1 акушерия және гинекология кафедрасы n Тарихи

№ 1 акушерия және гинекология кафедрасы n. Тарихи аспектідегі акушерлік ғылымның дамуы. Акушерия мен гинекологиядағы деонтология. Лектор: ЖАТҚАНБАЕВА ГҮЛМИРА ЖУМАҚАНҚЫЗЫ, доцент, м. ғ. к.

n Кіріспе 1. Медициналық деонтологияны қалыптасу тарихы n 2. Деонтология және оның даму тарихы 3. Негізгі білім

n Деонтология (гр. deon - қажеттілік және logos білім; қажеттілік туралы білім) этиканың парыз, жалпы қажеттілік туралы (ізгілік талаптары білдіретіннің барлығы) қарастыратын бөлімі. Терминді алғаш Бентам жалпы ізгілік теориясын белгілеу ұшін қолданған.

n Деонтология - парыз, міндет мәселелерімен айналысатын этиканың бір бөлігі. Деонтология әлеуметтік-тарихи, мәдени дәстүрлерге қажетті адамдардың мінез-құлқын зерттейді

Акушерия – ұрықтану мен жүктілікке, босануға, босанғаннан кейінгі кезеңдерге байланысты физиологиялық және патологиялық процесстерді үйрететін медицинаның бір бөлігі. Акушерия француз сөзінен accoucher – босану деген ұғымды білдіреді.

Гинекология – Әр түрлі кезеңдердегі жыныс жүйесінің физиологиялық және патологиялық процестерін үйрететін медицинаның бір бөлігі. Гинекология грек сөзінен алғанда gyne – әйел, logos – ғылым - әйел туралы ғылым.

Акушерия – медицинаның ертеден келе жатқан бір тармағы. Акушерліктің бастамасы туралы алғашқы мәліметтер Ежелгі Шығыс елдерінің (Мысыр, Иудея, Индия, Тибет) әдебиеттерінде табылған. Біздің эрамыздан бұрын VI-IV ғасырларда Тибетте босану кезінде міндетті түрде, сол сияқты Ежелгі Шығыс елдерінде акушерлік көмек көрсету керектігі көрсетілген.

Ежелгі Грекия мен ежелгі Рим акушериясы мен гинекологиясының дамуы. n Гиппократ(460 -380 ж б. з. д. ) “Әйел аурулары туралы” “Жас қыздар аурулары” “Әйелдер кезеңдері” n Сора Эффеский-ежелгі Рим( I ғ б. з. д. )- акушерлік пен әйел аурулары туралы кітап.

n Орта ғасырда акушерство мен гинекологияның Европада дамуы. n XVI ғ тәжірибелік акушерия жатады. Француз хирургы Амбуаз Паре акушерлікке практиканы енгізген. n Осы кезеңге француз хирургтерінің кесар тілігімен баланы құрсақ қуысын кесу арқылы туғызу туралы деректер бар. 1569 ж ағылшын П. Чемберден акушерлік қысқышты ойлап тапқан. Бірақ бұл туралы ұзақ жарияланбаған.

n XVII ғ Француздар Париж госпиталі ”Hotel-Dieu” бірінші акушерлік клиника ашылды; n Осы клиникадағы акушерлердің бірі-Франсуа Морисо. Ол акушерліктің сурактары туралы кітап жазған. Кітапта нәресте басын оперативті жолмен шығару туралы деректер жазылған; n Германияда Зигемундин аяғына қарай ұрықтың айналуы, жамбаспен туылу және т. б жазып қалдырған.

n XVIII ғ анатомия мен физиологияны зерттеу барысында акушерия алға, өз бетінше ғылым екенін дәлелдеген. n Бұл кезеңдегі маңызды акушериядағы еңбектер: v Девентердің тар жамбастың проблемалардың зерттеу; v нидерландық хирург Пальфиноның акушерлік қысқышты ойлап табу; v Жүйелі сабақ беруді жүргізу және акушерлік кафедра мен клиниканың ашылуы.

n 1729 ж Страсбургте перзентхана ашылды, 1751 ж Геттингене 1 -ші университеттің акушерлік клиника ашылды;

n XIX ғ босану механизмі мен тар жамбас туралы деректер жазылған. Физиологиялық және морфологиялық тұрғыдан етеккір және жүктілікті зерттеген; n XX ғ патологиялық процестер мен хирургиялық акушерия алға жылжыды.

