Асновы кіравання інтэлектуальнай уласнасцю
Увядзенне аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці ў грамадзянскі абарот
План лекцыі 1. Агульныя палажэнні аб правах на аб’екты інтэлектуальнай уласнасці. 2. Асабістыя немаёмасныя правы аўтара. 3. Выкарыстанне нематэрыяльных актываў ў эканамічным абароце прадпрыемства. 4. Бухгалтарскі ўлік аб’ектаў нематэрыяльных актываў. 5. Рынкавая адзнака аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці. 6. Метады ацэнкі.
Агульныя палажэнні аб правах на аб’екты інтэлектуальнай уласнасці Аснову маёмасных правоў складаюць права выкарыстоўвання і права распараджэння выкарыстоўваннем аб’екта інтэлектуальнай уласнасці, якія складаюцца ў магчымасці выдачы праваўладальнікам дазволаў трэцім асобам выкарыстоўваць аб’ект, які яму належыць у форме адчужэння (саступкі), права выкарыстоўвання (гэта значыць поўнай перадачы яго іншай асобе з спыненнем адпаведнага права ранейшага праваўладальніка) альбо ў форме выдачы дазволу (ліцэнзіі) на такое выкарыстоўванне аб’екта (ранейшы праваўладальнік пры гэтым захоўвае сваё права хаця б часткова).
Ва ўмовах рынкавай эканомікі маёмасныя правы на аб’екты інтэлектуальнай уласнасці можна разглядаць як тавар асаблівага роду, які можна адчужаць ў таварна-грашовай форме, што адкрывае перад творцамі інтэлектуальных каштоўнасцяў цэлы "лабірынт магчымасцяў". Пры гэтым і праваўладальнікі, і добрасумленныя карыстальнікі iмкнуцца не да "ўмоўнай" свабоды, якая забяспечваецца недакладнасцю і адсутнасцю прававых фармулёвак, а да дакладнай прававой мадэлі ўзаемадзеяння адзін з адным і з органамі дзяржавы.
Магчымасць перадачы маёмасных аўтарскіх правоў не толькі адпавядае інтарэсам аўтараў і арганізацыйкарыстальнікаў, але і умацоўвае ўсю сістэму аўтарскіх правоў, павышае яе значэнне, што ўскосна паляпшае сацыяльнае становішча саміх аўтараў. Вызначальнае значэнне для характарыстыкі любой прававой з’явы мае асноўная мэта, якая можа і павінна быць дасягнута пры ажыццяўленні прававога рэгулявання. Для права інтэлектуальнай уласнасці такой мэтай, несумненна, з’яўляецца забеспячэнне нармальнага, устойлівага эканамічнага абароту, гаспадарчага выкарыстоўвання вынікаў інтэлектуальнай дзейнасці. Паняцце выключных правоў вырашэнню дадзенай задачы не адпавядае.
Асабістыя немаёмасныя правы аўтара • Права аўтарства – гэта юрыдычна забяспечаная магчымасць творцы лічыць сябе аўтарам твора і патрабаваць ад усіх іншых асоб, каб яны не пасягаў на гэта права. • Права на аўтарскае імя – гэта права аўтара выкарыстоўваць або дазваляць іншым асобам выкарыстоўваць твор пад сваім сапраўдным імем, пад умоўнай імем (псеўданімам) або без абазначэння імя (ананімна). Аўтар мае права патрабаваць, каб пры выкарыстанні твора яго імя не скажалася. • Права на абарону рэпутацыі аўтара – гэта права патрабаваць, каб яго твор выкарыстоўваўся без усялякіх скажэнняў і змен.
Не дапускаецца без згоды аўтара ўносіць якія-небудзь змены ў сам твор, яго назву і імя аўтара. Без згоды аўтара нельга пры выданні твора забяспечваць яго прадмоваю, пасляслоўем, ілюстрацыямі, каментарамі і да т. п. Права на абарону недатыкальнасці твора небязмежнае. Калі твор ужо быў апублікаваны, аўтар абавязаны публічна апавясціць аб яго адклiканнi, мае права выключыць за свой кошт з грамадзянскага абароту раней вырабленыя асобнікі.
