1 ОРТА АСЫРЛЫ БАТЫС Ж НЕ Ғ Қ

1 ОРТА АСЫРЛЫ БАТЫС Ж НЕ Ғ Қ Ә ШЫ ЫС ФИЛОСОФИЯСЫ. Ғ

2 Д ріс жоспары: ә 1. Орта асырлы Батыс ғ қ философиясы. 2. Орта асырлы Шы ыс ғ қ ғ философиясы.

1. Батысеуропалы орта асырлы қ ғ қ философияны негізгі идеялары мен ң сипаты: Монотеизм; Теоцентризм; Креационизм – дай д ниені жо тан бар етті Құ ү қ ж не м гі жаратуда; ә әң Провиденциализм – дай адам мен адамзатты Құ т аруын, жарыл ауын алдын ала біледі; құ қ қ арышты, таби атты, орша ан д ние Ғ ғ қ ғ ү былыстарын зерттеуге к п к іл б лінбеді, құ ө өң өбылыстарын зерттеуге к п к іл б лінбеді, құ ө өң ө йткені олар дайды жарат аны; ө Құ ң қ Жаратылу догматы мен аян догматы (Інжілде) стем болды ж не тб. ү әстем болды ж не тб. ү ә

Философиялы мектептерқ : : Апологетика – (грек. Апологемай – ор аймын, қ ғ а таймын) — ІІ-ІІІ. п тты политеизммен қ ғғ ұ қ к ресте христианды догматика негіздерін ү қ ор а ан, уа ызда ан ілім. қ ғ ғ Патристика –(лат. Patres — ке) – ІІ- ІІІ. ә Ү ғғ ал аш ы христиан философиясыны негізін ғ қ ң салушы шіркеу келеріні мектебі, ілімі. ә ң Философия Платон мен неоплатонизм идеяларыны негізінде дамыды. ң

— — ЕРТЕ СХОЛАСТИКА (ІХ-ХІІІ . . ); Ғ Ғ — КЕМЕЛДЕНГЕН СХОЛАСТИКА (Х ІІІ . ); Ү Ғ — СО Ы СХОЛАСТИКА (ХІ -Х . . ) ҢҒ Ү Ү Ғ Ғ — СО Ы СХОЛАСТИКА (ХІ -Х . . )ҢҒ Ү Ү Ғ Ғ Схоластиканы ш кезе і болды: ң ү ң 5. Схоластика (лат. – схолиа – мектеп философиясы) – орта асырлы теологиялы ғ қ қфилософиясы) – орта асырлы теологиялы ғ қ қ ілім, философияны теология а ызмет ететін ң ғ қ т сы. Аристотель идеяларыны ы палымен ұ ң қ дамыды, христиан дінімен келіспейтін к п ө идеялар пайда болды.

Схоластикалы философияны негізгі қ ң м селесі: ә • дайды бар екенін рационалды құ ң (а ылмен) д лелдеу; қ ә • білім мен сенім, парасат пен ерік атынасы; қ • креацианизм, провиденциализм • жалпылы ты жекелікке атынасы қ ң қ немесе “универсалийлер”, я ни ғ жалпылы ым м селесі. қ ұғ ә

7 СХОЛАСТИКА ( IX – XV вв. ) Универсалийлер ізденісі РЕАЛИСТЕР Реализм ( лат. realis – шынайы) – а ыз ң ғ болмыс а заттар қ емес, оларды ң жалпы ымы ие ұғ дейтін а ым. ғ НОМИНАЛИСТЕР Номинализм (лат. nomen – атау, есім) – Шынды та тек жеке, қ на ты заттар ана қ ғ мір с реді, ал ө ү жалпы ымдар ұғ оларды атауы. ң КОНЦЕПТУАЛИЗМ Реализм мен номинализм ілімдеріні ң ма ыздылы ын ң ғ мойындайтын ілім.

8 АПОЛОГЕТИКА ( I – VI . )ғғ Квинт Септимий Тертуллиан (шамамен 160 – 230 жж. ) Философия мен діни сенімні ң бірікпейтіндігі ж ніндегі тезисті ө олдады. қолдады. қ Сенім мен а ыл арасында ешбір қ жа ынды жо. қ қ қжа ынды жо. қ қ қ « Сенемін, йткені абсурдты» (сенім ө а и аттылы ы а ыл а и аттылы ынан қ қ ғ қ қ қ ғ ерекше). Інжіл – дайды тануды жал ыз айнар к зі, құ ң ғ қ ө сол себепті кез келген білімні де. ң

ПАТРИСТИКА ( ІІ – ІІІҮ . ) ғғ Аврелий Августин « улие» ә ( «Рим шіркеуіні кесі» ) ң ә (354 – 430 жж. ) — “Т сіну шін сенім керек”; ү ү — дайды а ылмен танып, Құ қ оны жіберген аяны о ып, ң ң қ со ан с йену керек; ғ ү — Адам еркін болуы м мкін, ү біра оны іс- имылы қ ң қ дайды б йры ымен Құ ң ұ ғ болады; Е бектері ң «Т убе» , « дай патшалы ы туралы» , ә Құ ғ «Т ртіп туралы» , «Академиктерге арсы» тб. ә қ

