Bariery w komunikacji międzykulturowej Dr A. Siewierska-Chmaj Mgr

Bariery w komunikacji międzykulturowej Dr A. Siewierska-Chmaj Mgr Zofia Sawicka

Szok kulturowy Zjawisko szoku kulturowego towarzyszy niemal każdemu, kto udaje się poza granice swojego kraju, a czasem nawet poza granice regionu, w którym się wychował. Im dłuższy pobyt, trudniejsze do osiągnięcia i ważniejsze dla danej osoby cele, tym większe prawdopodobieństwo przeżycia tego doświadczenia.

Szok kulturowy nawet wysoka tolerancja na odmienność i dobra wola nie są w stanie uchronić osobę pozbawioną nagle podpory we własnej kulturze przed frustracją, lękiem i działaniem mechanizmów obronnych aby przeżyć szok kulturowy, nie trzeba wyjeżdżać daleko. Kontakt z odmienną kulturą może mieć miejsce również na naszym „własnym podwórku”.

Szok kulturowy szok kulturowy to zjawisko obejmujące funkcjonowanie psychiczne, fizyczne i społeczne człowieka, będące rezultatem napotykanych w kulturze przyjmującej trudności, a jego istotą jest doświadczanie negatywnych emocji, które kumulując się, owocują pogorszeniem ogólnego samopoczucia i satysfakcji z życia, i co za tym idzie funkcjonowania człowieka.

Etapy szoku kulturowego Miesiąc miodowy Szok kulturowy ożywienie dopasowanie etap fascynacji nową kulturą. Jesteśmy wówczas zazwyczaj grzeczni i uprzejmi dla napotykanych „obcych”, w których niemal wszystko nas zachwyca. Zaczynamy zauważać różnice; pojawia się irytacja na tym etapie zaczynamy borykać się z prawdziwymi warunkami życia na obczyźnie, co powoduje bardzo silne reakcje stresowe; poczucie osamotnienia, depresja, agresja, beznadzieja Uczymy się jak sobie radzić w nowym środowisku zaczynamy akceptować obyczaje kraju goszczącego, jego wartości, normy, obyczaje i odbierać je po prostu jako inny sposób życia,

Etnocentryzm To pogląd, zgodnie z którym własna grupa (naród, gr. etniczna) jest w centrum wszystkiego, a pozostałe grupy sa oceniane z jej punktu widzenia, to afiramcja własnego narodu, przy jednoczesnej deprecjacji innych, TO NIE PATRIOTYZM!

Etnocentryzm SPOTKANIE Z INNYM WARTOŚCI I SCHEMATY UKSZTAŁTOWANE WE WŁASNEJ KULTURZE NIEŚWIADOME NARZUCANIE WŁASNYCH STANDARDÓW NA ZAUWAŻONĄ RÓZNICĘ NEGATYWNA INTERPRETACJA RÓŻNIC

Relatywizm kulturowy To taka postawa poznawcza, która zakłada poznawanie i rozumienie innych kultur według im właściwych kategorii i wartości Żadna kultura nie jest dobra ani zła sama w sobie, ale musi być oceniona w kontekście w jakim funkcjonuje

Strategie komunikowania STRATEGIA WROGOŚCI Grupy rywalizują między sobą, używają wobec siebie zwrotów pejoratywnych, komunikacja pogłębia i podkreśla różnice; używane określenia to np. asfalt, pedał, żabojad, moher

Strategie komunikowania STRATEGIA UNIKANIA Ma na celu unikanie lub ograniczenie kontaktu z inną grupą poprzez formułowanie takich wypowiedzi, które są charakterystyczne dla grupy własnej żargon, dialekt

Strategie komunikowania STRATEGIA OBOJĘTNOŚCI umiarkowany etnocentryzm i relatywizm kulturowy. Komunikowanie wyraża tę obojętność np. używanie niedbałego języka. Obojętność często wiąże się z brakiem szacunku.

Strategie komunikowania STRATEGIA WRAŻLIWOŚCI Uświadomiona róznica między grupami, chęć zmniejszenia dystansu komunikowania z grupą obcą; np. Romowie, niewidomi, niesłyszący tzw. określenia poprawne politycznie

Strategie komunikowania STRATEGIA RÓWNOŚCI Chęć zniesienia dystansu pomiędzy nami a rozmówcą, unikanie wyrażeń oceniających Polityczna poprawność może jednak, paradoksalnie, prowadzić do zaniechania dialogu

Uprzedzenia Rodzaj postawy polegającej na odrzucaniu czegoś lub kogoś bez racjonalnych przesłanek Wypływają z posiadania pewnych negatywnych poglądów powziętych z góry, przed kontaktem z danym zjawiskiem czy osobą; uprzedzenia wynikają także z utrwalonych w danych społeczeństwach czy społecznościach stereotypów