Дапускаецца без згоды аўтара і без выплаты аўтарскага ўзнагароджання, але з абавязковым указаннем аўтара твора і крыніцы запазычання: ў навуковых, даследчых, навучальных i iншых мэтах; выкарыстанне урыўкаў з правамерна апублікаваных твораў у якасці ілюстрацый у выданнях, радыё- і тэлеперадачах, гука- і відэазапісах навучальнага характару; паведамленнях і артыкулах для ўсеагульнага ведама , якія апублікаваны ў газетах і часопісах па актуальных пытаннях пры ўмове, што такія паведамленні не забароненыя аўтарам, што прадугледжана арт. 19, 20, 21 Закона Рэспублікі Беларусь “Аб аўтарскім праве і сумежных правах”.
• Права аўтара на апублікаваныя творы – гэта забяспечаная заканадаўствам магчымасць выпускаць у абарачэнне асобнікі апублікаванага твора ў пэўнай колькасці асобнікаў. Асабістымі немаёмаснымі правамі аўтара на вынаходніцтва, карысную мадэль, прамысловы ўзор, тапалогію інтэгральнай мікрасхемы, селекцыйнае дасягненне з’яўляюцца права аўтарства і права на аўтарскае імя. Аўтар мае выключнае права на аўтарскае ўзнагароджанне за кожны від выкарыстоўвання твора: • узнаўленне, распаўсюджванне арыгінала або асобнікаў твора, пракат, імпартаванне, публічны паказ, публічнае выкананне, перадача ў эфіры, пераклад на іншую мову, перарабленне і перапрацоўка, іншае прадастаўленне твора для ўсеагульнага ведама.
Аўтару твора выяўленчага мастацтва, арыгіналу рукапіса пісьменнікаў і кампазітараў належыць права следавання (наступства). Яго сутнасць складаецца ў тым, што ў кожным выпадку публічнага перапродажу твора або арыгінала рукапісу праз аўкцыён, галерэю выяўленчага мастацтва, мастацкі салон і г. д. аўтар мае права на атрыманне ад прадаўца ўзнагароджання ў памеры 5 % перепродажнага кошта. Права следавання з’яўляецца неадчужальным і пераходзіць толькі да спадчыннікаў аўтара па законе або па завяшчанні на тэрмін дзеяння аўтарскага права.
Выкарыстанне нематэрыяльных актываў ў эканамічным абароце прадпрыемства Актывы юрыдычнай асобы – гэта «ўласнасць у рознай форме (нерухомасць, машыны і абсталяванне, крэдытныя патрабаванні, каштоўныя паперы і г. д. ), усё, што мае грашовую ацэнку ў адпаведнасці з нормамі бухгалтарскага ўліку (размова вядзецца пра рэчы). Аб’екты інтэлектуальнай уласнасці складаюць значную частку актываў прадпрыемстваў і арганізацый, таму неабходны механізм уліку гэтых нематэрыяльных аб’ектаў сумесна з матэрыяльнымі ў рамках бухгалтарскага ўліку адной і той жа арганізацыі.
Згодна з беларускім заканадаўствам, бухгалтарскаму ўліку ў якасці нематэрыяльных актываў падлягаюць аб’екты, якія валодаюць наступнымі прыкметамі: • • адрозненне яго ад іншых аналагічных аб’ектаў; не павінен мець матэрыяльна-рэчавыя (фізічную) форму; павінен выкарыстоўвацца ў дзейнасці ўстановы; павінен валодаць здольнасцю прыносіць установе цяпер або ў будучыні эканамічныя выгады; • тэрмін карыснага выкарыстоўвання аб’екта не павінен быць менш за 12 месяцаў; • кошт аб’екта павінен быць вымераны з дастатковай надзейнасцю (дакументальнае падцверджанне выдаткаў на яго стварэнне або выкарыстоўванне); • абавязковая наяўнасць дакументаў, якія пацвярджаюць праваўладальніка. Адсутнасць любой з названых прыкмет не дазваляе ўлічыць аб’ект у складзе нематэрыяльных актываў.