Августин философиясыны ма ызы: ң ң • дай бар, онда еш андай к м н жо ; Құ қ ү ә қ • леуметтік Ә конформизм идеясын (кедейшілік пен згені билігіне к ну) ө ң ө олдады, б л Шіркеуге де, мемлекетке де қ ұ тиімді; • Шіркеу билігіні мемлекеттен, Рим ң Папасыны монархтардан стемдігін ң ү д ріптеп, католиктік Шіркеуді беделін ә ң к терді. ө • Адамны с лулу ын, жігерін, кемелденуін, ң ұ ғ даилы ын атап к рсетті (б л ол кезде құ ғ ө ұ жа алы еді). ң қ

11 Иоанн Скот Эриуген ( «схоластиканы бірінші ң кесі» ) ә ( шамамен 810 – 877 жж. )

12 Фома Аквинский (1225 немесе 1226 – 1274 жж. ) — “ зіндік м нділікке ие адами парасатты Ө ә жан т нмен бірге лмейді. ” ә ө — Философия мен теология р-т рлі ә ү ма сатты ілімдер; қ — Философия тек а ылмен танылатынды қ ана т сіндіре алады; ғ ү — згені б рін ( даи аян) тек теология Ө ң ә құ ындыра алады. ұғ Негізгі е бектері ң : «Теология суммасы» , «Философия суммасы» , Інжілге, Аристотель шы армаларына т сіндірмелер жазды. ғ ү

132. Орта асырлы Шы ыс ғ қ ғ философиясы. Араб мемлекетіні алыптасуында ң қ исламны ма ызды р лі. ң ң ө лкен полиэтникалы ж не Ү қ ә теократиялы Халифатты қ ң рылуы. құ М сылманды философия теология ұ қ мен ылым арасында дамыды. ғ

14 Араб философиясыны кезе дері: ң ң • ІІ-ІХ . . – араб философиясыны Ү ғ ғ ңІІ-ІХ . . – араб философиясыны Ү ғ ғ ң алыптасу кезе і; қ ң • ІХ-Х. . – м сылман Ренессансы ғ ғ ұ кезе і; ң • ХІ-Х . –шы ысты Ү ғ ғ ғ қХІ-Х . –шы ысты Ү ғ ғ ғ қ перипатетизм, арабты грек ң философиясын толы игеріп, қфилософиясын толы игеріп, қ зіндік даму кезе і. ө ңзіндік даму кезе і. ө ң

15 Араб философиясында ы негізгі ғ ба ыттар: ғ 1) Тазалы а айындары» қ ғ 1) Тазалы а айындары» қ ғ 2) Шы ысты перипатетизм ғ қ 2) Шы ысты перипатетизмғ қ 3) алам Қ 3) аламҚ 4) Суфизм

16 1 — ші ба ыт- Х . пайда бол ан пия ғ ғ ғ құ ылыми о ам Баср аласында. Іліміні ғ қ ң негізі — синкретизм, я ни барлы діндер ғ қ мен философиялы ж йелерді біріктіру қ ү болды. Діни м дделерге ара анда, ү қ ғ ылыми, философиялы ілім басым келді. ғ қ 2 – ші ба ыт – ғ IX-XI . М сылман немесе ғғ ұ Ислам Ренессансы кезе імен т стас келеді. ң ұ кілдері: л-Кинди (арабтарды философы), Ө Ә ң л-Фараби, Ибн-Сина, Ибн-Рушд. Ә

173 -ші ба ыт: алам — м сылманды теологиялы ғ қ ұ қ қ философия, я ни м сылманды схоластика. ғ ұ қ 4 -ші ба ыт: суфизм – жекелік мистикалы -діни ғ қ аскеттік адамды жан-жа ты жетілдіру ілімі. К рнекті қ ө кілдері: л- азали, Ибн л-Араби ж не тб. ө Ә Ғ Ә ә

Суфизмде адам “жаныны азат болуы рухани, ң мистикалы зіндік жетілу тари ат жолымен қ ө қ ж зеге асады; оны ш кезе і болады: ү ң • Шари ат ғ , м сылманды мір с ру ұ қ ө ү а идасы, оны на ты к рінісі фикх – қ ғ ң қ ө м сылманды ы ; ұ қ құқ қ • Тари ат қ (“жол”, ”ба ыт”) – адамны ғ ң моральдік-психологиялы зіндік жетілуі. қ ө • Ха и ат – қ қ а и и даи болмыс, суфизм қ қ Құ философиясы мен психологиясыны е ң ң жо ары ма саты. ғ қ

19 бу Ж сіп ибн Ыс а Ә ү қ қ л-Кинди (800 -879 ж. ж. ) — Ә ал аш ы перипатетик, араб ғ қ философиясын еуропашыландыру а ғ ал аш ы адам жасады. ғ қ қал аш ы адам жасады. ғ қ қ Арабтарды грек философиясымен, сіресе ә Аристотельмен таныстырды.

