AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Prof. Dr. Çağrı Erhan (ATAUM) 1
Tarih Boyunca Avrupa Bütünleşmesi Fikri (1) “Avrupa” sözcüğünü ilk kez MÖ 7. Yüzyılda, yaşadıkları bölgenin kuzeyindeki, bilmedikleri bölge için Yunanlılar kullandı. Fenike kökenli bir kelime olup, “Güneşin Battığı Yer” demektir. l Roma İmparatorluğu, Akdeniz’i bir iç göl haline sokarken, Avrupa’da Roma kültürü hakim oldu. l Batı Roma 476’da barbar saldırılarıyla yıkıldı. Avrupa’da Latin veya Germen kökenli krallıklar hüküm sürdü. (7. Yüzyıldan itibaren). l Roma’nın son döneminde Hıristiyanlık Avrupa’da yayıldı ve kıtanın ortak dini haline geldi. 2 l
3
Tarih Boyunca Avrupa Bütünleşmesi Fikri (2) Avrupa’nın güneyindeki İslam fetihleri, Avrupa’yı Akdeniz’in güneyinden kopardı. l 800’de Kutsal Roma-Germen İmparatoru ilan edilen Charlemagne Avrupa’yı büyük ölçüde denetimi altına aldı ve ilk kez Avrupalı olmayı bütünleşmeye ideolojik bir temel sağlamak için kullandı. İleriki dönemde Charlemagne için “rex pater Europae” (Avrupa’nın Babası) tabiri kullanılacaktır. l Hıristiyanlığın kök salmasıyla, Avrupa “Hıristiyanlar topluluğu” biçimine dönüştü. 14. Yüzyıla kadar Avrupa sözcüğü hiç kullanılmadı. Bu dönemde “Birlik”ten anlaşılan Hıristiyan devletlerin birliğiydi. 13. Yüzyılda şair Dante böyle bir “Birlik”ten söz ediyordu. l 4
5
Tarih Boyunca Avrupa Bütünleşmesi Fikri (3) Rönesans ve Reformasyon sürecinde uhrevi iktidarın yerine yavaş dünyevi iktidarın geçmesi ve ulusal monarşilerin güç kazanmasıyla Avrupalılık fikri yeniden yükselişe geçti. l Avrupa’da ulus-devletler arasında yapılan savaşlar ve imzalanan barışlar sırasında “Avrupa Federasyonu” düşüncesi gelişmiştir. 17. Yüzyılda Alman düşünür Immanuel Kant, Avrupa’da sürekli barış ortamını sağlayacak, “Avrupa Birleşik Devletleri” fikrini ortaya attı. l 6
Tarih Boyunca Avrupa Bütünleşmesi Fikri (4) Sanayi devrimiyle birlikte, ulus-devletlerin kendi iç pazarları ürünlerin satılması için yetersiz hale geldi. Bu dönemde, siyasi değil, ticari engellemelerin olmadığı, serbest ticarete dayanan ekonomik birlik düşüncesi taraftar topladı. (Adam Smith). l 1819’da Prusya’da Maassen Tarifesi’nin kabulüyle ilk kez iç ticari engeller kaldırıldı. l 1834’de Alman devletleri arasında Zollverein (gümrük birliği) kuruldu. l Gümrük birliğinin Avrupa’nın diğer bölgelerine de yaygınlaştırılması için çalışmalar yapıldı. İkili ticaret anlaşmalarında MFN ayrıcalığının tanınmasıyla ticaret bir ölçüde serbestleşti. Fakat, 19. Yüzyıl dengelerinde, kıtasal bir gümrük birliği sağlanamadı. Korumacılık arttı. 7 l
8
9
Tarih Boyunca Avrupa Bütünleşmesi Fikri (5) l l l 19. Yüzyılın son çeyreğinde belirginleşen Fransız-Alman rekabeti, kıtasal birliğin önündeki en önemli engel oldu. I. Dünya Savaşı kıtadaki bölünmeyi daha da derinleştirdi. I. DS sonrasında yükselişe geçen revizyonizm kıtada istikrarsızlığı körükledi. İki Savaş arası dönemde, Avrupa’da Birlik kurma girişimleri taraftar buladı. Avusturyalı Richard Coudenhove Kalergi’nin 1926’daki “Pan-European Union” kongresi ve Fransız devlet adamı Briand’ı 1930’da ortaya attığı “Avrupa Federal Birliği” fikri sonuçsuz kaldı. II. Dünya Savaşı Avrupa’ya, barbar kavimlerin saldırılarından beri en büyük yıkımı getirdi. 10
Tarih Boyunca Avrupa Bütünleşmesi Fikri (5) ALSACE-LORRAINE KÖMÜRLERİ 11
Tarih Boyunca Avrupa Bütünleşmesi Fikri (5) 12
13
II. DS SONRASINDA AVRUPA’DA REFAHI VE BARIŞI TESİS ETME VE KALICI KILMA İHTİYACI (1) 1. SİYASİ AÇIDAN ALMANYA İLE FRANSA ARASINDAKİ SORUNLARI KALICI BİÇİMDE ÇÖZÜME KAVUŞTURMA İHTİYACI 2. GÜVENLİK AÇISINDAN SOVYET TEHDİDİNE KARŞI KOYABİLECEK BİR BÜTÜNLEŞME OLUŞTURMA İHTİYACI (TRUMAN DOKTRİNİBRÜKSEL ANTLAŞMASI-NATO) 3. EKONOMİK AÇIDAN SAVAŞ SONRASI YIKIMI ORTADAN KALDIRARAK REFAHI TESİS ETME VE YAYGINLAŞTIRMA ; MARSHALL YARDIMININ ETKİN BİÇİMDE DAĞITIMININ VE KULLANILMASININ SAĞLANMASI İHTİYACI 14
