аза стан Республикасы Қ қ Ауыл шаруашылы министрлігі

аза стан Республикасы Қ қ Ауыл шаруашылы министрлігі қ аза лтты Аграрлы Университеті Қ қ Ұ қ қ ______________кафедрасы Орында ан: __________ ғ Тексерген: ___________Та ырыбы___________ қ

Жоспар. Кіріспе б лім. ө Негізгі б лім. ө Шок ж не коллапс ә орытынды б лім. Қ ө Пайдала ан дебиеттер. ғ ә

Кіріспе б лім. ө Организмге р т рлі ауіптік жа дайлар сер еткенде, сіресе ә ү қ ғ ә ә жара аттар кезде организм сол б тен серге зіні жауабын қ ө ә ө ң айтарады. Жауап айтару ар ылы организм кейбір м шелер қ қ қ ү ж мысын то тату немесе згерту ар ылы, организмді ұ қ ө қ здігінен ор ап тіршілігін са тап алады. Б ны ор аныс – ө қ ғ қ қ ұ қ ғ бейімделу реакциясы деп атайды. Б л ор аныс – бейімделу ұ қ ғ реакциясы жауап беру ретінде: жергілікті ж не жалпы т рінде ә ү теді. ө 1. Шок. 2. Коллапс. Жергілікті реакциясы Жалпы реакциясы абыну т рінде теді. Қ ү ө

i ІІ Негізгі б лім. ө 2 Мені б гінгі та ырыбым жалпы ор аныс – бейімделу ң ү қ қ ғ реакциясы: коллапс ж не шок. ә Шок — естен тану басында ыс а уа ыт оздырып, кейіннен қ қ ж йке ж йесі мен б кіл организмні тере иналу а ауысатын ү ү ү ң ң қ ғ малды жалпы ауыр к йі. ң ү Шок (а ылшын с зі shock, аза ша-со ы, есе гіреу) ғ ө қ қ ққ ң психикалы себептерден немесе денені атты за ымдануынан қ ң қ қ туында ан а за ызметіні атты б зылуы. ғ ғ қ ң қ ұ 15 асырды басында француз д рігері Ле –Дран енгізген ж не ғ ң ә ә шокты негізгі ауру белгілерін (симптом) аны та ан. Терагоз ң қ ғ д ниеде бірінші болып (потогенезіне) ауруды даму барысына ү ң т сінік беріп, оны емі мен алдын алу шараларын ашты. ү ң

Шок

Шок 1. Жара атты шок- жара аттан пайда қ қ қ бол ан р т рлі за ымдалудан туатын. ғ ә ү қ 2. Операциялы естен тану-шала немесе қ жансыздандырудан туатын т рі. ү 4. Анафилактикалы – алдын ала б где қ ө белокпен немесе бактерия уытымен (сенсибилизациялан ан) сезімдендіру ғ кезінде ж не а за а аллергендер ә ғ ғ енгенде болады. 3. Гемотрансузиялы – с йкес емес ан қ ә қ й анда, с йкессіз белок еккенде құ ғ ә болады. Естен тануды жіктеулі себептеріне байланысты: ң

Б ларды ішінде жара атты серінен туатын естен тану те ұ ң қ ң ә ө жиі кездеседі. Жара атты шок – жіті дамитын жəне мірге ауіп қ қ ө қ т ндіретін жа дай. Ол ауыр механикалы жара атты а за а ө ғ қ қ ң ғ ғ əсер етуі нəтижесінен дамиды. Жара атты шок — б л ауыр т рдегі жара атты ауруды жіті қ қ ұ ү қ қ ң кезе іні бірінші сатысы. Оны зіндік нерв — рефлекторлы ң ң ң ө жəне тамырлы реакциясы а зада ы ан айналымыны , тыныс қ ғ ғ қ ң алу, зат алмасу жəн эндокриндік бездер функциясыны ң ( ызметіні ) б зылуына əкеледі. қ ң ұ Жара атты шок. қ қ

