Скачать презентацию Дәріс 11 Мұнай мен газды алу техникасы мен
D_1241_ris_11-15.ppt
- Количество слайдов: 22
Скачать презентацию Дәріс 11 Мұнай мен газды алу техникасы мен
Скачать презентацию Дәріс 11 Мұнай мен газды алу техникасы мен
Дәріс 11. Мұнай мен газды алу техникасы мен технологиясы 11. 1. мұнайды алу әдістері мен оларды игеру. Кенорынды игеру әдістерін енгізу принциптері. Барлық белгілі әдістер арқылы қабаттардан мұнай алынып, кенорынды игерудің соңғы стадиялары болып табылады. Демек осы кезде кенорын экономикалық тұрғыдан тиімсіз болады. Алынған өңдеу жүйесі кенорынды игеру кезінде тиімсіз болып қалады, сондықтан мұнай өнімін молырақ алуға бағытталған әдістер қолданылады. Мұнай өнімін алуды жосапрлауда қолайлы технологияны таңдау үшін келесідей талаптар орындалады: 1. Кенорынның құрылымы мен жағдайын нақты білу қажет, қабаттардың коллекторлық құрамының өзгерістері, қабаттардың біртұтас еместігі, шоғыр бойымен мұнайға қаныққан қабаттардың ағымды түрде таралуы. 2. Қабаттарды зертханалық жағдайда зерттеп, үрдіс механизмі мен технологиясын дұрыс таңдау (керн, сұйықтық, қысым, температура). 3. әртүрлі геологиялықфизикалық жағдайлар мен технология арқылы тиімді әдістерді таңдап алу мен өндірістік-тәжірбиелік сынақтар жүргізу. 4. үрдістерді математикалық тұрғыдан үлгілеу. Мұнай өнімін алуда қолданылатын әдістердің қымбат және күрделі болуына байланысты, оларды кезеңді түрде орындап шығамыз. Зерттеу жұмысының кезеңді болуына байланысты, олардың максималды тиімділіктерін анықтай аламыз.
l l Кесте 1. МУН жүргізу кезеңдері кезеңМақсаты. Зертханалық зерттеулер. Кернде, қабат ссұйықтықтарында, қысым мен температураға байланысты, қабатты жағдайлардың үрдістерін үлгілеу, сипатын анықтау. Өндірістік көрмелену. Кіші аумақтарда үрдісті жүзеге асыруӨндірістік тәжірбиелер. Сандық технологиялық тиімділіктерді анықтау мақсатында нақты үрдістерді орныдау. Тәжірбиелік-өндірістік сынақтарҰңғымалардың әртүрлі торларындағы үрдістерді сынақтан өткізуӨндіріске енгізу. Алынған қорды есептеп, мұнай өнімін алуды арттыру кезең Мақсаты Зертханалық зерттеулер Кернде, қабат ссұйықтықтарында, қысым мен температураға байланысты, қабатты жағдайлардың үрдістерін үлгілеу, сипатын анықтау. Өндірістік көрмелену Кіші аумақтарда үрдісті жүзеге асыру Өндірістік тәжірбиелер Сандық технологиялық тиімділіктерді анықтау мақсатында нақты үрдістерді орныдау Тәжірбиелік-өндірістік сынақтар Ұңғымалардың әртүрлі торларындағы үрдістерді сынақтан өткізу Өндіріске енгізу Алынған қорды есептеп, мұнай өнімін алуды арттыру
Игеру әдістерінің жалпы сипаты. Ұңғымаларды игеру әдістері-бұл ұңғыма оқпандарынан сұйықтықтарды көтеру әдісі болып табылады. мұнай ұңғымаларында келесідей әдістер бар: -бұрақақты, газды лифтілі, терең сорапты. Кенорныдарға енгізу кезінде қабат энергиясы ұңғымадан мұнайды көтеріп шығуға қаблетті, сондықтан қабат энергиясы ғана қолданылады. Иигерудің бұл әдісін бұрқақты деп атаймыз. Қабат қысымының түсууіне байланысты, немесе ұңғымалрады суландырудың артуына байланысты қозғалыс әдістер орындалады. Демек газды лифтілік және сорапты әдістер орындалады. сорапты игеру кезінде ұңғымаларда штангілік ұңғымалық сораптар қолданылады, сонымен қатар орталықтандырылған электронды сораптар мен бұрама сораптар қолданылады. Бұрақақтану тоқтағаннан кейін жоғары өнімді ұңғымалар газды лифтілік әдістермен немесе енгізілген орталық электробаспалармен алынады. Ал төмен өнімді қабаттары штанггілік ұңғымалық сораптармен игеріледі. Игерілген көптеген ұңғымалар (60%) ШҰС жабдықталған, дегенмен мұнайдың тк 16, 1% игеріледі. Ұңғымалардың сулануы 71, 3%, демек 1 тонна мұнайға 2 т қабат сулары сәйкес келеді. Игерілетін ұңғыманың баланс қорын келесідей түрде жазуға болады: Епл+Еиск=Есм+Етр+Етасымалд, демек ұңғыма оқпандыраныдағы флюстер қабат энергиясының әсерінен Епл алынады. . бұл энергиялар қоспа бағанасының ауырлық күшін басуға жұмсалады, демек Етр үйкеліс күшін жеңіп, өнімді ұңғыма аузынан басқа қондырғы топтарына жеткізеді. Еиск=0 кезінде орындалатын әдіс бұрқақты, ал газды лифтілі әдістер арқылы ұңғымаларға стерең сораптау кезінде сорап энергиясы қолданылады. Қозғалыс әдістері. Кенорындарды қазған кезде забойлық энергия қабат қысымының түсуіне және ұңғыманың сулануына байланысты кемиді.