Ресейдегі акушерияның дамуы. n Петрге дейін Русьте мемлекеттік акушерлік көмек болмаған; n Петр дәуірінде I ғ тұңғыш клиникалық госпитальдер аылды және медициналық білімнің негізі құралды; n Россияда XVIII-XIXғ басында акушерства өз бетінше ғылым болып бөлінуі. 1804 ж университетте акушерлік кафедра мен әйел және бала аурулары кафедрасы ашылды.

Ерте кездегі гинекология мен акушерияның дамуын 5 кезеңге бөліп қарастыруға болады: n 1 кезең XVIII 2 -ші жартысы (XVIII ғ дейін халық медицинасы, I n n жартысында- шет медицинасы) 1764 ж Москвада тәрбиелеу үйінде 20 төсекке арналған бірінші ғимарат ашылды, 1771 ж санк-Петербургте ашылды; 2 кезең XIXғ 40 жылдары. Акушерлік мектептер мен босануға көмек беретін бөлімдер ашылды; 3 кезең XIXғ II жартысы. Акушерлік пен гинекология клиникаларында антисептика мен асептиканы енгізгенге дейінгі; 4 кезең 70 жылдардан XIXғ 1917 дейін; 5 кезең мемлекеттік босануға көмектесу жүйесінің ашылуы.

Нестор Максимович-Амбодик (1744 -1812) n Нестор Максимович. Амбодик (1744 -1812) n XVIIIғ акушерияның елеулі қайраткерліктің бірі. Петербургтегі акушерияның ғылыми негізі салған.

n Амбодикті орыс акушерияның атасы деп те атайды. Ол орысша сабақ жүргізген және акушерлік қысқышты Россияда 1 -ші болып енгізген. n Оған акушерлік қысқыш, күміс катетер, босану төсегінің конструкцияына қатысқан. Негізгі еңбектерінің бірі медициналық терминологияны құруы.

n Амбодик өсімдіктердің емдейтін қасиеті бар екеніне сенген. 1784 -1786 ж Аналар жұмысы туралы ғылым еңбегін жариялаған. Бұл педиатрия мен акушериядағы бірінші оқу құралы еді.

n XIXғ 1 жартысында Петербургтегі медикохирургиялық академияның профессоры Хотовицкийдің еңбегі зор. Ол акушерство мен балалар ауруларын 30 жылдан астам сабақ берген; n 3 кезеңде Мәскеу медико-хирургиялық академияның профессор Кораблев Акушерлік ғылым мен әйел аурулары курсі жазып шығарған. n 1958 ж гинекология дан оқу құралын жазған; n 4 кезең Кинарский –отандық гинекологияның ірге тасын қалаған. Ол Фантомда гинекологиялық операцияны техникасы туралы курсты негіздеген.

n Кинарскийдің аты 5 кезеңмен байланысты. Ол Ленинград дәрігер квалификациясын жоғарлататын институтта жұмысқа қабілетті коллектив пен ғылыми практикалық жұмысты ұйымдастырды. Әйелдер бедеулігіне диагностикалау мен емдеуге біраз уақытын бөлген. Жатырға операция жасаған және әйел жыныс мүшелерінің туберкулезіне операция жасаған.

n Рахманов А. Н-клиницист акушерства мен гинекология саласында. Революцияға дейін өз кітабында Ана мен нәрестені қорғау Росияда бала босандыруды қалай ұйымдастыру керек екенін жазған; n 1910 ж Петербургте халықаралық гинекологтардың 1 -ші съезі өтті. акушер-

А. Я. Крассовский (1823 -1898) А. Я. Красовский(1823 -1898) Петербург медико-хирургиялы қакадемиясының профессоры, кейін директоры болған. n Ол тар жамбас кезінде босану механизмін зерттеген, акушерияда асептика мен антисептиканы тұңғыш енгізген. n Овариотомияны Россияда қолдаған. n

