BİLGİSAYAR ÇIKIŞ BİRİMLERİ Hazırlayanlar ELİF ACAR ŞULE

BİLGİSAYAR ÇIKIŞ BİRİMLERİ Hazırlayanlar : ELİF ACAR ŞULE ESER SONER GÜNDÜZ

Giriş Birimleri (Input Devices): Bilgisayarlara veri girmekte kullanılan araçlardır. Bunlar ; q Klavye q Mouse (Fare) q Dizüstü Bilgisayarlar İçin Gösterme Aygıtları q Optik Okuyucu q Mikrofon q Tarayıcı (Scanner) q Joystick (Oyun Çubuğu) q Kamera q CD Room Sürücü q Dokunmatik ekranlar q Işıklı Kalemler q Grafik Tabletler

• Çıkış Birimleri: Bilgisayarda oluşan bilgileri dış ortama veren birimlerdir. Bunlar: q Monitör q Yazıcı q Çizici q Hoparlör q Projeksiyon cihazı q kulaklık q Modem q Data show

EKRANLARIN TEMEL ÖZELLİKLERİ a) Ekranın tazelenmesi: Cam ekran milyonlarca fosfor noktacığından oluşur. Bu noktacıklara "DOT" adı verilir. Monitörlerde arkaya doğru uzayan ve bazen de kısa olan tüp içindeki elektron tabancası bulunmaktadır. Ekrandaki bir görüntüyü oluşturmak için bu tabanca elektronları ekranın üstünden başlayarak soldan sağa doğru teker gönderir. Bu sırada elektron fırlatarak fosfor parlatma işlemi ekran kartından gelen sinyallere bağlıdır. Fosfor parladıktan sonra hemen geri söner. Bu sebeple Bu işlemin sürekli yapılması gerekir bu olaya ekranın tazelenmesi denir.

b) Ekranda piksel ve çözünürlülük kavramları: Ekranda görünen şekil, geometrik bir örümcek ağı olarak da adlandırabileceğimiz dikey(sütun) ve yatay (satır) üzerindeki noktalardan oluşur bunların her birine piksel denir. Bir seferde ekranda görüntülenebilen piksel sayısına çözünürlük denir. Örneğin 800*600 çözünürlük denilince 800 sütun ve 600 satır üzerindeki noktacıkların

c)Görüntü Alanı (İzlenebilir alan): Bir ekranın boyutları genellikle inç olarak verilir. Günümüzde 15" monitörler kullanılmaktadır. Ama 17", 19" ve 21" monitörlerde sıkça kullanılır. Buradaki değerler monitörün bir köşesinden çaprazdaki diğer köşesine olan uzaklığı belirtir. d) Boyut ve çözünürlük bağlantısı: Genellikle yanlış olarak belirlenen bir olay da, ekranın boyutunun arttıkça çözünürlüğünün de yükseleceği şeklindedir. Oysa çözünürlük monitörün özelliklerine, kalitesine ve kullanım süresine bağlı olarak değişebilir. Günümüz piyasasında bazı 17" monitörlerle aynı çözünürlüğü sunan 15" monitörlerin oldukça çok

e) Nokta aralığı (Dot Pitch): Ekranlarla ilgili kısa bilgilerle boyuttan sonraki madde olarak dot pitch, yani nokta aralığı görürüz. Burada nokta aralığını, pikseli oluşturan kırmızı, yeşil ve mavi noktaların birbirine olan mesafesi olarak tanımlayabiliriz. Bu mesafe azaldıkça noktaların arası daralıp, elde edilecek resmin kalitesinin daha kesin ve detaylı olabilmesini monitörlerde ise 0. 27, 0. 26 ve 0. 24 aralığında değişir. Tabii aralık azaldığında fiyat artar.

f) Resim kalitesini oluşturan etkenler Keskinlik / Netlik : En önemli görüntü kalitesi unsuru resimlerin ne kadar keskin veya net gösterebildiğidir. Örneğin Shadow Mask kullanan monitör genelde sadece ekranın ortalarına yakın kesimlerde ve düşük çözünürlüklerde kesin resim sunabilirler. Trinitron monitörler ise ekranın her köşesine her noktada net görüntü verirler. Trinitton monitör Genel monitör Renk Doğruluğu : Bir ekranda renklerin doğru yansıtılıyor olması gerekir. Yani mavi, tam anlamı

MONİTÖRLER ØMonitörler bilgi çıkışlarının incelendiği bir çıkış birimidir. ØAyrıca görüntü sergilemek için kullanılan elektronik ya da elektromekanik aygıtların genel adıdır. ØBoyutları inç olarak ölçülür. 14 inç, 19 inç…. ØBilgisayar alanında 2 tür ekran moduyla karşılaşılır.