l l Игерудің бұрқақтандыру әдісі. Бұрақтату әдісін қолдану кезінде сұйықтық пен газ беткі қабатқа құбырлар арқылы шығарылып, түсіріліледі. Бұл құбырларды сораптыкоммпрессорлар деп атаймыз. Бұрқақты ұңғымалардыңауыздары бұрқақты арматуралармен жабдықталған, демек құбырлардың басы мен бұрқақатандыру басталады. Бұрқақты әдіспен мұнайды алуда бірнеше мәселелер шешімін табады. Ұңғыма аузынан забойлық сұйықтықтарды көтергенде бірнеше көрсеткіштер орындалады: 1. Жобалық мәліметтер р бойынша өңдеу кезеңдері арқылы ұңғыманың бұрқақтану режимін белгілейміз, 2)СКТ диаметрі мен тереңдіктерді таңдаймыз, 3) ауыздық қысымдарды анықтап, сұйықтық ағыстарын белгілейміз, 4)забойлық қысымдар мен сулануды есептеп, бұрқақтануды тоқтату жағдайын қарастырамыз. Игерудің газдылифтілік әдістері. Егер жұмыс агенті ретінде ауа алынса, онда жүйені ауа көтергіші немесе эрлифтілі деп атаймыз. Кейбір кездері жұмыс агенті ретінде газды көтергіштер арқылы газды жоғары қысым арқылы қолданамыз. Мұндай кезде жүйе компрессорсыз газдылифт деп аталады. Компрессорсыз газдылифтілі қондырғы компрессорлы қондырғысынан басты айырмашылығы - бекетінің болмауы. Демек жоғары қысымды табиғи газды болып келеді. Газды немесе газды қабаттарды қолдану кезінде ұңғымалар ашылып, газдылифтілерді ішкіұңғымалық компрессорсыз деп атаймыз. Төмен қабатты қысымдарда газ шығыны жоғары болады, сондықтан, газды көтергіштер рационалды түрде қолданылмайды. Мұндай жағдайларда жан жақты периодты газдылифтілерді қолданған жөн. Демек ұңғымаға газдар ұнемі үздіксіз беріліп тұрады. Сондықтан белгілі бір уақыт аралықтарында көтергіш құбарлар алынып, газды лифтілі клапандар жабылады. Газды көтергіш әдістер арқылы жобалауда бірнеше мәселелерді шешкен жөн, демек забой сұйықтығын ұңғыма аузына көтеріп шығарамыз. осылайша бірнеше мәселенің шешімдерін табамыз: 1. Қысымға қарсы ұңғыма аузындағы дебитті анықтаймыз, 2) қосылу клапандарының орындарын есептейміз, 3) оптималды және максималды режим арқылы жұмыс жасағанда салыстырмалы газ шығындарын есептейміз, 4) жұмыс клапанының тереңдіктерін есептеп, құбыр диаметрін анықтаймыз. Әлемдік тәжірбиеде мұнайды штангілік сорапты қондырғылармен алу әдісі бірінші орында тұр. Қазіргі таңда осы қондырғылармен шамамен 2/3 ұңғымалық қорлар жабдықтьалған, сондықтан ұзақ мерзім бойы осы әдіс қолданылып келеді. штангілік сорапты ұңғымалық қондырғыларға: жер үсті жабдықтар, тербелткіш білдек кіреді, демек ұңғыма аузында болады. Жер асты жабдықтарға: сораптыкомпрессорлы құбырлар, сорапты штангілер, ұңғымалық штангілік сораптар, қорғаныс құралдары кіреді. Бұлар қиын жағдайларда жұмысты жақсартады.
l l Орталықтандырылған сораптар арқылы ұңғымаларды игеру. Орталықтандырылған сорап ұңғыма ішіне енгізіліп, сұйқытық деңгейінен төмен болады, Орталықтандырылған сорап ұңғыма ішіне енгізіліп, сұйықтық деңгейінен төмен болады, ал сорапты-компрессорлы құбырлар электрқозғалтқыштарын қозғалысқа келтіреді. Сондықтан электроэнергияларға сымдар жалғанады. Бұрама сораптар арқылы ұңғымаларды игеру. Бұрама сорап-бұлкөлемді қозғалыс сорабы, демек қозғалысарнайы бұраманың айналымдарына тура пропорционал. Бұрама айналғанда оның жиектемесі тұйықталған жазықтарды қамтып, сораптармен сыртқа шығарылады. Олармен бірге сұйықтықтар шайқалып шығарылады. бұрама сораптың жұмыс бөлігі ретінде бір енгішті бұрама беткі қабат болып табылады, демек 2 қадаммен бұраманы қамтиды. Бұрама сораптардың басты сипаты арқылы шайқалмалы сұйықтықтар алынып, тұтқырлық артып отырады. сондықтан осындай әдістермен мұнай тұтқырлықтарын анықтау мен алу тиімді болмақ. Бұрама сораптардың басты артықшылықтарының бірі бойынша мұнайды алу өлшемдері тұрақтанып, еркін газдар сораппен қабылданып, газды алу мүмкіндіктері жоғаралайды. Гидропоршендік қондырғылар арқылы сұйықтықтар алынып, кері-қайтымды плунжерлік қозғалыстар гидроқозғалтқыштарды қозғалысқа келтіреді. Қозғалтқыштарға берілетін энергиялар арқылы жұмыс сұйықтықтары алынып, созылмалы сраптықкомпрессорлық құбырлар арқылы алынаады. Гидропоршендік сорапты қондырғылар іске қосылады, демек ұңғымалық сорап пен гидроқозғалқыштар ббір агрегаттармен бірігеді. Демек НКТ анықталады. Жұмыс сұйқтығын дайындайтын блоктар қалыптасады. Сораптық блок қуаты. гидрополок қуаты. Гидропоршендік сораптардың басты артықшылықтарының бірі автоматандыру мен дистанцционды басқару арқылы көтеріп-түсіру қондырғылары алынып, сораптар алмастырылады. Олардың басты кемшіліктері арқылы ұңғыманың жұмыс сұйықтықтары алынып, гидравликалық қозғалтқыштардың жұмыстары жақсартылады.
