№№ 3 практикалы ж мысқ ұ№№

№№ 3 практикалы ж мысқ ұ Т ірбергенова Раби а К лекбай ызы әң ғ ө қ rabiga. tanirbergenova@mail. ru « о амды п ндер» кафедрасы Қ ғ қ ә « ы негіздері Құқ қ » п ніә Та ырыбы қТа ырыбық : : Конституцялы – ы ты нормалар қ құқ қ қ ымы, оларды т рлері мен ерекшеліктері. ұғ ң ү 1 академиялы са ат қ ғ АЗА СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ Ж НЕ ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Қ Қ Ә Ғ. И. С ТБАЕВ АТЫНДА Ы АЗА ЛТТЫ ТЕХНИКАЛЫ УНИВЕРСИТЕТІ Қ Ә Ғ Қ Қ Ұ Қ Қ АШЫ ТЫ ТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫҚ Қ Қ

Крассворд А Т А З А Ң • 1. За шы арушы орган. ң ғ • 2. Мемлекет басшысы. • 3. Р-ны конституциясы ай Қ ң қ айда абылданды? қ • 4. Адамны мемлекет пен ң зара ы тарыны , ө құқ қ ң мемлекетті міндеттеріні ң ң ж не жауапкершіліктеріні ә ң жиынты ынан к рінетін ғ ө саяси ы ты байланыс. құқ қ қ • 5. Мемлекет рамына арай құ қ аза стан андай мемлекет? Қ қ қ • 6. Р-ны е ымбат Қ ң ң қ азыналарыны бірі. қ ң

Есеп 1 Бiз, орта тарихи та дыр бiрiктiрген аза стан хал ы, байыр ы аза жерiнде қ ғ Қ қ қ ғ қ қ мемлекеттiлiк ра отырып, зiмiздi еркiндiк, те дiк ж не татулы м раттарына құ ө ң ә қ ұ берiлген бейбiтшiл азаматты о ам деп ына отырып, д ниеж зiлiк о амдасты та қ қ ғ ұғ ү ү қ ғ қ лайы ты орын алуды тiлей отырып, азiргi ж не болаша рпа тар алдында ы жо ары қ қ ә қ ұ қ ғ ғ жауапкершiлiгiмiздi сезiне отырып, зiмiздi егемендiк ы ымызды негiзге ала ө ң құқ ғ отырып, осы Конституцияны абылдаймыз. Б л с зер Р Конституцияны ай қ ұ ө Қ ң қ б лімінде айтыл ан ж не егемендік дегеніміз не? ө ғ ә Есеп 2 аза стан Республикасы зiн демократиялы , зайырлы, ы ты ж не леуметтiк Қ қ ө қ құқ қ қ ә ә мемлекет ретiнде орны тырады, оны е ымбат азынасы — адам ж не адамны мiрi, қ ң ң қ қ ә ң ө ы тары мен бостанды тары. Р ызметіні станатын негізгі а идалары андай? құқ қ қ Қ қ ң ұ қ ғ қ Есеп 3 Ма саты немесе iс- рекетi Республиканы конституциялы рылысын к штеп қ ә ң қ құ ү згертуге, оны т тасты ын б зу а, мемлекет ауiпсiздiгiне н сан келтiруге, ө ң ұ ғ қ ұқ леуметтiк, н сiлдiк, лтты , дiни, тектiк-топты ж не рулы аразды ты оздыру а ә ә ұ қ қ ә қ қ қ ғ ба ыттал ан о амды бiрлестiктер ру а ж не оларды ызметiне, сондай-а за дарда ғ ғ қ құ ғ ә ң қ қ ң к зделмеген скерилендiрiлген рамалар ру а Р кіметі р сат береді. Р ө ә құ құ ғ Қ Ү ұқ Қ кіметіні абылда ан шешімі д рыс па ж не Р Конституциясыны ай бабымен Ү ң қ ғ ұ ә Қ ң қ аралады? қ •

