ЦАГ УУР ОРЧНЫ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ГАЗАР ТАРИАЛАНЧДЫН УЛСЫН ЗӨВӨЛГӨӨН

ЦАГ УУР, ОРЧНЫ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ГАЗАР ТАРИАЛАНЧДЫН УЛСЫН ЗӨВӨЛГӨӨН 2017 оны ДУЛААНЫ УЛИРЛЫН ЦАГ АГААРЫН ЕРӨНХИЙ ТӨЛӨВ УРЬДЧИЛАН МЭДЭЭЛЭХ ХЭЛТЭС Ерөнхий технологич Ч. Сарантуяа Улаанбаатар хот 2017 -04 -14

1. Монгол орны уур амьсгалын горимд гарч буй үндсэн өөрчлөлт • Дулааралт эрчимжиж байна Зуны улирлын температурын өөрчлөлт, түүний орон зайн тархалт, 1940 -2015 +2. 4. . +4. 20 С -0. 2. . +1. 30 С Зуны улирлын хур тунадасны өөрчлөлт, түүний орон зайн тархалт, 1940 -2015 8 -12%

Тариалангийн төв бүсийн уур амьсгалын өөрчлөлт Агаарын температурын өөрчлөлт1960 -2016 Хур тунадасны өөрчлөлт1960 -2016

1. Монгол орны уур амьсгалын горимд гарч буй үндсэн өөрчлөлт • Хуурайшил нэмэгдэж байна Хуурайшлын индексын өөрчлөлт, түүний газарзүйн тархалт, 1940 -2015 Хуурайшлын индексын ирээдүйн өөрчлөлт, түүний газарзүйн тархалт, AR 5 IPCC • Aridity index projection by German MPI-ES-MR global climate model under RCP 8. 5 scenarios

1. Монгол орны уур амьсгалын горимд гарч буй үндсэн өөрчлөлт • Дулааны улирал уртсаж байна. Хавар эрт дулаарч, намар орой хүйтэрч байна. Хүйтэн өдрийн тоо 8 -24 хоногоор хорогдож, ургамал ургалтын хугацаа 5 -24 хоногоор нэмэгдсэн байна. 1961 оноос хойш өдрийн хамгийн их температур 260 С –аас дээш байсан халуун өдрийн тоо 5 -28 хоногоор уртасжээЭ. Давааням, П. Гомболүүдэв • Аагим халуун өдрийн тоо нэмэгдэж байна. Зуны улиралд тохиолддог маш их халуун (хоногийн дундаж температур нь +250 С/+330 С –аас халуун байх) өдрийн тоо нэмэгдэж байна. Нацагдорж нарын судалгаагаар хоногийн дундаж температур +260 С-аас халуун байсан халуун өдрийн тоо Монголын нутгийн зүүн хагаст болоод Их нууруудын хотгороор 10 жил тутамд 5 -8 өдрөөр нэмэгдэж байна. • Хахир хүйтэн нөхцөл зөөлөрч байна. Их хүйтэн цаг агаар удаан хугацаагаар тогтох магадлал багасч, жилд ажиглагддаг их хүйтэн (хоногийн дундаж температур нь -250 С –аас хүйтэн байсан) өдрийн тоо буурч байна. • Хөрсний нөөц чийгийн хэмжээ буурч байна. 5 дугаар сарын 8, 18 -нд хэмжсэн уриншилсан талбайн 0 -20 см гүний хөрсний нөөц чийгшлийн хэмжээ 10 жил тутамд дунджаар 2 -2. 6 мм-ээр буурч байна. Ургамлын чийг хангамжийн мэдээгээр Халхголоос бусад нутагт ихээхэн хэмжээгээр буурна.

