АРА АНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА Қ Ғ УНИВЕРСИТЕТІ. АКУШЕРЛІК

АРА АНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА Қ Ғ УНИВЕРСИТЕТІ. АКУШЕРЛІК ЖӘНЕ ГИНЕКОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ ЕТЕККІР ЦИКЛЫНЫҢ НЕЙРОЭНДОКРИНДІ РЕТТЕЛУІ Қарағанды 2014 ж

ЖОСПАРЫ: Етеккір циклының нейроэндокринді реттелуі — Бас ми қыртысы — Гипоталамус — Гипофиз — Аналық бездер Әйелдер ағзасына эстрогендердің тигізетін әсері Әйелдер ағзасына гестагендердің тигізетін әсері Әйелдер ағзасына андрогендердің тигізетін әсері — Шеткері мүшелер

Дені сау әйелде кезеңді (циклды) көрініс ретінде көп және ұ з а қ емес жыныс жолдарынан қан кету болады, ол етеккір деп аталады. Етеккірдің кезең д і түрде келуі жыныс жүйесіндегі және бүкіл организмдегі күрделі көптеген циклды өзгерістермен байланысты. Сондықтан әйел организмінде өтетін циклды процестер кешені етеккір циклы деп аталады.

Етеккір циклы және оның реттелуі Әрбір қалыпты етеккір циклы әйел организмінің жүктілікке дайындығы болып табылады. Ұ рық т ану және жүктілік әдетте етеккір цикл ын ың ортасында овуляция (жетілген фолликулдың жарылуы) және ұ рықтануға дайын аналық клетка шыққаннан кейін болады. Егер б ұ л кезе ң де ұрық т ану болмаса, ұ рықтанбаған аналық клетка өледі, ал дайындалған жатырдың шырышты қабығы сылынып түседі де, етеккірлік қа н кету басталады. Сонымен, етеккірдің келуі әйел дайындалуға бағытталған күрделі циклдық өзгерістердің аяқталғанын көрсетеді.

Етеккір циклы — б ұ л басталған етеккірді ң бірінші күнімен келесі етеккірдің бірінші күніне дейінгі уақыт арасын айтамыз. Әйелдерде етеккір циклының басталуы мен аяқ т алуын осылай анықтау әйел организмінде өтетін циклдық өзгерістердің ең айқын сыртқы көрінісі етеккірлік к а н кетудің болуымен байланысты болады.

Алғашқы етеккір (менархе) • 11 -13 жаста келеді • Бірден немесе 1 жыл ішінде калыптасады • Орташа ұ зақтығы 21 -35 күн • 60 пайыздан көп әйелдерде орташа 28 күн • Етеккірлік қан кету себебі жатырдың шырышты қабығының түсіп, қан тамырларының жарылуымен байланысты. Б ұ л кезде шырышты қа бығының функционалдық қабаты бөлініп түседі. Қа лыпты етеккір циклында қ ан кету ұ зақтығы орташа 3 -6 күнге тең және к ө птеген факторларға алдымен эндометрий регенерациясының жылдамдығына байланысты болып келеді. Кететін қан көп емес және орташа (етеккірдің барлық күндері) 50 мл қ ұ райды, етеккірлер ретті, ауырмай келеді.

Әйел өмірінің репродуктивті кезеңі 23 -28 жылға үзіліссіз жалғасады. Етеккірдің физиологиялы қ аменорея түрінде тоқ т ауы жүк т ілік кезінде және көбіне босанудан соң лактация емізу кезеңің д е байқ а лады. Кл имактериялық кезе ң де ә й елде етеккір қызметі біртіндеп баяулайды және әйел организмінің картаю кезеңінде толық тоқтайды.

ЕТ Е ККІР ҚЫЗМЕТІ КҮРДЕЛІ НЕЙРОГУМОРАЛДЫ ЖОЛМЕН РЕТТЕЛЕДІ Әйел организміндегі циклды ө згерістер міндетті түрде бес маңызды реттеу звеносының қа тысуымен реттеледі: — бас ми қ ы ртысы; — гипоталамус маңында орналасқ а н қыртыс асты орталық т ары; — ми қосалқысы — гипофиз; — жыныс бездері – аналық бездері; — шеткі мүшелері (жатыр түтіктері, жатыр, қынап, сүт бездері, тері, сүйектер және май қабаттары).

