3ο Πολεοδομία και οικιστική στη μέση βυζαντινή περίοδο

3ο. Πολεοδομία και οικιστική στη μέση βυζαντινή περίοδο – Οι πόλεις και η εξέλιξή τους από την παλαιοχριστιανική στη μεσοβυζαντινή περίοδο: οι κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές και τα αρχαιολογικά δεδομένα: α) πόλεις με υστερορρωμαϊκό υπόβαθρο (Κωνσταντινούπολη, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Κόρινθος, Αίγινα, Φίλιπποι) β) νέες «πόλεις - κάστρα» (Ρεντίνα, Σέρβια, Σέρρες) γ) στοιχεία οχυρωματικής (είδη πύργων, μεσοπύργια, διατειχίσματα, ακροπόλεις) – Η οργάνωση της ζωής στις μεσοβυζαντινές πόλεις (σπίτια, δρόμοι, πλατείες και καταστήματα)

Βιβλιογραφία Καραγιάννη Φλ. , 2010. Οι βυζαντινοί οικισμοί στη Μακεδονία μέσα από τα αρχαιολογικά δεδομένα (4 ος – 15ος αιώνας), Θεσσαλονίκη Μπούρας Χ. , 1998 -1999. Πολεοδομικά των μεσοβυζαντινών και υστεροβυζαντινών πόλεων, ΔΧΑΕ 20, 89 -98 Μπούρας Χ. , 2010. Βυζαντινή Αθήνα. 10ος-12ος αι. , Αθήνα Ευγενίδου Δ. , 1997. Κάστρα Μακεδονίας και Θράκης. Βυζαντινή καστροκτισία, Αθήνα Albani J, Chalkia E. , επιμ. , 2013. Heaven and Earth, Cities and Countryside in Byzantine Greece , Athens. Bouras Ch. , 1982 -1983. Houses in Byzantium, ΔXAE 11, 1 -26 Rheidt K. , 1990. Byzantinische Wohnhäuser des 11. bis 14. Jahrhunderts in Pergamon, DOP 44, 195 -204 Sigalos L. , 2004. Middle and Late Byzantine Houses in Greece (Tenth to Fifteenth Centuries), στο: Dark K. , επιμ. , Secular Buildings and the Archaeology of Everyday Life in the Byzantine Empire, Oxford, 53 -81

Κωνσταντινούπολη Cristoforo Buondelmonti, Liber insularum archipelagi, Marc. lat. xiv 25=4595, fol. 123, περ. 1420– 1430

Κωνσταντινούπολη: Παλάτι του Βουκολέοντος α’ φάση: επί Θεοδοσίου Β’, β’ φάση: επί Θεοφίλου (829 -843) αναδιοργάνωση των τειχών επί Νικηφόρου Φωκά (963 -969)

Κωνσταντινούπολη: Παλάτι του Βουκολέοντος Müller-Wiener W. , 1977. Bildlexikon zur Topographie Istanbuls. Byzantion - Konstantinupolis - Istanbul bis zum Beginn des 17. Jahrhunderts. Tubingen

Κωνσταντινούπολη: Παλάτι Ρωμανού Α’ Λεκαπηνού (920 -944), πριν από το 920

Καππαδοκία: Παλάτι στο Hallaç (Ortahisar) (μέσα 11ου αι. ) Ousterhout R. , 1997. Byzantine Secular Architecture 843 - 1261, στο Evans H. , Wixom W. , επιμ. , The Glory of Byzantium. Art and Culture of the Middle Byzantine Era, 843 -1261, New York, 192 -200, εικ. στη σ. 198

Το παλάτι του Διγενή Ακρίτα Διγενής Ακρίτας, έκδ. J. Mavrogordato, Oxford 19632, VII. 42 -107, σ. 218 -222

Αθήνα Μπούρας 2010 και Τραυλός Ι. , 1960 [2005]. Πολεοδομική εξέλιξις των Αθηνών από των προϊστορικών χρόνων μέχρι των αρχών του 19ου αιώνος, Αθήναι

Κόρινθος: Ανασκαφές Αρχαίας Αγοράς Athanasoulis D. , Corinth, στο Albani, Chalkia 2013, 194 εικ. 172, 202 εικ. 179 (τοπογραφικά της ASCSA, ανασχεδίαση 25ης ΕΒΑ, με συμπληρώσεις) 1, 15, 18, 24: baths; 2, 16: houses; 3: Church on the hill; 4: Archaic Temple of Apollo; 5: Lechaion Street; 6: shops on Lechaion Street; 7: Peirene Fountain; 8: church in Peirene; 9: building with wall paintings; 10: Hagios Ioannes Monastery; 11 -12, 20: Central commercial streets with colonnaded stoas; 13: Bema church; 14: tower-like chapel; 17: church in the Frankish core; 19: building complex with inn; 21: building complex with courtyard, workshops and passageway on the road; 22: large Byzantine building; 23: house with central courtyard.