Да нематэрыяльных актываў для мэт бухгалтарскага ўліку ў Рэспубліцы Беларусь адносяцца наступныя маёмасныя правы: • на аб’екты прамысловай уласнасці (арт. 998 ГК); • на творы навукі, літаратуры і мастацтва, праграмы для ЭВМ і кампутарныя базы дадзеных (арт. 993 ГК); • на аб’екты сумежных правоў (арт. 994 ГК); • на выкарыстоўванне аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці, якія вынікаюць з ліцэнзійных і аўтарскіх дагавораў; • на карыстанне прыроднымі рэсурсамі, зямлёй; • іншыя маёмасныя правы (розныя ліцэнзіі).
На бухгалтарскі ўлік як аб’екты нематэрыяльных актываў могуць быць пастаўлены наступныя віды ноу-хау: вынікі навукова-даследчых, доследна-канструктарскіх і доследнатэхналагічных работ, калі: • магчыма прамысловае засваенне адпаведнага аб’екта прамысловай уласнасці, які складае прадмет дадзенай распрацоўкі; • аб’ект можа быць выкарыстаны распрацоўшчыкам шляхам асваення яго прамысловай вытворчасці; • аб’ект можа быць перададзены па ліцэнзійнаму або аўтарскаму дагавору; • пацверджаны і вызначаны выдаткі па стварэнню аб’екта прамысловай уласнасці і давядзення яго да прамыловага выкарыстоўвання; • вызначаны будучыя даходы ад рэалізацыі або выкарыстоўвання дадзенага аб’екта.
Да нематэрыяльных актываў не адносяцца і не з’яўляюцца аб’ектамі налічэння амартызацыі: • інтэлектуальныя і дзелавыя якасці персаналу ўстановы, яго кваліфікацыя і здольнасць да працы; • няскончаныя і (або) неаформленыя ва ўстаноўленым заканадаўствам парадку навукова-даследчыя, вопытнаканструктарскія і тэхналагічныя работы; • фінансавыя інструменты часовага рынку, якія даюць права на ажыццяўленне канкрэтнай здзелкі на пэўных умовах; • арганізацыйныя выдаткі (ажыццёўленыя ў працэсе прыватызацыі і акцыянавання арганізацыі, пры дзяржаўнай рэгістрацыі або перарэгістрацыі арганізацыі, і іншыя выдаткі, якія з’яўляюцца арганізацыйнымі ў адпаведнасці з заканадаўствам); • кошт дзелавой рэпутацыі арганізацыі (гудвілл).
У склад нематэрыяльных актываў арганізацыі таксама не ўключаюцца асобнікі твораў навукі, літаратуры, мастацтва, праграмы для ЭВМ, базы дадзеных, якія набываюцца і выкарыстоўваюцца для ўласнага ўжытку. Яны адлюстроўваюцца ў складзе бягучых расходаў (навукова-тэхнічная інфармацыя на любых носьбітах) або ў складзе расходаў будучых перыядаў (кампутарныя праграмы і базы дадзеных), а таксама ў складзе асноўных сродкаў, калі кампутарная праграма або база дадзеных уваходзяць у склад набытага аб’екта асноўных сродкаў альбо як бібліятэчныя фонды.
Галоўнай мэтай камерцыйнага выкарыстоўвання аб’ектаў нематэрыяльных актываў ў эканамічным абароце прадпрыемстваў з’яўляецца атрыманне прыбытку. У практычнай дзейнасці суб’ектаў гаспадарання выкарыстоўванне аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці ў складзе нематэрыяльных актываў праяўляецца ў наступных формах: • унясенне кошту аб’екта інтэлектуальнай уласнасці ў статутны капітал суб’екта гаспадарання, • заклад правоў на аб’ект інтэлектуальнай уласнасці, • перадача правоў па ліцэнзіі, • саступка правоў на аб’ект інтэлектуальнай уласнасці, • здача ў арэнду аб’екта інтэлектуальнай уласнасці, • выкарыстоўванне аб’екта ва ўласнай вытворчасці.