Б ұ л мүшелер нысана — мүшелер болып табылады, себебі олар ерекше гормоналдық рецепторлары болуынан аналық бездері мен етеккір циклы кезінде өңдірілетін жыныс гормондарының әсеріне сезімтал болып, ай қын жауап береді. Гормондар цитозолдық рецепторлармен әрекетте сіп рибонуклеопротеидтердің синтезін күшейтеді, клеткалардың көбеюіне немесе өсуінің тежелуіне жағдай жасайды.

БАС МИ ҚЫРТЫСЫ Бас ми қыртысы етеккір кызметінің дамуымен байланысты процестерге реттеуші және коррекциялаушы әсер етеді. Бас ми қыртысы арқылы етеккір циклын реттеуге қатысатын жүйке жүйесінің төменгі бөлімдеріне сыртқы ортаның әсері жүзеге асады. Клиникалық бақылаулар мен жануарларға тәжірибелік зерттеулердің нәтижесі әртүрлі психогенді факторлар әйел жыныс жүйесі мүшелері қызметіне айқын өзгерістер енгізуі және етеккір циклының әртүрлі бұзылыстарының себебі болуы мүмкін екендігін көрсетеді. Жыныс жүйесі мүшелерінің қызметін реттейтін орталықтардың бас миы қыртысында орналасқан жері әлі анықталмаған.

Г ИПО ТАЛАМУС Гипоталамус аралық мидың бөлігі болып табылады және бірқатар жүйке өткізгіштері көмегімен бас миының әртүрлі бөлімдерімен жалғасқан, осының нәтижесінде оның белсенділігі орталық реттеу арқылы жүзеге асырылады, сонымен қатар, гипоталамуста барлық шеткі гормондарға, оның ішінде аналық бездің гормондарына арналған рецепторлар болады. Сондық т ан, гип оталамус ба й ланыс б ө лімі болып табылады.

Г ИПО ТАЛАМУС ( ЖАЛҒАСЫ ) Он да бір жағынан ОЖЖ ар қ ылы сыртқы ортадан организмге түсетін им п ульстар, екінші жағынан ішкі секрециясының шеткі бездерінің гормо нд арымен ба й ланыс арасы нд ағы күрделі әсерлесу жүзеге асады. Г и поталамус ми қ осал қ ысы -гипофиздің кызметін ба қы ла й ды, о н ың алдыңғы бөлігінде аналы қ без қызметіне әсер ететін гонадотро п ты гормондар және шеткі эндокринді бездердің белсенділігін рет т ейтін басқа да тропты гормондар б ө лінеді.

Г И ПОТАЛАМУС — ГИПОФИЗ ЖҮ Й ЕСІ Г и поталамус — гипофиз жү й есі ты ғ ыз және күрделі анатомиялық және функционалдық байланыстармен біріккен. Ол т ұ тас ф у нкц и о н а л дық кешен болып табылады ж ә не етеккір қ ызме т ін ре тт еуде маңызды роль атқ а рады. Гипофиздің тропты гормондарының бөлінуін күшейтетін нейрогормондар рилизинг—факторлар либериндер деп аталады. Сонымен қатар тропты нейрогормондардың шығуын тежейтін нейрогормондар болады, олар статиндер деп аталады.

ГИПОТАЛАМУС АЛТЫ РИЛИЗИНГ — ФАКТОРЛАРДЫ БӨЛІП ШЫҒАРАДЫ, ОЛАР ГИПОФИЗДІҢ АЛДЫҢҒЫ БӨЛІГІНДЕ СӘЙКЕС ТРОПТЫ ГОРМОНДАРДЫҢ БОСАП ШЫҒУЫНА ӘКЕЛЕДІ: • соматотропты рилизинг-фактор немесе соматолиберин; • адренокортикотропты рилизинг-фактор немесе кортиколиберин; • тиреотропты рилизинг-фактор немесе тиреолиберин; • фолликул босатушы рилизинг-фактор немесе фоллиберин; • лютеин босатушы рилизинг- фактор немесе люлиберин; • пролактин босатушы рилизинг-фактор немесе пролактолиберин. Атал ғ андардың соңғы үшеуі етеккір қызметіне тікелей к а тысты.