l l l Жұмыс сұйқытығы ретінде тазартылған газды мұнай алынады. Диафрагмалық сорапкөлемді типтегі сорап, сондықтан сорап камерасының өзгеруіне байланысты, қабырғалық деформациялар қалыптасып, эластикалық икемді пламтиналы диафрагмалар алынады. Осыған байланысты, жетекті диафрагмалық сораптар қозғалысқа келіп, шайқалмалы ортамен байланысады. Диафрагмалық электросораптармен жабдықталған қондыоғылар аз дебитті ұңғымаларды игереруге арналған, сондықтан жоғары деңгейде суланған өнім, ішкі бағаналық өлшемдерден кіші болады, демек диаметрі 121, 7 мм. Сорғылық сораптар арарқылы қозғалиалы бөліктерді анықтаймыз. Жоғары беріктікке, тозуға ьөзімділік байқалып, абразивьі тозу басталады. Осылайша сорғылық қондыроғылар бойынша гидравликалық сорапты жүйелер қалыптасады. Сорғылық сооаптарға тән сипат ретінде элеткрлік сораптарды алып қарастырып шығамыз. Сорап арқылы тұтқыр өнімдерді сорғылап, қабат сұйқытықтарын ұңғыма ауз 35 -ына әкелеміз. Осылайша игерудің күрделі шарттары орындалады. Нег. 6 (35 -46), 9 (165 -185) Бақылау сұрақтары. 1. Қабаттардың біртұтас болмауы қалай анықталады? 2. Мұнайды алудың қандай әдістерін білесіз? 3. Ұңғымаларды тиімді игерудің қандай әдістерін білемсіз?
l l Дәріс 12. Қабаттарды өңдеуді бақылау, ұңғымаларды игеру мен ұңғымалық жабдықтар. 12. 1. Бақылау жүйесін жобалау және реттеу. Мұнай және газдымұнай кенорындарын бақылау. Мұнай және газды мұнай кенорындарын бақылау арқылы бірнеше мақсатты жұмыстар жасалады. Демек өңдеу жүйелері тиімді қолданылып, технологяилық шаралар орындалады. Сондықтан тиімді технология арқылы жекленген шоғырлар туралы ақпараттар алынып, өңдеу, қазу, алу үрдістері реттеліп отырады. осыған байланысты жобалық шараларжүргізілген. Мқнай және газ шоғырларын өңдеу үрдістерін реттеу. Үрдістерді реттеу арқылы өнім қабаттарының жағдайлары өзгеріп, технологиялық шешімдер қабылданады. Мұнай кенорындарын өңдеуді бақылау оны игеру кезеңдері бойынша жалғасын табады, демек бірнеше мәселелер шешімін тауып, өңдеу жүйелері қарастырылады. ұңғымалық жұмыстар оптималданып отырады. ол үшін ұңғымалық жабдықтар қажет болады. Жүйелік әдістер шоғарларды үлгілеу мен оны қазу арқылы орындалады. Үлгіде нақты өлшемдер кешені болады, сондықтан белгілі бір шоғырлардың координаталарына байланысты болады. Демек атқарылатын қызмет түріне байланысты негегізгі бақылау жұмыстары орындалады. Белгілі бір кеңістіктегі өзгерістер заңдылықтарға бағынады. Сондықтан матеемаатикалық құралдар қажеттіліктері туындайды бұл құралдар арқылы шоғырлардың жалпы сипаты алынады. Салалық-геофизикалық әдістер арқылы кенорындарды бақылау шаралары жүргізілген. Оның құрамына зерттеу жұмыстарының бірнеше түрі кіреді. Осылайша каротажды сымдар арқылы модульдік типтер алынады. Алынған ақпараттарды каротажды бекеттер тіркеп жазады. Зерттеу жұмыстарын жүргізу технологиясы тоқтап қалған және қайтадан игеруге берілген ұңғымалар іске қосылады. үнемі бақылау, пьезометриялық ұңғымалар арқылы әртүрлі категориялы технологиялық жабдықтар қолданылады. Технологиялық жабдықтар қолданылады. Демек бұрқақтану арқылы игерілген ұңғымалардан мұнай өнімдері алынады. Зерттеулер арнайы құралдармен жүреді. Міндетті ГАЖ кешендерінің өндірістік технологиялық сұлбасы бақылау арқылы орындалады. Бақылау жүйесі толық ақпарат алатын әдістерден құралады. Сондықтан өлшемдер алынып, олардың шамалары кесетелерге толтырылады. Зерттеу нысаны ретінде игерілетін созылмалы, қазылатын, тоқтатылған, бақыланған, сулы қамалды ұңғымалар жатады.
l Кесте 1. Өңдеу кезіндегі бақылау арқылы салалық-геофизикалық зерттеулердің периодтылығы. Категориялар мен ұңғымала рдың түрлері Ағыстардың қималары н зерттеу Шығу көздері мен суланған қабаттард ың аралықтар ын анықтап, перфтерді аршу Жұту қимасын зерттеу Қабат ВНК орныдарын бақылап, мұнайгазд ылықты бағалау ГНК орындарын анықтап, мұнайгазд ылықты бағалау Қаптамалы бағаналар ы бар ұңғымала рды зерттеу 1 2 3 4 5 6 7 8 1 зерттеу 2 рет зертте у 1 рет зерт 1 рет температур аларын анықтау Жұмыс істейт індер өңделгенд ер
l l l Ескерту. 1. Ұңғымаларды бұрғылау арқылы барлық зерттеу жұмыстары жүреді, сондықтан аталмыш кешенде барлығы қарастырылған. 2. Қабат температурасы мен кенорынның орналасқан жерін анықтап, жылу мен мұнайды алу әдістері жүреді. Олар арнайы бағдарлама арқылы қалыптасады. 3. Ұңғымаларды барлау арқылы тәжірбиелі игеру жұмыстары орныдалып, арнайы жоспармен зерттеледі. 4. Гидродинамикалық зерттеулердің периодтылығы арқылы арнайы «мұнай мен газды алудағы гидродинамикалық регламент» қалыптасып, мұнайгаз кенорныдары зерттеледі. Негі. 4. (55 -67). 9 (135 -150) Бақылау сұрақтары. 1. Мұнай және газ кенорныдарын бақылау түсінігіне не кіреді? 2. Бақыланған және пьезометриялық ұңғымаларға не кіреді? 3. Бақылаудың геофизикалық әдістері қалай жүзеге асады?