Есеп 4 Мемлекетте к п лт бол анды тан федеративтік мемлекет ретінде ө ұ ғ қ атауын м жіліс депутаттары бір ауыздан олдады. Р бас ару ә қ Қ қ нысанына арай андай мемлекет ж не ол Р Конституциясыны қ қ ә Қ ң ай бабында айтыл ан? қ ғ Есеп 5 ыр ыз азаматы Б. аза стан а келіп, бес жыл а ж мыс а т рды. Қ ғ Қ қ ғ ғ ұ қ ұ Ж мыс орны одан Р азаматты ын алуын талап етті. Ал ыр ыз ұ Қ ғ қ ғ азаматы Б-да ос азаматты бар екен. Р ос азаматты бар ма ж не қ қ Қ қ қ ә ол Р Конституциясыны ай бабында арал ан? Қ ң қ қ ғ Есеп 6 Азамат Д. зіні жа сы к ретін ызымен бірге болуына ызды ө ң қ ө қ қ ң анасы арсы болады. Азамат Д. о ан шыдай алмай ызды анасын қ ғ қ ң лтіреді. Сот б л іске байланысты, лім жазасына кесілсін деп кім ө ұ ө ү шы арады. лім жазасы Р бар ма ж не ол Р Конституциясыны ғ Ө Қ ә Қ ң ай бабында арал ан, андай адамдар а олданылады? қ қ ғ қ

Есеп 7 РҚ жо ар ы о у орнына т суге бір топ й ыр балалары жаттарын ғ ғ қ ү ұ ғ құ тапсырды. О у а абылдау б лімі оларды қ ғ қ ө ң тегiне, леуметтiк жа дайына, ә ғ жынысына, н сiлiне, лтына, тiлiне, дiнге к з арасына байланыты жаттарын ә ұ ө қ құ абылдамай ойды. О у а абылдау б ліміні шешімі д рыс па? қ қ қ ғ қ ө ң ұ Азаматтарды Коституциялы ы тары мен бостанды тары б зыл ан ба ң қ құқ қ қ ұ ғ ж не Конституцияны ай бабыны тарма шасы ар ылы аралады? ә ң қ қ қ Есеп 8 Р к сіпкерлікпен айналысатын кім ш жыл бойы мемлекетке салы Қ ә ә ү қ т лемеген. Мемлекеттік салы ты т лемегенін кім, біріншіден зіні кім ө қ ө ә ө ң ә екендігін, екіншіден, к сіпорыннан пайда т спейтіндігімен т сіндіреді. Б л Р ә ү ү ұ Қ Конституцияны андай баптарына айшы келеді. ң қ қ Есеп 9 аза стан Республикасыны Президентi ызметiнен мерзiмiнен б рын Қ қ ң қ ұ боса ан немесе кетiрiлген, сондай-а айтыс бол ан жа дайда Республика ғ қ қ ғ ғ Президентiнi кiлеттiгiні ал ан мерзiмі ылым ж не білім Министіріне ң ө ң қ ғ ғ ә берілді. Б ндай жа дайда кілеттік бірінші кімге беріледі? Ол Конституцияны ұ ғ ө ң ай бабыны тарма шасы ар ылы аралады? қ ң қ қ қ