1. Монгол орны уур амьсгалын горимд гарч буй үндсэн өөрчлөлт • Агаарын 5°С; 10°С-аас дээшхи ашигтай болоод идэвхтэй дулааны нийлбэрийн өөрчлөлт нэмэгдэж байна. • Нийлбэр ууршицын хэмжээ нэмэгдэж байна. Уур амьсгал дулаарсанаар хуурай газрын болон усан гадарга, ургамал бүрхэвчээс уурших нийлбэр ууршицын хэмжээ ихээхэн хэмжээгээр нэмэгдэж, зарим загварын тооцоогоор цаашид ч бүх нутгаар ихээхэн нэмэгдэхээр байна. Энэ нь зуны хур борооны ус чийгийн ихэнх нь хөрс ургамлаас эргээд их хэмжээгээр агаарт уурших нөхцлийг нэмэгдүүлж байна. • Хур тунадасны шинж байдал өөрчлөгдөж байна. Хур тунадасны эрчим болон аадар бороо орох тохиолдол нэмэгдэж байна. • Хур тунадасны улирлын хувиарлагдалт өөрчлөгдөж байна. Дулаан улирлын болон зуны хур тунадас ихэнх нутгаар 0. 1 -2. 0 мм/жил-ийн хурдтай буурч байна. Харин өвлийн улирлын хур тунадас аажмаар нэмэгдэж, 1940 оноос хойш 22%иар нэмэгджээ(Нацагдорж нар). • Гамшигт үзэгдлийн давтагдал ихсэж, эрчим нь нэмэгдэж байна. Сүүлийн 11 жилд агаар мандлын гаралтай гамшигт үзэгдлийн улмаас 412 хүн амь насаа алдсан. Үүний 41. 2% нь хүчтэй салхи шуурганы улмаас, 22. 4% нь ширүүн аадар бороо, уруйн үерээс болжээ.

2. 2016 оны намрын улиралд орсон хур тунадас, температурын өөрчлөлт IX-X сард орсон хур тунадасны өөрчлөлт XI сард орсон хур тунадас Дунджийн орчим ба ахиу Тариалангийн бүх нутгаар дунджаас ахиу IX сард Увс, Хэнтий, Дорнодын нутгаар, X сард ихэнх нутгаар дундаж хэмжээний ба ахиу XI сарын температурын өөрчлөлт IX-X сарын температурын өөрчлөлт орчим, дулаан хүйтэн XI сард Монголын нутгийн хойд хэсгээр цас их орж эрс хүйтэрснээс Сэлэнгэ, Хэнтий, Дорнодын нутгаар у. а-ын дунджаас -4. . -70 С хүйтэн байв. Сэлэнгийн Орхонтуул, Ерөөд шөнөдөө -39. . -400 С хүрч, Сүхбаатар, Ерөө, Дорнодын Чойбалсанд сүүлийн 55 жилд тохиолдоогүй хүйтэн болов.

2. Хөрсний чийгийн 2016 оны намрын явуул судалгааны мэдээ Уриншилсан талбайд Булганы Хутаг, Ингэттолгой, Өвөрхангайн Хархорин, Сэлэнгийн Зэлтэр, Ерөө, Цагааннуур, Баруунбүрэн, Номгон, Баруунхараа, Хушаат, Зүүнбүрэн, Дархан-Уулын Алтангадас, Цайдам, Төвийн Баянчандмань, Хөвсгөлийн Тариалан, Эрдэнэбулган, Хэнтийн Өмнөдэлгэр, Орхоны Улаантолгойд хангалттай, Булганы Тэшиг, Бүрэгхангай, Сэлэнгийн Орхон, Төвийн Борнуурт дунд зэрэг, Архангайн Төвшрүүлэх, Дорнодын Халхгол, Сэлэнгийн Алтанбулаг, Мандал, Төвийн Угтаал, Жаргалант, Эрдэнэсант, Хэнтийн Биндэр, Гурванбаянд хангалтгүй Гуурстай талбайд Булганы Хутаг, Ингэттолгой, Сэлэнгийн Зэлтэр, Ерөө, Цагааннуур, Алтанбулаг, Зүүнбүрэн, Дархан-Уулын 4 -р бригад, 5 -р бригад, 6 -р бригад, Төвийн Баянчандмань, Хөвсгөлийн Тариалан, Эрдэнэбулган, Хэнтийн Өмнөдэлгэрт хангалттай, Булганы Тэшиг, Сэлэнгийн Номгон, Хушаат, Дархан-Уулын Алтангадас, Цайдамд дунд зэрэг, Булганы Бүрэгхангай, Дорнодын Халхгол, Сэлэнгийн Баруунбүрэн, Орхон, Баруунхараа, Мандал, Төвийн Угтаал, Жаргалант, Эрдэнэсант, Борнуур, Хэнтийн Биндэр, Гурванбаян, Орхоны Улаантолгойд хангалтгүй байна.