l l l l l 13 дәріс. Көміртегілік режимдерге арналған матераилдық балансы. 13. 1. Газды режимдегі материалдық баланастардың теңдеулері. Газды режимдегі шоғырлардың жұмыстары келесідей теңдеулермен өрнектеледі: ** Мұндағы Р-қысым, МПа, z- жоғарыдан сығылу коэффициенті, (p/z)-қысым, о-бастапқы, tағымдық, **-бу , **-газдылық коэффициенті, **-қабаттардағы газ мөлшері, млн. м. 3. p/z- газды шоғырлардағы шоғырлардың сипаты. 1 сурет. Газды шоғырлар үшін қисық қысымның түсуі. Сулы арындарға төзімді режимдерге арналған материалдық баланстың теңдеулері. Суға төзімді режимжерді келесідей теңдеулермен өрнектейміз: ** **-енген сулардың көлемі мен мөлшері, ** кезіндегі газ режимдерінің теңдеулері. ** **-уақытша қадам, **-төменгі, гидрат тәрізді. Аталмыш теңдеу мысалдары 12. 2 суретте берілген. 2 сурет. Газды шоғырларға арналған 2 сурет. газды шоғырларға арналған ** қатнастарының мысалдары. Сулы арынды режимдерде сынама төмен деңгейлерде болады. 2, 2, 2 б-өңдеулердің нақты температурасындағы сулы арынды режимдердің түрлері. 3 -сулы арынды режимді газды режим, 4 -газды режимдердегі қазындыларды қазудың суулы арынды режимдері. Еркін газдардың қорын есептеу формуласы: ** Формулаға сәйкес ** болады, демек мұндағы S-газдылық алаңдары, мың. м 2. Һ-газды қабаттар, м; m- қабаттылық, Кгн-газдылық коэффициенті, Рбаст-бастапқы қабат қысымы, атм. **-Бойль. Мариот заңына байланысты нақты газдардың ауытқулары, **, мұндағы z- жоғарыдан сығу коэффициенті. Орташа қысым. Өндірістік атмосфералық қысым **. Түзетулер температурасы енгізілген. Көлемдік формула қайда қолданылады. Шоғырлардағы газдарды есептеу үшін 1 ұңғыма а алынған. Осылайша газ тығыздығы анықталып карталар құрастырылады. Газды шоғырлар үшінминималды рентабельді газдар қолданылады, сондықтан мөлшері 1 млрд. М 3. Минималды рентабельді газды қабаттардың қалыңдығы 10 -15 см. Осы шамалардан кейін ұңғымалардың арасындағы минималды ара қашықтық анықталады.
l l l l l l Мысал 1. ПК 1 қабатындағы газды шоғырлардың бастапқы өлшемдері: **** Ұңғыма торына сәйкес келеді. Демек *** ** Мысал 2. СД 8 -9 кенорын нысаны үшін газ қорының дренажды қорын анықтаймыз. (сурет). 3 сурет. СД 8 -9 кенорын нысаны. Жауабы. Дренажданған қор 263. 13/0, 0057=46163 млн. м 3. Мұнай шоғырларына арналған материалдық баланстарды анықтау әдістері (су арындарына төзімді режим). ** ** таужыныс көлемі, *** ** Мысал 1. суларды сорғылаудың нақты мөлшерін анықтау үшін материалдық баланас анықталады. Демек Добрынин баланасы есептеледі. Формула арқылы **. Бұдан сызықты теңдеулер шығады. Мұндағы QHмұнайды алу, қоры, 4, 750 мың. т. QВ-суларды өңдеу, қоры 59, 144 мың. т. в-мұнайдың көлемі, өлшемсіз. Қоры 1, 075. Vпор-таужыныс саңылауларының бастапқы мөлшері, ***, 4788 мың. м 3. F- мұнайлы қабат. Қоры 44000 мың. м 2. һ-мұнайлы қабат, 3, 99 м, m- қабаттылық, 0, 3. **-қаныққан ортаның бастапқы мөлшері, 2777, 04 мың. м 3. **-сумен қаныққан ортаның бастапқы көлемі, 2010, 96 мың. м 3. **-сығылмалы мұнай, сулар, таужыныстар. Р=12. 4 МПа-бастапқы қабат қысымы, Р=12. 0 МПа ағымдық қабат қысымы, р-мұнай тығыздықтары, 0, 921 т/м 3. Осылайша жүргізілген есептеулер арқылы шекаралық сулар мөлшері анықталады, демек 63 мың. т. тең. ** Резников А. Н. , Ярошенко А. А. . қабат қысымының төмендеуіне байланысты, алынған мұнай қорын бағалау. Геология және мұнай газ. № 16 1982 ж. Мұнай қорын есептеу формуласы. ** Мысал 1. Ю 1 қабаты бүрғыланып, квадрат торлары 600 х600 м, ал биіктіктері һ-5 м, m-0. 2, KНН=0, 75, рн=0, 85, b=1. 2. КИН=0, 35. Qизвбарланған ұңғымалар. Шешімі. Q изв 1 скв=67, мын. т. Негізгі. 7. 156 -175. 9(205 -216) Бақылау сұрақтары. Газды режимдегі материалдық баланас теңдеуі? Сулы арындарға берік режимдегі матераилдық баланс теңдеулері? Мұнай шоғырларына арналған материалдық баланс әдістері?