Есеп 10 Республиканы Президентi зiнi мiндеттерiн ат ару кезiндегi iс- рекетi ң ө ң қ ә мемлекетке опасызды жаса ан деп, М жiлiс депутаттарыны екіден бiрiнi қ ғ ә ң ң бастамасы бойынша депутаттарды жалпы саныны к пшiлiгiмен абылданды. ң ң ө қ Та ыл ан айыпты тексерудi Сенат йымдастырды ж не оны н тижелерi Сенат ғ ғ ұ ә ң ә депутаттары жалпы саныны к пшiлiк даусымен Парламент Палаталары ң ө бiрлескен отырысыны арауына берiлдi. Б л м селе бойынша т пкiлiктi ң қ ұ ә ү шешiм айып та уды негiздiлiгi туралы Жо ар ы Сот орытындысы ж не ғ ң ғ ғ қ ә белгiленген конституциялы р сiмдердi са тал аны туралы Конституциялы қ ә ң қ ғ қ Ке естi орытындысы бол аннан кейін р Палата депутаттары жалпы ң ң қ ғ ә саныны кемiнде екіден бірiнi к пшiлiк даусымен Парламент Палаталарыны ң ң ө ң бiрлескен отырысында абылданады. Президент з ызметінен кетеді ме? қ ө қ Есеп 11 Жасы жиырма беске тол ан, жо ары білімі ж не кемінде т рт жыл ж мыс стажы ғ ғ ә ө ұ бар, республикалы ма ызы бар аланы аума ында кемінде ш жыл т ра ты қ ң ғ ү ұ қ т рып жат ан адам Сенат депутатына кандидатурасын сынды. Сайлау органы ұ қ ұ б л адамны кандидатурасын тіркемей ойды. Конституцияны ай бабына ұ ң қ с йкес ж зеге асырылады? ә ү

Есеп 12 кiметтi ж ргiзiп отыр ан саясатымен келiспейтiнін ж не оны Ү ң ү ғ ә ж ргiзбейтiнін айтып, кiмет м шесi орнынан т суге тiнiш бердi. аза стан ү Ү ү ү ө Қ қ Республикасыны Премьер-Министрi тінішті абылдамай ойды. ң ө қ қ Конституцияны бабына айшы келе ме немесе келмей ме? ң қ Есеп 13 о амда экономикалы ж не леуметтік жа дайыны лдырауына Қ ғ қ ә ә ғ ң құ байланысты халы наразылы ын білдірді. Парламент М жілісі б л жа дай а қ ғ ә ұ ғ ғ себеп кімет ызметтін д рыс ат ара алмауы деп, кіметке сенімсіздік Ү қ ұ қ Ү білдіріп, кіметті таратылатыны туралы м лімдеді. Парламент М жілісі Ү ң ә ә кіментті тарата алады ма? ай за мен арастырылады ж не бабын ата ыз? Ү Қ ң қ ә ң Есеп 1 4 аза стан Республикасыны жиырма жас а тол ан азаматы Досжан Қ қ ң қ ғ м слихат депутаты болу шін з тінішін жазды. Оны тінішін ә ү ө ө ң ө Республиканы Орталы сайлау комиссиясы тіркемей тастады. Тіркемеуді ң қ ң себебін оны жас бол анды ы ж не халы ты бас ара алмайтынды ын айтып ң ғ ғ ә қ қ ғ т сіндіреді. Республиканы Орталы сайлау комиссиясыны рекеті д рыс па ү ң қ ң ә ұ ж не сіз андай шешім абылдайтын еді із? ә қ қ ң

Есеп 15 Конституциялы Ке есті ш м шесін — Республика Президенті, екі м шесінқ ң ң ү ү ү Парламент, екі м шесі кімет та айындады. Конституциялы Ке есті рамы ү Ү ғ қ ң ң құ д рыс рыл ан ба? Конституцияны ай бабында к рсетілгенін табы ыз? ұ құ ғ ң қ ө ң Есеп 16 Республиканы отыз жас а тол ан, жо ары за бiлiмi бар, алты ай ж мыс ң қ ғ ғ ң ұ стажы бар Д урен судья болу шін бiлiктiлiк емтиханын тапсыру а тініш жазды. ә ү ғ ө Д уренні тініші абылданбады. йткені Д урен жиырма бестен асып кеткен ә ң ө қ Ө ә ж не оны ж мыс стажы аз. Д урен судья бола ала ма, судья болу шін андай ә ң ұ ә ү қ талаптар ойыл ан соны аны та ыз? қ ғ қ ң Есеп 17 алалы сотты судьясы Шы ыс Республиканы Бас Прокурорын з Қ қ ң ңғ ң ө кiлеттiгi мерзiмi iшiнде жол ережесін б зу а атысы бар деген к дікпен т т ын а ө ұ ғ қ ү ұ қ ғ алып, к штеп келіп, о ан сот т ртiбiмен кiмшiлiк жазалау шараларын олданды. ү ә ғ ә ә қ Бас Прокурор кiлеттiгiнi мерзiмi анша жыл ж не судья Шы ысты рекеті ө ң қ ә ңғ ң ә за а с йкес па? ңғ ә

