы; 3) кварталдар кіші өлшемді болғанда нашар желдетілуі; әдіс өзінің бірақ әр түрлі 2) тұрғын бөлмелердің әлем жарығы бағытына ыңғайсыз орналасуы; 4) мұндай салыну түрінде ғимараттың бойлық өстері аумақ еңкісі бағытымен салынады да цокольдік қабаттың жер бетінен әр түрлі деңгейде болуы ыңғайсыздық жасайды, кейде типті қосымша жер асты қабатын салуды керек етеді.
Топтастыра салу квартал өлшемдері үлкен болғанда қолданылады және тұрғын үйлердің топтаса орналасуымен сипатталады да, квартал ішінде жасыл өсімдік алаңдары пайда болады. Оның біртұтас перметриалды салуға қарағанда маңызды артықшылықтары бар. Квартал ішіндегі тұрғын үйлер мен жасыл өсімдіктер кварталдың жалпы сәулетті кеңістіктік шешіміне кіреді. Ғимараттар арасындағы кеңістіктер ауланың желдетілуін жақсартады. Жеке аулалардың жақсы желдетілуі үшін топқа кіретін ғимараттар арасында үзілістер қарастырылады.
2. 3 -cурет. Ықшамауданды топтастыра салу.
Қатарластыра параллель салу. Мұнда үйлер көше бағыттарына қарай қатарласа біріне параллеь орналасады. Бұл әдіс барлық үйлерді күн көзінің шағылуына, желдетілуіне кварталдың ішкі кеңістігімен және транспорт магистралімен бірдей жағдайға қою үшін жасалады. Бұл әдістің кемшілігі - көшелерге ғимараттың терезелері жоқ көлденең жағы бағытталуында.
2. 4 -cурет. Ықшамауданды қатарластыра параллель салу.
Бұл әдістің артықшылығы – үлкен магистарльді көшелердің бойында салынуының ыңғайлылығы. Адамдарды күн шағылысынан жақсы қорғайды. Көшенің қолайлы сәулеттік бейнесін көшеде және кварталда жасыл өсімдіктерді қолдану (пайдалану) арқылы жасауға да болады. Аралас салу - алдыңғы үш әдістің біріктіріліп жасалуы болады. Бұл әдістің артықшылығы - кварталдардағы ыңғайсыз орналасқан үйлердің санын төмендетуге болатындығында. Ықшамаудандардың пайда болуы, қалада автомобиль қозғалыстарының өсіп тұрғындарға ыңғайсыздық жасауы, санитарлық гигиеналық жағдайдың төмендеуі, көше қозғалыстарында жарақаттар пайда болуынан. Қатардағы кварталдарға қарағанда, ауданы үлкен ықшамаудандарда тұрғын құрылыстарын орналастыру тұрғын үйлерді көше қозғалысынан аластатуға кең мүмкіндік береді. Сонымен қатар бұрынғы тұрғын ауданды жекелеген кварталдарға бөлгенде тұрғын бөлмелерін жарықтандыру, квартал аралық аумақты желдету, жеткілікті көгалдандыру мәселелерін шешу өте қиын болатын. Мұндай маңызды жоспарлау сұрақтары ықшамаудандарда әлдеқайда жеңіл болады.
3. 3 Ықшамауданды салғанда күн шұғыласы мен желдетуге байланысты санитарлық гигиеналық жағдайлар жасау Ықшамауданды салғанда күн шұғыласы мен желдетуге байланысты қалыпты санитарлық гигиеналық жағдайлар жасау үшін төмендегі негізгі талаптар орындалуы тиіс: 1) ғимарат жарық әлеміне дұрыс бағытталған болуы керек: a) ғимаратың бойлық өстері солтүстіктен оңтүстікке бағытталуы керек (меридиональды бағыттау); б) ғимаратың бойлық өстері диагональ бойынша орналасады (диагональды бағыттау); в) ғимараттың бойлық өстері батыстан шығысқа қарайбағытталады (ендік бағыттау).
Қалыптасқан тәжірибе бойынша ғимаратты барлық жаққа бағыттауға болады, бірақ солтүстікке тұрған бөлмелердің аз бағытталғаны жөн. Өңтүстік ендіктерде тұрғын бөлмелердің ең ыңғайлы бағытталуы өңтүстік бағыт, ал ыңғайсыздығы батыс, өйткені бөлмелер шектен аса ысып кетеді. 2) көршілес ғимаратар арасында жеткілікті түрде кеңістік болуы тиіс. Ғимараттар, олардың тқменгі жағын ғана емес, сонымен бірге олардың жоғарғы қабаттарын да көлеңке баспайтындай етіліп орналастырылуы керек. Қалыптағыдай жарықтанылуы үшін мөлшері ең биік ғиараттар арасында ажырасу кеңістігі қарастырылуы тиіс. Үйлер арасында қашықтығының биік үйдің биіктігіне қатынасы төмендегі кестеде келтіріліген.
