5 — Д РІСӘ Метрологиялы амтамасыз қ

5 — Д РІСӘ Метрологиялы амтамасыз қ қ етуді ты негіздері ң құқұқ қ Р « лшем бірлігін амтамасыз Қ Ө қ ету туралы» За ы ң

Негізгі арастырылатын қ м селелер ә 1. лшеу біры айлы ыны Ө ңғ ғ ң негізгі принциптері 2. Мемлекеттік метрологиялы қ ба ылау қ 3. лшеу біры айлы ын Ө ңғ ғ амтамасыз етуді йымдастыру қ ң ұ негізі

лшеу біры айлы ыны Ө ңғ ғ ң негізгі принциптері лшеу біры айлы ы Ө ңғ ғ дегеніміз лшеу д лдігі ажетті сенімділік ө ә қ ы тималды ына ие ж не лшеу қ ғ ә ө н тижелері за дастырыл ан лшеу ә ң ғ ө бірліктерімен к рсетілген лшеу ө ө процесіні сипаттамасы ң

лшеу біры айлы ыны Ө ңғ ғ ң негізгі принциптері 1) физикалы шаманы міндетті т рде МЭ қ ү олданып аны тау; қ қ 2) лшеу бірліктеріні размерлері тікелей МЭ ө ң берілген ж не мемлекеттік ба ылаудан ткен, за ә қ ө ң ж зінде бекітілген олдану; ү ӨҚ қ 3) тек за ж зінде бекітілген физикалы ң ү қ шамаларды лшем бірліктерін олдану; ң ө қ 4) пайдалануда ы сипаттамаларына, ғ ӨҚ аны тал ан уа ыт аралы ында міндетті ж йелік қ ғ ү тексеруді амтамасыз ету; қ

лшеу біры айлы ыны Ө ңғ ғ ң негізгі принциптері 5) салыстырып тексеруден ткен (калибрленген) ө ж не та айындал ан лшеу ж ргізу ӨҚ ә ғ ғ ө ү дістемелерін олдан анда, кепілдікпен берілген ә қ ғ ажетті лшеу д лдігін амтамасыз ету; қ ө ә қ 6) ателіктерін міндетті ба алау шарты бойынша қ ғ та айындал ан ы тималды пен алын ан лшеу ғ ғ қ қ ғ ө н тижелерін пайдалану; ә 7) метрологиялы ережелер ж не ӨҚ қ ә сипаттамалар а с йкестігін ба ылауды ғ ә қ амтамасыз ету; қ 8) мемлекеттік ж не ведомстволы ба ылауды ӨҚ ә қ қ амтамасыз ету. қ

Р « лшем бірлігін Қ Ө амтамасыз ету туралы» За ы қ ң Р « лшем бірлігін амтамасыз ету туралы» Қ Ө қ За ы 2000 жылы абылданды ң қ Осы За абылдан ан а дейін метрология ң қ ғ ғ саласында ы нормалар за ж зінде реттелмеген ғ ң ү болатын За да мемлекеттік метрологиялы тексеру ж не ң қ ә мемлекеттік метрологиялы ба ылау қ қ органдарыны міндеттері аны талды, ң қ калибрлеуді жа а ережелері бекітілді, ң ң ӨҚ сертификаттау ымы енгізілді ұғ

За ны негізгі ма саттарың ң қ 1) аза стан азаматтарыны за ды тары ж не Қ қ ң ң құқұқ ә м дделерін, Р ты т ртібі мен экономикасын ү Қ құқұқ қ ә а и атты емес ж не д л емес лшеу н тижелеріні т рлі қ қ ә ә ө ә ң ү негативті салдарынан ор ауды ж зеге асыру; қ ғ ү 2) д лдігі кепілдікпен берілген лшеу н тижелері ж не ә ө ә ә шама бірліктеріні МЭ пайдалануды реттеу ар ылы ң қ ылымны , техниканы ж не экономиканы дамуына ғ ң ң ә ң к мектесу. лшеу н тижелері мемлекетте ө Ө ә та айындал ан лшем бірліктерімен берілуі тиіс; ғ ғ ө 3) халы аралы ж не к сіпорынаралы атынас пен қ қ ә ә қ қ байланысты дамуы мен ны айуына м мкіндік тудыру; ң ғ ү 4) за ды ж не жеке т л алар жасап шы ар ан ң ә ұ ғ ғ ғ ӨҚ жасау а, пайдалану а, ж ндеуге, сату а ж не ғ ғ ө ғ ә импорттау а ойылатын талаптарды реттеу; ғ қ 5) Р лшеу ж йелерін лемдік т жірибеге жа ындату. Қ ө ү ә ә қ

За да негізгі ымдар за ң ұғ ң ж зінде бекітілген ү 1) лшеу біры айлы ы; ө ңғ ғ 2) лшеу ралдары; ө құ 3) шама бірлігіні эталоны; ң 4) шама бірлігіні мемлекеттік эталоны; ң 5) лшеу біры айлы ын амтамасыз ету ө ңғ ғ қ бойынша нормативтік жаттар; құ 6) метрологи ялы ызмет қ қ ; 7) метрологи ялы тексеру қ ; 8) метрологи ялы ба ылау қ қ ; 9) лшеу ралдарын калибрлеу ө құ ; 10) калибрлеу сертификаты.