• • Фактарамі, якія вызначаюць камерцыйны кошт аб’екта інтэлектуальнай уласнасці, з’яўляюцца: кан’юнктура рынку інтэлектуальнай уласнасці ў момант продажу (перадачы) аб’екта; навукова-вытворчая стратэгія таго хто набывае аб’ект прадпрыемства; фінансавае становішча таго хто набывае і таго хто перадае; асабістая дамоўленасць абодвух бакоў.
Асноўнымі тэндэнцыямі, якія вызначаюць нарастаючае значэнне ідэнтыфікацыі і ўліку аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці, з’яўляюцца: • неабходнасць атрымання максімальнай фінансавай аддачы ад капіталаўкладанняў у стварэнне аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці на фоне стабільнай рэнтабельнасці матэрыяльных актываў і іх хуткага маральнага старэння; • глабалізацыя сусветных гаспадарчых, дзелавых, гандлёвых і навуковых сувязяў, якія спрыяюць паскарэнню распаўсюджвання навацый; • пастаянны рост навукаёмістасці вытворчасці, замяшчэнне і выцясненне матэрыяльных складнікаў вытворчасці (энергія, матэрыялы) нематэрыяльнымі (веды, інфармацыя, рэклама) у кошце прадукцыі;
• неабходнасць павышэння карпаратыўнай канкурэнтаздольнасці за кошт выкарыстання ў рэкламе і маркетынгу такіх аб’ектаў прамысловай уласнасці як таварныя знакі, гандлёвыя маркі, фірменныя абазначэння і г. д. ; • шырокае распаўсюджванне некоштавых метадаў канкурэнцыі шляхам выкарыстання найноўшых навуковатэхнічных распрацовак, якія падвышаюць якасць прадукцыі або фармуюць новыя спажывецкія прыхільнасці і свабодныя рынкавыя нішы; • распрацоўка новых інтэнсіўных карпаратыўных стратэгій выкарыстоўвання чалавечага капіталу як асновы росту і развіцця фірмаў наўзамен экстэнсіўных метадаў нарошчвання асноўных вытворчых фондаў і прыцягнення пазыковага фінансавага капіталу; • неабходнасць і непазбежнасць псіхалагічнай перабудовы апарату кіравання, прызнання факту прыярытэтнасці інтэлектуальнага капіталу перад усімі іншымі сродкамі развіцця фірмы.
Эканамічная сутнасць аперацый з нематэрыяльнымі актывамі мае два узаемазвязаных аспекту: • 1). Вяртанне сродкаў, затрачаных на стварэнне аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці. Спосабы вяртання сродкаў, выдаткаваных на стварэнне аб’екта інтэлектуальнай уласнасці: а)вяртанне сродкаў праз амартызацыю аб’екта інтэлектуальнай уласнасці ў складзе нематэрыяльных актываў аналагічна вяртанню кошту абсталявання, матэрыялаў, заработнай платы, электраэнергіі, гэта значыць праз цану канчатковай прадукцыі; б) продаж правоў на аб’ект інтэлектуальнай уласнасці ў рознай форме (саступка правоў, выключная або невыключная ліцэнзіі і да т. п. ). • 2). Замяшчэнне матэрыяльных актываў нематэрыяльнымі. Гэты працэс уяўляе сабой паступовае павелічэнне долі нематэрыяльных актываў у актывах прадпрыемстваў і арганізацый з прычыны выкарыстоўвання тэхнічных і арганізацыйных новаўвядзенняў, якія спрыяюць памяншэнню расходавання матэрыяльных рэсурсаў.
Бухгалтарскі ўлік аб’ектаў нематэрыяльных актываў • • Асноўнымі задачамі бухгалтарскага ўліку нематэрыяльных актываў з'яўляюцца пэўнае (достоверное) і поўнае: фарміраванне інфармацыі, якая адлюстроўвае рух (паступленне, выбыццё, атрыманне (перадача) правоў па ліцензійных або аўтарскіх дагаворах) аб’ектаў нематэрыяльных актываў ў арганізацыі; фарміраванне на рахунках бухгалтарскага ўліку першапачатковага кошту; адлюстраванне ў бухгалтарскім уліку амартызацыі нематэрыяльных актываў; вызначэнне вынікаў рэалізацыі і іншага выбыцця нематэрыяльных актываў.