Есеп 18 Алматы аласыны тергеу изоляторларыны бірінде отыр ан азамат Ж. осы мекемені қ ң ң ғ ң кімшілігіне Президент сайлауына атыс ысы келетіндігін айтып тініш жазады. Ол ә қ қ ө зіні тінішінде сайлау а атысу а ы ы жо екендігін ж не зіні аса ауыр ылмыс а ө ң ө ғ құқ ғ қ ә ө ң қ қ атысы бар екендігін жазады. Тергеу изоляторы басшысы сайлау а атысуына р сат қ ғ қ ұқ береді. Тергеу изоляторы басшыларыны жауабы за а с йкес берілді ме ж не атал ан ң ңғ ә ә ғ жауаптан адам ы ын б зуды андай т рлері кездеседі? құқ ғ ұ ң қ ү Есеп 19 Алматы облысыны т р ыны азамат К. зіні к птен бері жо алтып ж рген малын ң ұ ғ ө ң ө ғ ү к ршісіні рлауы м мкін деп к діктенеді. С йтіп к ршісіні йы тап жат анын ө ң ұ ү ү ө ө ң ұ қ қ пайдаланып, т н ішінде мал орасыны , содан со оны йіні есігін б зып кірген. ү қ ң ң ң ү ң ұ Азамат К-ні рекетінде Конституцияда бекітілген адам ы ына ол с у рекеті бар ма ң ә құқ ғ қ ұғ ә ж не сендер б л істі алай шешкен болар еді дер? ә ұ қ ң Есеп 20 2011 ж. арашада облысты соттарды бірінде йымдас ан ылмысты топ а атысты қ қ ң ұ қ қ қ сот тал ылауы болды. Атал ан топ бірнеше рет ауыр ылмыс жаса ан, Т. деген к сіпкер қ ғ ә азаматты отбасын т гел лтіріп, йін тонау барысында ол а т седі. Сотта істі жеке дара ң ү ө ү қ ғ ү ара ан Ж. деген судья ылмысты топты ш м шесін лім жазасына кесу туралы кім қ ғ қ қ ң ү ү ө ү шы ар ан. Судьяны кімінде за сызды бар ма ж не лім жазасына кесілгендерді ғ ғ ң ү ң қ ә ө ң андай ы тары бар? қ құқ қ

Та ырып бойынша тест с ра тары: қ ұ қ • 1. Конституция ымыны азіргі т сінігі: ұғ ң қ ү А) саяси рылыс құ Б) мемлекетті жай-к йі ң ү В) н с аулар мен жарлы тар ұ қ қ Д) еркіндік туралы жаттар құ Е) негізгі за ң • 2. Со ы Конституция ай жылы абылданды? ңғ қ қ А) 1991 жылы Б) 1998 жылы В) 1994 жылы Д) 1996 жылы Е) 1995 жылы