Кесте 3. Ғимараттың орталық белдеулер және меридионалдық бағытта орналасқан түрлерінің бөлмелерін тиісті шамаға дейінгі жарықталынуын қамтамасыз етудегі үйлер арасы қашықтығының ең биік үйдің биіктігіне қатынасы Күн көзінің шағылуы (сағ) Үйлер арасы қашықтығының биік үйдің биіктігіне қатынасы Жазғы мезгілде Көктемгі және күзгі мезгілде Қысқы мезгілде 1 0, 3 0, 5 1, 4 2 0, 6 1, 0 3, 77 3 1, 0 1, 8 6, 5 4 1, 36 3, 91 - 5 2, 0 6, 85 -
Бұл кестедегі мәндерінен үлкейтіле беретін болса, онда ықшамаудан аумағы үнемсіз пайданылған болып есептеледі және сыртқы инженерлік жүйелер мен сыртқы көркейту жұмыстарына шығын көбейген болар еді. Ғимараты ендік бағытта орналастырғанда санитарлық ажырасу қашықтығы оңтүстік жақта тұрғын ғимараттың биіктігімен анықталады; 3) тұрғын үйлерді жарық әлеміне бағыттауда осы аудандағы жел бағыты мен жылдамдығы ең негізгі факторлар болып саналады. Қала көшелерінің бағыты қала аумағын және сонымен бірге тұрғын ықшамаудандар аумағын жақсы желдетуге септігін тигізулері керек. Үстемдік желдердің жылдамдығы онша көп болмағанда, көшелер бағыты жел бағытымен сәйкес келгені дұрыс. Егер жел жылдамдығы анағұрлым немесе өз сипаттамсына қарай желдер қолайсыз болса, онда көшелерді бұл желдер бағытына тік немесе диагональды түрде орналасуы керек.
Ғимарат қима беттері арасындағы қашықтық, егер қима беттерінде терезелер жоқ болса, онда ол өрт қауіпсіздігі талаптарына сай болуы тиіс. Ықшамаудан аумағының пішіні: Жалпы көше жүйелерінің жоспарлануына; Қала аумағының табиғи жағдайына; Қолтума кедергілерге (теміржол торабы, арықтар) байланысты болады. Ықшамауданның жалпылай сәулетті жоспарлық құрылымы тұрғындардың тыныш, салауатты және ыңғайлы өмір сүруіне қолайлы жағдайлар жасауы керек. Тұрғын үйлердің, балалар мекемелерінің, дүкендердің, автотұрақтардың өзара орналасуы ықшамауданда тұратын адамдарға жеткілікті түрде тыныштық сақтаудың талаптарына бағынышты болуы керек. Ықшамаудан бақтарын жоспарлағанда шулы ойындар мен спорт алаңдарын бас орталалығында орналастыруға болмайды, ол жер тыныш демалуға арналуы тиіс. Мұндай алаңдарды бақтың қапталдарында орналастырған дұрыс және ағаштар мен биік бұталар арқылы безендірген жөн.
3. 1 -cурет. Тұрғын құрылысын салу әр түрлі топтарға бөлінген тұрғын аудан жоспарының сызбасы: 1 - тұрғын ауданының сауд орталығы; 2 - тұрғын ауданының мәдени орталығы; 3 - демалыс аймағы; 4 - физкультура спорт орталығы; 5 - ықшамаудан орталығы; 6 - мектеп; 7 - алғашқы қызмет көрсету блогы; 8 - балалар бақшасы.
Бақылау сұрақтары: 1. Тұрғын аудандар мен ықшамаудандардың қалақұрылыстық шешімі қандай талаптарға жауап беруі тиіс? 2. Селитебтік аумақты дайындауда ненің маңызы зор? 3. Қызмет көрсетудің сатылары қанша және оларды атаңыз? 4. Ықшамаудан аумағының шамасы неге байланысты? 5. Ықшамауданның негізгі техникалық экономикалық көрсеткіштерін атаңыз? 6. Кварталда үйлердің орналсуы түрлерін атаңыз? 7. Әр түрлі салу түрлерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз? 8. Ғимараты жарық әлеміне бағыттаудыңқандай түрлері бар? 9. Көршілес тұрғын үйлердің арақашықтығы неге байланысты? 10. Ықшамаудан аумағының пішіні неге байланысты?
Скачать презентацию ДӘРІС 6 Тақырып Тұрғын аудандар мен ықшамаудандарды
ЛЕКЦИЯ КАЛА КУРЫЛЫСЫ 6 лекция.pptx