II. DS SONRASINDA AVRUPA’DA REFAHI VE BARIŞI TESİS ETME VE KALICI KILMA İHTİYACI (2) l Savaş sonrasında ABD, Almanya’yı tekrar Avrupa ekonomisine entegre edebilmek için konfederatif bir yapı üzerinde duruyordu. Ancak, 1945’te Avrupa’nın Doğu-Batı olarak bölünmeye başlaması bunu sonuçsuz bıraktı. 15
16
Federatif Arayışlar (1) Nisan 1946’da Belçika- Hollanda ve Lüksemburg arasında Benelux ekonomik birlik alanı oluşturuldu. l 19 Eylül 1946 Winston Churchill’in ünlü Zürich konuşması: “Fransız-Alman işbirliğine dayalı, federalist çizgide bir Avrupa Birleşik Devletleri kurulsun. ” l Aralık 1946’da Avrupa Federalistler Birliği kuruldu. l 17
Federatif Arayışlar (2) 2 Farklı Yaklaşım Var: l 1 -Avrupa Federalist Hareketi grubu (İtalyan Altiero Spinelli): Avrupa Kurucu Meclisi tarafından oluştutulacak anayasaya göre kurulacak tam bir siyasi birlik. (“federalistler”; ulusal devletler karşı çıktığı için başarısız) l 2 -La Federation grubu (Fransa merkezli): önce iktisadi birlik, sonra tedrici olarak siyasal birlik. (“neofonksiyonalistler”; daha çok rağbet gördü) l -Federalist arayış içindeki tüm örgütler Aralık 1947’de Avrupa Birliği Hareketleri Uluslararası Komitesi’ni oluşturdu. l 18
Churchill ve Spinelli 19
Hızlandırıcı Etkenler (1) l l l Avrupa’nın Ortak Güvenliği -12 Mart 1947’de Truman Doktrini’nin ilanı ile Soğuk Savaş’ın başladığı belgelendi. -Şubat 1948’de Çekoslovakya’da komünistlerin hükümet darbesiyle iktidara gelmesi. -17 Mart 1948’de Belçika, Hollanda, Lüksemburg, İngiltere ve Fransa arasında Brüksel Paktı kuruldu. (Kağıt üstünde Almanya’nın tekrar saldırma ihtimaline karşı ama gerçekte SSCB tehdidine karşı) -1948 yazında SSCB’nin Berlin ablukası. -Nisan 1949’da Brüksel Paktı üyelerine Norveç, Portekiz, İtalya, İzlanda, ABD ve Kanada’nın katılımıyla NATO kuruldu. 20
Hızlandırıcı Etkenler (2) Avrupa’nın Ortak Kalkınması l 5 Haziran 1947’da ABD Dışişleri Bakanı George Marshall’ın “Marshall Planı”nı ilan etmesi: l – Avrupa’nın savaşın yıkıntılarını ortadan kaldırması ancak tüm Avrupa ülkelerinin birarada yer alacağı, kapsamlı bir ekonomik plan çerçevesinde olabilir. – 16 Nisan 1948’de, plana dahil olmayı kabul eden 16 Avrupa ülkesi “Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü”nü (OEEC) kurdu. (Bu daha sonra OECD adını alacaktır). 21
22
Bütünleşme Yolunda Yeni Adımlar Avrupa Birliği Hareketleri Uluslararası Komitesi, 8 -19 Mayıs 1948’de La Haye’de 16 ülkeden 713 delegenin katılımıyla, Avrupa Kongresi’ni (Congress of Europe) topladı. (W. Churchill onursal başkan). l Toplantı sonunda kabul edilen “Avrupalılara Mesaj”, insanların, düşüncenin ve malların serbestçe dolaşacağı bir Birleşik Avrupa isteği dile getirildi. l Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin hazırlanması, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kurulması ve Avrupa Parlamentosunun oluşturulması kararlaştırıldı. l 23
Bütünleşme Yolunda Yeni Adımlar Avrupa Konseyi Avrupa Kongresi, Churchill, Paul H. Spaak, Blum ve de Gasperi’nin onursal başkanlıklarında sürekli bir örgüte dönüştü. Kongre’de alınan kararlar, Fransa ve Belçika tarafından Brüksel Paktı’na getirildi. l Fransa ve Belçika Avrupa Parlamentosu’nun kurulmasını savunurken, İngiltere, ulusal egemenlik sınırlarını aştığı gerekçesiyle parlamento fikrine karşı çıktı. Uzlaşma sonucunda Mayıs 1949’da Avrupa Konseyi (Council of Europe) kuruldu. l İngiltere, İrlanda ve İskandinavya ülkeleri federalist bir deneye girişmek istemediklerinden, Konsey, hükümetlerarası işbirliğinin yapıldığı, etkisiz bir Avrupa Forumu olarak doğdu ve öyle kaldı. l 24
