4 Сүйектердің қосылыстары туралы түсінік Қосылыстардың дамуы Сүйек

4. Сүйектердің қосылыстары туралы түсінік. Қосылыстардың дамуы. Сүйек қосылыстарының түрлері Жоспар: 1. Сүйектердің қосылыстары туралы жалпы түсінік 2. Сүйектер қосылысының жіктелуі классификациясы 3. Сүйек қосылысының дамуы 4. Үздіксіз қосылыстар 5. Үздікті қосылыстар буындар 6. Буындардың биомеханикасы

1. Сүйектер қосылыстары туралы ілім артросиндесмология деп аталады. Сүйек қосылыстары қанқа сүйектерін бір тұтас етіп біріктіреді және олардың шектелген немесе кең ауқымды қозғалыстарын қамтамасыз етеді. Сүйектер қосылған жердерінде сүйек өседі. Сүйектер қосылыстары дененің қозғалуына және рессорлықта қызыметін атқарады. Филогенездік даму барысында суда тіршілік ететін төменгі сатыдағы омыртқаларда сүйектер бірімен дәнекер тін, кейінректе шеміршек тіндер арқылы тұтасып үздіксіз қосылады. Алайда, сүйектердің мұндай үзілісіз бітісуі тәселі қозғалыс шектейді. Қозғалыстың сүйекті рычагтарының пайда болуына байланысты, сүйектер аралығында тіндер жойылып, олардың аралығында саңлаулар мен қуыстар пайда бола бастайды, сөйтіп сүйектер қосылысының жаңа түріүздікті қосылыстар пайда болды. Сүйектер қосылып қана қоймай, буындаса бастайды, нәтижесінде сүйек рычагтарына кең ауқымды қимылдар жасауға мүмкіндік беретін буындар түзіледі. Бұл жағдай жануарларға, әсіресе олардың құрлықты тіршілік етуіне мол мүмкіндік туғызады.

Сүйек қосылысының жіктелуі симфиз синартрозд ар синостозд синхондоз ар синдесмоз дар уақытша тұрақты цилиндртә різді Бір білікті Шығыршық тәрізді Диартроздар буындар Екібілікті Көп білікті шартәр ізді табақша тәрізді байламдар жарғақт қағу ар Жіктер: 1 элипстәрізд тісті. 2і айдаршықт қабыршақ әрізді ты. 3 -тегіс ертәрізді

Синартроздың бір түрі – синдесмоз Мысалы: екі шеке сүйектері синдесмоз арқылы қосылған.

Буындар Әрбір буынға тән мынандай міндетті анатомиялық элементер бар: 1 буныдық беттер. 2 -буын шеміршегі. 3 буын қапшығы. 4 -буын қуысы. Буындық беттер, шеміршекпен қапталған (0, 2 -6 мм) негізінен гиалинді, кейде талшықты шеміршек, шеміршек сүйектің буындық беттерін кедір-бұдырын тегістеп, үйкелес күшін азайтады, Оларда қан және лимфа тамырлары болмайды. Буын қапшығы қосылатын буын беттерінің жиегіне немесе олардың сәл кейіндеу бекиді. Ол сүйек қабығымен тұтасып тұйық буын қуысын шектейді. Қапшық сыртқы фиброзды жарғақ және ішкі синовиальді жарғақтан тұрады. Фиброзды жарғақ тығыз дәнекер тіннен түзілген. Кейбір жерлерде фиброзды жарғақ қалыңдапбайламдар түзеді.

Бұл қапшықтық байламдар-ligg capsularia. Сонымен қатар қапшықтық сыртындағы ligg exstracapsularia мен фиброзды және синовиалді жарғақтар аралығында орналасқан қапшық ішіндегі ligg intracapsularia кездеседі. Синовиалді жарғақ –әлқайда жұқа, сүйектің буындық шеміншекпен жабылмаған бетін жауып тұрады. Оның буындық беті эндотелий клеткалары қабатымен жабылған, соның салдарынан тегіс және жылтыр болады. Ол буын қуысына аз мөлшердегі жабысқақ мөлдір сұйықтықты –синовиді бөледі. Синовий буын беттерін үйкелісін азайтады. Синовиалді жарғақтың кішкене өсінділері-бүрлілері villi synovialis болады. Олар қан тамырларына және нервтеріне өте бай. Қосылысатын буын беттері біріне сай келмейтін инкогурунтті буындарда синовиалді қатпарлар plicae synovialis кейде, оларды сыртынана жабатын май жиналады, май қатпарлары, plicae adiposae деп аталады. Кейде, буындардың кейбір жерлеріне буынның фиброзды жарғағы жұқа болады да, осы жер арқылы синовиалді жарғақ томпайып шығып синовиалді қатпар bursae synoviales түзеді. Бұл қатпар бұлшықет сіңірлері мен сүйектердің

