Биохимия кафедрасы 1 дәріс Биохимияға кіріспе Күрделі

Биохимия кафедрасы № 1 дәріс Биохимияға кіріспе. Күрделі белоктар: металло-, фосфо-, липопротеиндер Жақыпбекова С. С.

История кафедры биохимии 1931 -1960 – д. б. н. проф. Ильин Какуев Б. И. 1960 -1984 – д. м. н. , проф. Верболович П. А 1984 -2012 д. м. н. , проф. Плешкова С. М. 2012 по настоящее время д. б. н. , проф. Шарипов К. О.

Расположение кафедры биохимии 1931 -1972 г – ул. Пушкина/Карла-Маркса (деревянное здание около Зеленого Базара) n 1972 -2014 – ул. Комсомольская/просп. Сейфуллина n С 2014 г. В корпусе на ул. Богенбай Батыра (3 этаж, бывшая кафедра информатики и физики) n

Первые годы кафедры биохимии

Кафедра наших дней

С 2012 года – 4 заведующий кафедрой биохимии, д. б. н. профессор Шарипов К. О.

Зачем студенту-медику биохимия? 1) Ломоносов: «Без должного познания химии не может быть совершенного врача» n 2) Пререквизит фармакологии, пат. физиологии, пат. анатомии n 3) Клиническая биохимия n 4) ………. . (вопрос студентам) n

Дәрістің мақсаттары n Белоктардың құрылысы, ролі туралы білімдерді жағдайлық есептерді шешуге , биохимиялық анализдерді интерпретациялауға және сәйкес ұсыныстарды беруге қолдану.

Дәрістің міндеттері Студенттер осы дәрістен кейін тиіс: 1) Биохимияда алынған білімдер мен дағдылар медицинаның қандай салаларында қолданылады туралы ұғым қалыптастыру; 2) Күрделі белоктарға анықтама беру; 3) Фосфо-, металло- , липопротеиндердің құрылысы мен қызметтеріне сипаттама беру; 4) Алынған білімдерді биохимиялық анализдерді интерпретациялауға және сәйкес ұсыныстарды беруге қолдану.

Дәрістің жоспары n Биохимияға кіріспе. n Белоктардың қызметтері. n Белоктардың жіктелуі. n Металлопротеиндер. n Фосфопротеиндер. n Липопротеиндер.

Әдебиеттер n n n Северин Е. С. Биохимия 2011 Сеитов З. С. «Биохимия» , 2000 Березов Т. Т. , Коровкин Б. Ф. Москва, «Биологическая химия» , 20122014 Зайчик А. Ш. , Чурилов Л. П. «Основы патохимии» 2000 Harper’s Illustrated Biochemistry, 2013

Биохимия зерттейді: n Ағзаның химиялық құрамын n Ағзада өтетін заттар алмасуын, яғни метаболизмді n Метаболизмнің реттелуін

Белоктар n Амин қышқылдарының қалдықтарынан тұратын, жоғары молекулалы биологиялық полимерлер.

Белоктардың қызметтері n n n n n Құрылымдық (коллаген, эластин) Катализаторлық ( ферменттер ) Тасымалдау (альбуминдер, глобулиндер) Қорғаныштық (антиденелер, фибриноген) Реттеуші (белоктар-гормондар) Қоректік (тағам белоктары) Жиырылып-созылу (актин, миозин) Тұқым қуалаушылық (нуклеопротеидтер) Электротрансформациялау

Белоктар жәй белоктар n Альбуминдер n Глобулиндер n Гистондар n Протаминдер n Склеропротеиндер (коллаген, эластин, кератин) n n n күрделі белоктар Фосфопротеиндер Хромопротеиндер Гликопротеиндер Металлопротеиндер Липопротеиндер Нуклеопротеиндер

Жәй белоктар n. Тек амин қышқылдарының қалдықтарынан тұрады

Пептидтік байланыс

Күрделі белоктар n. Жәй белок пен простетикалық топтан (грек сөзі «prostheto» қосылған) тұрады.

n белоктық бөлігі- апобелок. n Простетикалық топ-белок емес бөлігі.