Bütünleşme Yolunda Yeni Adımlar Schuman Deklarasyonu (9 Mayıs 1950) (1) l -Almanya’nın Ruhr bölgesindeki kömür ve çelik üretimi, II. DS sonrasında müttefikler arası Ruhr Uluslararası Otoritesinin denetimine sokulmuştu. Ancak, Marshall Planı sonrasında Alman sanayiinin hızla gelişme hamlesi içine girmesi bu denetimin sınırlarını zorluyordu. Bu hıza yetişemeyen Fransız sanayii Almanya’nın gerisinde kalıyor ve yeniden Alman-Fransız rekabetini ortaya çıkaracak siyasal bir sorun ortaya çıkıyordu. 25
Bütünleşme Yolunda Yeni Adımlar Schuman Deklarasyonu (9 Mayıs 1950) (2) l Bu sorunu aşmak için Fransa Planlama Teşkilatı başkanı Jean Monnet’nin geliştirdiği bir fikri, Fransa Dışişleri Bakanı Robert Schuman 9 Mayıs 1950’de açıkladı. Planın özünde, Avrupa’da düzenin korunması, Almanya’nın sınırlanmasıyla değil, Almanya’yı Avrupa içinde asimile etmekle mümkündür tezi vardı. 26
Schuman ve Monnet 27
Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’nun Kurulması 25 Eylül 1952 l AKÇT fikri Jean Monnet ile Alman Prof. Hallstein tarafından geliştirildi. l AKÇT antlaşması Benelüks ülkeleri, Fransa, Almanya ve İtalya (Altılar) arasında 18 Nisan 1951’de imzalandı. İngiltere antlaşmaya katılmadı. Onay sürecinden sonra AKÇT 25 Eylül 1952’de doğdu. 28
AKÇT l Monnet’nin planına uygun olarak AKÇT’nin 4 organı bulunuyordu: Yüksek Otorite (Üyeleri ulusal meclisler tarafından seçilmekle birlikte, uluslarüstü bir niteliğe sahip. AKÇT’nin icra organı. İlk başkan J. Monnet) Bakanlar Konseyi: Karar alma mercii. Adalet Divanı: İhtilafların çözüm yeri. Ortak Meclis: çok zayıf bir nitelikte. Gruplar, üye ülkelere göre değil, siyasal eğilimlere göre; sosyalistler, liberaller, Hıristiyan demokratlar şeklinde kuruldu. 29
l l Avrupa Savunma Topluluğu “Başarısız” Girişimi -Federalistler, Avrupa ülkeleri arasında AKÇT’nu aşan, siyasal birlik arayışlarını sürdürmekteydiler. Haziran 1950’de, Soğuk Savaş’ın ilk sıcak çatışması olarak Kore Savaşı çıkınca, bekledikleri fırsat doğdu: Avrupa kendi savunma topluluğunu kurmalıydı. Ekim 1950’de yine J. Monnet’in hazırladığı Avrupa Savunma Topluluğu antlaşması, 9 Mayıs 1952’de imzalandı. Hemen ardından da Avrupa Siyasal Topluluğu için girişimler başlatıldı. Ancak Fransa meclisi 1954’de Avrupa Savunma Topluluğu anlaşmasını onaylamadı. Böylece iki girişim de sonuçsuz kalmış oldu. 30
AET ve EURATOM’un Kuruluşu Fransa, Avrupa Savunma Topluluğu girişimini reddedince Monnet Yüksek Otorite başkanlığından istifa etti. Birleşik Avrupa Devletleri için Eylem Komitesi (BADEK)adlı bir örgütün başına geçti. l BADEK’in çalışmaları sonucunda, 1 Haziran 1955’te Altıların katıldığı Messina konferansında AET ve Euraom kurulması önerildi. l 27 Mart 1957’de imzalanan Roma Antlaşmasıyla, AET ve ardından Euratom kuruldu. l 31
Roma Antlaşması ve AET’nin Yapısı (1) 1 Ocak 1958’de yürürlüğe girdi. l Altılar için gümrük birliği, dolaşım serbestliği, serbest rekabet, topluluk tivcaret politikası ve topluluk tarım politikası oluşturuldu. l Topluluğun işleyişinin Roma Antlaşması’na uygunluğunu Topluluk Adalet Divanı denetleyecekti. l Komisyon, AET’nin yürütme organı olarak, topluluk çıkarlarının bekçiliğini yapacak. Komisyon üyeleri, üye ülkelerin birlikte seçtikleri 9 kişiden oluşacak, 4 yıl görev yapacak ve seçildikleri ülkelerden direktif almayacaklar. Kararlar oyçokluğuna göre alınacak. l 32
Roma Antlaşması ve AET’nin Yapısı (2) Konsey, üye devletleri temsilen birer bakanın katılmasıyla oluşur. AET’nin asıl karar organıdır. Kararlar oybirliğiyle alınır. l Avrupa Parlamentosu, oldukça güçsüz bir yapıdaydı. Üyeler doğrudan seçimle geliyordu. Komisyon üyelerinin atanmasını etkileyemiyordu. Komisyon ve Konseyin kararlarına etkisi tavsiye düzeyindeydi. l Adalet Divanı, antlaşmaların uygulanmasında hukukun üstünlüğünü koruyacaktı. Üye devletlerin birlikte seçtiği 7 yargıçtan oluşuyordu. l 33