2. Цасан бүрхүүлийн зузаан 2016 оны 11 дүгээр сарын 20 -ны байдлаар Тариалангийн нутгийн цасны үнэмлэхүй зузаан 60 гаруй хувьд XI сард цас их орсоноос Монголын нутгийн 60 гаруйд цас тогтож, тариалангийн бүс болох Хөвсгөлийн Тариалан, Булганы Хутаг-Өндөр, Тэшиг, Сэлэнгийн Түшиг, Зүүнбүрэн, Ерөө, Хүдэр, Цагааннуур, Хушаат, Бугант(Ерөө), Дархан. Уул, Төв аймгийн Цээл, Жаргалант, Дорнодын Халх гол, Баян-Уул, Сэргэлэнд 20 -30 см, хунгарласан газраар 42 см зузаан, нягт нь 0, 12 -0, 49 г/см 3 өвөлжлөө.

2. 2016 -2017 оны өвлийн улиралд орсон хур тунадас, температурын өөрчлөлт XII-II сард орсон цасны нийт хэмжээ XII-I сард Хөвсгөл, Булган, Сэлэнгэ, Дархан-Уул, Төв, Хэнтий, тариалан бүхий нутгаар 3 -9 мм, Зүүнхараа орчмоор 15 мм, Халх голд 20 Тариалангийн төв бүсээр дунджаас бага Төв бүсээр дундаж хэмжээний орчим Хүйтний улирлын температурын өөрчлөлт Тариалангийн бүс нутгаар 2016 -17 оны хүйтний улирлын дунджаар уур амьсгалын дунджийн орчим Тариалан, Ерөө, Баруунтуруун, Биндэрт дунджаас бага, бусад нутгаар дунджийн орчим

3. 2017 оны 4 дүгээр сарын цаг агаарын байдал, урьдчилсан төлөв 4 дүгээр сарын 1 -13 -нд орсон хур тунадасны хэмжээ 4 дүгээр сарын 13 -ныг хүртэлх температурын явц 1 -4 мм дулаан +15. . +200 С норм 6 -13 мм 4 дүгээр сарын сүүлийн хагасын төвийн бүсийн цаг агаарын урьдчилсан төлөв Хур тунадас: 4 дүгээр сарын 15 -16, 18 -19, 21 -22, цаашдаа сарын сүүлчээр хур тунадас орох төлөвтэй. Температур: Тариалангийн ихэнх нутгаар сарын сүүлийн хагаст дунджийн орчим байх ба 4 дүгээр сарын 15 -16, 18 -19, 21 -23, сарын сүүлчээр сэрүүсч шөнөдөө -5. . . -10 0 С өдөртөө +7. . +120 С, бусад хугацаанд шөнөдөө -3. . . +20 С өдөртөө +14. . +190 С дулаан байх төлөвтэй. 4 дүгээр сарын сүүлийн хагасын зүүн бүс нутгийн цаг агаарын төлөв Хур тунадас: 4 дүгээр сарын 16 -17, 19 -20, 22 -23, цаашдаа сарын сүүлчээр хур тунадас орох төлөвтэй. Салхи энэ үеүдэд 12 -14 м/с хүрч ширүүсч шуурна. Температур: Сарын сүүлийн хагаст дунджийн орчим ба сэрүүвтэр байх ба 16 -17, 19 -23 болон сарын сүүлчээр сэрүүсч шөнөдөө -7. . . -120 С өдөртөө +6. . +110 С, бусад хугацаанд шөнөдөө -0. . . -50 С өдөртөө +13. . +180 С дулаан байх төлөвтэй.