l l 13. 2. Мұнай газ кенорындарына арналған жобалық шешімдер. Қазу мен өңдеулердің жобалану мақсаты жобалық шешімдерді табу. Сондықтан ЦКР хаттамалары жасалып, олардың бастапқы мәліметтері алынады. Осы кезде жобалық шешімдер табылады. Мемлекеттік жоспар көрсеткіштері анықталып, барлау жұмыстары жұреді. Қазу нысаны ретінде қабаттар мен қабат топтарын аламыз, демек ұңғымалық торлар өздігінен жұмыс жасап, барлау жұмыстарын жалғастырып отырады. ұңғымалық торлар-400 -500 -600 -700 м-1000 -1500 -2000 м. Үшбұрштылар, квадраттар, тегіс болмай шығады. 3. Әрекет ету жүйесі-табиғи болғандықтан оған осы режимдер тән, демек гидродинмикалық, 3. Әрекет ету жүйесі-табиғи болғандықтан оған осы режимдер тән, демек гидродинмикалық, сызықты, ішкі сызықты сипаттар тән. Аумақтық нүктелік, бір қатарлы, екі і қатарлы, үш қатарлы, газ шоғырлары сорғыланып, жылу бөлінеді. 4. Ұңғымалық қорлар арқылы шамамен 1000 астап нысан анықталған. қазынды деңгейлері арқылы мұнай қоры 5000 ммы, (2009), сұйықтық 10 000 мың. т. , сорғыланған су мөлшері 13000 мың. м 3. қазынды деңгейлері. 6. Игеру әдістеріне бұрқақты, мханзмденген сорапты, меахнизмденген газды лифтілі, газды ұңғымалы, пакерлі, пакерсіз сипаттар тән. 7. Ауыздық қысым 100 -200 атм барады. Забойлық қысым 50 атм. 8. Жетістіктеріне КИН-0, 5 демек 0, 3 бекітілген. 9. Геологяилық-технологиялық шаралар орныдалады. Мұнайды алу әдістері Шаралардың түрлері 2005 2006 2007 2008 Әрекетсіз тұжырымдамалар Ауысулар Екінші оқпандарды кескілеу Оптималдандыру ОПЗ забойлық зоналарды өңдеу ГРП РИР жөндеу-оқшаулау жұмыстары ФОЖ форсирленген сұйықтық сынамасы 10 2 1 5 3 10 2 1 5 5 5 1 1 5 5 25 5 3 МУН мұнайды алу әдістері гельді құрамдар тұтқыр құрамдар темпоскрин полимерлі гельді жүйелер кремнийлі органикалық қосылыстар Консервациялар Ликвидациялар Барлығы
НИР бағдарламасы: сейсмика, барлау, ГДИ, ПГИ, физикалық-химиялық зерттеулер, керндік зерттеулер, технологиялық зерттеулер. Шаралардың түрлері 2005 2006 2007 2008 l Кесте 2. ҒЗЖ бағдарламасы мен барлауға дейінгі жұмыстар Барлау бұрғылау 1 (1 р) 90 1 (1 р) 2 l Керн сынамасы, м Сынама тереңдіктері, мұнай Игере отырып бұрығлау Керндік сынама Сынама тереңдіктері Сейсмика 2 Д км 3 д км 2 Сейсмиканы қайта өңдеу ГДИ Рбуф өлшемі Р пл өлшемі КВД КВУ (ЭЦН, ШГН) КПД (созылмалы) Трассерді сорғылау гидротыңдаулар ПГИ ОПП, ОИО ВНК бақылау қанығу сипаты ИННК Физикалық-химиялық зерттеу тереңдіктері, сынама. Беткі сынамалар. Керндік зерттеулер. 150 9 50 5 3 қабат сынамасы 5 150 9 50 5 3 қабат сынамасы 300 18
l l l Газды кенорындарға арналған жобалық шешімдер (газдыконденсаттар). 1. Қазу нысаны: негізгі, қайтымды. 2. Ұңғыма торлары (1000 -1500 -2000 м). 3. Шоғыр жұмыстарының режимдері газды немесе суға төзімді. Өңделуі: қанығу, сайклинг-үрдістері, тұрақты қазынды деңгейлері. 6. газ қазындысының деңгейлері, 1 млрд м 3. 7. ДКС –жылына 10 жыл. 8. Газды ұңғымалардың қоры 15, пьезометриялық 2, созылмалы 1. Құрылымдарына байланысты, ұңғымалар бағыты анықталып, кондукторлардың құрылымдары мен лифтілік құрамы анықталады. Демек НКТ 78. Пакерсіз болады. Өңдеу мерзімі 30 жыл. Газдың қоры мен қазындылары 30 млрд м 3. Конденсаттардың жинақталған қоры 2, 0 млн. т. КИГ артықшылықтары 0, 92, КИК 0, 60. «Жобалық шешімдерді орныдау мен оларды жүзеге асыру» . 1. Ұңғымалардың қоры бұрғыланған. 2 қалыптасқан нысан, 3. Мұнай қоры, В категориясы. 4 қалыптасқан сулы қабат. Жобалық шешімдер мен қабат қысымдары. Шекті мәндер. ****. Мұнайдың шамамен жобалық шешімідері арқылы 10%. . мысалы 4500 –нақты-5500. Осыылайша игеру жобасы анықталып, ГТМ 9 бағдарламалары қалыптасқан. ҒЗЖ дамып жетіледі. Мысал ретінде жобалық көрсеткішіштерді ЮВ 1 нысаны арқылы қарастырып шығамыз. Кесте 3. Жобалық шешімдерді орындау. көрсеткіштер Жоба 2013 Нақты 2013 % дамыту Мұнайды алу, мың. га Сұйықтықты алу Қор Сұйықтық деюиті Жұмыс агентін алу Ағымдық компенсация, % Мұнай дебиті 134, 2 359, 0 21 43, 7 513, 4 115 127, 6 264 48, 9 213, 8 15 35, 9 0 0 130, 280 -63, 5 -40, 5 -30 -17, 8 -100 +1, 8 +6 Орындалмады Орындалмаған Орындалмады орындалмаған
l l Сонымен қатар мұнда жобалық көрсеткіштер көрсетілген. Жобалық шешімдердің орныдалу және орныдалмау себептері көрсеткіштер геологиялық технологиялық ұжымдық Ұңғыманың жобаланған қоры бұрғыланбаған, тек жобалық бөліктері ғана бұрғыланған Геологиялық үлгілер өзгертіліп, қазынды қоры анықталған, қор ммөлшері артып отыр. Құрал-жабдықтар жоқ, жолдар жоқ Станкотарды уақытында әкелмеді, келісімге енгізілмеген Суландыру жүйесі қалыптаспаған Алу аумаақтары белгіленген Құрал жабдықтар жоқ Реттеушілер жоқ Рпл-Р нач Р пл-Рнач Мұнайды алу деңгейлері ** Компенсациялар-100 Реттеу жоқ пайыздан жоғары, компенсациялар 100 пайыздан төмен. Коллекторлық құрамы мен Кипр, Кпрод, Һнн анықтау Оптималды жағдайлардағы жұмыстар, түсіру тереңдіктері Құралдардың болмауы, құбырлар, жолдар. Тасымалдау шектелген.
