Блум таксономиясының танымдық деңгейлері
І бөлімі. Блум және бір топ әріптестері кітаптың танымдық (когнитивтік) саласын зерттейді. “Таксономия” ұғымы биологиядан алынған. Ол күрделігінің өсуі бойынша бірінен соң бірі орналастырылған және өзара тығыз байланыстағы объектілерді жіктеу және жүйелеуді білдіреді. 1956 жылы “Таксономия ” атты кітап жарыққа шығады. ІІ бөлімін Д. Кратволь және басқа ғалымдар кітаптың аффективтік (эмоционалдықұндылықтық) және психомоторлық салалардағы мақсаттарын қамтиды. Осы тұрғыдан білім беру жүйесінде кеңінен таралған педагогикалық идеялардың бірі – америкалық ғалым Бенджамин Блумның таксономиясын келтіруге болады.
Таксономия идеялары бүкіл әлем педагогикалық жұртшылығында таным және ойлау әрекеттерінің деңгейлерін, оқу мақсаттарын айқындауда кеңінен қолданыс тапқан. Когнитивтік (танымдық) салаға ♪ оқу бағдарламалары ♪ оқулықтар ♪ ұстаздың күнделікті практикасындағы мақсаттар кіреді. 3
Деңгейлер Көрсеткіштер 1. Білім Ақпаратты, оқу материалын (қажетті деректерді, нақты фактілерді н/е бүтін теорияларды) *есте сақтау *қайталау (репродукция) 2. Түсіну Оқу материалын бір формадан екінші формаға түрлендіру (интерпретация), ауыстыру; оқу мәліметін өздігінше игеру (өз сөзімен түсіндіріп беру, қысқаша сипаттау). 3. Қолдану Оқу материалын жаңа жағдайлар мен ситуацияларда қолдану (ереже, формула, түсінік, заң, т. б. қолдана отырып қандай да бір проблеманы шешу). 4. Талдау (анализ) Оқу материалдарын құрамдас бөліктерге жіктеп, олардың арасындағы байланысты анықтау, бүтіннің қалай құралатындығын түсіну және түсіндіре білу. 5. Синтез Оқу материалын пайдалана отырып, шығармашылық тұрғыдан жаңа мазмұн қарастыру (баяндама н/е эссе жазу, жоспар-схема құрастыру). 4 6. Бағалау Оқу материалының маңызын бағалау: салыстыру және айырмашылықтарын айқындау, дәлелдеу арқылы шешім қабылдау. 11. 02. 2018 Бағалау алдыңғы деңгейлердің нәтижелеріне жету мүмкіндігін береді.
БІЛІМ – қайталау немесе тану арқылы мәліметтердің есте қалай сақталғанын тексеру, мағлұмат пен деректерді еске түсіру арқылы жүзеге асырылатын категория. Бұл деңгейде: -Тестілеу - қалдырып кеткен белгілерді орнына қою - анықтамалар мен атауларды жаттау н/е қайталау - процестердің өрбу н/е орын алу тәртібін қайталау сияқты тапсырмалар қолданылады. Бұндағы басты мақсат – студенттердің ақпаратты жадында сақтау және іздеу болып табылады. “Білім” деңгейі – таным мен ойлаудың басқа деңгейлерінің негізін құрайды, өйткені онсыз қалғандарының болуы, жүзеге асырылуы екіталай. 11. 02. 2018 5
ТҮСІНУ дегеніміз – мәліметті таныс, анық күйге (формаға) ауыстыру арқылы өзіндік түсінік қалыптастыру. Бұл деңгейде үйренуші мағлұматты тек есте сақтамайды, оның ауқымы мен көлемін ұлғайтпаса да, сол берілген мөлшерде басқаша қылып көрсетеді. Олар: - мәліметті басқа жүйеге түрлендіреді - есте сақталған мағлұматты басқаларға жеткізу жолдарын айқындайды - ұқсастық пен айырмашылықтарды анықтайды - салыстырады - нәтижелерді суреттейді. Бұл деңгейдегі тапсырмалар “білім” деңгейімен салыстырғанда, үйренушіден белсенділікті талап етеді. Өздерінің есте сақтау қабілетін едәуір жақсартады. Түсінік бірінші мезетте бірлескен әрекеттер негізінде (талқылау, пікірлесу, алмасу, ортаға салу) құралады. 6 11. 02. 2018
Түсіну категориясы: 1. Түсіндірме (интерпретация) – үйренушілердің қарым-қатынас барысында негізгі идеяларды анықтауы және олардың өзара байланысын келтіруі (әдетте “Қалай? ”, “Неліктен? ”, “Салыстырыңыз”, “Айырмашылығын тап” түрінде келеді). 2. Аударма (трансформация) – мағынасын сақтай отырып, үйренушілердің идеяларды қандай да бір белгілеу жүйесінен өздеріне таныс жүйеге не формаға ауыстыру (теореманы формуламен көрсету, сөзбен берілген материалды диаграмма, график, кестеге салу, т. б. ). 3. Мысалдар – мәліметті, ойды дұрыс түсінгендікті көрсету үшін практикадан алынған фактілерге жүгіну, соларды келтіру (оқулықта не лекцияда жоқ мысал айтқан дұрыс). 4. Анықтамалар – атау не түсініктің мағынасын өз сөзімен жеткізу, таныс және түсінікті сөздермен анықтама түрінде тұжырымдау (анықтаманы өз түсінгені бойынша құрастыру кк).