Roma’dan Lizbon’a 34
AET, AT VE AB ANTLAŞMALARININ GENEL İÇERİĞİ VE TEMEL DÜZENLEME (POLİTİKA) ALANLARI l ORTAK PAZAR VE EKONOMİ POLİTİKALARININ YAKINLAŞTIRILMASI l ORTAK TARIM, BALIKÇILIK, TAŞIMACILIK VE TİCARET POLİTİKALARI l TOPLULUĞUN KURUMSAL YAPISI l REKABET, TEKELLER, DEVLET YARDIMLARI, VERGİ POLİTİKALARI 35
AB’YE GİDEN YOL (1) BÜTÜNLEŞME YÖNTEMLERİ 1. EKONOMİK BÜTÜNLEŞME: EKONOMİNİN TEK BİR SEKTÖRÜNDE BAŞLAYAN VE YARATILAN KARŞILIKLI BAĞIMLILIK VE İŞLEVSELLİK SONUCU DİĞER SEKTÖRLERDE YAYILAN; ARDINDAN SİYASİ BÜTÜNLEŞMEYE DE DOĞRU GÖTÜRECEK TEDRİCİ BÜTÜNLEŞME MODELİ; NEO-FONKSİYONALİZM, “SPILL OVER” ETKİSİ 36
AB’YE GİDEN YOL (1) BÜTÜNLEŞME YÖNTEMLERİ 2. ULUSLARÜSTÜ BÜTÜNLEŞME: YETKİ DEVRİ YA DA PAYLAŞILMASI; KURUMSAL YAPIDAKİ ULUSLARÜSTÜLÜK 3. HUKUKİ BÜTÜNLEŞME: HUKUKUN ARAÇ OLARAK KULLANILDIĞI VE ORTAK BİR HUKUK DÜZENİ YARATMAK YOLUYLA ÜYE ÜLKELERİN BİRBİRİNE BAĞLANDIĞI BİR BÜTÜNLEŞME TESİS ETME l AB BÜTÜNLEŞMESİ SÜRECİNDE BU ÜÇÜ BİRLİKTE KULLANILMIŞTIR. 37
AB’ye GİDEN YOL (2) GENİŞLEME BİRİNCİ DALGA : İNGİLTERE, İRLANDA, DANİMARKA (1973) İKİNCİ DALGA : YUNANİSTAN (1981) ÜÇÜNCÜ DALGA: İSPANYA, PORTEKİZ (1986) DÖRDÜNCÜ DALGA : AVUSTURYA, İSVEÇ, FİNLANDİYA (1995) BEŞİNCİ DALGA: ESTONYA, LETONYA, LİTVANYA, POLONYA, MACARİSTAN, ÇEK CUMHURİYETİ, SLOVENYA, SLOVAKYA, MALTA, KIBRIS R. K. (2004) ALTINCI DALGA: BULGARİSTAN, ROMANYA (2007) 38
AB’NİN GENİŞLEME HARİTASI-1 39
AB’NİN GENİŞLEME HARİTASI-2 40
AB’NİN GENİŞLEME HARİTASI-3 41
AB’YE GİDEN YOL (3) DERİNLEŞME Derinleşme; bir yandan, bütünleşmenin yetki ve faaliyet alanlarındaki artışı; diğer yandan da, mevcut kurumsal yapı içindeki değişiklikleri ifade eder. Üye ülkelerin mevcut ya da yeni yetki alanlarını Avrupa Bütünleşmesine devri biçiminde ortaya çıkar. Derinleşme, iki nedenle oluşur. . 1 -Kurumsal Yapıda Duyulan Reform İhtiyacı Dolayısıyla l a-Üye Sayısının Artışına Bağlı Olarak l b-Yetki Alanlarının Artışına Bağlı Olarak 2 -Avrupa Bütünleşmesinin Dinamik Niteliği Dolayısıyla 42
AB’YE GİDEN YOL (3) DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI 1. FÜZYON OLAYI : a)1957’de imzalanan Roma Antlaşması’yla aynı tarihte imzalanan “Avrupa Topluluklarının Bazı Ortak Kurumlarına Dair Sözleşme” ile, Avrupa Topluluklarının asli-yapısal organlarından Meclis (parlamento) ve Divan’ın, her üç topluluk için tek bir organ olarak birleştirilmesi. b)1965’te imzalanan “Avrupa Toplulukları İçin Tek Konsey ve Tek Komisyon Kuran Antlaşma” ile Konsey ve Komisyon’un her üç topluluk için tek bir organ olarak birleştirilmesi. 43
AB’YE GİDEN YOL (3) DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI l 2. BÜTÇE ANLAŞMALARI : AVRUPA SAYIŞTAYININ KURULUŞU; BÜTÇENİN KARARA BAĞLANMA YÖNTEMİ (1970 -75) 44
AB’YE GİDEN YOL (3) DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI l 3. AVRUPA TEK SENEDİ (1986 -87) 1960’lı ve 70’li yıllarda Avrupa Bütünleşmesi süreci önemli sorunlarla karşıya kaldı. Genişlemeyle birlikte bu sorunlar daha da arttı. 1973 petrol krizini takiben yaşanan ekonomik durgunluk ve daralma üye ülkeleri zor durumda bıraktı. Korumacı bir anlayışa girme eğilimi belirdi. Gümrük Birliği 1968’de tamamlanmış olmasına rağmen, henüz Ortak Pazar aşamasına bu sorunlar nedeniyle geçilemiyordu. Bu sorunları aşmak için Komisyon 1985’te bir dizi öneri sıraladığı Beyaz Kitap’ı yayınladı. Roma Antlaşmasının 236. Maddesine dayanılarak kurucu antlaşmada değişikliğe gidildi. Bu çerçevede imzalanan Avrupa Tek Senedi 1 Temmuz 1987’de yürürlüğe girdi. 45
• AB’YE GİDEN YOL (3) DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI a) b) c) d) e) TEK SENET İLE KURUMSAL ALANDAKİ DEĞİŞİKLİKLER -OYBİRLİĞİNDEN NİTELİKLİ OY ÇOKLUĞUNA GEÇİŞ -KARAR ALMA SÜREÇLERİNDE REFORMA GİDİLMESİ VE İŞBİRLİĞİ SÜRECİNİN ÖNGÖRÜLMESİ; PARLAMENTONUN BU SÜRECE DAHA ETKİN KATILIMININ SAĞLANMASI -AVRUPA PARLAMENTOSUNUN YENİ ÜYE KABULÜ VE ORTAKLIK ANLAŞMALARININ ONAYI KONUSUNDA YETKİLENDİRİLMESİ (Ön Muvaffakat) -İLK DERECE MAHKEMESİNİN KURULMASI 46
