АРТЕРИЯЛЫҚ Г И П Е Р Т Е Н З И Я = 140/90 мм. с. б. б. ММ. РТ. СТ. ПЕРВИЧНАЯ Біріншілік эссенциалды (ЭССЕНЦИАЛЬНАЯ) ВТОРИЧНАЯ Екіншілік симптоматикалық (СИМПТОМАТИЧЕСКАЯ)
Артериялық қан қысымы дәрежелерінің классификациясы (алдын алу, диагностика, емі бойынша ұлттық нұсқаулар, 2002) Систолалық АД (мм с. б. б. ) Диастолалық АД (мм с. б. б. ) < 130 < 85 Жоғары қалыпты 130 -139 85 -89 Гипертензияның I дәрежесі (жеңіл) 140 -159 90 -99 Гипертензияның II дәрежесі (шамалы) 160 -179 100 -109 Гипертензияның III дәрежесі (ауыр) 180 110 Артериялық қысым қалыпты
Артериялық гипертензия дамуының қауіп факторлары Жас Тұқымқуа лаушылық Қоршаған орта семіздік Шылым шегу Ас тұзы Тамақтану Алкоголь майлар Гиподинамия Психоәлеуметтік факторлар басқарылатын басқарылмайтын
Артериялық гипертензия диагностикасы n n n АҚ дәрежесі және тұрақтылығын анықтау Жүрек-қантамыр жүйесі ауруларының қауіп факторларын анықтау Нысана ағзалардың зақымдануын диагностикалау Қосымша клиникалық жағдайларды анықтау Қауіп тобын анықтау Симптоматикалық АГ жоққа шығару не оның түрін анықтау
АҚ дәрежесі және тұрақтылығын анықтау n n n Алғаш қарағанда қан қысымы екі қолда және аяқта өлшенуі керек АҚ науқас 5 -10 мин демалғаннан кейін өлшенуі керек Арасы 30 сек үш рет қайталап өлшеу керек, себебі қайта өлшегенде АҚ төмен болады. Бір рет қана өлшенген АҚ 20 -30% жағдайда гипердиагностикаға, 30% жағдайда АГ анықталмауына әкеледі
Жүрек – қантамыр жүйесінің ауруларының қауіп факторларын анықтау Негізгі: n Ерлер > 55 лет; n Әйелдер > 65 лет; n Шылым шегу; n Холестерин > 6, 5 ммоль/л; n Жанұяда ерте жүрек-қантамыр аурулары болуы (әйелдерде < 65 лет, ерлерде < 55 лет); n Қант диабеті; n Ерлерде мықын айналымы >102 см, әйелдерде > 88 см (абдоминалды семіздік); n Семіздікпен (ДСИ (ИМТ)>30) немесе артық салмақпен науқастар (ДСИ (ИМТ) =25 -30).
Жүрек – қантамыр жүйесінің ауруларының қауіп факторларын анықтау Қосымша қауіп факторлары: n n n ЖТЛП холестериннің төмендеуі; ТТЛП холестериннің артуы; Микроальбуминурия диабет кезінде; Глюкозаға толеранттылық бұзылысы; Семіздік; Аз қозғалыстық өмір салты; Фибриноген артуы; Эстроген дефициті; Гемоцистеин артуы; СРБ артуы; Әлеуметтік-экономикалық қауіп тобы (психоәлеуметтік факторлар)
Нысана мүшелер зақымдануының диагностикасы Физикалық зерттеу: n Бас миы – аускультацияда ұйқы артериясында шу естілуі; қозғалыс не сенсорлық бұзылыстар; n Көз торлы қабығы – көз түбі тамырлары өзгерістері; n жүрек – жұрек ұшы соққысы күшеюі, ырғақ бұзылысы, СЖЖ (өкпеде сырылдар, перифериялық ісінулер, бауыр өлшемдері); n Перифериялық артериялар: пульстің әлсіреуі, жоғалуы не асимметриясы, қол-аяқ тоңуы, тері ишемиясы симптомдары
Нысана мүше Қажет зерттеулер ЖҮРЕК: СҚ гипертрофиясы және диастолалық дисфункциясы ЭКГ, ЭХОКГ Бас миының тамырлық зақымдалуы: Транзиторлық ишемиялық шабуылдар Инсульт Дисциркуляторлық энцефалопатиялар Невролог консультациясы Қажет болсаи – терең неврологиялық зерттеу (УЗДГ, КТ, МРТ, ЭЭГ, ангиография т. б. ) Бүйрек: «Гипертониялық почка» Бүйрек жетіспеушілігі Қан креатинині: тәуліктік альбуминурия >30 -300 мг/тәул ШФЖ (СКФ) <60 мл/мин/1, 73 м 2 УДЗ Көз түбі: Гипертониялық ангиоретинопатия Окулист консультациясы Салюс-Гун симптомы Ірі артериялар: Атеросклероз Тамырдың УДЗ Артерия қабырғасы қалыңдауы – (ТИМ >0, 9 мм) Атеросклероздық табақшалар магистралды тамырда
