Билік саяси феномен ретінде Дәріс жоспары 1

Билік саяси феномен ретінде

Дәріс жоспары: 1. Билік: ұғымы, тұжырымдамалары, құрылымы 2. Саяси және мемлекеттік билік ұғымдары және ерекшеліктері 3. Биліктің ұйымдастырылуы мен өмір сүруінің принциптері 4. Биліктің легитимді типтері 5. Қазақстандағы саяси және мемлекеттік билік Әдебиеттер: 1. ҚР Президенті Н. Ә Назарбаевтың халыққа Жолдаулары(20042009) 2. Жамбылов Д. Саясаттану. Оқу құралы. А. , 2003 3. Сатбаев Д. Политическая наука в Казахстане. А. , 2002 4. Қапесов Н. Саясаттану. Оқулық. А. , 2004 5. ҚР Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Жылсайыңғы Қазақстан халқына арнаған Жолдаулары( 2005 -2010 жж)

Билік туралы ұлы адамдардың айтқандарынан: Адамның басқа жануарлардан ерекшелігі ол билік үшін күреседі. (Ибн Халдун) Физикада басты ұғым энергия болса, қоғамдық ғылымдарда негізгі ұғым билік болып табылады. (Бертран Рассел) Экономикалық жүйеде ақша қандай орын алса, саяси жүйеде билік те сондай орын алады. (Талкотт Парсонс)

Билік Ø Ø адамдардың қызметіне, тағдырына белгілі бір адамдардың әсер ету мүмкіндігі адамдарға саяси билік жүргізу мемлекеттік органдардың жүйесі Мемлекеттік және әкімшілік өкілеттілігі бар қызмет адамдары, органдары

Биліктің анықтамасы: Билік өз еркіңді жүзеге асыруға қабілеттілік пен мүмкіндік, адамдардың жүріс-тұрысы, ісәрекетіне қайсыбір амал-әдістер – бедел, құқық, күштеу арқылы шешуші ықпал ету.

Биліктің басты концепциялары телеологиялық құқықтық бихевиористік инструменталистік структуралистік дау-жанжалдық

Билік: біреуді бағындыру қабілеті, құқығы, мүмкіндігі; адамдардың тағдырына, іс-әрекетіне құқық, бедел, ерік, күштеудің түрлі тәсілдерінің көмегімен шешуші ықпал ету мүмкіндігі; адамдарға саяси үстемдік ету; мемлекеттік органдар жүйесі; мемлекеттік, әкімшілік өкілеттіліктерге сәйкес әрекет етуші тұлғалар, органдар.

Биліктің міндеті : әрқашан және барлық жерде азаматтардың заңды құқықтарын қамтамасыз ету; құқықты бекіту және өзі де құқыққа бағына білу; шаруашылық-құрылымдық қызметтерді орындау.

Халық-биліктің негізгі қайнар көзі Биліктің басты мақсаты-халықтың бостандық пен игілікке ұмтылуына ықпал ету. Биліктің түрлері: v экономикалық; v әлеуметтік; v рухани-ақпараттық; v саяси; v мемлекеттік

v v Үстемдік - өкіметті жүзеге асыру механизмі, әлеуметтік топтардың үстемдік етуін және жекеленуін институттар шешеді Мемлекеттік өкімет - жеке бір ұйымшылдықты және алдына қойған мақсатты жасай алатын ұйым. Әртүрлі әдістерді қолданады: экономикалық, идеологиялық, еріксіз көндіру әдістерімен монополияға ие болады

Саяси билік ü ü ü ол басқа биліктерден жоғары тұрады; бүкіл қоғамның атынан билік жүргізеді; баскарумен кәсіби айналысатын адамдардың ерекше тобы болады; көпшілік адамдардың мүддесін қорғайды; басқа мекемелерге қарағанда тәуелсіз; мемлекет шеңберінде ашық күш қолдана алады.

Саяси биліктің белгілері: легитимділік; жоғарыда тұру; ашықтық; моноцентризм; ресурстардың көп түрлілігі

Саяси биліктің әдіс-құралдары: экономикалық; әлеуметтік; күш жұмсау; ақпараттық.

