2015 3 1 5 MSG BILANS PŁATNICZY 1

2015. 3. 1. 5 MSG BILANS PŁATNICZY 1

Bilans Płatniczy /BP/ Bilans płatniczy – jest zestawieniem wszystkich transakcji dokonanych między rezydentami (gospodarką krajową) a nie-rezydentami (zagranicą) w danym okresie. Bilans może być zestawiany w okresach: miesięcznym, kwartalnym i rocznym. Jest on sporządzany dla całej gospodarki narodowej. Bilans płatniczy każdego kraju (za poszczególne miesiące, kwartały oraz lata) publikują banki centralne poszczególnych krajów. 2

Struktura bilansu płatniczego Rachunek (bilans) obrotów bieżących Obroty towarowe Usługi Dochody Transfery bieżące NOB – niesklasyfikowane obroty bieżące Rachunek kapitałowy Rachunek finansowy Inwestycje bezpośrednie Inwestycje portfelowe Pozostałe inwestycje Pochodne instrumenty finansowe Saldo błędów i opuszczeń Oficjalne aktywa rezerwowe 3

Bilans obrotów bieżących – zawiera informacje o obrotach towarowych (zwane bilansem handlowym), a także: obrót usług, transfery pieniężne (społeczeństwa i rządu) oraz przepływy związane z dochodami z inwestycji. Bilans handlowy – daje obraz ile gospodarka eksportuje towarów, a ile ich importuje. Różnica pomiędzy tymi wielkościami odpowiada na pytanie, czy mamy do czynienia z deficytem handlowym (przewagą importu nad eksportem), czy z dodatnim bilansem handlowym (nadwyżką eksportu nad importem). 4

Saldo rachunku obrotów bieżących DODATNIE - UJEMNE 5

Bilans obrotów kapitałowych - zestawienie wszystkich transakcji, których przedmiotem są aktywa finansowe. Obok bilansu obrotów bieżących i wyrównawczych stanowi część bilansu płatniczego. Obejmuje zagraniczne aktywa lub inwestycje danego kraju za granicą (odpływ kapitału) oraz zagraniczne inwestycje w tym kraju (napływ kapitału). Wyróżnia się dwie zasadnicze części bilansu obrotów kapitałowych: - rachunek kapitałowy; - rachunek finansowy. 6

Równowaga i nierównowaga bilansu płatniczego Równowaga bilansu płatniczego jest to sytuacja, w której suma bilansu obrotów bieżących i bilansu obrotów kapitałowych jest równa zeru. Polega na równoważeniu deficytów z jednego okresu, nadwyżkami z drugiego. Nierównowaga bilansu płatniczego oznacza istnienie nadwyżki lub deficytu. Osiąganie ciągłych deficytów jest niemożliwe, gdyż może to prowadzić do trwałego wyczerpania rezerw dewizowych (utrata możliwości płatności). Osiąganie ciągłych nadwyżek również nie jest możliwe, gdyż powodowałoby to ciągły deficyt innych krajów (a jest to niemożliwe). Okresowe nadwyżki są preferowane, ale mogą doprowadzić do negatywnych konsekwencji: - presja inflacyjna – szybki wzrost bazy monetarnej, której źródłem są nadwyżki bilansu płatniczego; - implikacja deficytów w innych krajach (negatywne gdy dla 7 danego kraju liczy się kooperacja międzynarodowa).

Bilans handlowy jest częścią bilansu płatniczego. Bilans handlowy, bilans handlu zagranicznego, bilans obrotów bieżących, zestawienie wartości wywozu (eksportu) i przywozu (importu) towarów, tzn. dóbr materialnych i usług, w danym okresie (najczęściej roku), sporządzany na podstawie fizycznego ich przemieszczenia przez granice celne kraju. Bilans handlowy obejmuje także przeniesienie praw własności towarów (np. reeksport bez przywozu do kraju). Bilans handlowy może być dodatni (aktywny, czynny), gdy występuje przewaga wartości eksportu nad wartością importu, lub ujemny (bierny), gdy wartość importu jest wyższa od wartości eksportu. Różnica pomiędzy wartością eksportu i wartością importu jest saldem bilansu handlowego. De facto jest to eksport netto dóbr i usług. 8