Қосымша клиникалық жағдайлардың әсер етуі n ЦЕРЕБРАЛДЫ-ВАСКУЛЯРЛЫҚ АУРУЛАР ü Ишемиялық инсульт ü Геморрагиялық инсульт ü Транзиторлық ишемиялық шабуыл n n n ЖҮРЕК АУРУЛАРЫ ü Миокард инфаркты ü Стенокардия ü Коронарлық реваскуляризация ü Тоқыраулық жүрек жетіспеушілігі n n n БҮЙРЕК АУРУЛАРЫ ü Диабеттік нефропатия ü БСА (ХПН) (ерлерде креатинин >133 мкмоль/л, әйелдерде>124 мкмоль/л) ü Протеинурия >300 мг/тәул ТАМЫРЛЫҚ АУРУЛАР ü Аортаның аневризмасы ü Перифериялық артериялардың симптомды зақымдануы ГИПЕРТОНИЯЛЫҚ РЕТИНОПАТИЯ ü Геморрагиялар және экссудаттар ü Көз нервісі емізікшесі існуі ҚАНТ ДИАБЕТІ МЕТАБОЛИЗМДІК СИНДРОМ
ҚАУІП ФАКТОРЫН АНЫҚТАУ Басқа қауіп факторы, нысана мүше не Ассоц. клиник алық жағдайлар Қалыпты жоғары 130 -139/8589 АГ 1 -ші АГ 2 -ші АГ 3 -ші дәреже 40 -159/90 -99 160 -179/100 - ≥ 180/110 109 Қауіп факторы жоқ Білінбес қауіп Төмен қосымша қауіп Орташа қосымша қауіп Жоғары қосымша қауіп 1 -2 Қауіп Факторы Төмен қосымша Орташа қауіп қосымша қауіп Орташа қосымша қауіп Өте жоғары қосымша қауіп 3 және одан көп Қауіп факторы не нысана мүше, Қант диабеті, Метоболизмдік синдромы Жоғары қосымша қауіп Өте жоғары қосымша қауіп Жоғары қосымша қауіп
Симптомды АГ жоққа шығару не оның түрін идентификациялау САГ негізгі топтары: n нефрогенді; n эндокринді; n гемодинамикалық; n ОНЖ зақымдалуына қатысты; n дәрілік АГ САГ күдіктендіретін анамнез ерекшеліктері: n АГ дебюті 20 жастан бұрын не 60 жастан асқанда басталуы; n Жіті пайда болған және АҚ тұрақты жоғарлауы; n Біріншілік қатерлі АГ; n Өте жоғары АҚ; n симпатоадреналдық криздердің болуы; n Анамнезінде бүйрек ауруы не гестациялық гипертензияға мәлімет болуы n Зәрде минималды өзгерістер не протеинурия Анамнездің негізгі моменттері: n Бүйрек ауруларына жанұялық анамнез (бүйрек поликистозы); n Бүйрек аурулары анамнезі, зәр қуысы инфекциялары, гематурия, анальгетиктерді көп қолдану (ренопаренхиматозды аурулар); n Дәрілер қолдану (контрацептивтер, ГКС, ҚҚСЕП, кокаин, эритропоэтин, циклоспорин); n Терлеу, мазасыздық, жүрек қағуы пароксизмі (феохромоцитома); n Бұлшықет, парестезия, тартылуы (альдостеронизм)
Симптомды АГ жоққа шығару не оның түрін идентификациялау Екіншілік АГ күдіктендіретін физикалды зерттеулер: n Иценко-Кушинг ауруының симптомы не Иценко-Кушинг синдромы (диспластикалық семіздік, стриялар, «қуыршақ тәрізді бет» т. б. ); n Тнрі нейрофиброматозы (феохромоцитомаға меңзейді); n Пальпацияда бүйрек ұлғаюы (бүйрек поликистозы, көлемдік түзілістер); n Іштің аускультациясы – аорта құрсақ бөлігінде шу естілуі, бүйрек артериялары (бүйрек артериялары стеноз – вазореналды АГ); n Жүрек аускультациясы – кеуде қуысында (аорта коарктациясы, аорта аурулары); n Сан артериясында әлсіреген не баяу пульс, АҚ төмендеуі (аорта коарктациясы, арнайы емес аортоартериит)