Р « лшем бірлігін амтамасыз Қ Ө қ ету туралы» За ы ң За да бекітілген барлы ң қ аны тамалар Халы аралы қ қ қ за дастырыл ан метрологиялы ң ғ қ йымны (МОЗМ) ресми ұ ң терминологиясына негізделген

За ны негізгі баптарың ң 1) лшеу біры айлы ын амтамасыз ету ө ңғ ғ қ мемлекеттік бас ару органдары қ йымыны рылымы ұ ң құ ; 2) лшеу біры айлы ын амтамасыз ету ө ңғ ғ қ норматив тік жаттары құ ; 3) та айындал ан физикалы шамаларды ғ ғ қ ң лшем бірліктері ж не шама бірліктеріні ө ә ң мемлекеттік эталондары ; 4) лшеу ралдары ө құ ; 5) лшеу дістері ө ә.

аза станда ы метрологияны Қ қ ғ ң йымдастыру негізі ұ Метрологиялы амтамасыздандыру қ қ ызметіні йымдастыру рылымы: қ ң ұ құ Р индустрия ж не жа а технологиялар Қ ә ң министірлігі Техникалы реттеу комитеті қ Р МК « аза Қ қ метрология институты » Метрологияны ң за намалы негізің қ – РҚ « лшем бірлігін амтамасыз ету туралы Ө қ » За ы ң , 2000 ж. 7 маусым

Метрологияны ң экономикалы негізі қ Мемлекеттік бюджет оры лшеу біры айлы ын қ ө ңғ ғ амтамасыз ету саласы бойынша Мемлекеттік қ ба дарламалар ж не Мемстандарт ж мысына ж мсалады ғ ә ұ ұ здері ж ргізетін ж мыстар : Ө ү ұ 1. лшеу ралдарын ( ) салыстырып тексеру Ө құ ӨҚ 2. калибрлеу ӨҚ 3. мемлекеттік сына ӨҚ қ 4. лшеу ж ргізу дістемесін (МВИ) аттестаттау Ө ү ә 5. метрологиялы аттестаттау ӨҚ қ 6. жаттар а метрологиялы сараптама ж ргізу Құ ғ қ ү 7. Метрология саласы бойынша мамандарды дайындау ж не оларды біліктілігін арттыру ә ң

лшеу біры айлы ын Ө ңғ ғ амтамасыз етуді йымдастыру қ ң ұ негізі 1. Уа ыт ж не жиілікті мемлекеттік ызметі қ ә ң қ 2. Стандарт лгілерді мемлекеттік ызметі ү ң қ 3. Физикалы константалар туралы аны тама қ қ м ліметтеріні стандартыны мемлекеттік ә ң ң ызметі қ 4. Мемлекеттік бас ару органдары ж не за ды қ ә ң т л аларды метрологиялы ызметтері ұ ғ ң қ қ 5. Мемлекеттік метрологиялы ызметке кіретін қ қ мемлекеттік ылыми метрологиялы орталы ғ қ қ ж не метрологиялы ызметті ведомствалы ә қ қ ң қ б лімшелері ө

Метрологиялы ызмет қ қ арастыратын м селелер қ ә 1. Р азаматтары м дделері ж не экономикасын а и атты Қ ү ә қ қ емес лшеу н тижелеріні салдарынан ор ау, ө ә ң қ ғ 2. Материалды ж не энергетикалы ресурстарды қ ә қ ң барлы ын а и атты есеппен амтамасыз ету, ғ қ қ қ 3. Фундаменталды зерттеулерді сенімді лшеулермен қ ө амтамасыз ету, қ 4. Ауруларды болжау ж не емдеуде лшеу н тижелеріні ә ө ә ң сенімділігін амтамасыз ету, қ 5. Отанды ж не импорттал ан нім мен ызметті сапасы қ ә ғ ө қ ң ж не ауіпсіздігін амтамасыз ету, ә қ қ 6. Е бек ауіпсіздігін ж не адамдар т рмысын тексеруде ң қ ә ұ лшеу н тижелеріні сенімділігін амтамасыз ету, ө ә ң қ 7. оз алыс ауіпсіздігін амтамасыз етуде лшеу Қ ғ қ қ ө н тижелеріні сенімділігін амтамасыз ету, ә ң қ 8. орша ан ортаны ор ауда лшеу н тижелеріні Қ ғ қ ғ ө ә ң сенімділігін амтамасыз ету. қ