Металлопротеиндер n МП құрамына жәй белок пен металл кіреді.

n Өкілдері: n Ферритин – суда еритін белок. М. м. – 400 000 Д. Темір 20 %. Темір пептидтік топтағы азотпен мықты байланысқан. Темірдің қорын түзеді, бауырда, көк бауырда жиналады.

n Трансферрин – суда еритін. М. м. – 90 000 Д. Темір 0, 13%. Қан сары суының β-глобулиндерінің құрамында кездеседі. Тирозинның гидроксил тобымен әлсіз байланысады. Темірді қан арқылы тасымалдайды.

n Гемосидерин- суда ерімейді, құрамында темір, 25%-на дейін нуклеотидтер, көмірсулар болады. Баурдың, көк бауырдың ММЖ (моноцитарлық –макрофагтық жүйе) жасушаларында жиналады. Қызметі белгісіз.

n Церулоплазмин – көгілдір түсті, құрамында 0, 32 % мыс болады. Бауырда түзіледі. Мысты қан арқылы тасымалдайды. Ферроксидаза деп те аталады. Ферментативтік активтілікті көрсетеді: аскорбин қышқылын, адреналинді, диоксифенилаланинді (ДОФА) тотықтырады.

Металлотионеиндер n Бауырда, бүйректе, ішекте кездеседі. Антитоксикалық роль атқарады. Ауыр металдарды залалсыздандырады.

Металлоферменттер § § Карбоангидраза, карбоксипептидаза – олардың құрамында мырыш (Zn 2+) бар. Глутатионпероксидаза құрамында селен болады.

Фосфопротеиндер n Жәй белок пен фосфор қышқылының қалдықтарынан тұрады. Фосфор қ-лы (2 -4 молекуласы) күрделі эфирлік байланыспен гидроксил тобы бар АҚ-на (сер, тре, тир) жалғасады.

Фосфосериннің түзілуі

ФП-ң қасиеттері: n құнды белоктар, қайнатқанда ұйымайды, суда ерімейді, қышқылдық қасиет көрсетеді, сілтінің және тұздың сұйытылған ерітінділерінде ериді, ИЭН 4, 7 тең.

ФП-ң қызметтері n n n Дамып келе жатқан ағза үшін энергиялық (фосфор қ-лы), пластикалық материалдың (алмастырылмайтын АҚ) көзі. бұлшық еттердің жиырылуына; нерв импульстерінің берілуіне;

транскрипция, трансляция процестерінің реттелуіне; n гормондардың әсер ету механизміне қатысады; n кейбір ферменттердің фосфорлануы немесе фосфорсыздануы олардың активтілігінің өзгеруіне әкеледі. n

ФП-ң өкілдері n n Сүттің казеиногені – фосфордың мөлшері шамамен 1%. Жұмыртқаның сары уызында фосвитин, виттелин – Р мөлшері 10 %. Балық уылдырығында ихтулин (Р 10%дан жоғары) болады. Адам ағзасында ФП-дер ОЖЖ-де, тіс эмалінде көп кездеседі.

Липопротеиндер Құрылымдық ЛП-дер – биологиялық мембраналарды түзеді. n Бос ЛП-дер - қанның құрамындағы ТӨТЛП, ТЖЛП. Тығыздығы өте төмен ЛП-ТӨТЛП Тығыздығы төмен ЛП- ТТЛП Тығыздығы жоғары ЛП- ТЖЛП n

Биомембрана

Биологиялық мембрана

Плазмалық липопротеиндер

Плазмалық ЛП Қан арқылы суда ерімейтін липидтерді (ТАГ, холестерин мен оның эфирлерін) тасымалдайды. n Бұл ЛП-дер гидрофилді қабаттан (белок, холестерин мен фосфолипидтерден тұратын) және гидрофобты ядродан (ТАГ, холестериннің эфирлері) тұрады n

Сұрақтар n Металлопротеиндердің қандай өкілдері тасымалдау қызмет атқарады? n Қандай липопротеиндер болады? n Қандай тағам өнімдерін фосфор мен алмастырылмайтын АҚ жеткілікті мөлшерде алу үшін ұсынуға болады?