зіндік ж мыс а арнал ан тапсырмалар: Ө ұ қ ғ • Конституциялы ы — аза стан Республикасыны жетекші ы қ құқ қ Қ қ ң құқ қ саласы ретінде. • Конституцияны азіргі уа ытта ы конституциялы ы ты ы ң қ қ ғ қ құқ қ ғ аны тамасы, конституцияны м ні. қ ң ә • Конституциялы дамуды негізгі кезе дері. 199 қ ң ң 5 ж не ә 2011 жыл ы ғ конституцияларды негізгі белгілері. ң • Конституцияны мазм ны. Конституцияны асиеттері, ң ұ ң қ конституцияны стемдігі, конституцияны т ра тылы ы, ң ү ң ұ қ ғ конституцияны ережелеріні ба дарламалы сипаты. ң ң ғ қ • Конституцияны нысаны мен рылымы. ң құ • Формальды ж не материялды конституция, кодификациялан ан ә қ ғ (ж йелендірілген) ж не кодификацияланба ан (ж йелендірілмеген) ү ә ғ ү конституциялар. • Кодификациялан ан конституция рылымы. Конституцияны абылдау ғ құ қ ж не згерту т ртібі. ә ө ә АЗА СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ Ж НЕ ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Қ Қ Ә Ғ. И. С ТБАЕВ АТЫНДА Ы АЗА ЛТТЫ ТЕХНИКАЛЫ УНИВЕРСИТЕТІ Қ Ә Ғ Қ Қ Ұ Қ Қ АШЫ ТЫ ТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫҚ Қ Қ

зіндік дайынды а арнал анӨ ққ ғ с ра тар: ұ қ 1. аза стан Республикасы Конституциясыны Қ қ ң ма ызын сипатта ыз. ң ң 2. Конституциялы — ы ты атынастарды қ құқ қ реттеу шін андай дістер олданылады? ү қ ә қ 3. Конституцияда ы ы тар мен ғ құқ қ бостанды тарды жалпыламалы м нін қ ң қ ә сипатта ыз. ң 4. Белсенді сайлау мен б се сайлау дегеніміз не? ә ң зіндік дайынды а арнал ан Ө ққ ғзіндік дайынды а арнал анӨ ққ ғ с ра тар: ұ қ 1. аза стан Республикасы Конституциясыны Қ қ ң ма ызын сипатта ыз. ң ң 2. Конституциялы — ы ты атынастарды қ құқ қ реттеу шін андай дістер олданылады? ү қ ә қ 3. Конституцияда ы ы тар мен ғ құқ қ бостанды тарды жалпыламалы м нін қ ң қ ә сипатта ыз. ң 4. Белсенді сайлау мен б се сайлау дегеніміз не? ә ң АЗА СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ Ж НЕ ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Қ Қ Ә Ғ. И. С ТБАЕВ АТЫНДА Ы АЗА ЛТТЫ ТЕХНИКАЛЫ УНИВЕРСИТЕТІ Қ Ә Ғ Қ Қ Ұ Қ Қ АШЫ ТЫ ТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫҚ Қ Қ

дебиеттер ж не интернет Ә әдебиеттер ж не интернет Ә ә орларына сілтемелер: қорларына сілтемелер: қ 1. 1. аза стан Республикасыны Конституциясы 30. 08. 1995 ж. ( згертулер Қ қ ң ө мен толы тырулар қ 2 а панқ 2011 ж. енгізілді) 2. 2. ы негіздері: О у ралы / Б. . Алтынбасовты редакциялы ымен. – Құқ қ қ құ Ө ң ғ Астана, «Мастер По» ЖШС, 2012. – 336 бет. 3. 3. аза стан Республикасыны мемлекеті мен ы ыны негіздері. Қ қ ң құқ ғ ң О ыулы 2 кітаптан т рады. / растыр ан Е. Баянов. 1 — ші кітап. – қ қ ұ Құ ғ Алматы, 2009. – 384 бет. 4. 4. Сапар алиев . , Ибраева А. Мемлекет ж не ы теориясы: о улы 2 — ғ Ғ ә құқ қ қ қ басылым, деген , толы тыр ан – Астана: Фолиант, 2011. – 360 бет. өң қ ғ 5. 5. Булгакова Д. А. « Мемлекет ж не ы теориясы. О у ралы. –Алматы: ә құқ қ қ құ «NURPRESS» баспасы, 2013. – 130 бет. АЗА СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ Ж НЕ ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Қ Қ Ә Ғ. И. С ТБАЕВ АТЫНДА Ы АЗА ЛТТЫ ТЕХНИКАЛЫ УНИВЕРСИТЕТІ Қ Ә Ғ Қ Қ Ұ Қ Қ АШЫ ТЫ ТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫҚ Қ Қ