Мемлекеттік метрологиялы қ ызметті ж мыс ба дарламасы қ ң ұ ғ лшеу біры айлы ын амтамасыз ету саясатын Ө ңғ ғ қ ру, құ Шама бірліктерін та айындау ғ , Шама бірліктеріні эталонды негізін ке ейту ң қ ң ж не жетілдіру ә , ндіру, олдану ж не ж ндеу ретін аны тау ӨҚ ө қ ә ө қ , Мемлекеттік метрологиялы ба ылауды қ қ йымдастыру ж не ж ргізу ұ ә ү , Метрология саласы бойынша Р министірліктер Қ ж не ведомстволар іс- рекеттерін ба ыттау ә ә ғ ,

Мемлекеттік метрологиялы қ ызметті ж мыс ба дарламасы қ ң ұ ғ Метрология саласында зерттеулер ж ргізуді ү йымдастыру ұ , Нормативтік жаттарды жасау ж не бекіту ретін құ ә аны тау қ , лшеу ралдарыны Мемлекеттік реестірін Ө құ ң ж ргізу ү , Метрология саласы бойынша мамандарды дайындау ж не біліктілігін арттыруды ә йымдастыру ұ , Р атынан халы аралы ж не айма ты Қ қ қ ә қ қ метрологиялы йымдарда кілдік ету қ ұ ө

Мемлекеттік метрологиялы қ ба ылау қ Мемлекеттік метрологиялы ба ылау қ қ – ндіру, олдану ж не алпын ӨҚ ө қ ә қ са тауын, лшеу ж ргізу дістемесін қ ө ү ә олдануды, метрологиялы нормаларды, қ қ ережелерді ж не т. б. са талуын ә қ ба ылайтын Р Мемстандартыны қ Қ ң іс- рекеті ә

За намалы негізің қ Р Қ « Техникалы реттеу туралық » За ың , Р Қ « лшем бірлігін амтамасыз етуӨ қ » За ың , Р Қ « Т тынушылар ын ор ау туралыұ құқұғ қ ғ » За ы ң , кімшілік кодекс Ә , Азаматты кодекс қ , ылмысты Қ қ кодекс.

Мемлекеттік метрологиялы қ ба ылауды негізгі м селелері қ ң ә Р территориясына келінетін німні Н берілген Қ ә ө ң Қ міндетті талаптар а ж не сертификаттау ережелеріне ғ ә с йкестігін тексеру, ә німді ндіру кезе інде Н берілген міндетті талаптарды Ө ө ң Қ ң са талуын тексеру қ , Ж мыстар ж ргізу ж не халы а ызмет к рсетуде Н ұ ү ә ққ қ ө Қ берілген міндетті талаптарды са талуын тексеру ң қ , Аккредиттелген сертификаттау органдары ж не сына ә қ зертханаларыны іс- рекеттеріне тексеру ж ргізу ң ә ү , Сауда к сіпорында Н берілген міндетті талаптар а ә Қ ғ ж не сертификаттау ережелерін б зу жа дайларын тексеру ә ұ ғ , Пайдалану а ж не тарату а жарамсыз деп табыл ан нім ғ ә ғ ғ ө ж не тауарды айта деу немесе оларды жою бойынша ә қ өң комиссиялар а атысу ғ қ.

Мемлекеттік метрологиялы қ тексеру ж не ба ылау ж ргізіледі ә қ ү 1) лшеу ралдарына ө құ ; 2) шамалар эталонына ; 3) лшеу ж ргізу дістеріне ө ү ә ; 4) за дастырыл ан метрологиямен ң ғ бекітілген тауар сапасы ж не бас а да ә қ объектілерге.

Мемлекеттік метрологиялы қ тексеру ж не ба ылау айма тары ә қ қ 1) денсаулы са тау қ қ ; 2) ветеринар лы т жірибе қ ә ; 3) орша ан ортаны ор ау қ ғ ; 4) сауда ; 5) экономи калы қ агент ттер арасында ы есептеулер ғ ; 6) мемлекет ат аратын есептеу қ операциялары ; 7) мемлекетті ор аныс ң қ ғ абылеті қ ; 8) геодези ялы ж мыстар қ ұ ; 9) гидрометеорологи ялы қ ж мыстар ұ ; 10) банк тік операци ялар ; 11) салы операциялары қ ; 12) кедендік операциялар ; 13) по шталы қ операци ялар ; 14) мемлекеттік тапсырыспен келінетін нім ә ө ; 15) нім сапасыны мемлекеттік ө ң стандарттарда ы міндетті ғ талаптарын орындауды тексеру ж не ба ылау ә қ ; 16) сот орындарыны , прокуратура ң ж не мемлекеттік органдарыны ә ң с раулары бойынша ж ргізілетін ұ ү лшеулер ө ; 17) халы аралы ж не мемлекеттік қ қ ә де гейдегі спортты рекордтарды ң қ тіркеу.