1. Text Mod : Bu modda ekran 25 satır 80 sütundan oluşur. 2. Grafik Mod: Ekran pixel’lerden oluşur. Windows işletim sistemini çalıştığı ortamdır.

Monitörler yapı bakımından genel olarak dört çeşittir: ØKatot Işınlı Ekran (CRT) ØLikit Kristal Ekran (LCD) ØPlazma Ekran ØDokunmatik Ekran

1. CRT(katot ışınlı tüp) Monitörler • CRT monitör, ismini televizyonların da en önemli parçası olan tüpten alır. • Tüpün ingilizce adı “cathode ray tube” (katot ışını tüpü)’tür. • Temel olarak , elektronların tüp boyunca yüksek hızda fırlatılmaları ve bunun sonucunda ışık oluşması ilkesiyle çalışır. • CRT monitörler, plazma ve LCD monitör gibi rakipleriyle karşılaştırıldığı zaman daha ağır ve daha fazla yer kaplamaktadır.

CRT monitörün çalışma prensibi ve özellikleri: Çalışma prensibi, monochrom ve renklilerde hemen aynıdır. CRT, elektron parçalarının hareketini kolaylaştırmak için havası alınmış bir tüpten ibarettir. Bu tüp üç kısımdan oluşuyor. Elektron tabancası: ekranda her bir noktayı oluşturacak olan elektronları hızlandırıp yönlendiren mekanizmadır. Maske: sadece renkli ekranlarda olan ve üç temel rengi içeren bölümdür. Fosfor tabakası: üzerine çarpan elektronların parlamasını sağlayarak görüntüyü oluşturan

v Katot tarafından seri halde yollanan elektron parçacıkları, tüpün değişik kesimlerine doğru hızla çarpar. v Yeşil, mavi ve kırmızı ile bütün renkler elde edilebildiğinden, renkli monitördeki her bir elektron tabancası, ekranın arkasındaki tabakada bulunan bir fosfor noktacığına ateş eder. v Elektron fosfora çarptığında onu parlatır. Ama bu parlaklık çok uzun sürmez. v Bu nedenle aynı işlemin tekrar yapılabilmesi için ekranın sürekli tazelenmesini sağlar.

v Tarama ve tazeleme işlemi, ekranda satır yapılır. Yüksek çözünürlükte (1024*768) ve daha fazla renk kullanımında, "interlaced" adı verilen monitörlerde rahatsız edici bir görüntü oluşmaktadır. v Bu nedenle, daha iyi olan "Non-interlaced" monitörler üretilmiştir. Bu monitörler, sabit ve hareketli görüntü ortamlarında, titremeyen, daha kaliteli görüntüler sunarlar. v Monitörlerdeki görüntü kalitesini doğrudan belirleyen ölçütler arasında, "dot pitch" yer almaktadır. Dot pitch, ekran üzerinde bulunan aynı

2. LCD EKRANLAR v Tüplü ekranlara göre ince ve hafif olan LCD'lerin yapısı CRT'ye göre çok faklıdır. LCD yani likit kristal monitörler aslında bilinenin tersine sıvı değil katı-sıvı arası özel bir materyal kullanılırlar. Bu sıvı-katı karışımı özel materyal ekran içerisinde normal halde düzensiz şeklinde bulunan ve elektrik verildiği zaman düzenli bir şekil alan özel bir sıvı kristaldir. Bu yapıyı oluşturabilmek çok zordur. Bu yüzden tüplü ekranlara göre fiyatları çok daha yüksektir. .

v LCD monitörler her şeyden önce CRT monitörlere göre çok az yer kaplarlar. Kapladıkları alan sadece ekran içindir. Tüp kullanmadıkları için hafiftirler. v Tüp kullanmadıkları içinde ısınma sorunları da yoktur. Çok az güç tüketirler ve radyasyon yaymazlar. Ayrıca CRT monitörlerin aksine manyetik alanlardan etkilenmezler. v LCD monitörlerin en önemli iki dezavantajı vardır. - Çok pahalıdırlar. - CRT monitörler gibi geniş bir görüş açısı sunmazlar.