Rachunek kapitałowy jest częścią bilansu obrotów kapitałowych, która obejmuje transfery kapitałowe o charakterze bezzwrotnym przeznaczone na finansowanie środków trwałych, umorzenia długu oraz nabywanie i zbywanie aktywów niefinansowych i nieprodukowanych. Do transferów kapitałowych raportowanych w ramach rachunku kapitałowego zaliczane są np. nieodpłatne przekazanie środków na inwestycje lub zbycie/nabycie majątkowych praw autorskich czy znaków handlowych. 9

Rachunek finansowy jest częścią bilansu płatniczego, która informuje o transakcjach związanych ze zmianami własności zagranicznych pasywów i aktywów finansowych w danej gospodarce. W ramach rachunku finansowego odnotowywane są m. in. dokonywane przez inwestorów zagranicznych zakupy akcji na giełdzie bądź obligacji krajowych emitentów, a także analogiczne zakupy dokonywane przez inwestorów danego kraju za granicą. Transakcje raportowane w rachunku finansowym pozwalają w znacznym stopniu na pokrycie deficytu lub lokowania za granicą nadwyżki na rachunku bieżącym. Rachunek finansowy obejmuje zestawienie czterech grup aktywów i pasywów finansowych: -inwestycji bezpośrednich, -inwestycji portfelowych, -finansowych instrumentów pochodnych oraz -pozostałych inwestycji. W skład tych ostatnich wchodzą przede wszystkim kredyty zagraniczne udzielane i uzyskane przez rezydentów (głównie 10 z sektora bankowego i sektora przedsiębiorstw) danego kraju.

Bilans płatniczy USA • • • Towary Usługi Zyski z inwestycji Bilans towarów, usług i zysków Transfery jednostronne Bilans rachunków bieżących Prywatne przepływy kapitałowe Rezerwy oficjalne Bilans obrotów kapitałowych Bilans końcowy − 665. 4 +48. 8 +30. 4 − 587. 2 − 80. 9 − 668. 1 +270. 6 +397. 5 +668. 1 0 Źródło: 2004. U. S. Department of Commerce, Survey of Current 11 Business , w miliardach USD ; + = nadwyżka; − = deficyt.

BP Chociaż sumy wypłat i wpływów są równe, mogą występować będą nierówności - wpłat lub wypłat, nazwanych deficytami lub nadwyżkami w poszczególnych rodzajach transakcji. W ten sposób, może być deficyt lub nadwyżka w: handlu towarami (dobrami), usługami, dochodach z inwestycji zagranicznych, jednostronnych transferach ( pomoc zagraniczna), inwestycjach prywatnych, przepływach złota i dewiz między bankami centralnymi i skarbcami lub w wyniku kombinacji w/w transakcji międzynarodowych. Stwierdzenie, że kraj ma deficyt lub nadwyżkę w “bilansie płatniczym” musi odnosić się do jakiejś szczególnej grupy transakcji. I tak Bilans Płatniczy USA pokazuje, że w 2004 r. Stany Zjednoczone miały deficyt w obrotach towarów 665. 4 miliardów $ ale nadwyżkę w usługach 48. 8 miliardów $. 12

BP Nie ma jednolitego poglądu na temat głównych przyczyn braku równowagi bilansu płatniczego. Szczególna uwagę skupiona jest dzisiaj na USA, które aktualnie mają największy deficyt. Zazwyczaj przyczyna deficytu są, że aktualne czynniki konta są pierwszorzędową przyczyną: kurs walutowy, deficyt fiskalny , konkurencyjność gospodarki i prywatne zachowania takie jak gotowość konsumentów, by zadłużać się na dodatkową konsumpcję. Alternatywnym poglądem jest stanowisko uargumentowane szczegółowo w 2005 przez Bena Bernanke, prezesa FED, że pierwszoplanową rolę odgrywają przepływy kapitałowe, które przepływają, z krajów posiadających duże oszczędności, do innych krajów w poszukiwaniu możliwości inwestowania i dostając się do USA pobudzają konsumpcję i inflację. 13