Жара атты шокты тудырушы механизмдері: ауырсыну, жедел массивті ан жқ қ ң қ о алту, мірге ажетті а заларды жара аттануы т. б. ғ ө қ ғ ң қ 2 1 Жара атты шок а ымына арай: қ қ ғ қ — Біріншілік, ал аш ы– жара ат ал ан кезінде немесе жара аттан ғ қ қ ғ қ кейін дамиды; Ал аш ы естен тану мал жара аттан ан кезде мезгілде немесе ғ қ қ ғ жара аттан аннан кейін бірнеше минут пен бірнеше са атты ішінде қ ғ ғ ң пайда болады. Ал аш ы естен тану 3 кезе де болады ғ қ ң 1. Кенет озумен сипатталып электальды деп аталады қ 2. Топрпидті кезе атты тежелу ң қ 3. Салдану ліммен ай ындалады. ө қ Екіншілік , кеш – жиі жара аттан бірнеше са аттан кейін дамиды. қ ғ Жара атты шок. қ қ

Этиологиясы (себебі) – естен тану мына жа дайларда кездеседі: ғ б лшы еттерді , к лемді, ұ қ ң ө жара аты, о ан оса с йекті сынуы, қ ғ қ ү ң ж йке ба анасыны (стволы) осылып алуы ү ғ ң қ қ ішкі а залар а операция жаса анда ғ ғ ғ шажыр айды (брыжейка) атты со ылуы. қ ң қ ғ Кеуде уысы жара аттан анда, қ қ ғ сіресе сол уыс а ауа енгенде (пневмоторакс) ә қ қ мал ту анда д рыс к мек жасама анда ғ ұ ө ғ к юді 2, 3, 4, 5 – д режесінде ж не т. б. . ү ң ә әЭтиологиясы.

54321 • Артериола мен венула арасында ы микроциркуляция градиентіні ғ ң азаюы. • Капиллярлы ж не посткапиллярлы венулада ы ана ысыны ә ғ қ ғ ң жылдамды ыны т мендеуі. ғ ң ө • анны т т ырлы ыны жо арылауы, эритроциттер агрегациясы. Қ ң ұ қ ғ ң ғ • Капиллярлы ана ымыны стаз а дейін т мендеуі. қ ғ ң ғ ө • ызмет етуші капиллярлар бетіні азаюы ж не транскапиллярлы Қ ң ә қ тасымалдауды шектелуі. ңЖара атты шок. қ қ Этиологиясы мен клиникалы к рінісі р-т рлілігіне арамастан шокты қ ө ә ү қ ң барлы т ріне микроциркуляция б зылысы т н. қ ү ұ ә

Жара атты шокты сатылары: қ қ ң 1. Компенсациялан ан – шокты барлы белгілері ғ ң қ болады, 2. Декомпенсациялан ан – шокты барлы белгілері ғ ң қ болады жəне ай ын гипотензия. қ 3. Реферактерлы шок – барлы ж ргізілген ем қ қ ү нəтижесіз. Жара ат шогына т н ерекшеліктер: анайналымны қ ә қ ң за ж не т ра ты орталы тандырылуы кенеттен ұ қ ә ұ қ қ гемодинамиканы декомпенсациясына ауысады, ң м ндай жа дайда балаларды емдеу те иын. ұ ғ ө қ Жара атты шок. қ қ

Шокты кң омпенсациялан ан ғ фазасында — артериальды гипотензия болмауы м мкін. Т н белгілер те ай ын ү ә ө қ интоксикация, ауырсынуы, ажу, рей сезімі немесе керісінше, қ ү озу, тахикардия, пульстін ысымны т мендеуі, уайымдау. қ қ ң ө Шокты ай ын фазасы. Клиникалы белгілері ай ын ң қ қ қ артериальды ысымны к рт т мендеуі, терісі суы , боз ылт, қ ң ү ө қ ғ ыл алды, Тыныс алу жиілеуі. ғ Шокты декомпенсация фазасында — артериальды ысым одан ң қ ары т мендеп, тахикардия жо арлайды. Полиорганды ө ғ жетіспеушілік белгілері (ентігу, олигоанурия, кейде сар аю) ғ осылады. қ Шокты р ң еферактерлы қ сатысында дене температурасы субнормальды де гейге дейін т мендейді ), терісі суы , ң ө қ топыра т сті, буын ма айында кейін б кіл денесінде ды қ ү ң ү да тар пайда болады, тынысты жетіспеушілік. Полиорганды қ қ жетіспеушілік айтымсыз сипат а ие. қ қ Шокты клиникалы к рінісі: ң қ ө