Αίγινα: ανασκαφές Αφαίας Πέννας Χ. , 2004. Η βυζαντινή Αίγινα, Αθήνα

Θεσσαλονίκη Ομάδα Facebook «Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης» (Ζ. Σεμερτζίδης) Φωτογραφία δεκαετίας του 1860 (Αφοι Αμπντουλάχ, Εθνικά Αρχεία Ουγγαρίας) Πηγή: http: //peritexnisologos. blogspot. gr/2017/09/blog-post_29. html Ανακαίνιση πύλης θαλασσίου τείχους (904)

Φίλιπποι: τείχη και ακρόπολη Provost S. , Remarques sur la topographie de Philippes à l’époque byzantine (Xe-XIVe siècles), στο Ρουδομέτωφ N. , επιμ. , 2004. Η Καβάλα και τα Βαλκάνια, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, Πρακτικά Α΄ διεθνούς συνεδρίου Βαλκανικών Ιστορικών Σπουδών, 20 -23 Σεπτεμβρίου 2001, Καβάλα, 193 -231

Φίλιπποι: επιγραφές βυζαντινής πόλης [Ἐτελειώθη τὸ ἔργον τοῦ κάσ]τρου Φιλήπο(ν) ἐπὶ [τῶν φιλοχρίστων δεσποτῶν Νικηφ]όρου Βασιλ(είου) κ(αὶ) Κων(σ)ταντ(ίνου) [ἔτους κτίσεως κόσμου , Ϛυο´. σ]τρατιγεύοντ(ος) Ρωμα[νοῦ βασιλικοῦ πρωτοσπαθαρί]ου ἐπιστα(τοῦντος) Λέων(τος) τουρμάρχ(ου) Νικηφόρος Φωκάς (963 -969), 966 (κατά P. Lemerle) Μιχαήλ Ζ’ Δούκας (1071 -1078), 1076 -1077 (κατά Γ. Βελένη-Κ. Τριανταφυλλίδη και S. Provost)

Ρεντίνα Θεσσαλονίκης Μουτσόπουλος Ν. Κ. , 2001. Ρεντίνα ΙΙ: Το βυζαντινό κάστρο της Μυγδονικής Ρεντίνας, Η οχύρωση και η ύδρευση του οικισμού, Θεσσαλονίκη Μουτσόπουλος Ν. Κ. , 2002. Ρεντίνα ΙΙΙ: Το βυζαντινό κάστρο της Μυγδονικής Ρεντίνας, Οι κατοικίες και τα εργαστήρια του οικισμού, Θεσσαλονίκη

Σέρβια Κοζάνης Ξυγγόπουλος Α. , 1957. Τα μνημεία των Σερβίων, Αθήναι

Πύργοι οχυρώσεων

Ακροπόλεις: Επταπύργιο Θεσσαλονίκης Επιστολικό δελτάριο με την άποψη της Άνω Πόλης της Θεσσαλονίκης http: //www. greek-language. gr/digital. Resources/files/image/literature/urban/Ano. Poli_Image_106. jpg

Οικία: οι «δύσκολοι αιώνες» Λουτρά Αλεξάνδρου (Ρωμαϊκή Αποικία Πέλλας): αγροτική οικία με χειροποίητη κεραμεική (πηγή: Φλ. Καραγιάννη)

Οικία: Πέργαμος Rheidt 1990

Οικία: Κόρινθος Scranton R. L. . , 1957. Corinth XVI. Medieval Architecture in the Central Area of Corinth, Princeton, New Jersey

Οικία: Αθήνα Μπούρας 2010 και Τραυλός Ι. , 1960 [2005]. Πολεοδομική εξέλιξις των Αθηνών από των προϊστορικών χρόνων μέχρι των αρχών του 19ου αιώνος, Αθήναι

Οικία: Θεσσαλονίκη Ἔγγραφος ἀνταλλαγὴ ἅμα καὶ παράδοσις (14 Δεκ. 1117): ο πρόεδρος και μάγιστρος Νικηφόρος Βούρτζις και η σύζυγός του Άννα ανταλλάσσουν με τη μονή Δοχειαρίου του Αγίου Όρους μια οικία στη Θεσσαλονίκη με το μισό προάστειο του Ρουσαίου στη Βρύα Χαλκιδικής και με 50 υπέρπυρα (Oikonomides N. , 1984. Actes de Docheiariou, Paris, αρ. 4, απόσπασμα)

Αποθηκευτικοί χώροι σε οικίες του άστεως και της υπαίθρου Γκίνη-Τσοφοπούλου Ε. , 2001. Τα Μεσόγεια από την επικράτηση του χριστιανισμού έως την οθωμανική κατάκτηση, στο Μεσογαία. Ιστορία και πολιτισμός των Μεσογείων Αττικής, Αθήνα, 149 -197

Οικία: δρόμοι και πλατείες

Σύνοψη