АДЕНОГИПОФИЗДЕ ТРОПТЫ ГОРМОНДАРДЫҢ ШЫҒУЫН ТЕЖЕЙТІН ФАКТОРЛАР, ЯҒНИ СТАТИНДЕРДІҢ К А ЗІРГІ КЕЗДЕ ЕКЕУІ АНЫҚ Т АЛҒАН: Соматотропин тежеуші фактор (СТФ) немесе соматостатин; Пролактин тежеуші фактор (ПТФ) немесе пролактостатин; Гипоталамустық нейрогормоңдар (либериндер және статиндер) гипофизге аяқшасы және портальды тамырлар арқылы түседі.

ГИПОФИЗ Гипофиз екі бөліктен тұрады: алдынғы аденогипофиз және арт қы нейрогипофиз. Алды ң ғы бөлігінде баз о фильді және хромофобты торшалар болады, қазіргі кезде соматотроп т ы гормонды (СТГ) ацидо ф ильді торшалар өндіреді деп саналады. Базофильді торшалар тиреотропты гормонды (ТТГ) , фолликул босатушы гормонды (ФСГ) және лютеин босатушы гонадотропиндерді шығарады. Осы торшалармен ад р енокортикотропты гормон өндірілуі мүмкін деп саналады.

ГИПОФИЗ ( ЖАЛҒАСЫ ) ФСГ және ЛГ жоғары молекулалық гликопротеидтер болып табылады. ФСГ аналык бездің біреуінде фолликул дамуы мен жетілуін қамтамасыз ете ді. ФСГ мен ЛГ қ ұ рама әсерінен жетілген фолликул жарылады немесе овуляция болады. Овуляциядан кейін ЛГ-ның әсері басым болуынан фолликул элементтерінен сары дене түзіледі. Пролактин сары дененің п рогестерон гормонын өндіруіне көмектеседі. Гипофиздің алдыңғы бөлімінде гонадотропты гормондардың өндірілуі екі түрлі жолмен жүзеге асырылады: үздіксіз салыстырмалы төмен деңге й де және етеккір циклының фазаларына сәйкес циклді.

ГИПОФИЗ ( ЖАЛҒАСЫ ) Гипофиздің артқы бөлігі н де вазопрессин және окситоцин гормондары кезеңді түрде жиналып отырады. Б ұ л екі гормон гипоталамуста өндіріліп нейрогипофизге тасымалданады. Су-тұз алмасу механизмі аталған гормондардың әсерімен байланысты. Олар бірыңғай салалы б ұ лшықеттің, әсіресе жатырдың жиырылу қызметінің индукциясына қатысады және етеккір циклын реттеуге тікелей к а тыспайды.

АНАЛЫ Қ БЕЗДЕР Аналы қ бездер — әйел жыныс бездері ж ұ п мүшелер болып табылады және негізінен екі маңызды қызмет ат қа рады: оларда кезе ң ді түрде фолликулдар жетіледі және овуляция нәтижесінде жетілген әйел жыныс торшасы бөлініп шығады; аналық бездерінде стероидты әйел жын ыс гормондарын ың екі т ү рі — эстрогендер және прогестерон өндіріледі. Сонымен бірге аналық жыныс бездері стероидты еркек жыныс гормондары — андрогендерді аз мөлшерде өндіреді.

АНАЛЫ Қ БЕЗДЕР ( ЖАЛҒАСЫ ) Аналық бездер қа лың дәнекер тканді қа бы қп ен жабылған оның астында к ы ртысты қа бат орналасады, онда к ө п м өл шерде фолликулдардан т ұ ратын т ерминалді паренхима болады. Қыртысты қ абаттың астында қа нтамырлар мен жүйке элементтерінен т ұ ратын милы қ а бат орналасады, жүктіліктің 20 аптасында әйел жынысты ұ рық т ы герминативті торшалар — овогонийдің ерекшеленуі және олар жыныс клеткалары — овоциттерден т ұ ратын примордиалды фолликулдарға айналуы аяқ т алады.

