Аквапориндердің классификациясы жөніндегі қазіргі көзқарастар Орындаған: Максутова Айдана Каримова Ляззат Тексерген: Рысбекова А.
• Вакуольдердің көлемі едәуір дәрежеде су каналдарының – аквапориндердің көмегімен реттеліп отырады. • Аквапориндер мембраналық каналдардың ерекше категориясын құрайды. Олар судың бейтарап молекулаларын, су молекуласы диполь болса да, клеткааралық кеңістікке, одан мембрана арқылы клетканың ішіне өткізеді.
• Бұдан басқа бейтарап молекулаларды-NIPs-ті (NOD 26 -intrinsic proteins) тасымалдайтын тасымалдаушыбелоктардың басқа класы табылды. Бұл белоктар глицериннің бейтарап молекулаларын тасымалдайды. Басқа иондық каналдардың көпшілігі тек зарядталған бөлшектерді ғана тасымалдайды.
• Аквапориндер (MIPs, яғни membrane intrinsic proteins) про-және эукариоттардағы су молекулаларының сіңірілуі мен тасымалдануы үшін жауап береді. Дәстүрлі диффузиямен салыстырғанда, аквапориндер арқылы судың тасымалдануы сынап тұздарымен тежеледі. Бұл тұздар аквапориндік белоктың құрамында болатын цистеин қалдықтарының сульфигидрильді топтарымен (яғни, SH-топтармен) байланысады.
• Өсімдіктің аквапориндері цитоплазмалық мембранада (PIPs, яғни plasma membrane protein) немесе вакуоль мембранасында орналасады. Аквапориндердің екі класы жапырақ мезенхимасында, тамыр клеткаларында бола алады, яғни олар әмбебап болып келеді. Бірақ аквапориндер класының кейбір өкілдері- PIPs және ТIPs тек жапырақ немесе тамыр клеткаларында ғана кездеседі.
• Аквапорин белогы саңылауының екі қақпағының әрқайсысында 6 ТМ учаскеден болады. Бұл учаскелер гидрофобты альфа-спиралдан құралған. Аквапоринның N- және С-соңдық аудандары мембрананың цитоплазмалық жағында орналасқан.
• Клеткаішілік су каналдарының белоктарында консервативтігі төмен NPAмотивтер жиі кездеседі. Олардың қатарына SIP(small basic intrinsic protein) өсімдіктерінің 6 ТМ белогы жатады. Оның ішкі шоғырлануы С-соңдық учаскесімен анықталады. Мұнда ЭПТ-да сигнал тоқтаушы ретінде оң зарядталған, екілизиндік мотив (Лиз-Х-Х) орналасқан. Егер белок молекуласы бұзылған болса, онда ол секрецияланбайды да, ЭПТ-да деградацияға ұшырайды.
• Аквапорин белоктарының зерттелуі әдетте былай жүргізіледі. Физиологиялық ерітіндісінен (100 мк. М Na. Cl ) тұзы төмен ерітіндісіне (35 мк. М Na. Cl ) көшірілген клеткаларына болжамдалған аквапорин транскриптілерін енгізеді. Бұл жағдайда м. РНКның реципиентті клеткалары ісінеді. Егер болжамды аквапориннің м. РНК-н ендіргеннен кейін гипотоникалық ерітіндіде клетканың ісіну жылдамдығы өсіп, клетка көлемі жылдам ұлғайса, онда зерттелген белокты аквапоринге жатқызуға болады.
• Зерттеулер нәтижесінде су каналдарының түзілуінің бастапқы кезеңдері арнайы транскрипция факторларымен бақыланатындығы анықталды. Қалыптасқан, жетілген аквапориннің белсенділігі кейінірек фосфорланудан стимулденеді және дефосфоланудан тежеледі. Аквапориннің екі типі де, PIPs және TIPs, сәйкесінше, цитоплазмалық мембрана және тонопласт жағынан, өсімдік клеткаларындағы жалпы тургордың қалыпты жағдайда болуына өз үлестерін қосады. Суіңкәр өсімдіктерде мембраналық белоктардың құрамындағы PIPsаквапориндердің үлесі 1/5 -ге дейін жетуі мүмкін.
• Өсімдіктерде қатты клетка қабықшасы болатындықтан, клетканың созылуы кезінде вакуоль көлемінің ұлғаюы қажет болады. Осыдан өсіп тұрған өсімдіктің су балансы мен су тапшылығы кезінде аквапориннің ерекше маңызды гомеостатикалық қызмет атқаратындығы түсінікті. Құрғақшылық кезеңдерінде клетка мен вакуоль беттерінде аквапориндік каналдардың саны өседі.
Скачать презентацию Аквапориндердің классификациясы жөніндегі қазіргі көзқарастар Орындаған Максутова Айдана
Akvoporinder.pptx