• азайтады. Буын қуысы - cavitas articularis герметикалық саңлаусыз қуыс. Оның ішіндегі синовий буын беттерін жабыстырып, іліністіріп, буынды бекітуге көмектеседі. Сондай ақ буын беттерінің сығылуын жұмсартатын буфер қызыметін атқарады. Буын қуысындағы қысым теріс болады атмосфералық қысымнана төмен. Сондықтан олардың ажырап кетуіне атмосфералық қысым кедіргі жасайды ажырап кетуіне: байламдар, бұлшықет сіңірлері кедергі болады. Буындардың қосымша анатомиялық құрылымдары: 1 -буын ішіндегі шеміршектер-дисктер, менисктер және ернеулер. Олар бірбіріне толық сәйкес келмейтін (инкогурентті) буын бетттері аралығында ораналысып, олардың сәйкестігін және кейбір буындарда қозғалыстардың көптүрлігін арттырады. Мысалы: шықшыт буыны, элипс тәрізді болғанымен қозғалыс бұл буында үш білік бойында өтеді. Диск-бүтін, тұтас табақша; мениск-жартылай тәрізді шеміршекті немесе дәнекер тінді табақша. Байламдар-буын сыртында және ішінде оранасып, буынды бекітіп тұрады және буындағы қозғалысты

Синовиалді сұйықзаттың негізгі қызыметті (В. Н. Павлова, 1980) 1 -локомоторлық 2 -метаболикалық 3 -трофиқалық 4 -баръерлық

Буындар биомеханикасы Буындарда олардың құрлысына байланысты қимылдар фронталді, сагитталді және вертикалді біліктер арасында іске асады. Буындарда қимылдардың мынандай түрлері бар: 1 фронталді білік бойынша бүгу, ғlexio және жазу extensio қимылдары іске асады (бүгу сүйектер арасындағы бұрыш кішірейді, жазу үлкейеді). Сагиталді білік бойынша әкелу, adductio –орталық жазықтыққа жақындату: және әкету, abductio -орталық жазықтықтан қашықтану қимылдары істелінеді, Вертикалді білік бойынша айналу, айналдыру -rotatio; ішке қарай –pronatio және сыртқа қарай –supinatio деп аталады. Шеңберлік қозғалыс, circumductio, бұл қимыл бір біліктен екінші білікке ауысып отырады, сүйектің бір шеті-шеңбер, ал бүкіл сүйекконус пішінін сызады. Сонымен қатар буындағы қозғалысты кейбір байламдар, бұлшықеттер, сүйек өсінділері сияқты тежеуіштер шектейді.

Буындардың пішіні бойынша (көп білікті буын) 1 -Шартәрізді буын 2 -тостаған тәрізді буын 3 -жалпақ буын

Элипс тәрізді буын

Шығыршық тәрізді буын

Цилиндр тәрізді буын

Шығыршық тәрізді буын

Ертоқым тәрізді буын

Тізе буыны

Аяқ ұшының буындры Иық буыны

Байламдардың ораналасу заңдылықтары Байламдарды бағыттаушы және шектеуші –тоқтаушы деп бөлінеді. 1 -байламдар буында, осы буынның біліктерінің саны мен бағыттырына байланысты орналасады. 2 -байламдар: а-айналу білігіне перпендикулярлы және б-негізінен оның шеттерінде орналасады. 3 -байламдар буынның қозғалатын жазықтығында орналасады. Буындардың классификациясы: Буындық беттерінің санына байланысты 1 -қарапайым. 2 -күрделі. 3 - кешенді-комплексті. 4 -үйлесімді

Қарапайым буын Күрделі буын Кешенді-комплексті буын

үйлесімді буыншықшыт буыны