Диагностикасы. Артерияда ан ысымен лшеу. қ қ ө 2 Тыныс алу жиілігін аны тау. қ 4 Клиникалы тексеріп арау. қ қ 31 Ж рек со уды жиілігін лшеу ү ғ ң ө (аны тау). қ

Жалпы ем: 1. Ауырсынуды басу. 2. ан то тату Қ қ шараларын жасау. 3. Шоктан пайда бол ан ғ импульсацияны зу (д рыс ү ұ жансыздандыру). 4. А К (айналымда ы ан Қ ғ қ к лемін) алып а келтіру. ө қ қ 5. Жо ар ы тыныс ғ ғ жолдарыны оттегін ң амтамассыз ету. қ 6. Симптоматикалы ем. қ Жалпы шокты емі. ң Арнайы ем: 1. Жансыздандыру. 2. Транспортты қ иммобилизация. 3. Жо алт ан ан орнын ғ қ қ толтыру. 4. Аллергия а арсы ем. ғ қ

Анафилактикалы шок — организмге аллерген енген жа дайда бірқ ғ ден дамитын аллергиялы реакция н тижесінде пайда болатын қ ә ө мірге ауіпті патологиялы процесс ж не ан айналымы, тыныс а қ қ ә қ лу, орталы ж йке ж йесіні ауыр б зылыстарымен сипатталады қ ү ү ң ұ. Анафилактикалы шок. қ

ЖІКТЕЛУІ. А ымы — жедел басталады, артериалды ысым тез демелі т мендейді, естен ғ қ қ ү ө тану, тыныс жетіспеушілігі дейді. Ал аш ы минуттарда немесе са аттарда ү ғ қ ғ мірлік ма ызды а заларды за ымдануына байланысты лімге келеді. ө ң ғ ң қ ө ә Б л екі т рде туі м мкін. Жедел тыныс жетіспеушілігімен немесе жедел тамыр ұ ү ө ү жетіспеушілігімен. 1. Жедел тыныс жетіспеушілігі т рінде кенеттен ауа жетпеуі, ж тел, ентікпе, бас ү ө ауруы, ж рек т сында ы ауырсыну, ор ыныш сезімі пайда болады. Тері ү ұ ғ қ қ жабындары бозар ан, цианозды. Тыныс алуы иында ан. ғ қ ғ 2. Жедел тамыр жетіспеушілігінде кенеттен артериалды ысым демелі т рде қ қ ү ү т мендейді, тамыр со ысы лсіз, тырысулар бай алады. ө ғ ә қ айталанбалы а ым — клиникалы белгілері жа сар аннан кейін бірнеше са ат Қ ғ қ қ ғ ғ немесе т улік ткенде шок белгілеріні айтадан дамуы. Кейде шок айталан анда ә ө ң қ қ ғ ал аш ы кезе ге ара анда ауыр теді ж не емге т зімді болады. ғ қ ң қ ғ ө ә ө Абортивті а ым — шокты асфиксиялы т рі. Шокты клиникалы белгілері тез ғ ң қ ү ң қ жойылады, кейде емдік препараттарды олданусыз. қ Анафилактикалы шок қ