• AB’YE GİDEN YOL (3) DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI a) b) c) d) TEK SENET İLE POLİTİKA ALANINDAKİ DEĞİŞİKLİKLER -AVRUPA TEK PAZARININ KURULMASI (EN GEÇ 31 Aralık 1992) -SOSYAL POLİTİKA, EKONOMİK VE SOSYAL UYUM, ÇEVRE, TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİBİ YENİ POLİTİKA ALANLARININ TOPLULUK YETKİSİNE VERİLMESİ -AVRUPA SİYASİ İŞBİRLİĞİNİN OLUŞTURULMASI 47
AB’YE GİDEN YOL (3) DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI l l a) b) c) MAASTRİCHT ANTLAŞMASI (10 Aralık 1991 -1 Ocak 1993)VE AB’NİN KURULUŞU 1 -Kurumsal Yapıdaki Değişiklikler SÜTUN YAPISI: 1 -EKONOMİK BÜTÜNLEŞME (AT); SİYASİ BÜTÜNLEŞME (2 -ORTAK DIŞ VE GÜVENLİK POLİTİKASI VE 3 -ADALET VE İÇİŞLERİNDE İŞBİRLİĞİ) KARAR ALMA SÜREÇLERİNDE DEĞİŞİKLİK; ORTAK KARAR USULÜNÜN GETİRİLMESİ: PARLAMENTONUN KARAR ALMA SÜREÇLERİNDE DAHA ETKİN BİR KONUMA GETİRİLMESİ BAKANLAR KONSEYİ TARAFINDAN NİTELİKLİ ÇOĞUNLUK İLE KARARA BAĞLANAN ALANLARIN ARTTIRILMASI (VETO EDİLEBİLECEK ALANLARIN DARALTILASI) 48
AB’YE GİDEN YOL (3) DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI l 1 -(Maastricht) Kurumsal Yapıdaki Değişiklikler (DEVAM) d) AVRUPA PARLAMENTOSUNUN KOMİSYONUN ATANMASI ALANINDAKİ YETKİLERİNİN ARTIRILMASI AVRUPA PARLAMENTOSUNUN ULUSLARARASI ANLAŞMALAR KONUSUNDAKİ YETKİLERİNİN ARTIRILMASI BÖLGELER KOMİTESİ, OMBUDSMAN GİBİ YENİ KURUMLARIN OLUŞTURULMASI SUBSIDIARITE (YETKİ İKAMESİ) İLKESİ: Bir konu hangi düzeyde-AB, üye devletler veya yerel düzey- daha etkin incelenebilecekse, o düzeyde ele alınması. e) f) g) 49
AB’YE GİDEN YOL (3) DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI a) b) c) d) 2 - Politika Alanındaki Değişiklikler EKONOMİK VE PARASAL BİRLİK: Ortak Pazara ek olarak, para ve makroekonomi politikalarında bütünleşmenin sağlanması. Üye ülkelerin parasal alandaki yetkilerinin Avrupa Merkez Bankasına devredilmesi. 1 Ocak 2002’de Tek Para’ya geçiş. ORTAK DIŞ VE GÜVENLİK POLİTİKASI: Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası’nın geliştirilmesi, BAB’a işlevsellik kazandırılması. ADALET VE İÇİŞLERİNDE İŞBİRLİĞİ: üye devletlerin iç güvenliğin sağlanması ve kamu düzeninin korunmasına ilişkin işbirliğinin kurumsallaşması. Uluslararası suçlar, yasadışı göç, uyuşturucu ticareti ve terörle mücadele için Avrupa Polis Bürosu (Europol)ün kurulması. 50
AB’YE GİDEN YOL (3) DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI a) b) 2 - Politika Alanındaki Değişiklikler (DEVAM) AVRUPA VATANDAŞLIĞI: Tüm üye ülkelerde oturma ve serbest dolaşım hakkı, Avrupa parlamentosu ve belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı, üçüncü ülkelerde diplomatik temsilcilikleri bulunmayan üye ülke vatandaşlarının, o ülkede diğer üye ülkelerin korumasından yararlanması, Toplulukla ilgili konularda Avrupa Parlamentosuna dilekçe verme hakkı. 51
AB’YE GİDEN YOL (3) DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI 2 - Politika Alanındaki Değişiklikler (DEVAM) l SOSYAL POLİTİKA ALANINDA AB’NİN YETKİLENDİRİLMESİ (SOSYAL AVRUPA): Mesleki eğitim ve sürekli eğitim programlarının düzenlenmesi; Nispeten geri kalmış 4 üye (Yunanistan, İspanya, Portekiz, İrlanda) için “Dayanışma ve Uyum Fonu”nun kurulması; Avrupa çalışma kanunlarının hazırlanmasına Avrupa çapındaki ve ulusal düzeydeki sosyal tarafların katılması. l 52
AB’YE GİDEN YOL (3) DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI l e) f) 2 - Politika Alanındaki Değişiklikler (DEVAM) EĞİTİM, KÜLTÜR, KAMU SAĞLIĞI, TÜKETİCİNİN KORUNMASI, TRANS-AVRUPA ULAŞIM VE ENERJİ AĞLARI, EKONOMİK VE SOSYAL UYUMUN GÜÇLENDİRİLMESİ ALANLARININ AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİ ÇERÇEVESİNE DAHİL EDİLMESİ TEMEL HAKLARIN AB DÜZEYİNDE KORUNMASI KONUSUNUN KURUCU ANTLAŞMALARA GEÇİRİLMESİ 53