5 дугаар сарын цаг агаарын урьдчилсан төлөв Температурын уур амьсгалын дундаж +9. . +150 С Температурын урьдчилсан төлөв орчим Хур тунадасны уур амьсгалын дундаж 12 -30 мм Хур тунадасны урьдчилсан төлөв дунджаас ахиу

6 дугаар сарын цаг агаарын урьдчилсан төлөв Температурын уур амьсгалын дундаж Хур тунадасны уур амьсгалын дундаж +14. . +200 С Температурын урьдчилсан төлөв дулаан 50 -70 мм Хур тунадасны урьдчилсан төлөв орчим ахиу

7 дугаар сарын цаг агаарын сард 7 дугаар урьдчилсан төлөв Температурын уур амьсгалын дундаж Хур тунадасны уур амьсгалын дундаж 45 -108 мм +17. . +230 С Температурын урьдчилсан төлөв дулаан Хур тунадасны урьдчилсан төлөв орчим ахиу

8 дугаар сарын цаг агаарын урьдчилсан төлөв 7 дугаар сард Температурын уур амьсгалын дундаж Хур тунадасны уур амьсгалын дундаж +17. . +230 С Температурын урьдчилсан төлөв 45 -108 мм Хур тунадасны урьдчилсан төлөв +1. 00 С дулаан орчим ахиу

• • 2017 оны зуны улирлын цаг агаарын ерөнхий төлөвөөр газар тариалангийн бүс нутгаар агаарын температур IV-V сард уур амьсгалын дунджийн орчим буюу сэрүүвтэр, VIVIII сард уур амьсгалын дунджаас дулаан байх төлөвтэй тул халах магадлалтай тул хуурайшил нэмэгдэж төлөвтэй. Хур бороо V сард тариалангийн ихэнх нутгаар уур амьсгалын дунджаас ахиу, харин үр тариа ялангуяа буудайн хамгийн эмзэг бутлалтаас гол хатгалтын үе болон ус чийгийг хамгийн их зарцуулдаг түрүүлэлт цэцэглэлт, сүүл болцын үе шатууд явагддаг VI-VIII сард тариалангийн ихэнх нутгаар дундаж хэмжээний, харин Увсын Баруунтуруун орчмоор дунджаас багавтар, Дорнодын Халхгол орчмоор дунджаас ахиу орох төлөвтэй. Гэхдээ сүүлийн жилүүдэд газар тариалангийн үйлдвэрлэлд онцгой нөлөөлдөг цаг уурын үзэгдэл, элементүүдийн эрч хүч, давтамжид ихээхэн өөрчлөлт орж температурын огцом өсөлт, хур тунадасны бууралтаас хуурайшилт нэмэгдэн хөрсний чийгийн хангамж улам багасах болж улмаар хохирол дагуулсан цаг агаарын гамшигт үзэгдэл ихээр ажиглагдах болсон тул энэ жил ч мөн хэд хоногоор огцом халах, түр зуурын ширүүн аадар бороо мөндөр орох, үер буух, хаврын сүүлчээр цочир хүйтрэх, намар эрт нойтон цас орох зэрэг үр тариа, таримал ургамлын ургалт, болцод сөргөөр нөлөөлөх цаг агаарын тааламжгүй үе тохиолдох магадлал өндөр байгааг анхаарах хэрэгтэй. Иймд та бүхнийг үр тариалалтын дэвшилтэт техник технологи, мэдлэг, дадлага туршлагадаа тулгуурлан хаврын цаг агаарын нөхцөлтэй уялдуулан агротехнологоо зөв сонгон нарийн баримталж тариалалтаа хийж их ургац авна гэдэгт найдаж байна.

• • ЦУОШГ-аас гаргаж буй урт хугацааны урьдчилсан төлөв нь олон загварын дундажласан утга бөгөөд зөвхөн уур амьсгалын дунджаас хазайх хандлагийг тусгадаг. Урьдчилал богиносох тусам мэдээний нарийвчлал нь дээшилдэг. Гэвч сүүлийн жилүүдэд эрчимтэй явагдаж буй дулаарлын улмаас цаг агаар, уур амьсгалын хэлбэлзэл, агаар мандлын орчил урсгалын явц, шинж байдал, хэлбэлзэл мэдэгдэхүйц ихсэх болсон нь цаг агаарыг 14 хоног, сараас дээш хугацаагаар урьдчилан мэдээлэхэд улам хүндрэлтэй болж оноч нь багасаж байна. Иймд бид дулааны улирлын цаг агаарын төлөвийг сар тутам 3 сараар нарийвчлан гаргаж www. tsag-agaar. gov. mn сайт дээр сар бүрийн 29 -30 -нд байршуулж хэрэглэгчдэд хүргэж байгаа тул бүх хугацааны урьдчилсан мэдээг тухай бүх харж ашиглана уу.

Анхаарал хандуулсанд баярлалаа