20 Негізгі шы армасы «Даналы маржандары» . ғ қ бу Н сір М хаммед ибн Ә ә ұ Тархан ибн зла Ұ ғТархан ибн зла Ұ ғ л-Фараби Ә ат Т рки (870 -950 ж. ж. ). үат Т рки (870 -950 ж. ж. ). ү «Екінші стаз» , мбебап, ұ ә «Екінші стаз» , мбебап, ұ ә энциклопедист алым. ғэнциклопедист алым. ғ Перипапетик, Аристотельді ңПерипапетик, Аристотельді ң «Жан туралы» кітабын 200 рет о ып, жат а білген. 74 тілді қ қ ме герген деген м лімет бар. ң әме герген деген м лімет бар. ң ә 100 -ден арты трактат жаз ан. қ ғ 100 -ден арты трактат жаз ан. қ ғ

““ Екінші стазды ” негізгі философиялы ұ ң қ идеялары: • Д ниені м гілік екенін мойындау; ү ң әң • Детерминизмді зерттеу принципі деп арастыру; қ • Парасат (а ыл, интеллект) туралы ілім. қ дай – е жо ары сатыда, ол барлы ыны ал аш ы Құ ң ғ ғ ң ғ қ бастамасы, к пт рлікті себебі. лем м ні бойынша ө ү ң Ә ә дай а сас, формасы бойынша — алуан т рлі. Құ ғ ұқ ү

22 • Материя- формалар иерархиясында т менгі сатыда, біра белсенділікке ө қ ие. Адам – зінде даи ж не белсенді ө құ ә а ылдыны йлестіреді, дайды қ ү құ танып біледі. • айырымды адам туралы, оны Қ ң барлы асиеттері ба ыт а жетуге қ қ ба ыттал ан ғ ғ

23 18 томды қ философиялы е бегі қ ң – «Айы у кітабын» ғ жазды. Негізгі медициналы е бегі қ ң “ Д рігер ылымыны ә ғ ң каноны ”бу ли Ә Ә Ибн-Сина (Авиценна) (980 -1037 ж. ж. ) – энциклопедист алым, д рігер, философ. ғ ә

бу ли философиясы: Ә Ә • Егер себеп болса, онда салдар бар да болу керек; • Субстанция дегеніміз материя, форма ж не ә екеуіні жиынты ы; ң ғ • Эманация теориясы – алла д ниені тікелей ү емес, бірнеше саты ар ылы “а ылмен” қ қ жаратты; • Философияны діннен б ліп арастыру а ө қ ғ тырысты; • дай да, д ние де м гі. Құ ү әң

біл Уалид М хаммед ибн Ахмет ибн Ә ұ М хаммед ибн-Рушд (Аверроэс) (1126 -1198 ұ жж. ) – араб перипатетизміні шы ы. ң ң Ата ты кітабы қ “Терістеуді терістеу”. а идалары Қ ғ — “а и атты екі дайлы ы” туралы ілім қ қ ң ұ ғ – философия мен дін а и аты бір-біріне арсы емес; қ қ қ — дін адам а алай іс- рекет ету керектігін к рсетсе, ғ қ ә ө философия абсолюттік а и атты таниды; қ қ — ата детерминизм идеясы; қ ң — жаратылу идеясын терістеді; — дай бар, біра Ол материалды д ниемен “бірге”. Құ қ қ ү

26 Орта асырлы арабтілділік ғ қ философия лемдік ә философияны ң дамуында ы ма ызды ғ ң кезе болып табылады. ң

КЕРІ БАЙЛАНЫС. 1. ОРТА АСЫРЛЫ БАТЫС Ғ Қ ФИЛОСОФИЯНЫ БАСТЫ ЕРЕКШЕЛІГІ. Ң 1. космоцентризм 2. антропоцентризм 3. теоцентризм 4. ылыми центризм ғ

1. ОРТА АСЫРЛЫ БАТЫС Ғ Қ ФИЛОСОФИЯНЫ БАСТЫ ЕРЕКШЕЛІГІ. Ң 1. космоцентризм 2. антропоцентризм 3. теоцентризм 4. ылыми центризм ғ

1. ОРТА АСЫРЛЫ БАТЫС Ғ Қ ФИЛОСОФИЯНЫ БАСТЫ ЕРЕКШЕЛІГІ. Ң 1. космоцентризм 2. антропоцентризм 3. теоцентризм 4. ылыми центризм ғ

1. ОРТА АСЫРЛЫ БАТЫС Ғ Қ ФИЛОСОФИЯНЫ БАСТЫ ЕРЕКШЕЛІГІ. Ң 1. космоцентризм 2. антропоцентризм 3. теоцентризм 4. ылыми центризм ғ

1. ОРТА АСЫРЛЫ БАТЫС Ғ Қ ФИЛОСОФИЯНЫ БАСТЫ ЕРЕКШЕЛІГІ. Ң 1. космоцентризм 2. антропоцентризм 3. теоцентризм 4. ылыми центризм ғ