3. PLAZMA EKRANLAR Plazma ekranlar nasıl çalışıyorlar? Plazma ekranları CRT ekranlarına çok benzer bir şekilde çalışır, fakat tek fark CRT yüzeyinin fosforla kaplı olması yerine, yassı, hafif bir yüzey matrisli küçük cam kabarcıklarıyla kaplanmış her birinde gaz şeklinde plazma ve fosfor kaplanmış madde bulunmakta. Bu matristeki piksellerin her biri aslında üç tane daha alt pikselden oluşur. (kırmızı, mavi, yeşil)

PLAZMANIN AVANTAJLARI NELERDİR ? Plazma ekranların CRT bazlı ekranların üstünde birkaç avantajı vardır. İnce ve hafif: Sadece 8. 8 cm ila 13 cm kalınlıkta ve 25 -60 kg civarında, herhangi bir duvara çok kolay asılır veya uygun standlara konulabilir. Çok parlak: Çevreleyen ışığa daha az hassas bir çok LCD projektörlerine göre plazma ekranlarında kontrast ve parlaklık daha fazladır. 160° izleme konisi: Odanızın geniş olduğu zaman idealdir, izleyiciler uzaktan ve normalinden açık eksenden de ekranı izleyebilirler. Sabit ve çarpıklık serbest: Manyetik alanlardan

PLAZMANIN DEZAVANTAJLARI NELERDİR ? Maliyet: Plazma LCD lere göre daha pahalıdır. Sadece bu sebep den dolayı plazma herkes için uygun olmayabilir. Bir çok yeni teknolojide olduğu gibi fiyatlar düşmektedir. Ekran izi: Sürekli kalan logo, hep aynı tip ekran, iki ile üç saat boyunca her bir seferinde aynı görüntüyü göstermek için uygun değildir, ekranda iz kalır. Fakat uygun

4. DOKUNMATİK EKRANLAR Dokunmatik ekranlar nasıl çalışıyorlar? Dokunmatik ekranların çalışma prensipleri, kullanım amaçlarına ve bulunacakları yere göre birkaç farklı çeşitte olabiliyor. Bu tür ekranlarda günümüzde kullanılan üç temel teknoloji mevcut: Dirençli (Rezistif) Teknoloji, Yüzey Dalgası (Surface Wave) Teknolojisi ve Kızılötesi (Infrared) teknolojisi.

Rezistif teknoloji: Rezistif teknolojide önemli olan, öncelikle tüm ekranı basınçla çalışan bir anahtarlama sistemi haline dönüştürebilmek. Bunun için özel bir yapıya sahip kaplama ekran üzerine sıkı bir şekilde yerleştirilir. Bu kaplama iki katmandan oluşur: Üstte dış etkilere dayanıklı polyester panel, altta ise direnç özelliği gösteren panel. Üstteki panelin de ön ve arka yüzeyleri de farklı özelliklere sahiptir. Ön yüzey dış etkilere dayanıklı bir yapı sunarken, arka yüzey ise yarı iletkendir.

Dokunma işleminin algılanması için, öncelikle üst kaplamadaki iletken yüzey ve alttaki dirençli kaplamanın bir şekilde birbiriyle temas etmesi gerekir. Ancak bunun bir dokunma etkisiyle olması gerektiğinden dolayı, her iki kaplama arasına yerleştirilen yüzlerce şeffaf ayıraç sayesinde paneller arasından bir hava boşluğu oluşturarak iki kaplamanın durup dururken birbiriyle temas etmesini engellenir.

Kızılötesi Teknolojisi : Bu teknoloji, diğerlerine oranlaşılması en basit olanıdır. Kızılötesi teknolojisini kullanan dokunmatik ekranlarda X ve Y eksenlerine belli sayılarda kızılötesi diyot, bunların tam karşılarına da birer kızılötesi algılayıcı yerleştirilir. Sonrası tahmin ettiğiniz gibi; elinizi bu ekranın bir yerine dokundurduğunuzda, algılayıcının karşısındaki kızılötesi ışığı görmesini engellemiş olursunuz ve X -Y eksenlerindeki algılayıcılardan hangilerinin bağlantısının kesildiği bulunarak kesişme noktalarındaki koordinat hesaplanır.

Yüzey dalgası Teknolojisi : Yüzey dalgası teknolojisi, dokunmayı algılamak için nispeten daha ilginç bir prensip kullanır: Ekran yüzeyini ultrasonik ses dalgalarından oluşan bir ızgarayla kaplamak ve olası bir dokunmanın ızgarada oluşturacağı kesintinin yerini tespit ederek konum belirlemek.

Yazıcı(Printer) : • Yazıcılar, bilgisayar ortamında üretilen şekil, grafik ve yazıların kağıda aktarılmasını sağlayan araçlardır.

• Bir yazıcının kalitesini belirleyen ölçütler baskı hızı ve birim alandaki nokta yoğunluğudur. • Baskı hızı, saniyede basılan karakter sayısı ya da dakikadaki sayfa sayısı ile ölçülür.