АНАЛЫ Қ БЕЗДЕР ( ЖАЛҒАСЫ ) Бастапқ ыд а аналық бездерде примордиа лд ы фоллику л дар көп мөлшерде болады, олардың к ө п бөлігі ұ рық әрі карай дамығанда атрезияға ұш ырайды. Қ ы з бала туылған кезде екі аналық бездерде 500 млн-ға жуық примордиа л ды фолликулдар болад ы. Біріншілік фолликулдар атрезиясы жал ғ асады және жасөспірім кезең басталғанда олардың саны екі есе азаяды. Жынысты қ жетілу басталысымен гонадотропты гормондар әсерінен аденогипофизде овоциттер айналасында түйіршікті торшалар өседі және екіншілік фолликул түзіледі. Екіншілік фолликулдың әрі қа рай дамуы үшіншілік немесе везикулярлық фолликулдың түзілуіне әкеледі, онда с ұ йы қ ты ққа толы қуыс және организмдегі ең ірі торша — диаметрі 0, 1 мм жетілген овоцит болады.

АНАЛЫ Қ БЕЗДЕР ( ЖАЛҒАСЫ ) Фолликулдың ішкі беті бірнеше қа тар гранулезді торша л армен төселген, олар гипофиздің гонадотропиндері әсерінен стероидты гормондарды өндіреді. Әрбір фоллику л дың айналасында 2 дәнекер тінді ішкі және сыртқы қабықтары болады. Гранулезді клеткалар мен фолликулдың ішкі к а бығы аналық бездің стероидты гормондарыны ң биосинтез жүретін орны бол ып табылады.

АНАЛЫ Қ БЕЗДЕР ( ЖАЛҒАСЫ ) Етеккір циклының ұ за қ ты ғ ына сәйкес кезе ң ді түрде кезекті фолликул жетіліп отырады. Әйелдің барлық өмірінің репродуктивті кезеңінде 400 -дей фолликул жетіледі. Жетілген фолликул диаметрі 20 мм тең. Фолликулішілік кысым жоғарылайды және ФСГ мен ЛГ гормондарының құ рама әсерінен, сонымен қа тар, окситоцин мен протеолитикалық фермент т ер әсерінен он ың к а бырғасы бос жиегі т ұ сында жарылып — овуляция басталады. Овуляцияның басталуы ЛГ-нің ең жоғарғы деңге йі мен сипатталады.

АНАЛЫ Қ БЕЗДЕР ( ЖАЛҒАСЫ ) Овуляцияның алдында бірінші мейоз, яғни ж ұ мыртқ а торшаның редукциялық бөлінуі ө теді. Овуляциядан кейін жүмыртқа торша іші қ уысынан жатыр түтігіне түседі, оның ампулярлы бөлігінде екінші редукциялық бөліну басталады. Овуляциядан кейін ЛГ-ның әсерінен фолликулдық гранулездік торшалары мен дәнекер тінді к а бық т ары өсіп, оларда липидтер жиналып сары дене түзіледі.

АНАЛЫ Қ БЕЗДЕР ( ЖАЛҒАСЫ ) Сары дененің даму процесі 4 фазада өтеді: • пролиферация • васкуляризация • жетілу • кері даму Сары дененің кері даму кезінде келесі етеккір басталады. Жүктілік басталған жағдайда сары дененің дамуы жалғасады.

АНАЛЫ Қ БЕЗДЕР ( ЖАЛҒАСЫ ) Гранулезді торша л арда, ішкі текада және басқ а торшалық үзілістерде, фолликул қабығында ФСГ мен ЛГ әсерінен стероидты жыныс гормондары бөлінеді: эстрогендер, гестагендер және андрогендер, олардың метаболизмі бауырда өтеді. Эстрогендер үш классикалық фракцияда берілген: — эстрадиол — эстрон — эстриол Гестагендер: — Прогестерон — 17 а-гидроксипрогестероннан т ұ рады. Андрогендер: — дегидроандростерон — андростендион — тестостеронмен берілген.