Адзінкай бухгалтарскага ўліку нематэрыяльных актываў з'яўляецца інвентарны аб’ект, які вызначаецца як савакупнасць маёмасных правоў, якія ўзнікаюць з аднаго патэнта, пасведчання, ліцэнзіі, дагавора ці іншых дакументаў. Асноўнай прыкметай згодна якой адзін інвентарны аб’ект нематэрыяльных актываў адрозніваецца ад іншага, з’яўляецца выкананне кожным самастойнай функцыі ў гаспадарчай дзейнасці арганізацыі. Прадугледжаны парадак штогадовага правядзення інвентарызацыі аб’ектаў нематэрыяльных актываў.
• • • Выбыццё (зняцце з уліку) інвентарных аб’ектаў нематэрыяльных актываў ажыццяўляецца ў выпадку: рэалізацыі; бязвыплатнай перадачы; спісання па заканчэнні нарматыўнага тэрміну службы або тэрміну яго карыснага выкарыстоўвання; ўнясення ў якасці ўкладу ў статутны фонд іншай установы з поўнай перадачай (саступкай) маёмасных правоў; у іншых выпадках, прадугледжаных заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.
Найважнейшым уласцівасцю аб’екта інтэлектуальнай уласнасці, уключанага ў склад аб’ектаў нематэрыяльных актываў, з’яўляецца яго здольнасць прыносіць свайму праваўладальніку эканамічныя выгады. Як паказвае сусветная практыка, такой уласцівасцю валодаюць каля 10% усіх ствараемых аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці. Але гэта не азначае, што выдаткі на стварэнне аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці стратныя, так як выдаткі на навуку па розных ацэнках даюць прыбытак ад 5 да 30 і больш даляраў на адзін укладзены ў яе даляр.
У сусветнай практыцы прамыслова развітых краін назіраецца пастаянна нарастаючая ўдзельная вага нематэрыяльных актываў у агульнай суме актываў фірмаў і арганізацый. Так, напрыклад, паводле ацэнак Расійскага Фонду інтэлектуальнай уласнасці, на прадпрыемствах розных галін прамысловасці кошт правоў на аб’екты інтэлектуальнай уласнасці складае 8– 12% ад іх агульнай кошту. На металургічных заводах і камбінатах яна вагаецца ў межах 5– 15%, у НДІ і КБ аэракасмічнай прамысловасці кошт аб’ектаў прамысловай уласнасці дасягае 300% кошту іншых актываў.
Рынкавая адзнака аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці • У сусветнай практыцы ацэначная дзейнасць рэгулюецца абавязковымі для ацэншчыкаў стандартамі. • Стандарты ацэнкі распрацоўваюцца міжнароднымі арганізацыямі ацэншчыкаў, найбольш аўтарытэтнай з якіх з’яўляецца Міжнародны камітэт па стандартах ацэнкі – МКСА, утвораны ў 1981 г. , які распрацоўвае міжнародныя стандарты ацэнкі (МСА), публікуе дапаўненні і змены да іх. • У 1994 г. гэтым камітэтам былі распрацаваны і ўведзены ў дзеянне стандарты ацэнкі МСА-1 – МСА-4, якія пакладзены ў аснову пры распрацоўцы нацыянальных стандартаў па ацэнцы аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці ў Беларусі і Расіі. • У Рэспубліцы Беларусь абавязковым для ацэншчыкаў аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці з’яўляецца СТБ 114499, уведзены ў дзеянне 30. 04. 1999 г.