3. 2. 4. 5. 1. — гемодинамикалы ; қ — асфиксиялы ; қ — церебралды; — абдоминалды; -тромбоэмболиялы. қ Анафилактикалы шокты т рлері: қ ң ү Шок симптомдарыны сипаттамасы : ң — тері жабындысыны т сі згереді; — аба , бет, м рын шырышыны ісінуі; — су; ң ү ө қ қ ұ ң құ — ая — олды клоникалы тырысулары ( кейде тырысулы лау); -еріксіз зəр, нəжіс, қ қ ң қ қ құ газ б лінуі. ө

1. Гемодинамикалы н с асы ауыр гипотензия, тамырлы қ ұ қ ж не функционалды згерістер (салыстырмалы) гиповолемия ә ө дамуымен гемодинамикалы б зылулар сипатталады. қ ұ 2. Асфиксиялы т рде: к мей ісінумен, кпе қ ү ө ө ісінумен, гипоксияны дамуымен ж реді. ң ү 3. Церебральды т рінде: оз ышты , есінен тану, жедел ісіну ү қ ғ қ жəне ми ісігі, тыныс жəне ж рек то тауы, респираторлы ү қ қ аритмия, ан тамырлары ызметіні б зылуы, ж не қ қ ң ұ ә менингеальді мезенцефальды синдромы ж реді. ү 4. Абдоминальды т рінде: ішті барлы айма ында немесе ү ң қ ғ рса сті айма та ауыру сезімі, су, «жедел іш» симптомы құ қ ү қ құ 5. Тромбоэмболиялы н с асы кпе эмболиясы. қ ұ қ ө Анафилактикалы шок қ

i ІІ Негізгі б лім. ө 2 Кардиогенді шок дегеніміз- а залар мен тіндерді анмен амтамасыз етуді б зылу ғ қ қ ң ұ белгілері бар артериялы ысымны к рт т мендеуі. Шеткілік ан айналымыны қ қ ң ү ө қ ң б зылу симптомдары (к геріп бозар ан , шеткі веналарды жо алуы, суы болуы); ан ұ ө ғ ң ғ қ қ айналу жылдамды ыны баяулауы ; есіні б зылуы ( лсіз тежелуден тіпті кома а ғ ң ң ұ ә ғ дейін).

i Коллапс. 2 Коллапс – уа ытша, кенеттен пайда болатын ж рек қ ү ызметіні б се деуі ж не ан тамырыны ысымыны қ ң ә қ ң т мендеуі. ө М нда артериялы ысым бір т мендеп, б кіл ұ қ қ ө ү организмні мірлік ызметтері б се дейді. ң ө қ ә ң Коллапс пайда болу себептеріне жара аттан ан қ ғ малды к п ан кетіп ансырауы, атты ауырып ң ө қ қ қ тітіркенуі жатады. Кейде ол лпаларды ыдырауынан ұ ң пайда бол ан уыт денеге тара анда, атты оры анына, ғ ғ қ қ ққ б лшы еттерді ажы анында пайда болады. ұ қ ң қ ғ

Клиникалы белгілері организмні кенеттен туатын қ ң жалпы лсіздігі ( оректігі) малдар к бінесе жатып ә қ ө алады, ан тамырды со ысы лсез, жиі, қ ң ғ ә болар-болмас білінеді, дем алысы сирек, стіртін к з ү ө шырышты абы ы (слиз оболочка) а ары ы к кшіл қ ғ ғ ңқ ө болады. жалпы дене ызуы т мендеп сырт ы қ ө қ ортаны тітіркендіргіштеріне рекеті б се дейді. ң ә ә ң Ая тары сал ындап, б лшы еттері боса сиды. қ қ ұ қ ң Коллапс.

1. Абдрахманов Е. – «Хирургия» Алматы, 2000 ж. 152 б. 2. Абсатаров. Е. А. — «Хирургиялы аурулар» 2001 ж. , 330 б. қ 3. Башкиров Б. А. , Белов А. Б. «Общая ветеринария хирургия» Москва, 1990 г. , 430 стр. 4. Б. К. Ильясов «Ал аш ы ветеринарлы ж рдем» Алматы 2001 ж. ғ қ қ ә ІV. Пайдалан ан дебиеттер. ғ ә