l l l Нег. 7. 180 -93. 9. 220 -233 Бақылау сұрақтары Ұңғымалық торлар қалай бөлінеді? Ұңғымалық қорларға не шығады. Орныдалмаудың қандай сбептері бар, жобалық шешімдер?
l l l 14 -лекция Өнеркәсіптік қалдық объектілерін жоюды гидрогеологиялық негіздеу 14. 1. Өнеркәсіптік қалдықтарды айдау және ластану мөлшерін есептеу Жер асты суларының өнеркәсіптік қалдықтарын айдау дамыған елдерде қоршаған ортаның ластануымен күрес шарасы ретінде қолданылады. Токсинді қоқыстарды айдау әр елде сол елдің заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады. Қалдық суларды жер астына көму – жер үсті қабатын, ашық су қоймаларын және престелген жер асты суларын өнеркәсіптік, ауылшаруашылық және тұрмыстық қоқыстармен ластануын болдырмау шараларын қарастыратын жер қойнауын пайдаланудың бір түрі болып табылады. Өнеркәсіптік қалдықтардың ағынын жою мәселесінің әлі күнге дейін экономикалық тиімді және санитарлық-экологиялық тиімді әдістер табылмағандықтан, бұл мәселені қоқысты терең сулы қабаттарға (коллекторға) айдау арқылы шешу жол алуда. Әдетті бұл әдіс өнеркәсіптік қоқыстарды жинағыш объектілер маңына барынша жақын орналасатын арнайы көму полигондарының құрылысын жүзеге асыру арқылы орындалады. Көму полигондарын Қазақстанда алғаш мұнай өндіргенде онымен бірге қабат суы ілесіп шығатын Атырау облысындағы Теңіз кен орнында жасады. Мұнайды алғашқы рет өңдеу нәтижесінде өзге қажеттіліктерге қолданыла алмайтын және өздігінен жойылмайтын ластанған су бәраз мөлшерде бөлінеді. Осы тақырыптағы бағдарламаны жүзеге асыру аясында өнеркәсіптік қалдықтарды терең сулы қабаттарға көму шарттарына байланысты Қазақстан территориясын аудандарға бөлу іске асырылды. Қазақстан территориясын аудандарға бөлу кезінде белгілі шарттар назарға алынды. Су жұтатын коллектор-горизонттар мен айдалатын сұйыққа келесі шарттар қойылды: сулы горизонт-коллектор полигоннан 20 -30 км радиуста жер бетіне шықпауы және өзен-сумен байланысты болмауы керек; қалдық суларды көмуді тектоникалық қиыншылықты және сейсмикалық қауіпті аудандарда жүргізуге болмайды; коллектор-қабат жоғары суөткізгіштік қасиетке ие болуы керек; сулы коллектор-қабаттар пайдаланушы немесе пайдалануға өткізетін сулы горизионттардан оқшауланған болуы керек. Аудандарға бөлу кезінде Қазақстан территориясына ірі гидрогеологиялық аумақтар: Тұран, Батыс Сібір, Шығыс Еуропа, Жоңғар-Тяншань, Саян-Алтай, Таймыр-Орал және Орталық Қазақстан аумақтары кіретіні ескерілді (бұл аумақтардың барлығы толықтай Қазақстан аумағына кірмейді). Каспий маңы ойпатында тұзастылық кешендер 4 -5 км. іастам тереңдікте орналасқандықтан,
l l l өнеркәсіптік қалдықтарды көмуді тек тұзүстілік кешендерде жүзеге асыру ыңғайлы екенін көрсетеді. Бұл кешен құрамына Жоғары Пермь, Триас, Юра, Бор және Төрттік Неоген тау жыныстары кіреді. Қарашығанақ кен орнын мысалға ала отырып, Каспий маңы ойпатында өнеркәсіптік қалдықтарды көмуде пермь-триас шөгінділерін қолдану оң нәтиже беретінін көрсетеді. Өнеркәсіптік қалдықтарды көму мәселесі әр нақты жағдай үшін арнайы зерттеулер жүргізгеннен шешілуі тиіс. Объектілерді өнеркәсіптік қалдықтарды айдауға қолдануға рұқсат айдаудың қауіпсіздігі мен берілген аумақтағы қоқысты жоюдың белгілі бір уақытын кепілдейтін алдын-ала болжаммен жасалған есептік құжаттар берілген кезде ғана рұқсат беріледі. Бұл болжамдар айдау уақыты және одан кейін айдалған қалдықтың адам мен қоршаған ортаға тигізетін қаупін бағалайтын үрдістер негізінде жүзеге асырылады. Пайда болу шарттарына байланысты қалдық сулар бөлінеді: шаруашылық-тұрмыстық; жауындық; өнеркәсіптік; ілеспе сулар немесе құрылыс тұздықтары. Гидрогеологиялық өнеркәсіптік суларды төгу үшін суды МЕСТ-ке сәйкес дайындау керек. Жерүстілік көзге төгілетін су орман, балық және мал шаруашылығына кесірін тигізбеуі тиіс. Мұнайөнеркәсіптік қалдық суларды көму тәсілдері кен орынды игеру және пайдалану жобаларында алдын ала қарастырылуы қажет. Жер асты суларының ластану аумағын есептеу. Ілеспе суларды айдау үрдісі кезінде жұтушы ұңғылардың түп аймағы ластануы мүмкін. Жоғары горизонттағы ауыз суды қорғау үшін санитарлы қорғаныс аумағын (СҚА) құру болып табылады. Айдалатын қалдық судың таралу аумағын анықтау үшін қабат бойынша есептеу жұмыстары жүргізілді. Қабат суларының ластану аумағын есептеуде келесі шарттар жүзеге алынды: - қабат мінсіз біртекті; - айдалатын қалдық судың таралуы жқтушы қабаттың барлық қуаты бойынша – біркелкі. Берілген шарттардан ластану аумағын анқтау формуласы келесі түрде болады: Мұндағы: Q- ұңғының өнімділігі, м 3/тәул; t- айдау уақыты, тәул; m- кешеннің тиімді қуаты, м; n- активті кеуектілік, бірлік мөлшерде; k- қор коэффициенті 1, 5 -3 (қима бойынша коллектордың вертикаль фильтрациялық қасиеттерін есепке алу үшін енгізіледі).