Далейшае развіццё метадалогія ацэнкі атрымала ў лістападзе 2000 г. , калі былі апублікаваныя новыя стандарты ацэнкі. Метадычны ліст пад № 8 да гэтых стандартаў прысвечаны ацэнцы нематэрыяльных актываў. • Яны дзеляцца на 3 катэгорыі: а) гудвілл бізнесу (неразмеркаваныя нематэрыяльныя актывы – дзелавая рэпутацыя, імджавая нацэнка, добрае імя, паспяховасць брэнда т г. д. ); б) гудвілл персаналу; в) ідэнтыфікуемыя нематэрыяльныя актывы. • Таксама да нематэрыяльнах актываў могуць адносіцца: навучаная і сабраная разам рабочая сіла; спрыяльныя працоўныя дагаворы, дагаворы арэнды, дамовы страхавання; спрыяльныя кантракты на пастаўкі; кантракты аб пазыцы, пагадненні аб адмове ад канкурэнцыі; кліенцкія адносіны; тэхнічныя бібліятэкі і іншыя нематэрыяльныя актывы.
• • Згодна СТБ 1144 -99 існуе 7 відаў кошту аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці: балансавы – першапачатковы кошт, які складаецца з сумы фактычных выдаткаў на набыццё (стварэнне) аб’екта і па яго давядзенні да стану, у якім ён прыдатны да выкарыстоўвання ў запланаваных мэтах; аднаўленчы – пераацэначны кошт аб’екта; інвестыцыйны – кошт аб'екта для канкрэтнага інвестара; ліквідацыйны – грашовая сума, якая рэальна можа быць атрымана ад продажу аб’екта ў кароткія тэрміны (неадэкватная яго рынкавай кошту); спажывецкі – для дадзенага карыстальніка пры пэўным, але не самым эфектыўным выкарыстоўванні аб’екта; рынкавы – разлічаны па выніках адэкватнага маркетынгу, за які аб’ект можа быць прададзены ў выніку камерцыйнай здзелкі, калі пакупнік і прадавец дзейнічаюць кампетэнтна і без прымусу; ва ўмовах абмежаванага рынку – кошт аб’екта, які ў сілу розных абставінаў прываблівае невялікі лік пакупнікоў і патрабуе працяглага вывучэння рынка.
Мэты ацэнкі аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці можна падзяліць на дзве асноўныя групы: а) звязаныя з фінансавай справаздачнасцю (балансавы, аднаўленчы і рэшткавы кошт); б) звязаныя з выкарыстаннем аб'ектаў (інвестыцыйны, спажывецкі або іншы). • СТБ 1144 -99 прадугледжвае, што ацэнка кошту аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці можа ажыццяўляцца з мэтай: унясення кошта ў статутны фонд суб’ектаў гаспадарання; пастаноўкі на бухгалтарскі ўлік у якасці нематэрыяльных актываў; пакупкі, продажу, саступкі правоў; куплі-продажу ліцэнзій; раздзяржаўлення і прыватызацыі; ліквідацыі прадпрыемства; закладу; страхавання; падзелу, атрымання ў спадчыну, дарэння або бязвыплатнай перадачы; вызначэння долі маёмасных правоў; вызначэння стартавага кошту для конкурсаў, аўкцыёнаў і таргоў; налічэння падатку, пошлін, збораў; вырашэння маёмасных спрэчак; пакрыцця шкоды; ацэнкі кошту прадпрыемства; экспертызы інвестыцыйных праектаў; іншых аперацый з аб’ектамі інтэлектуальнай уласнасці.