АҚ түрлері Диагностиканық негізгі әдістері Реноваскулярлық АГ Инфузиялық ренография Сцинциграфия бүйрек тамырлары Допплерлік зерттеу Аортография Гломерулонефрит Реберг сынамасы, тәуліктік протеинурия бүйрек биопсиясы Сүлелі пиелонефрит Инфузиялық урография зәрден себінді жасау Біріншілік гиперальдостеронизм (Конн синдромы) Гипотиазидпен және верошпиронмен сынама, альдостерон деңгейін және ренин белсенділігін анықтау, бүйрекүсті КТ, МРТ Кушинга синдромы не ауруы Қанда кортизол деңгейін зерттеу Кортикостероидтардың зәрмен бөлінуі бүйрекүсті және гипофиз визуализациясы (УДЗ, компьютерлік томография, МРТ) Феохромоцитома және басқа хромафинді ісіктер Қанда және зәрде катехоламиндердің және оның метоболиттерінің деңгейін зерттеу Ісіктер визуализациясы (КТ, УДЗ, сцинциграфия, МРТ) Аортада коарктациясы Магистралды тамырларды допплермен зерттеу, аортография Аорта қақпақшасы зақымдалуы ЭХОКГ
АҚ жоғарлауы кезіндегі жиі шағымдар n n n n Бастың желке тұсында ауырсыну ü таңертең ұйқыдан оянғанда ü эмоционалдық қиналған кезде ü кешке қарай күшеюі Бас айналуы Көз алды қарауытуы Ұйқысы бұзылуы Мазасыздану Көру нашарлауы Жүрек тұсында ауырсыну
Анамнез n n n АГ, қант диабеті, инсульт, ЖИА және бүйрек ауруларына жанұялық анамнез Өмір салтын бағалау «Ас тұзын және майларды қолдану, зиянды әдеттер, физикалық белсенділік» Дәрілік гипертонияны жоққа (контрацептивтер, ҚҚСЕП, глюкокортикостероидтар, эритропоэтин, амфетамин, циклоспорины)
Объективті n n n Жүрек тұйықтық шекарасының солға ығысуы, жүрек үшы соққысы күшеюі, аортада 2 тон акценті, АҚ жоғарлауы Симптомды гипертонияны жоққа шығару АГ III кезеңінде дамитын асқынуларды табу және жүрек, бас миы, бүйрек зақымдануын анықтау
Лабораторлықинструменталды мәліметтер Міндетті түрде зерттеу керек: n ҚЖА, ЗЖА; n Ашқарында қандағы глюкозаны анықтау; n холестерин, ТГ, креатинин, несеп қышқылы, калийді зертеу; n ЭКГ n Эхо. КГ n Кеуде қуысы рентгенографиясы; n Окулист консультациясы Қосымша зерттеу: n Бүйрек және бүйрекүсті безі УДЗ; n УДЗ брахиоцефалды және бүйрек артериялары; n СРБ; n бактериурия, протеинурияны анықтау; Терең зерттеу: n АГ асқынулары – ми қанайналымы, миокард және бүйректі зерттеу
Артериялық гипертонияны емдеу мақсаттары n n n АҚ деңгейін көздеген деңгейге дейін түсіру Өмір салтын жақсарту Нысана ағзаларда өзгерістерді азайту Соңғы мақсат асқыну даму қаупін азайту АҚ деңгейін көздеген деңгейге дейін түсіру біртіндеп және науқас жақсы көтере алатындай болуы қажет!
Гипертонияның медикаментозды емес емі деген не? n n n n Тамақтануды дұрыстау Ас тұзын тәулігіне 5 г артық қолданбау Алкогольді қолдануды шектеу Шылым шегуден бас тарту Физикалық белсенділікті арттыру Артық дене салмағынан құтылу Стреспен күресу АҚ бақылау, өз өзін бақылау күнделігін жүргізу
Тамақтану пирамидасы МАЙЛАР СҮТ ТАҒАМДАРЫ ТӘТТІНІ ШЕКТЕУ ЕТ, ҚҰС ЕТІ, ЖҰМЫРТҚА, ЖАҢҒАҚ КӨКӨНІСТЕР, ЖЕМІСТЕР ДАҚЫЛДАР, НАН, КАРТОП
Медикаментозды ем принциптері Гипертонияда АҚ деңгейін төмендететін қазіргі кезде қолданылатын препараттар Көбінесе 24 сағ дейін ұзақ әсер ететін препараттар таңдалады Ем бір препараттан басталады, әсері болмаса аз дозада бірнеше препарат тағайындалады Препараттардың негізгі топтары: бета - адреноблокаторлар диуретиктер Кальций каналдары антагонистері ААФ ингибиторлары АТ II рецепторлары блокаторлары Орталық әсер ететін препараттар
ЕСТЕ САҚТАУ ҚАЖЕТ!!! Гипертония емі үнемі жүргізіледі Дәріні жеке таңдау, дозасын көбейту не басқа дәріге ауыстыру 4 апта бойы сатылы түрде жүргізіледі Дұрыс бақылау жасағанда 1 жыл ішінде дәрі дозасын және санын азайту мүмкін болады Медикаментозды емес еммен қауіп факторларын азйту арқылы ем мақсатына жылдам қол жеткізуге болады
