Айымбек Ерсін. АНТРОПОГЕНДІК Ж НЕ ТЕХНОГЕНДІК Ә Т

Айымбек Ерсін. АНТРОПОГЕНДІК Ж НЕ ТЕХНОГЕНДІК Ә Т ТЕНШЕ Ө ЖА ДАЙЛАР Т РЛЕРІ Ғ Ү

• Т тенше жа дай (ТЖ) – адамдарды аза табуына келіп со ан ө ғ ң қ ә ққ немесе келіп со уы м мкін, оларды денсаулы ына, орша ан ә ғ ү ң ғ қ ғ орта а ж не шаруашылы ж ргізуші нысандар а н сан келтірген ғ ә қ ү ғ ұқ немесе келтіруі м мкін, халы ты ед уір д режеде материалды ү қ ә ә қ шы ындар а шырататын, тіршілік жа дайын б з ан немесе б зуы ғ ғ ұ ғ ұ м мкін авария, зілзала немесе апат салдарынан белгілі бір аума та ү қ туында ан жа дай ғ ғ

Антропогендік т тенше жа дайө ғ • А нтропогендік ТЖ – адамны рекетіне байланысты авария немесе ң ә апат. • А нтропогендік ауіп- атер адамдарды шаруашылы іс- рекетіні қ қ ң қ ә ң ж не зі р ан объектілеріні ж мысыны н тижесінде пайда ә ө құ ғ ң ұ ң ә болып, адамдарды ден-саулы ына ж не мір с ру ортасына кері ң ғ ә ө ү серін тигізетін былыс. ә құ

• А дамдарды шаруашылы іс- рекетінен мір с ру ң қ ә ө ү ортасына кері серін тигізетін негізгі ә фактордарды бірі атмосфералы ауаны был ану ң қ ң ғ к здері. Атмосфералы ауа – б л азоттан, ө қ ұ оттегіден, к мір ыш ыл газынан, озоннан, ө қ қ гелийден ж не бас а газдардан т рады. ә қ ұ Жо арыда ы газдарды ішіндегілерді адам а те ғ ғ ң ң ғ ө керектісі оттегі. Себебі адам организмінде оттегі оры шектеулі ж не ол бар жо ы 2 -3 минут а ана қ ә ғ қ қ тыныс алу а жетеді. Ал 5 минут тсе, адам а ғ ө ғ оттегі жетіспегендіктен, оны ми абатыны ң қ ң ж мысы то тап, биологиялы лімге келеді. ұ қ қ ө ә Атмосфераны р т рлі зиянды заттармен ң ә ү ластануы, адамдарды ауруына ы палын жасайды. ң қ Атмосфералы ауаны ластайтын негізгі қ антропогенлік к здерге нерк сіп орындары, ө ө ә жылу энергетикасы мен к ліктер жатады. ө • А тмосферада ы оспаларды ж не оларды ғ қ ң ә ң оз алысы екінші денгейдегі те улы қ ғ ө осылыстарды пайда болуына келіп со тырып, қ ң ә қ олар ара т тін (смог), ыш ыл жауыны, қ ү қ қ парниктік эффект сия ты зиянды былыстарды қ құ тудырып ж не озон абатыны ж аруына ә қ ң ұқ ы палын тигізеді қ

Техногендік сипатта ы т тенше жа дайғ ө ғ • Т ехногендік сипатта ы т тенше жа дай адамны ндірістік ызметіне ғ ө ғ ң ө қ байланысты ж не ол орша ан ортаны ластануы ж не де ластамайтын ә қ ғ ң ә жа дайда болуы м мкін. орша ан ортаны ластауы ндіріс орындарыны ғ ү Қ ғ ө ң апаты серінен радиоактивті химиялы ж не биологиялы ауіпті заттарды ә қ қ ң ауа а тасталуына байланысты. Радиоактивті заттарды тастау аупіне ғ қ жататын апаттарына атом станцияларында ы ядролы ондыр ыларда ы, ғ қ қ ғ ғ атом кемелеріндегі ж не та ы бас а апаттары жатады. Химиялы зиянды ә ғ қ қ заттарды тастау аупіне жататын апаттар а химиялы ндірістер мен қ ғ қ ө обьектілердегі химиялы улану заттар оймаларында ы апаттар ж не сол қ қ ғ ә сия тылар жатады. Биологиялы зиянды заттарды тастау аупіне жататын қ қ қ апаттар а ндіріс орындары мен зерттеу орталы тарында ы бактериалды ғ ө қ ғ қ ралдарды даярлау, жасап шы ару, ндеу ж не тасымалдау кездегі апаттар құ ғ ө ә жатады. орша ан орта а зиянды заттар тастамайтын т тенше жа дайлар а Қ ғ ғ ө ғ ғ жарылыс, рт, имараттарды лауы ж не т. б. апаттар жатады. ө ғ ң құ ә • Техногендіксипатта ыт теншежа дайды пайдаболу сері ғ ө ғ ң ә • Қ азіргі кезде орша ан орта а ж не адам а тікелей зияны бар ндіріс қ ғ ғ ә ғ ө орындары к птеп саналады. Біра онда ы технологияны де гейі ба ылау ө қ ғ ң ң қ ж не ж мыс ж ргізуі, сонымен атар, орындау т ртібінде талап а сай емес ә ұ ү қ ә қ жа дайлар кездесуде. Оны стіне б л жа дайды экономикалы кризиспен ғ ң ү ұ ғ қ экологиялы проблемалар иындатып жіберді. ндіріс орында болып қ қ Ө жат ан апаттар мен катастрофаны талдап к ргенде оларды орнын алатын қ ө ң жа дайлары технологиясы ескі, техникалары зіндік ресурстарын тауыс ан ғ ө қ ндіріс орында к п кездесетіні аны талы отыр. Сонымен атар ө ө қ қ қ ауыпты ндірістерді мекен жайлар а жа ын орналасуы да зіні серін қ ө ң ғ қ ө ң ә беруде.

• Т ехногендік сипатта ы т тенше ғ ө жа дайлар т рлері: ғ ү — ндіріс орында болатын Ө апаттар (зауыт-тарда, шахталарда ж не т. с. с). ә — К лік ж йесіндегі апаттар. ө ү — Т рлі жарылыстар мен рттер ү ө ( ндіріс орын-дарында, м най, газ ө ү бырларында, энергия ж йесінде, қү ү коммуналды ж йеде ж не т. с. с). қ ү ә АЭС Фукусимо, Жапония, 2011 ж.

Т рлі апат, т тенше жа дай болмау шін ү ө ғ ү таби атты ор ап, аялай білу керек. ғ қ ғ