ӘЙЕЛ АҒЗАСЫНА ЭСТРОГЕНДЕРДІҢ ТИГІЗЕТІН ӘСЕРІ Эстрогендер әсерінен қыз ба л аларда екіншілік жыныс белгілері: • әйелдерге тән тері асты май к а батының таралуы, • жамбас пішіні, • с ү т бездерінің үлғаюы, • түктердің қ а саға мен қолтық астында өсуі дамиды. Сонымен катар, эстрогендер жыныс мүшелерінің ө сіп дамуына әсіресе жатырдың өсуіне жағдай жаса й ды: • кіші жыныс еріндері, к ы нап ұ зарады және созылғыштығы артады, • цервикалды өзектің бездерінің секрециясы ө згереді, • эндометрий мен қ ы на п э п ителиінің пролиферациясы болады. Эстрогендер алмасу процестері мен жылу реттеуге көп ә сер етеді. Эстрогендер әсерінен алмасу процестері катаболизмнің ө туімен және дене температурасының соның ішінде базальды температураның төмендеуімен ө теді.

ӘЙЕЛ АҒЗАСЫНА ГЕСТАГЕНДЕРДІҢ ТИГІЗЕТІН ӘСЕРІ Гестагендер жүктіліктің қалыпты д амуына жағда й жаса й ды. Гестагендер негізінен аналы қ бездің сары денесімен өндіріледі ж ә не ұ рықтанғ а н аналы қ торша имплантациясына да й ынды қ ретінде жатырда болатын эндометрийдің циклді ө згерістерінде үлкен роль атқарады. Гестаг ен дердің әсерінен миометрий ұ лғаюы және созылуымен бірге қ озуы мен жиырылу кабілеті тежеледі. Гестагендер эстрогендермен бірге жүктілік кезінде босанудан ке й ін сүт бездерін лакта ц иялық кызме т іне да й ындауда үлкен роль ат қ арады. Эстрогендердің әсерінен сүт жолдары пролиферацияланады, ал гестагендер негізінен сүт бездерінің альвеолалы қ а п паратына ә сер етеді.

ӘЙЕЛ АҒЗАСЫНА АНДРОГЕНДЕРДІҢ ТИГІЗЕТІН ӘСЕРІ Анд р огендер немесе еркек жыныс гормондары, к ө п мөлшерде ә й елде еркектену немесе маскулинизация белгілерін тудырады. Аңдрогендер аз мөлшерде аналық бездерден т и і сті торшалардан ө ндіріледі, түктердің қолтық астыңда қаса ғ ада ө суіне жә н е клитор мен үлкен жыныс еріндерінің дамуына жағдай жаса й ды. Андроген д ер гестаген д ер сия қ ты анаболиктік әсер к ө рсетеді.

Аналық без циклы Жоғарыда а й тылған гипоталамуста, гипоф и здің алдыңғы бөлігінде аналық без д е өтетін циклды өзгерістер казіргі кезде аналық без циклы деп аталады. Б ұ л цикл бо й ы гипофиздің алдыңғы б ө лігінің гормондары мен шеткі жыныс гормондарының арасынд а к үрделі өзара байланыс жүреді. Гонадотропты ж ә не аналы қ без гормондары секрециясындағы к ө птеген өзгерістер фолликулдың жетілген, овуляция бастал ғ ан және сары дене түзілген уақытта ө теді.

БАЗАЛЬДІ ТЕМПЕРАТУРАНЫҢ ӨЗГЕРУІ Овуляция басталған уақытта гонадотропты гормондар (ФСГ және ЛГ) көп онді рі леді. Фолликулдың жетілуі, овуляция және сары дене түзілуімен, эстроген өндірілуі байланысты. Гестагендердін ө ндірілуіне сары дене түзілуі мен өсуі тікелей катынасты. Аталған аналық бездің стероидты гормондарының әсерінен базалды температура ө згереді. Қа лыпты етеккір циклында ол екі фазалы болады. Бірінші фазада- фолликулинді фаза (овуляцияға дейін) базалды температура 37°С-тан бірнеше ондаған бірлік төмен. Циклдың екінші фазасында- лютеинді фаза (овуляциядан кейін) базалды температура 37°С-тан бірнеше ондаған градустық бөлімдеріне көтеріледі. Кезекті етеккірдің алдында және етеккір кезінде базальды температура қайтадан 37°С т ө мендейді.