Źródła uprzedzeń Wychowanie i kultura

Źródła uprzedzeń historia

Źródła uprzedzeń media

Źródła uprzedzeń Negatywne doświadczenia

Deklarowane źródła uprzedzeń Ogólne niechęć do innych, bo są inni Pochodzenie i wygląd dziwnie się ubierają, zachowują”, „niech wracają do siebie” Gospodarcze i społeczne odbierają nam pracę, stanowią zagrożenie finansowe

Deklarowane źródła uprzedzeń Kulturowe i obyczajowe mają inne zwyczaje, niech się dostosują do naszych, mają za dużo dzieci Osobowe są agresywni, leniwi, hałaśliwi

Stereotypy konstrukcja myślowa zawierająca komponent poznawczy (zwykle uproszczony), emocjonalny i behawioralny, zawierająca pewną wiedzę na temat innych ludzi czy grup społecznych. Stereotyp może być przyjęty przez jednostkę w wyniku własnych obserwacji, przejmowania poglądów innych osób, wzorców przekazywanych przez społeczeństwo, może być także wynikiem procesów emocjonalnych (np. przeniesienia agresji). Stereotypy mogą być negatywne, neutralne lub pozytywne, chociaż najczęściej spotykamy się z wyobrażeniami negatywnymi.

Źródła stereotypów Skłonność ludzi do porządkowania wiedzy o świecie- generalizacja i upraszczanie rzeczywistości

Źródła stereotypów Fałszywa wiedza oparta o tradycję- mimo, że pojawią się informacje obalające stereotyp, ludzie traktują go jako „wyjątek potwierdzający regułę”

Źródła stereotypów Podniesienie samooceny - poprzez negatywne spojrzenie na inną grupę „podnosimy morale” własnej

Źródła stereotypów Teoria rzeczywistego konfliktu – ma na celu stworzenie negatywnego sterotypu wrogiej grupy, „wizerunek wroga”

Źródła stereotypów Koncepcja „kozłów ofiarnych”– frustracja przeciwko czemuś, co trudno zmienić, jest przenoszona w postaci agresji na wybraną grupę

Trzy modele zmiany stereotypu: 1. model buchalteryjny - dostarczenie szeregu informacji niezgodnych ze stereotypem, 2. model przekształceniowy – informacja niezgodna ze stereotypem, prowadząca do radykalnej zmiany stereotypu 3. model wykształcenia stereotypu niższego rzędu. model wykształcania stereotypu niższego rzędu: informacja niezgodna ze stereotypem, prowadząca do stworzenia stereotypu niższego rzędu, w celu przyswojenia tej informacji, bez konieczności zmieniania początkowego stereotypu

Komunikowanie jest kulturą Podczas, gdy język mówiony, czy pisany, jest powszechnie uważany za podstawowy środek komunikacji, to na ogół niewiele uwagi przypisujemy komunikacji niewerbalnej Komunikowaniem niewerbalnym nazywamy zachowana i działania mające efekt przekazu, których cechą jest brak użycie jęz. mówionego lub pisanego

Komunikowanie jest kulturą Komunikacja niewerbalna obejmuje szereg zachowań o charakterze społecznym, a więc kulturowo uwarunkowany, dlatego też możemy popełnić poważne błędy interpretacyjne, biorąc gesty i zachowania za naturalne

Główne przyczyny niezrozumienia Prawa, wartości, potrzeby Założenia Kontekst sytuacyjny Fałszywa interpretacja zachowań może się zdarzyć zwłaszcza wtedy, gdy rozmówcy pochodzą z odmiennych kultur. Niezrozumienie często prowadzi do agresji lub wzmacnia konflikt, który już istnieje!!!

E.T. Hall „Ten kto ma oczy otwarte, ma dostęp do wiedzy ukrytej w obserwowanych zjawiskach.” Hall jest uważany za twórcę proksemiki, nauki badającej wzajemne relacje przestrzenne między ludźmi (dystanse społeczne), jak również i relacje między ludźmi a otoczeniem materialnym. Ukuł termin polichroniczność, by opisać zdolność do wykonywania wielu czynności naraz, jako opozycyjny do monochroniczności – odnoszącej się do kultur i jednostek wykonujących pewne czynności w sposób uszeregowany.

Kontekst kulturowy Kontekst Kultury wysokiego kontekstu Kultury niskiego kontekstu Kontekst dotyczy funkcji referencyjnej komunikacji, a więc tego, do czego komunikacja się odnosi.

Kultury wysokiego kontekstu Treści kultury zapisane są w zwyczajach grupy Wyraźnie oddziela się swoich od obcych Występuję pojęcie „twarzy” Komunikowanie oparte jest w dużym stopniu na intuicji Preferują komunikowanie niewerbalne; gest, mimikę i okoliczności; Są przyzwyczajone do wtrętów, przerywania, dygresji w trakcie komunikowania.