AB’DE DERİNLEŞME l AMSTERDAM ANTLAŞMASI (17 Haziran 1997 -1 Ocak 1999) l 1 -Kurumsal Yapıdaki Değişiklikler: a) NİTELİKLİ OY ÇOKLUĞU VE ORTAK KARAR USULÜ İLE KARARA BAĞLANAN ALANLARIN ARTTIRILMASI. AVRUPA PARLAMENTOSUNUN YETKİLERİNİN DAHA DA ARTIRILMASI. b) ULUSAL PARLAMENTOLAR İLE AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİ ARASINDA KURUMSAL DİYALOG KURULMASI c) ESNEKLİK İLKESİ: Üyelerin çoğunluğu tarafından daha yakın bir işbirliği amacıyla benimsenen bir faaliyet, diğer üyelere de açık olmak kaydıyla, belirli koşullarda sürdürülebilecektir. 54
AB’DE DERİNLEŞME a) 2 -Politika Alanındaki Değişiklikler b) AVRUPA BİRLİĞİNİN TEMEL DEĞERLERİNİN İLK DEFA AÇIKÇA ANTLAŞMALARA GEÇİRİLMESİ c) TEMEL HAKLAR VE AB DÜZEYİNDE KORUNMALARI İLE İLGİLİ MEKANİZMANIN OLUŞTURULMASI d) VİZE, SIĞINMA, GÖÇ VE KİŞİLERİN SERBEST DOLAŞIMI İLE İLGİLİ BAZI 3. SÜTUN KONULARININ BİRİNCİ SÜTUNA DAHİL EDİLMESİ VE SCHENGEN PROTOKOLÜ e) SOSYAL POLİTİKA: Kadın ve erkekler için eşit işe eşit ücret ilkesi; Komisyon ve üye ülkelerin her yıl Konsey’e istihdam raporu sunmaları; İstihdam konusundaki eşgüdümü sağlamak için İstihdam Komitesi’nin kurulması. 55
AB’DE DERİNLEŞME a) 2 -(Amsterdam) Politika Alanındaki Değişiklikler (DEVAM) b) ORTAK DIŞ VE GÜVENLİK POLİTİKASI ALANINDA GELİŞMELER: Konsey Genel Sekreteri’nin, Konsey Dönem Başkanı’na, “Yüksek Temsilci” sıfatıyla yardım etmesi. Genel Sekretere bağlı yeni, “siyaset planlama ve erken uyarı” biriminin kurulması. Savunma ve Güvenlik politikalarına, insani amaçlı barış faaliyetleri, kriz yönetimi, dış sınırların korunması gibi yeni unsurların eklenmesi. Ortak Dış ve Güvenlik Politikasında kararlarının alınmasında, çekimser oylar kararın alınmasını engellemeyecektir. Bununla birlikte çekimser oyların ağırlığının üçte birden fazla olması halinde karar geçersiz olacaktır. 56
AB’DE DERİNLEŞME l 2 -(Amsterdam) Politika Alanındaki Değişiklikler (DEVAM) l ADALET VE İÇİŞLERİ ALANINDAKİ GELİŞMELER: Özellikle ırkçılık, yabancı düşmanlığı, örgütlü suçlar, özellikle terörizm, insan ve uyuşturucu kaçakçılığı, çocuklarla ilgii suçlar, silah kaçakçılığı, yolsuzluk ve dolandırıcılık gibi suçlarda yakın işbirliğinin geliştirilmesi; Gümrük, polis ve adalet kurumlarının ortak operasyonlar düzenlemesi; Bu kurumlar arasında bilgi değişimi; Sınır kontrollerinin kaldırılması amacıyla “Schengen Anlaşması”nın Topluluk hukukunun bir parçası haline getirilmesi (İngiltere ve İrlanda hariç); AB’nin özgürlük, demokrasi, insan hakları ve temel özgürlükleresaygı ve hukuk devleti ilkeleri üzerine kurulu olduğu antlaşmada yer almıştır. 57
AB’DE DERİNLEŞME 2 -(Amsterdam) Politika Alanındaki Değişiklikler (DEVAM) l AVRUPA VATANDAŞLIĞI: Avrupa vatandaşlığı tamamlayıcı mahiyettedir ve ulusal vatandaşlığa halel getirmeyecektir; AB vatandaşları Topluluğun 12 resmi dilinden birinde Topluluk kurum ve organlarıyla yazışabilme ve cevap alma hakkına sahiptir. l 58
AMSTERDAM’DA GENİŞLEME KONUSU l Roma Antlaşması’ndaki; “Her Avrupa devleti Birliğe üyelik için başvurabilir”şeklindeki hüküm yeniden düzenlendi. Birliğin temellerini oluşturduğu ifade edilen, özgürlük, demokrasi, hukuk devleti ve insan hakları ile temel özgürlüklere saygı ilkelerine bağlı her Avrupa devletinin üyelik için başvurabileceği hükmü getirilmiştir. 59
AB’DE DERİNLEŞME NİCE ANTLAŞMASI (10 ARALIK 2000) l 1 -Kurumsal Yapıdaki Değişiklikler: l (27 üyeli bir AB’ye göre) l AVRUPA BİRLİĞİ KARAR SÜREÇLERİNİN YENİ GENİŞLEME DALGASINA HAZIRLANMASI § AVRUPA BİRLİĞİ KURUMLARININ YENİ GENİŞLEME DALGASINA HAZIRLANMASI 60