l l l Жүргізілген есптеулер қорытындысы бойынша k=1, 5 қор коэффициентін есепке ала отырғанда, ластану аумағы 112 м. , k=3 қор коэффициентін еспке ала отырғанда, ластану аумағы 223 м. құрайды. Сәйкесінше, жобалық есептемелерге сәйкес 3 -ке тең инженерлік қор коэффициентін есепке ала отыра, өнеркәсіптік сулармен ластану аумағы 223 м. аспайды. пайдаланылатын сулы қабатта (коллекторда) және жапқыш қабатта айдалатын қалдық сулардың таралуын бағалау сулы жүйенің гидрогеодинамикалық ерекшеліктерін есептеуді талап етеді. Бақылау ұңғыларының санын есептеу (МЕСТ 17. 1. 3. 12 -86, Құрлықта бұрғылау жұмыстары және мұнай мен газды өндіру кезінде суды ластанудан қорғаудың жалпы ережелері). 1. Алғашқы санитарлы-қорғалатын аумақ ретінде ластану көзі болуы мүмкін аумақ алынады. Екінші санитарлы-қорғалатын аумақ шекарасы жер асты суларының ағыс жылдамдығына байланысты ластану көзінен 3 -5 км. аумақты алады (жылдамдық жоғары болса, арақашықтық көп болады). Үшінші санитарлық-қорғалатын аумақ шекарасы төгу аймағы жатады (су қоймасы). Төгу аймағы мүмкін ластану көзінен 3000 м қашықтықта орналасса, анитарлы-қорғалатын аумақ саны азаяды. 2. Әр санитарлы-қорғалатын аумақ үшін бақылау ұңғыларының саны мына формуламен анықталады: Мұндағы: - ағынның мүмкін ластану фронтының ені; - ұңғылар арасындағы қашықтық, м. Екінші және үшінші санитарлы-қорғалатын аумақта мүмкін ластану көзінің шетінен қосымша бір ұңғы қазу керек. 3. Әр санитарлы-қорғалатын аумақтағы ұңғылар арақашықтығын , м. келесі формуламен анықтайды: Мұндағы: Су - ластанған су минерализациясы, мг/дм 3 ; С 0 – престелген су минерализациясы, мг/дм 3 ; С 1 – ағынды сулардың орташа минерализациясы, мг/дм 3 ; К – түзету коэффициенті (К=1 бірінші сантиарлы аумақ үшін, К =3 екінші және үшінші санитарлы аумақ үшін).
l l l 15 - лекция. Кен орында жер қойнауын және қоршаған ортаны қорғау 15. 1. Қоршаған табиғи ортаны қорғау. Қолданыстағы заңдарға, қаулыларға және шарттарға сәйкес игерудің жобалық құжаттарында халықтың қауіпсіздігін, жер қойнауын және қоршаған ортаны кен орынды игеру кезінде тиуі мүмкін қауіпті зардаптардан қорғайтын ұйымдық-техникалық және технологиялық шаралар міндетті түрде қарастырылуы қажет. Бұл шаралардың барлығын арнайы ұйымдар мен жауапты өкілдер басқарып, Мемлекеттік Техникалық Басқарымға (Гостехнадзор) (РД 08 -5494) сәйкес орындалуын қадағалап отыру керек. Қоршаған ортаны қорғау. Мұнай және газ кен орындарының мұнайөндірістік объектілерінің территориясында атмосфералық ауаны қорғау жұмыстары мұнай мен газды жоғалтуды азайту, мұнайөнеркәсіптік құрылғылардың тиімділігін жоғарылатуға бағытталады. Атмосфераға шығатын зиянды заттарды есептеу РД 39 -0147103 -321 -86 және әдістемелік нұсқауларға сәйкес жүргізіледі. Қадағалау әдістері мен оның жиілігін РД 39 -0148070 -069 -89 сәйкес жүргізеді. Атмосфералық ауаның жылытқыштар мен жылуқазандық агрегаттармен ластануын төмендету шаралары токсинді жанатын өнімдердің түзілуі төмендегенде жанармайдың толық жануын оңтайлайтын әдістерге жатады. Жанармай ретінде экологиялық таза өнім болып табылатын табиғи газды пайдаланған жөн. Жер асты және жер үсті суларын қорғау СНи. П әдістемесінің 1. 02. 01 -85 «Қоршаған ортаны қорғау» бөліміне сәйкес жүзеге асырылады. Су қоймаларының ластануын болдырмаудың тиімді әдісі – қорғау аймақтарын құру, магистралды құбырлардың беріктігін арттыру болып табылады. Өндірістік қалдықтарды канализаия арқылы жинау бөліміне жіберіп, ал өндіріске қолдануға болатын суды өнімді қабатқа немесе суды көмуге арналған арнайы қабатқа (бу немесе ыстық су айдағанда) айдау керек. Ұңғыларды салуда берік конструкциялар салып, бұл жұмыстардың сапасын жоғары етіп жасау керек. Флора мен фаунаны бұрғылау және өндіру жұмыстары кезінде зиянды заттардың әсерінен қорғау. Өндіруші ұңғылар мен торлардың қорғалатын аймаққа жақын орналасуын болдырмау керек. Кен орынды дайындаған кезде жинау, дайындау және тасымалдау жүйелерінің герметизациясы берік болуына аса қатты көңіл бөлу керек. Ауаны, жер асты және жер үсті суларын, тау қыраттарын, топырақты, өсімдіктерді, жануарлар әлемінің жағдайын үнемі қадағалап, және топырақты жаңарту істерін замануаи талаптарға сәйкес жоғары деңгейде жүргізу керек. Кен орынды игерудің технологиялық схемасын жобалау кезінде жыртқыш аңдардың көшу жолында магистралды және өндірістік құбырлар арқылы өтетін өткелдер құрылысын жүзеге асыру керек.