Kultury niskiego kontekstu Treści wyrażane są indywidualnie Indywidualizm Brak koncepcji „twarzy” Zorientowane na bezpośredni, jasny, przekaz słowny; jednoznaczne gesty Nie zwracają szczególnej uwagi na element pozawerbalne, sytuacyjne i okolicznościowe

Położenie kultur w skali kontekstu kulturowego Wysoki kontekst · Daleki Wschód · kraje arabskie · kraje śródziemnomorskie · kraje Czarnej Afryki · Ameryka Południowa · Europa Środkowo-Wschodnia · Australia · Ameryka Północna · Skandynawia · Niemcy · Szwajcaria Niski kontekst

Czas czas Kultury monochroniczne Kultury polichroniczne Kultury żyją w swoisty sposób dzięki czasowi, którego różne pojmowanie powoduje wiele nieporozumień; każda kultura wyposażona jest we własny układ czasów, z których korzysta, stąd komunikacja międzykulturowa wymaga harmonizacji różnych rytmów czasu!!!

Kultury monochroniczne Traktują terminy i harmonogramy niezwykle poważnie Są niskokontekstowe, potrzebują informacji Cenią zadania i projekty Lubią robić jedną rzecz naraz Punktualne

Kultury polichroniczne Traktują harmonogramy i plany jako pożądaną sugestię terminu Są wyskokontekstowe, potrzebują informacji Koncentrują się na osobach i relacjach międzyludzkich Robią wiele rzeczy naraz

Kultury monochroniczne: Stany Zjednoczone Europa Północna Kultura biznesu Dalekiego Wschodu Kultury polichroniczne: Europa Południowa Bliski Wschód Ameryka Łacińska

Przestrzeń Przestrzeń-dystans komunikacyjny Kultury dalekiego dystansu Kultury bliskiego dystansu Proksemika głosi, że człowiek żyje w niewidocznej przestrzeni osobistej, której zasięg kształtowany jest przez kulturę. Wyznacza one nie tylko dystanse, ale również granice dzielące nas od innych. Dystans zależy od czynników kulturowych, takich jak płeć, wiek i pozycja społeczna.

Dystans w komunikowaniu 350 cm i więcej DYSTANS PUBLICZNY DYSTANS TOWARZYSKI 120 cm do 350 cm DYSTANS OSOBISTY 30cm do 120 cm DYSTANS INTYMNY 0 do 30 cm

Dystans w komunikowaniu Dystans komunikacyjny określa możliwość i skuteczność wykorzystania takich aspektów komunikowania, jak: kontakt wzrokowy, dotyk czy siła głosu, i określa nasze związki z innymi ludźmi. Jeśli dystans jest duży, to możemy mieć poczucie braku kontaktu czy niechęci, jeśli jest zbyt mały, to powstaje uczucie skrępowania. Mały dystans Duży dystans Kultury wysokokontekstowe Kultury niskokontekstowe

Kultury ekspresyjne vs powściągliwe Podział ten przeprowadzony jest wg rozróżnienia jak kultury „wyrażają” swoje emocje

Kultury ekspresyjne Ludzie często mówią dość głośno, przerywają sobie nawzajem i czują się nieswojo, gdy zapada cisza. Dystans przestrzenny między ludźmi wynosi pół długości ręki lub mniej i jest sporo dotykania się. Bezpośrednie, nawet intensywne patrzenie sobie w oczy podczas negocjacji świadczy o zainteresowaniu i szczerości. Należy się spodziewać wyraźnej mimiki i ożywionej gestykulacji partnerów.

Kultury powściągliwe Ludzie mówią ciszej, przerywają sobie rzadziej i lepiej się czują, gdy zapada cisza, niż to jest w przypadku społeczeństw ekspresyjnych. Dystans przestrzenny między ludźmi wynosi mniej więcej tyle, co długość ręki, i z wyjątkiem uścisków dłoni mało jest kontaktów dotykowych. Należy unikać i intensywnego, stałego patrzenia partnerom w oczy podczas negocjacji. Ludzie mało gestykulują zarówno dłońmi jak i całymi rękoma, a ich mimika jest ograniczona

Haptyka Badania nad stosowaniem dotyku w komunikacji Ponieważ dotyk jest jednym z najbardziej bezpośrednich i osobistych zmysłów wobec tego komunikaty, które przenosi mają charakter bardzo emocjonalny

NIE DOTYKAJ MNIE OBEJMIJ MNIE Japonia USA Anglia Skandynawia Bliski Wschód Ameryka Łacińska Grecja Płw. Iberyjski Irlandia Indie Chiny Europa Środkowa Francja Australia

Kinestyka gesty, mimika, ruchy oczu, język ciała postawa

Ubiór i wygląd zewnętrzny Ważną rolę w komunikacji odgrywają stroje,a przekazywane dzięki nim komunikaty wyrażane są za pomocą języka kolorów

Na komunikację wpływają również: fizyczne cechy organizmu: jego atrakcyjność, zapach, wzrost, waga, kolor oczu, włosów; cechy parasegmentalne: siła głosu, jego tonacja artefakty, czyli przedmioty takie jak odzież, kosmetyki, okulary, biżuteria; czynniki środowiskowe: meble, dekoracja, kolorystyka, temperatura, hałas; czas spotkania, czas przybycia i odejścia, czas oczekiwania i sekwencje zabierania głosu.

http://www.youtube.com/watch?v=aZBhyPiyeOs