• Yazıcıların sınıflandırılmasında temel ölçüt, karakterlerin basımında kullanılan teknolojik farklılıktır.

Yazıcılar 3’e ayrılır ; • Nokta Vuruşlu (matris) Yazıcılar • Mürekkep Püskürtmeli(inkjet) Yazıcılar • Lazer Yazıcılar

Nokta Vuruşlu Yazıcılar: Matris şeklinde dizilmiş iğneleri bilgisayardan aldıkları emirler doğrultusunda elektromıknatıs etkisiyle hareket ettirerek kağıt ile yazıcı kafası arasında ki şeride nokta vuruşlarla karakteri basan yazıcılardır.

• İğneli yazıcı olarak da bilinir. Nokta vuruşlu yazıcıların yazma kafası, bir matris seklinde dizilmiş küçük iğnelerden oluşur. • Nokta vuruşlu yazıcılarda bir karakterin kağıda basılması, yazma kafası içindeki iğnelerin bilgisayardan gelen sinyallere bağlı olarak hareket etmesi ile oluşur.

• İğneler, elektro mıknatısların yardımı ile öne çıkarak, gergin duran mürekkepli bir şerit üzerinden nokta vuruşlarla bir karakteri tanımlar. • Bu şekilde, şerit üzerinden kağıda karakter basilmiş olur.

Nokta vuruşlu yazıcının iç yapısı

• Her bir karakteri oluşturan vuruşlar, alta sıralanmış iğnelerin uygun kombinasyonuyla kağıt üzerine düşmesi sonucu oluşur. • Yazıcılar ana kart üzerinde bulunan paralel bağlantı noktasına bağlanırlar.

• Baskı kafası üzerinde düşey olarak yerleştirilmiş 9, 18 veya 24 adet iğne bulunur. İğne sayısı fazla olanların baskı kalitesi daha yüksektir.

• Dakikada 1 -3 sayfa hızında olabilirler. Sürekli form kağıdı veya düz kağıt kullanabilirler. • Şerit takılarak kullanılır.

Mürekkep püskürtmeli yazıcılar: Mürekkep püskürtmeli yazıcılar, nokta vuruşlu yazıcılar gibi, küçük noktalar basarak çıktıyı oluşturur. Ancak, mürekkebi doğrudan kağıt üzerine püskürtürler.

Mürekkepli şerit yerine, üzerinde delikler bulunan bir mürekkep kartuşu kullanırlar. Kartuştaki mürekkebin özelliği, manyetize edilebilmesidir. Bilgisayardan gelen komutlara bağlı olarak haznenin belirli bölgeleri manyetize edilir.

Bu tip yazıcılar yazma prensibi olarak nokta vuruşlu yazıcılar gibi karakter basabilir. Bununla birlikte bu yazıcılar çok sessiz ve görünüşleri daha ergonomiktir.

• Dakikada 2 -10 sayfa arası ( modele göre değişken ) baskı yapabilmektedirler • Baskı kalitesi 600 dpi ( 1 inç karedeki nokta sayısı ) ve üstü şeklindedir.

• Renkli baskı yapabilirler. • Kartuş takılarak kullanılır.

Lazer yazıcılar: Son geliştirilen yazıcı türüdür. Sessiz, yüksek baskı kalitesine sahip ve diğer yazıcılara göre daha hızlıdır.

Sayfaya basılacak olan görüntü önce bir silindir üzerine lazer ışığıyla çizilir. Elektrik yüklenmiş olan bu silindir, toner toz gibi mürekkebi kendisine çeker. Sonra kağıt silindirden geçirirlir ve ısıtılarak mürekkebin sabitlenmesini sağlar. Renkli lazer yazıcılar için bu işlemler dört kez (mavi, mor, sarı ve siyah bileşenler için) yapılır.

• Lazer yazıcılar, çalışma prensiplerinin bir sonucu olarak, tüm sayfayı bir seferde basmak zorundadır. Bu nedenle, basılacak görüntü önce yazıcının içindeki bir bellek alanında hazırlanır. • Bellek miktarı ne kadar fazla olursa o kadar detaylı grafikler basılabilir. Belleğin yetersiz kaldığı bir durumda sayfa tamamen basılmayabilir.

• Dakikada 5 -15 sayfa ( modele göre farklılık göstermektedir ) arasında baskı yapabilmektedirler. • Baskı kalitesi 600 * 600 dpi ( 1 inç karedeki nokta sayısı ), 1200 * 1200 dpi şeklindedir.

• Renkli baskı yapabilirler. • Baskı kalitesi çok iyidir. • Toner kullanırlar.