Метады ацэнкі Пры ацэнцы кошту аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці выкарыстоўваюцца тры асноўных падыходы – затратны, даходны і параўнальны. Падыход затратны (выдатковы) Метад Віды і паслядоўнасць работ пры выкарыстанні метадаў ацэнкі кошту АІУ вызначэння пачатковых выдаткаў Выяўленне адлюстраваных у бухгалтарскай справаздачнасці фактычных выдаткаў, звязаных са стварэннем і давядзеннем да гатоўнасці аб’екта інтэлектуальнай уласнасці; прывядзенне розначасовых вартасных ацэнак да разліковага году; вызначэнне велічыні маральнага зносу аб’екта; вызначэнне кошту аб’екта як розніцы паміж прыведзенай велічынёй выдаткаў і зносам. кошту замяшчэння Даследаванне рынку, выяўленне аб’ектаў аналагічнай карыснасці (спажывецкага кошту) і ўстанаўленне іх кошту; прывядзенне розначасовых вартасных ацэнак да разліковага году; вызначэнне кошту аб’екта. аднаўленчага кошту Выяўленне выдаткаў, якія могуць быць звязаныя з стварэннем і давядзеннем да гатоўнасці АІУ; ўсталяванне на дату ацэнкі коштаў на сыравіну, матэрыялы, энэрганосьбіты, камплектуючыя вырабы ; вызначэнне кошту аб’екта як агульнай велічыні прагназуемых выдаткаў
Падыход Метад Віды і паслядоўнасць работ пры выкарыстанні метадаў ацэнкі кошту АІУ даходны Заснаваны на дадатковым узроўні эканамічнага даходу; на зніжэнні ўзроўню эканамічных выдаткаў; падзела прыбытку Вывучэнне аб’екта з пункту гледжання максімальна магчымых шляхоў здабывання даходу; даследаванне рынку АІУ, якія ўводзяцца ў грамадзянскі абарот; прагназаванне патэнцыйных даходаў з улікам варыянтаў вызначэння даходу на аснове аналізу бягучых рынкавых умоў для параўнальных аб’ектаў; ператварэнне прагназуемага прыбытку ў капітал. Пры даходным капіталізаваным аналізе вызначаюць прагнознае значэнне прыбытку ў будучыні, пры гэтым розначасовыя вартасныя ацэнкі прыводзяць да разліковага году з дапамогай стаўкі дысконту; вызначэнне велічыні маральнага зносу АІУ. параўнальны Параўнальнага аналізу продажу; рынку інтэлектуальнай уласнасці Даследаванне рынку і збор інфармацыі аб учыненых здзелках з АІУ, аналагічнымі ацэньваемым; адбор інфармацыі і атрыманне пацверджання таго, што дасканалыя здзелкі адбыліся ў свабодных рынкавых умовах; вызначэнне пераліку паказчыкаў, па якіх вырабляецца супастаўленне аб’ектаў, і ступені ўплыву адметных асаблівасцяў аб’екта на яго вартасць; параўнанне аб’екта, якi ацэньваецца па асобных паказчыках з прададзенымі на рынку; ўсталяванне сярэдніх ставак для дадзенай галіны; прывядзенне розначасовых вартасных ацэнак да разліковага году; прагноз патэнцыйных даходаў, заснаваны на вызваленні ад рэнтнага плацяжу трэцяй
Парадак правядзення ацэнкі і афармленне яе вынікаў. У працэсе ацэнкі кошту аб’екта інтэлектуальнай уласнасці неабходна: • а) вызначыць мэты ацэнкі і абгрунтаваць выбар віда кошту (балансавы, аднаўленчы і г. д. ) у залежнасці ад абранай мэты; • б) пераканацца ў наяўнасці матэрыяльных носьбітаў з інфармацыяй аб АІУ (апісанне, дакументацыя, чарцяжы, схемы і г. д. ); • в) даведацца аб аб’ёме правоў прадпрыемства, тэрмін валодання правамі і іншыя ўмовы замацавання правоў; праверыць наяўнасць дакументаў, якія пацвярджаюць правамернасць валодання маёмаснымі правамі на АІУ (патэнты, сведчанні, ліцэнзійныя дагаворы, дагаворы саступкі правоў і да т. п. );
• г) сабраць і прааналізаваць звесткі пра АІУ, якi ацэньваецца, такія як: канкурэнтаздольнасць тэхнічных, эксплуатацыйных, экалагічных і іншых характарыстык прадукта, вырабленага з выкарыстоўваннем АІУ, у параўнанні з аналагічнымі прадуктамі канкурэнтаў; крыніцы атрымання даходаў ад выкарыстання АІУ (павелічэнне выручкі ад рэалізацыі прадукцыі і прыбытку прыманне шляхам эканоміі рэсурсаў і скарачэння страт); рынак аналагічных АІУ (ёмістасць рынку і аб’ёмы збыту канкурэнтаў, гарантаваны аб’ём збыту для аб’екта, якi ацэньваецца і да т. п. ); выдаткі на АІУ (на маркетынгавыя даследаванні, стварэнне аб’екта або набыццё правоў, прававую ахову, давядзенне да выкарыстання); сабекошт і (або) кошт прадукту, вырабленага з ужываннем АІУ, з улікам затрат, што ўключаюцца ў сабекошт прадукцыі; рызыкі, звязаныя з ажыццяўленнем праектаў (тэрміны асваення, дасягненне праектных характарыстык прадукту і да т. п. ) і з агульнымі рызыкамі бізнесу (інфляцыя, падаткі, нацыянальны рэжым, палітычная нестабільнасць і да т. п. ); чысты прыбытак ад выкарыстання АІУ; іншыя звесткі ў залежнасці ад спецыфікі АІУ і мэты яго ацэнкі. • д) выбраць падыход і метад ацэнкі.