ЖАТЫРДЫҢ АНАТОМО-ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Жатыр бір ы ң ғ ай са л алы қуыс мүше, үш б ө ліктен түрады: денесі, мойындық және мойны. Қа лыпты жағдайда жатыр кіші жамбас қ уысында орналасады, денесі жамбас ө с і мен салыстырғанда алға ығыс қа н: денесі мен жатыр мойны арасында қ алыпты иілім, т ұ йы қ б ұ рыш жасап, ал ғ а ашыл ғ ан. Жатыр қа быр ғ асы үш қа баттан т ұ рады — сырт қ ы серозды, ортаңғы б ұ лшық ет және ішкі шырышты.

ЖАТЫРДЫҢ АНАТОМО-ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ( ЖАЛҒАСЫ ) Үш жатыр ернеуін ажыратады: сырт қ ысы қынап қ уысына караған және екі ішкі анатомиялык және гистологиялык. Жатыр қ уысы және оның денесі т ө менде гистологиялық ішкі ер н еумен шектелген. Одан 7 -10 мм төмен, анатомиялык ішкі ернеуі орналасады. Екі аталған түзілістерді ң ортасында орна л аск а н жатыр аймағы мойындық н емесе жатырдың истмика л ық б ө лігі деп аталады.

Жатырлық цикл Аналық без жыныс гормондарының ә серінен эндометрийдің құ рылысы мен кызметінің ө згерістері жатырлық цикл деп аталады. Жатырлык ци кл і кезінде эндометрийде циклды ө згерістердің төрт фазасы алмасып отырады: 1) десквамация (етеккір); 2) регенерация; 3) пролиферация; 4) секреция.

Етеккір циклі Бірінші негізгі эндометрийдің пролиферация фазасы алдыңғы етеккір кезінде түскен кілегей кабықтың регенерациясы аяқталғаннан кейін басталады. Регенерацияға кілегей к а бық т ың бездерінің түбінен және базальды бөлімінің стромасынан құ ралатын эндометрийдің функциональды (беткей) кабаты к а тысады. Бұл фазаның басталуы жетілген фолликул өндіретін эстрогендердің жатырдың кілегей кабығына үдемелі әсер етуімен байланысты. Эндометрийдің максималды айқын пролиферациясы фолликулдың толық жетілген кезеңімен овуляцияға сәйкес келеді. Жатырдың кілегей қабығының қа лыңдығы б ұ л уақытта 3 -4 миллиметрге жетеді. Осымен проли ф ерация фазасы ая қ талады.

Етеккір циклі ( ЖАЛҒАСЫ ) Эндометрийдің бездерінің екінші негізгі секреция фазасы аналық бездің сары денесінен көп мөлшерде бөлінетін гестогендердің әсерінен ө теді. Эндометрий бездері иректеле түседі және секретке толады. Бездер эпителийінде гликогеннің жинақталуы анық т алады. Жатырдың кілегей қабығының стромасы ісінеді, о ғ ан иректелген спиральды артериялар еніп жатады.

Етеккір циклі ( ЖАЛҒАСЫ ) Секреция фазасының аяғында эндометрий бездерінің кеңістігі ара тәрізді пішінді келеді және олардағы секрет одан сайын к ө бейеді безді эпителий торшаларында гликоген м ө лшері к ө бейеді. Сонымен катар, эндометрий стромасында осы кезде псевдодецидуальды торшалар пайда болады. Сондықтан жатырдың кілегей қабығы осы кезде ұ рықтанған ж ұ мыртқа торшаны к а былдап алуға дайын болады.