Çizici(Plotter) : Plotter, ekranda olan çizim ve grafikleri basmada kullanılan çıktı aygıtıdır.

• Bilgisayar Destekli Tasarım programlarıyla genellikle mühendis ve mimarların çizim ve tasarımlarında kullanılırlar. • Bir çizicinin yazıcıdan temel farkı, şekilleri bir kalem yardımıyla çizmesidir. İkinci büyük fark ise çok büyük kağıtlara çıktı alma imkanıdır.

• Çiziciler büyük boyuttaki kağıtlara baskı yapabilen bir tür yazıcıdır. • Özellikle mühendislik ve mimarlık alanlarında ayrıntılı planlar ve karmaşık tasarımların kağıt çıktısını almak için kullanılırlar. • Siyah beyaz ve renkli çizimler yapabilirler.

Pen Plotter denilen çiziciler, kağıdın üzerine şekilleri çizmek için bir kalem kullanır. Kalemi tutan bu kol oldukça hassastır. Ayrıca kalemi değiştirerek renkli çıktı almak da mümkündür.

İki tür çizici çeşidi vardır: • Drum Çizici • Flatbed Çizici

Drum Çizici: Çizim sırasında kağıt da kalem gibi hareket eder. Drum çizici modelleri, daha büyük kağıtlarla çalışma olanağı tanır. Flatbed Çizici: Bu çizicilerde kağıt sabittir. Kağıdın sabit tutulduğu modellerde, çizimler daha hassas ve kesindir.

Hoparlör : Bilgisayarda ses kartı tarafından üretilen seslerin kullanıcı tarafından duyulmasını sağlayan çıkış birimidir.

Teknik bir ifadeyle hoparlörler kaynaktan aldıkları anlamlı elektriksel sesleri kulağımız aracılığıyla algılayabileceğimiz titreşimlere, yani kısaca seslere çeviren cihazlardır.

Bir mıknatıs içerisindeki bir bölgeye gelen elektriksel sinyaller yardımıyla hareket edebilecek, daha doğrusu titreşim yaratabilecek yapıda elektromıknatıs yerleştirilmiştir. Yani manyetik özellikleri bulunan cisimlerin birbirleriyle etkileşimi, birbirlerini itme-çekme ilkesinden geçer.

Kulaklık : Kulaklık hoparlör yerine kullanılan ve oluşturduğu sesleri kullanan kişinin dışında başka kişilerin duyamadığı, bilgisayar yada herhangi bir müzik aleti üzerindeki jaklardan yararlanılarak kullanılan aygıttır.

Genellikle kullanım amaçları, kullanan kişi dışında başka kişileri rahatsız etmemektir. Verdikleri ses çok yakından işitilebilir. Bunlar mono ya da stero olarak üretilirler.

modem Modemler, standart telefon hatlarını kullanarak, farklı yerlerdeki bilgisayarlar arasında bağlantı yapılmasını sağlayan aygıtlardır. Bu şekilde, bir bilgisayardan diğerine veri aktarımı yapılabilir, ya da özel bazı protokoller ile, internet servisleri kullanılabilir. Telefon hatları, normal şartlarda, sadece ses iletebilir. Modemlerin hızları, 1 saniyede iletebilecekleri bit sayısına göre sınıflandırılır. 2400, 9600, 14400, 28800 ve 33600 bps (bit per second -saniyede iletilen bit sayısı), günümüzdeki tipik dial-up modem hızlarıdır.

Modem, telefon kablosu vasıtasıyla bilgisayar sinyallerini ses sinyallerine, ses sinyallerini bilgisayar sinyallerine çeviren alettir. Modem sözcüğü Modulation ve DEModulation kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur.

Modemlerde hız birimi bps (Bit per seconds) ile ifade edilir. Bu birim saniyede iletilen bit sayısıdır. Bps cinsinden standart iletişim hızları 300, 600, 1200, 2400, 9600, 14400, 19200, 28800, 33600 ve 57600 şeklindedir.

İnternal(dahili) modem External (harici) modem

• Internal (dahili) modemler anakart üzerine takıldığı için bilgisayar kasası içinde kalır ve bu ismi alır. • External (harici) modemler başlı başına bir sistemdir. Bilgisayar kasasının dışında kaldığı içinde bu ismi alır. Bilgisayarla bağlantısını portlar yardımıyla yaparlar.

Data Show Bir bilgisayar ile ders anlatırken veya konferans veriken ekrandaki bilgilerin bir zemine yansıtılması Data Show cihazı ile olmaktadır. Ekran kartı çıkışına takılır.

TEŞEKKÜRLER. .