ҚОЛДАНУ – қандай да бір проблеманы шешу үшін мәліметті іс жүзінде қолдану, жүзеге асыру. • Бұл деңгейде студенттер оқушының көмегінсіз таныс емес проблеманы өздігінше шешуі кк. Үйренушілердің мәселені шешу жолы шешімнің өзінен де маңызды болуы мүмкін. Қолдануда үйренуші тарапынан жасалатын әрекеттер: 1. Проблемамен танысады. 2. Проблеманың ерекшеліктерін анықтайды. 3. Шешім қабылдайды. “Қалай жасаймын? ”, “Не істеу кк? ” деген сұраққа жауап іздейді. 4. Шешімді жүзеге асырады, қолданысқа түсіреді. 8 • Бұл шешім анықтама, ереже, формула, теңдеу күйінде келтірілуі мүмкін.
ТАЛДАУ. Бұл деңгейде зерттеу нысанының (күрделі процесс н/е объект) әр түрлі бөлшектері белгілі бір нәтижеге жету үшін қалайша бірге жұмыс істейтіндігін көрсету қажет. Үйренушілер ой қозғап, логикалық тұрғыдан жауаптарының мінсіз болғанын қадағалау қажет. Оған қоса құрамдас бөліктердің байланыстарының мотивтерін анықтайды. Талдау сұрақтар мен тапсырмаларының түрлері: 1. Негізін тану – ауқымды әрі бүтін құрылымды құрмалас бөліктерге жіктеу, сол арқылы берілген мәліметті әрі қарай дамыту (берілген ауқымнан, шеңберден тыс шығу кк). Талдаудың бұл түріне келесі тапсырмалар жатады: • Процестің нәтиже тұрғысынан қай кез маңызды болды, соны дәлелдеу. • өз әрекеттеріңді сараптап, ұтымды жерлерін анықта. • өз қателеріңді анықтап, соларды түзе. • құрамдас бөліктердің өзара қатынасын сипаттап, олардың орны мен маңызын анықта. • Құрамдас бөліктерді сипаттап, олардың қалайша бүтін құрастырып, қорытынды нәтиже сомдайтындығын дәлелде.
СИНТЕЗ БАҒАЛАУ Жаңа мазмұн мен бүтін ұғым тудыру мақсатында жеке бөліктерді шығармашылықпен біріктіру. Синтез шығармашылық процестерді білдіреді. Күмәнді, даулы және пікірталас туғызатын мәселелер бойынша шешім қабылдап, оны нанымды дәлелдер арқылы айғақтау. Мұнда да шығармашылық әрекеттердің маңызы зор. Синтез – “жинақтау” деген ұғым, ол болжау, шарттылық, мүмкіндік ұғымдарын қолданып, құрамдас бөліктердің қалайша бірігіп, жаңа мазмұн, құрылым, модель құрайтындығын көрсетеді. Синтез түрлері. Шығармашылық жанрлар – эссе, өлең, жоба, баяндама, шығарма, шешендік (ораторлық) сөз, сценарий, компьютерлік бағдарлама, т. б. Жоспар құрастыру, әрекеттердің тәртібін келтіру немесе тәжірибе өткізу. Абстрактылы қатынастармен көрсетілетін нәтижелер. Бұл деңгейде үйренушілер өз жауаптарында дәлдік, нақтылық, логикалық жүйе, дәйектілік секілді талаптарды қолданады, сөйтіп олар өздерінің таңдау жасап, шешім қабылдай алатындығын көрсетеді. Бағалауда үйренушілер алдымен өз ойларын, идеялары, пайымдаулары қандай талаптар негізінде құрастырылғандықтарын анықтап, содан кейін талаптарды қолдана отырып, өз ойларын келтіреді. Бұл талаптар 1. қандай мәдени және әлеуметтік құндылықтар таңдағанына; 2. діни-рухани және тарихи идеяларына; 3. жеке басының тұлғалық ерекшеліктері мен құндылықтарына негізделеді.
Скачать презентацию Блум таксономиясының танымдық деңгейлері І бөлімі Блум
Блум таксономиясы Корлан.pptx