Етеккір циклі ( ЖАЛҒАСЫ ) Егер овуляциядан кейін жұмыртқа торшасы ұ рықтанбаса және жүктілік басталмаса, сары дене кері дамып, қа нд а эстрогендер мен прогестерон азаяды. Осының нәтижесінде эндометрийде некроз ош а қ та ры мен қа н құ йылулар пайда болады. Содан со ң жатырдың кілегей қа бығының функцион а лдық қ а баты түсіп, келесі етеккір басталады, ол етеккір циклының үшінші фазасы десквамация фазасы болып табылады, орташа 3 -4 күнге созылады. Етеккірлік қа н кету тоқт а ған уа қ ытта циклдың төрт інші — регенерация фазасы басталады, 2 -3 к ү нге созылады.

Етеккір циклі ( ЖАЛҒАСЫ ) Овуляцияның алдында жатыр мойынының с ы ртқы ернеуінің айқын ашылуы көрінеді. Сонымен к а тар овуляциямен байланысты цервикалды ө зектің кілегей к а бы ғ ының бездері өңдіретін кілегейдің физикалық және химиялық қа сиеттері өзгереді. Пролиферация үлға й ған сайын цервикальды ө зекте кі легей көбейеді, оның свет өткізгіштігі жоғар ыл айды және созылғыш болады. Жатыр ернеуі б ұ л жағдайда к а рашықк а ұ қсайды. » Қа рашық» симптомы аналық бездің эстрогендерді к ө п м ө лшерде шығаруымен сипатталады.

Етеккір циклі ( ЖАЛҒАСЫ ) Бірінші фазаның кеш және екінші фазаның ерте кезеңдеріңде, әсіресе овуляция басталғанда натрий хлориді кристалдары папоротник жапырағы түрінде орналас а ды. Осыған сәйкес — «папоротник жа п ыра ғ ы» симптомы пайда болды.

Қынап Аналық бездің жыныс гормоңдарының әсері ететін нысана-мүшелерге қ ынап жатады, әсіресе көп қаба тты эпителиймен жабылған оның кілегей қ абаты. Оның эпителиінің негізгі базалді мембранаға жанасатын базалді торшалард ы бірініші қа баты құ райды. Бас қ а қабатт ары базалді торшалар қабатының үстінде және кілегей қабы қ тың беткейінің бағ ыт талуымен парабазалді, аралық және беткей торшалар қ абаттар ын а бөлінеді. Қы нап ж ұ ғындыларында аталған үш қа баттардан сыдырылып түскен торшаларының аны қ тауына гормональдық немесе эксфолиативті кольпоцитология әдіс негізделген. Б ұ л әдіс әйел организмінің эстроген гестагенмен қа нығуын сапалы анықтауға көмектеседі.

Қынаптық бөліністер Сау әйелдерде репродуктивті жаста жыныс мүшелерінің қа быну өзгерістері болм ағандада қы нап б ө ліністері «сүт» түстес келеді. Етеккір циклының фазаларына байланысты қынап ж ұ ғындыларында беткей немесе аралық қабат торшалары анықталады. Ж ұғ ындыда беткей ядросының пикнозы бар полиюнальды торшалардың анық т алуы организмде эстроген гормондарының көбеюін көрсетеді, ол қа лыпты етеккір циклының овуляция алдындағы кезе ң де байкалады. Овуляциядан кейін сары дене гормоны әсерінен ж ұ ғындыда беткей торшалар азайып, аралық қа баттың ұ зын ірі ядролары бар торшалары көбейеді.

Ж ұғ ындыда әдетсіз көп мөлшерде беткей торшалардың болуы патологиялы жағдай және әйел организмінің эстроген гормондарына шектен тыс қа нығуын к ө рсетеді, ол жыныс гормондары дисбалансымен өтетін әртүрлі гинекологиялы қ ауруларда бай қа лады. Ал, керісінше, жүғынд ыд а беткей және аралы қ торшалардың болмауы және парабазальды цитопзазмасы аз ядросы үлкен торшалардың репродуктивті кезеңдегі әйелдерде болуы организмдегі айқын эстроген дефицитін көрсетеді.

НАЗАРЛАРЫ ЫЗ А Ң Ғ РАХМЕТ