NİCE ANTLAŞMASI l 2 -POLİTİKA ALANLARINDAKİ DEĞİŞİKLİKLER § AB TEMEL HAKLAR ŞARTININ HAZIRLANMASI VE AB KURUMLARI TARAFINDAN İMZALANMASI § MEVCUT POLİTİKA ALANLARININ GELİŞTİRİLMESİ 61
Avrupa Birliği 2009 l 27 Üye l 480 Milyonluk nüfus (ABD ve Rusya’nın toplam nüfusundan daha fazla) l 2004 -2006 döneminde yeni üyelere 21. 6 milyar Euro harcandı l 80 bin sayfalık müktesebat l Yeni komşular: Rusya, Ukrayna, Beyaz Rusya, Moldova ve Akdeniz dünyası 62
Avrupa Birliği 1 Mayıs 2004 l ZENGİNLER VE FAKİRLER (Kişi Başına Milli Gelir Açısından) Lüksemburg (189); İrlanda (125); Danimarka (115); Hollanda (113); Avusturya (110); Belçika (108); Finlandiya (104); İngiltere (103); Almanya (103); İtalya (103); İsveç (102); 15 AB ÜLKESİ ORTALAMASI (100); İspanya (84); Slovenya (74); Kıbrıs (72); Portekiz (69); Yunanistan (66); Çek Cumhuriyeti (60); Macaristan (57); Malta (55); Slovakya (47); Estonya (42); Polonya (39); Litvanya (39); Letonya (35). 63
1 MAYIS 2004 Estonya, Letonya, Litvanya, Malta, Macaristan, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Slovenya, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi 64
AVRUPA ANAYASASI Üye sayısı 2004 Mayıs'ında 15'ten 25'e yükselen AB’nin bu yeni yapı içinde yönetim mekanizmalarının artan yük nedeniyle tıkanmaması için sistemi yeniden düzenlemek gerekiyordu. 65
AVRUPA ANAYASASI Devlet ve Hükümet Başkanları Nice Zirvesinde Birliğin geleceği üzerine daha geniş ve daha derin bir tartışmanın başlatılması ve kurucu antlaşmaların daha ciddi biçimde revize edilmesi konusunda görüş birliğine vardılar 66
AVRUPA ANAYASASI Nice Antlaşmasına ekli 23 numaralı deklarasyonda bu süreç için 3 aşama öngörüldü 67
AVRUPA ANAYASASI Birinci aşamada açık bir tartışma ortamı oluşturulacak ve buna her kesimden kişi ve kuruluşların katılması sağlanacaktı 68
AVRUPA ANAYASASI Aralık 2001 tarihli Laeken Zirvesi’nde AB'nin geleceğine ilişkin Deklarasyon kabul edildi. Bu deklarasyonla Birliğin daha demokratik, saydam ve etkin olması ve Avrupa yurttaşları için bir Anayasa hazırlanması yönünde karar alınmıştır. Anayasanın hazırlanması için de bir Kurultayın toplanmasına karar verilmiştir. 69
AVRUPA ANAYASASI 8 Şubat 2002'de toplanan Kurultay 15 aylık bir çalışmanın ardından 13 Haziran 2003'te çalışmalarını tamamladı. 70
AVRUPA ANAYASASI Taslağın, Birliğin tanımının, ilkelerinin, kurumlarına ilişkin hükümlerin yer aldığı I. Bölümüyle, Temel Haklar Şartı'nın yer aldığı II. Bölüm Kurultay Başkanı Valery Giscard D'Estaing tarafından 20 Haziran 2003'te Selanik Zirvesinde Devlet ve Hükümet Başkanlarına sunuldu. 71
AVRUPA ANAYASASI Avrupa Konvansiyonu Valery Giscard D'Estaing’in başkanlığında, iki başkan yardımcısı, on beş üye devletten on beş bakan, on üç aday ülkeden on üç bakan, on beş üye devlet parlamentolarının her birinden ikişer olmak üzere toplam otuz parlamenter, on üç aday ülkenin her birinden ikişer olmak üzere toplam yirmi altı parlamenter, iki Komisyon üyesi, on altı Avrupa Parlamentosu üyesi olmak üzere toplam yüz beş kişiden meydana gelmekteydi 72
Avrupa Kovansiyonu Bu çerçevede oluşturulan Avrupa Kovansiyonu’nun hazırladığı Avrupa Anayasa’sı 29 Ekim 2004 günü Roma’da imzalandı ve daha sonra üye devletlerin onayına sunuldu. 73
Fransa ve Hollanda Referandumları AB Anayasası, önce 29 Mayıs 2005 tarihinde Fransa’da daha sonra 1 Haziran 2005 tarihinde Hollanda’da yapılan referandumlar sonunda büyük bir darbe yedi 74
Fransa: % 55 “hayır” 75
Hollanda 76
Genel olarak her iki ülkenin AB Anayasası’nı reddetme nedenleri ise şu şekildedir: l AB üyeleri ekonomik gelecekleri hakkında belirsizlik yaşıyorlar. Fransa, Almanya ve Hollanda ekonomik sorunlarını çözemedi. l Kurumsal konularla çok fazla uğraşılıp ekonomik ve sosyal konularla hiç ilgilenilmedi l Euro bölgesi içinde de ekonomik ve politik birlik sağlanamadı. 77