Па выніках ацэнкі падрыхтоўваецца справаздача, якая павінна змяшчаць: • уводзіны; падставы для правядзення ацэнкі; пералік дакументаў; апісанне АІУ; вынікі ідэнтыфікацыі аб’екта i ўстанаўлення факта наяўнасці; вынікі праверкі наяўнасці і стану ахоўных дакументаў; • вынікі аналізу дакументаў, якія пацвярджаюць права прадпрыемства на выкарыстанне аб’екта; • вынікі ўстанаўлення тэхнічных, эксплуатацыйных, экалагічных, эканамічных і іншых паказчыкаў; • характарыстыку якая вызначае кошт; • абгрунтаванне выкарыстоўвання аб’екта, якi ацэньваецца ў запланаваных мэтах; выбар падыходаў і метадаў ацэнкі; • аналіз спецыфікі аб’екта, якi ацэньваецца, абгрунтаванне спецыяльных дапушчэнняў і водступаў у працэсе ацэнкі; • аналіз інфармацыі, неабходнай для ацэнкі кошту аб’екта; • разлік кошту АІУ рознымі метадамі; ўзгадненне разлікаў, атрыманых рознымі метадамі, і вызначэнне канчатковай кошту. Справаздача зацвярджаецца кіраўніком суб’екта гаспадарання, які праводзіў ацэнку.
Высновы • Аснову маёмасных правоў складаюць права выкарыстоўвання і права распараджэння выкарыстоўваннем аб’екта інтэлектуальнай уласнасці. • Аб’екты інтэлектуальнай уласнасці складаюць значную частку актываў прадпрыемстваў і арганізацый, таму неабходны механізм уліку гэтых нематэрыяльных аб’ектаў сумесна з матэрыяльнымі ў рамках бухгалтарскага ўліку адной і той жа арганізацыі. • Найважнейшым уласцівасцю аб’екта інтэлектуальнай уласнасці, уключанага ў склад аб’ектаў нематэрыяльных актываў, з’яўляецца яго здольнасць прыносіць свайму праваўладальніку эканамічныя выгады (атрыманне прыбытку). • Прадугледжаны парадак штогадовага правядзення інвентарызацыі аб’ектаў нематэрыяльных актываў.
Заданні для практычнага занятку 1. Асаблівасці ўвядзення аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці ў грамадзянскі абарот. 2. Паняцце «нематэрыяльныя актывы» . 3. Класіфікацыя нематэрыяльных актываў. 4. Вызначэнне кошту аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці. 5. Мэта вызначэння кошту аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці. 6. Метады вызначэння кошту аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці. 7. Выкарыстоўванне аб’ектаў інтэлектуальнай уласнасці ў складзе нематэрыяльных актываў установы або прадпрыемства. Введение объектов интеллектуальной собственности в гражданский оборот. Методический материал для проведения практических занятий для студентов всех специальностей / А. А. Дыжова. – Могилев: УО «МГУП» , 2012. – 32 с.
Скачать презентацию Асновы кіравання інтэлектуальнай уласнасцю Увядзенне аб ектаў інтэлектуальнай
Intel_ulasn_Lk__6.ppt