Kurs walutowy a BP W systemie stałego kursu wymiany walutowej, bank centralny dostosowuje przepływające strumienie funduszy przez skupowanie funduszy wpływających do kraju lub przez dostarczanie obcej waluty do rynku dewizowego, by tworząc równowagę na rynku walutowym utrzymać kurs wymiany między waluta krajową i innymi walutami. Wtedy zmiana netto rezerw dewizowych w ciągu roku banku centralnego czasami jest nazwana bilansem nadwyżką lub deficytem bilansu płatniczego. Alternatywą do sztywnego kursu wymiany jest kurs płynny gdzie pewne wahania kursu wymiany są dopuszczone. Skrajnym rozwiązaniem jest w pełni płynny kurs wymiany (zwany również elastycznym kursem wymiany). W przypadku w pełni płynnego kursu walutowego, bank centralny nie interweniuje w ogóle, by ochronić lub zdewaluować swoją walutę, pozwalając by rynek ustalił kurs optymalny. W takiej sytuacji rezerwy dewizowe banku centralnego nie zmieniają się. 14

Kurs wymiany walut W 2014 r. gospodarka Unii Europejskiej /28 państw członkowskich/ wygenerowała PKB (nominalny) o wartości € 14. 303 trylionów (USA$ 18. 451 bilionów) i PKB (PPP) o wartości € 12. 710 bilionów (USA$16. 773 bilionów). Zgodnie z oceną Międzynarodowego Funduszu Walutowego, UE jest największą lub drugą co do wielkości gospodarką w świecie. Zależy to od tego jaki kurs wymiany zastosujemy. Jeżeli 1 € = 1. 3 USD, UE jest największą gospodarką: 14. 303 € X 1. 3 = 18. 594 $; Jeżeli 1 € = 1. 1 USD, UE jest drugą gospodarką po USA: 14. 303 € x 1. 1 = 15. 733 $ 15

BP Mimo zrównoważenia każdego bilansu płatniczego, nadwyżki lub deficyty na jego poszczególnych elementach mogą prowadzić do braków równowagi między krajami. Ogólnie największe zaniepokojenie budzą deficyty rachunków bieżących. Kraje posiadające trwałe deficyty obrotów bieżących zwiększają zadłużenie i/lub przejmowanie aktywów przez cudzoziemców. Deficytami, które budzą zaniepokojenie, są: deficyt handlowy, gdy państwo importuje więcej towarów niż eksportuje; Deficyt obrotów bieżących; 16

Rezerwy W kontekście BP i międzynarodowych systemów monetarnych, rezerwą mogą być waluty lub inne składniki wartości, które mogą być użyte przez państwa jako składnik rezerw. Braki równowagi BP mają skłonność do tworzenia rezerw przez kraje posiadające nadwyżki, a kraje posiadające deficyt zwiększają zadłużenie. W czasach parytetu złota, rezerwą dla wszystkich państw było złoto. W systemie Bretton Woods, złoto albo dolar USA mogły służyć jako rezerwy, chociaż większość krajów wolała trzymać większość ich rezerw w dolarach. 17

BP Zakończenie ustaleń z Bretton Woods, nie stworzyło innych form rezerw a dolar USA pozostał główną walutą rezerwową. Globalne rezerwy wzrosły znacznie w 21. wieku, częściowo w wyniku azjatyckiego Kryzysu Finansowego, gdy część importerów nie mając innych sposobów finansowania importu musiało płacić twardą walutą. MFW ocenia, że od roku 2000 do połowy 2009, oficjalne rezerwy wzrosły z 1, 9 bln do $6, 8 bln $. Rezerwy osiągnęły maksimum 7, 5 bln $ w połowie 2008, a następnie zmniejszyły się o około $ 430 mld $, ponieważ kraje użyły ich, by osłonić siebie od najgorszych efektów finansowego kryzysu. Od lutego 2009 globalne rezerwy zaczęły się zwiększać znów, by osiągnąć blisko 9, 2 bln $ do końca 2010. W roku 2014 największe rezerwy posiadały Chiny, powyżej 3 bln $, na drugim miejscu była Japonia a na trzecim Rosja /ponad 600 mld $/. 18

Rezerwy walutowe W przybliżeniu 62% z 6, 8 bln $ całkowitych rezerw świata jest trzymane w dolarach USA i w przybliżeniu 20% w euro. Funt UK, japoński jen, specjalne prawa ciągnienia (SDR)i cenne metale również grają rolę. W 2009 Zhou Xiaochuan, gubernator Banku Ludowego Chin, proponował stopniowe zwiększenie użycia SDR-ów, jak również wsparcie walut narodowymi SDR. Propozycja dr Zhou została uznana za jedną z najważniejszych pomysłów wyrażonych w 2009 r. 19