Genel olarak her iki ülkenin AB Anayasası’nı reddetme nedenleri ise şu şekildedir: İktidardaki Fransız hükümetinin icraatlarından duyulan hayalkırıklığı l Anayasanın ekonomik açıdan "Anglo-Sakson" bir yöne doğru kaydığı yolundaki (genelde yersiz) kaygılar l AB'nin geleceği konusundaki genel kaygılar ve Fransa'nın Birlik genelindeki nüfuzunu kaybettiği endişesi l Türkiye'nin birliğe olası üyeliği konusundaki kaygılar l 78
Genel olarak her iki ülkenin AB Anayasası’nı reddetme nedenleri ise şu şekildedir: l AB ülke liderleri ve kurumları, aldıkları kararlarda halkı dikkate almadılar. Alınan kararların halkta yarattığı olumsuz tepkiyi görmediler, kamuoyundaki eğilimlere ilgisiz kaldılar. Halk, AB Anayasası’nı anlamadı. Günlük yaşamındaki olumsuz unsurların tüm sorumluluğunu Brüksel’e yükledi. 79
Genel olarak her iki ülkenin AB Anayasası’nı reddetme nedenleri ise şu şekildedir: l Siyasiler ise, kolay yolu seçtiler ve kendi ülkelerindeki olumsuz durumun sorumluluğunu içeriye değil, dışarıya yüklediler. AB’ye yönelik popülist yaklaşımlar sergilediler. Bağımsızlık ve egemenlik gibi unsurları, referandumlarla ilgili kampanyalarda kullandılar. 80
1 OCAK 2007 Bulgaristan ve Romanya 81
AB ADAY ÜLKELER TÜRKİYE - HIRVATİSTAN - MAKEDONYA - 82
AB POTANSİYEL ADAY ÜLKELER: - Arnavutluk Bosna Hersek Sırbistan Karadağ Kosova 83
21 - 22 Haziran 2007 AB Liderler Zirvesi 2005 yılında Hollanda ve Fransa'da düzenlenen referandumlarla reddedilmesinin ardından iki yıldır devam eden belirsizlik sonrasında Avrupalı liderler, AB Anayasası'nın yerini alacak bir Reform Anlaşması üzerinde uzlaştılar 84
21 - 22 Haziran 2007 AB Liderler Zirvesi Buna göre artık, 'AB Anayasası' ifadesinin kullanılmasından vazgeçilerek yerine “Reform Anlaşması” tabiri kullanılacaktı. 85
Lizbon Antlaşması Varılan anlaşmaya göre, 2007 Temmuz ayı sonuna kadar hükümetlerarası bir konferansın toplanacak, bu konferans yılsonuna kadar çalışmalarını tamamlayacak ve üzerinde anlaşılan metnin 2009 yılı Avrupa Parlamentosu seçimlerine kadar üye ülkelerin onayına sunulması söz konusu olacaktı. 86
AB liderlerinin üzerinde anlaştıkları antlaşma metniyle, AB Antlaşması üzerinde yapılan değişiklikler l Antlaşmada devlet çağrışımlı bayrak, marş gibi semboller yer almayacak. l Antlaşma "anayasa" niteliği taşımayacak. 87
AB liderlerinin üzerinde anlaştıkları anlaşma metniyle, AB Anlaşması üzerinde yapılacak değişiklikler l AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi makamı oluşturulacak. Bu kişi AB Komisyonu Başkan Yardımcısı statüsüne sahip olacak. l İki buçuk yıllığına seçilecek olan AB Başkanı, Dönem Başkanı uygulamasının yerine geçecek. 88
PORTEKİZ AB DÖNEM BAŞKALIĞI Reform Antlaşması 13 Aralık 2007’de Lizbon’da imzalandığı için bu antlaşmanın ismi Lizbon Antlaşması olarak da kullanılmaktadır. 89
İRLANDA’NIN “HAYIR”I Reform Anlaşması bu sefer de 12 Haziran 2008’de İrlanda’da referanduma takıldı. % 53, 7 “Hayır” % 46, 3 “Evet” 90
Reform Anlaşması İrlanda’da 2 Ekim 2009’da yapılan ikinci referandumda ise Lizbon Antlaşması onaylandı. Böylece, Antlaşmanın onay süreci tamamlanmış oldu. 91
Genişlemeden Sonra. . . “Wider Europe ? ” l AB’nin İç pazarına ve düzenleme alanlarına katılım. l Tercihli ticaret ilişkileri l Daha kolay sınır ötesi işbirliği, bilimsel ve kültürel ilişkilerde daha yoğun ilişkiler l Ortak tehditlere ve krizlerin önlenmesi için daha yakın bir işbirliği l AB ulaşım, enerji ve telekom ağlarına entegrasyon l Yatırımların teşviki için yeni mekanizmaların geliştirilmesi 92
AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 93
Скачать презентацию AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Prof Dr Çağrı Erhan
95e4a2ac3917279b95954b821c587bac.ppt