l l l l Жер қойнауын қорғау. Ұңғыларды бұрғылау жұмыстарына олардың беріктігін қамтамасыз ететін және келесілерді болдырмайтындай қатаң талаптар қойылады: газ бен минерализацияланған судың атмосфера мен пайдаланылатын объектілердің үстіңгі горизонтына өтіп кетуін тудыратын құбыраралық немесе құбырсыртындағы ағындар; авариялы фонтандау; грифондардың пайда болуы; ұңғы сағасының дұрыс орнатылмауы; құбырлардың майысуы және т. б. Қиындықтар туындаған жағдайда оларды жою шаралары (жөндеу-оқшаулау жұмыстары, ұңғыларды консервациялау және тарату) жүргізілуі тиіс. Нег. : 13. [35 -45], 3. [123 -135] Бақылау сұрақтары: Атмосфераға таралатын зиянды заттар мөлшерін қалай анықтайды? Ластануды болдырмау үшін қандай шараларды іске асырады? 15. 2 Лицензия берілген жұмыстар, жер қойнауын және қоршаған ортаны қорғау. Әдетте кен орнының шоғырының бір бөлігі лицензиялы аймақтың шекарасынан шығып, өзге жер қойнауын пайдаланушыға тиесілі болуы немесе жер қойнауының бөлінбеген қорына жатуы мүмкін жағдайлар жиі кездесіп жатады. Бұл кезде: - зерттеу барасыныда алғашында екі лицензиялы аймаққа жататын дербес екі кен орны түйісіп, бір үлкен орнының екі ауданы болып саналатыны анықталады; - лицензияда тереңдік бойынша қолдану интервалы немесе қабат көрсетіліп жазылады. Сондықтан лицензия берілмеген қабаттан көмірсутекті шикізатты өндіруге тыйым салынады. Лицензия берілген жұмыстар келесі құжаттармен регламенттеледі: 1. Жер қойнауы және жер қойнауын қолдану туралы заң (№ 291 -IV 24 маусым 2010 жыл). 2. Қазақстан Республикасында жер қойнауын қолдануға лицензия беру тәртібі (16 тамыз 1996 жыл № 1017 ~ Р 961017). Жер қойнауы жер қабаты мен су қоймаларының түбінен оны геологиялық зерттеуге болатын тереңдікке дейін созылып жататын жер қыртысының бөлігі болып табылады. Жер қойнау ҚР « Жер қойнауы» туралы заңына сәйкес қолдануға лицензия негізінде ғана беріледі. Лицензия қолданушының жер қойнауын белгілі бір мақсатпен белгілі шекарада бекітілген мерзім ішінде алдын-ала бекітілген талаптарға сәйкес қолдануға мүмкіндігі және құқығы бар екенін растайтые куәландыратын құжат болып табылады.
l l l Лицензияға сәйкес жер қойнауы қолдануға геометрияланған блок түрінде болатын аумақ ретінде беріледі. Жер қойнауының бөліктері қолдануға таулы (шифр НЭ) немесе геологиялық (шифр НР, НП) бұрама түрінде беріледі. Таулы бұрама түріндегі жер қойнауының бөлігі пайдалы қазбаларды өндіруге лицензия болған кезде қолдануға беріледі. Геологиялық бұрама түріндегі жер қойнауының бөлігі үздеу және барлау сияқты геологиялық зерттеу жұмыстарына лицензия болған кезде қолдануға беріледі. Жер қойнауын пайдалану түрлеріне байланысты берілетін лицензиялар келесі жұмыстар үшін беріледі: - жер қойнауын геологиялық зерттеу ( П - іздеу және Р - разведка); - пайдалы қазбаларды өндіру (Э – пайдалану); - пайдалы қазбаларды өндіруге қатысы жоқ ғимараттарды салу мен пайдалану ( жұтушы ұңғылар, ПХГ және т. б. ); - ерекше қорғалатын аймақтарды құру. Лицензияны Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау Министрлігі береді. Геологиялық зерттеу жұмыстарына лицензия 5 жылға, ал мұнай мен газды өндіруге лицензия 20 жылға беріледі. Айтылған пайдалану түрлері екеуі де жүргізілетін болса, лицензия 25 жылға беріледі. Жер қойнауын қолдану құқығына лицензия сәйкес жер учаскелерін қоршаған орта мен жер қойнауын қолддану талаптарына сай қолдану құқығы болған кезде ғана беріледі. Нег: 13. [125 -152], 9. [250 -265] Бақылау сұрақтары: Жер қойнауын қолдануға лицензия беру тәртібі қандай? Геологиялық бұрама деген не?
Скачать презентацию Дәріс 11 Мұнай мен газды алу техникасы мен
D_1241_ris_11-15.ppt