Саяси биліктің қызметтері: қоғамдық тәртіп пен тұрақтылықты сақтау; дау-жанжалдарды айқындау, шектеу және шешу; қоғамдық келісімге қол жеткізу; әлеуметтік маңызы бар мақсаттар мен тұрақтылықты сақтау үшін мәжбүрлеу; қоғам істерін басқару

Саяси биліктің деңгейлері: Жоғарғы (орталық саяси институттар, мемлекеттік мекемелер мен ұйымдар, саяси партиялар, қоғамдық ұйымдарды басқару органдары); Орта (орта буынды аппараттар мен мекемелерді қамтитын және аймақтық, облыстық, аудандық шеңбердегі жергілікті әкімшілік билік); Төменгі (адамдар, кішігірім топтар, ұйымдар, одақтар, өндіріс және басқа ұжымдар арасындағы қоғамдық қатынастардың негізі болып табылатын саяси және қоғамдық өзін-өзі басқару)

Саяси биліктің субъектілері: әлеуметтік қауымдастықтар; мемлекет және оның органдары; саяси партиялар мен ұйымдар; билеуші элиталар, бюрократия; топтық және жекелеген жетекшілер; жеке тұлға билігі; тобыр

Биліктің ресурстары: мемлекет және оның аппараты; адамдардың мүдделері, сезімдері және эмоциялары; саяси мәдениеттің элементі ретіндегі тіл; экономикалық, әскери, мәдени потенциал; елдің территориясы мен табиғи байлықтары; тұрақтылық және тәртіп; қоғам бірлігі, дәстүр, идеология, сенім; халық саны және сапасы; материалдық мүдде; мәжбүрлеу

Билік ресурстарын жүзеге асырудың формалары: үстемдік жетекшілік; • басқару; • бақылау • 1. экономикалық; 2. саяси; 3. идеологиялық

Мемлекеттік биліктің сипатты белгілері: ерекше аппарат көмегімен жүзеге асады; конституциялық сипатқа ие; мемлекет егеменділігі таралатын белгілі территорияда жүзеге асырылады; тек сол ғана ұйымдасқан және институтционалдық күштеу құралдарына ие

Мемлекеттік билікті жүзеге асыруға қажетті жағдайлар: азаматтардың билікке бағыну қажеттілігіне көз жеткізуі; мәжбүрлеу аппараты және басқарудың заттық құралдарының болуы; материалдық құралдардың болуы

Демократиялық мемлекеттердегі мемлекеттік биліктің құрылымы горизонтальді құрылым вертикальді құрылым унитарлы . Заң шығарушы билік . Жергілікті . федералдық. атқарушы билік . орталық. соттық билік . жергілікті федеративті

Мемлекеттік басқару теориясының негіздері: q q q армия полиция сот билігі функционалдық және құрылымдық тұрғыларды біріктіруге негізделеді Мемлекеттік аппараттың негізі ұйымдасқан мәжбүрлеу институттары

Биліктің басқару түрлері монархиялық. Абсолюттік. конституциялық республикалық. президенттік. парламенттік. аралас

Монархиялық билік абсолюттік конституциялық Бір адамның қолында монархтың билігі белгілі тұрған қоғамдық құрылыс дәрежеде заң шығаратын билік парламентпен шектеледі Ресейде Романовтар Голландия, Бельгия, Дания, династиясы басқарған шақ Иордания, Испания, Норвегия, Непал, Люксембург, Марокко, Сауд Арабиясы, Швеция, Жапония

Республикалық билік президенттік аралас парламеттік басқаруда мемлекет тәртіпте елдің жоғарғы басшысы президент басшысы парламентке болып саналады бағынады жартылай президенттік немесе президенттік парламенттік деп атайды. Үкіметке екі жақты жауапкершілік жүктеледі

Биліктің құрылысына қарай унитарлық федерация конфедерация Саяси билік бір саяси тәуелсіздігі бар белгілі мақсаттарды орталыққа мемлекеттердің бірігіп жүзеге асыру үшін бағынады жаңа мемлекет құруы бірлескен егеменді елдер Греция, Италия, Австралия, Австрия. Қазақстан, Польша, АҚШ, Бельгия, Бразилия, Финляндия, Франция Германия, Канада, Малайзия 1848 ж. д. Швецария 1778 -87 ж. Солт. Америка 1981 -89 ж. Сенегамбия

Легитимділік- қоғамда мойындалған саясиэтикалық принциптер негізделген биліктің қызмет ету заңдылығы Легалдылық (құқықтық, заңды)- мемлекет заңдары бойынша әлеуметтік тәртіпке формальды түрде сай болу

Легитимділік принциптері: Процедуралық құрылымдық абсолюттік . бірлік . құқықтық бөлінудің құрылымы либерализм . консенсус . әділдік теориясы . копшілікті ризалығы . пайдалылық теориясы . бірауыздылық

Легитимділік типтері: М. Вебер ұсынған легитимділік биліктің классикалық типтері: 1. дәстүрлі; 2. харизматикалық; 3. легальды немесе рационалды-құқықтық

Қазақстандағы саяси және мемлекеттік билік: ҚР Президенттік парламенттік республика; ü ҚР унитарлы мемлекет; ü ҚР биліктің үш тармағы: - атқару (президент, үкімет және әкімдер); - заң шығару( парламент); - сот. ü