n И. П. Лазеревич(1829 -1902)-Харьков университетінің профессоры. Оған босануды, жансыздандыру, жатырдың жүйкелік регуляциясы туралызерттеулердің негізгі еңбектері кірді. 2 томды. Акушерство туралы оқу құралыеңбегі бар1892 ж. Киландқа дейін түзу акушерлік қысқшты ойлап тапқан; n Н. Н. Феноменов(1855 -1918) Казан университетінің профессоры. Ол антисептикалық операциялардың негізін қалап, клейдотомия, пельвиопластика сияқты операцияларды ұсынған. Акушерлік аспаптарды практикаға ендірген (қысқыш, Симпсон-Феномен қысқышы, перфоратор, экцеребрацияға арналған қасық, эмбриотомияға арналған қайшы). Оперативті акушерстро монографиясин жазан

n XX ғ басында В. С. Груздев және В. В. Строганов n В. С. Груздев (1866 -1938) Казан университетінің профессоры. Акушерство мен гинекология оқу құралын жазған. Әйел жыныс мүшелерінің физиологиясы мен морфологиясын зерттеген. Акушерство мен гинекология мектебін құрған. n В. В. Строганов (1857 -1938) Лининграттағы орталық ғылымизерттеу институтының професоры. Эклапсия және терапияны ұйымдастыру еңбегі арқылы эклампсиядан өлім-жітім санын азайтты және де әлемге таралды.

n Осылайша отандық ғалымдар акушерстваның дамуына үлкен үлес қосқан. Бірақ ғылыми зерттеулер тек кейбір кафедраларда ғана жазылған. n XX ғ Кеңес дәуірінде акушерствоменгинекологияға еңбек сіңірген А. В. Бартельс, Персиаников, малиновский, Бодяжена және т. б. n А. В. Бартельс өзінің ғылыми және дәрігерлік жұмысының барлығын босанғаннан кейінгі инфекцияға арналған.

В. И. Бодяжина (1905 -1987) 1948 -1967 Мәскеу Мемлекеттік Медицина институтында професор болған. Ол профессор К. Н. Жманин мен В. И. Бодяжинамен бірге кітап жазған.

Әйелдерде медициналық көмекті ұйымдастыру 3 бөліктен тұрады: n Әйелдер консультацияы-амбулаторлы мекемеде орналасқан. Негізгі орын алдын-алу шараларын, ерте диагностика жасау, дер кезде емдеуге беріледі. Жүктілік пен босанудың патологиясына профилактика жүргізіледі. Сол үшін барлық жүкті әйелдер Д учетке алынады да акушер-гинекологтерге жүйелі қаралып тұрады.

n Жүкті әйелдер арасында жоғары қауіп-қатер топтағыларды “Д” есепке мұқият қарайды және емдеупрофилактикалық шараларды жасайды. Гинекологиялық аурулары бар әйелдер осындай есепке алынады. n Әйелдерге әлеуметтік-құқықтық көмек беру үшін юристконсультант бөлмесі болады.

n Медициналық генетика және «неке және жанұя» кеңестері арнайы кеңес беру мекемелерінде жүргізіледі. n Әйелдерге кеңес беру орында арнайы медициналық көмектің маңызы зор, олар эндокринді бұзылыстар резус қайшылықтар, бедеулікті емдеуде, контрацепция және т. б. кезінде әйелдерге көп көмек береді. Босануға дейінгі диагностика орталығы және нәрестенің жағдайын қадағалайтын орталықтар ұйымдасқан. n Медициналық терапиялық мекемелерден басқа акушерлік-гинекологиялық көмекті кәсіби жұмыстағы әйелдерге акушерлік- гинекологиялық кабинеттер, медико санитарлық бөлімдер, кәсіпкерлік бөлімдердегі әйелдер кеңесі атқарады.

Ауылдарда акушерлік-гинекологиялық көмекті ұйымдатыру ерекшелігі. n Бұл этапты жұмыс болып табылады, медициналық қызмет көрсету мен емдеу, дәрігер квалификациясы, анастезиология және реанимация болуы негізгі специализацияланған арнай көмек көрсететін мекеме областы аурухана болып табылады. n Әйелдерге акушерлі-гинекологиялық көмек беру үшін, яғни алыс райондарда жылжымалы бригадалар және комплексті жылжымалы бригадалар құрамында акушер-гинекологтардан тұрады.

Ауылдарда амбулаторлы-поликлиникалық және стационарда акушерлік көмек келесі 5 этап арқылы жүзеге асады: n ФАП қай жерде функционирленеді. n Ауылдың амбулатория және дәрігерсіз учаскелік аурухана. Акушерка және акушер-гинеколог аудандық ауруханадан немесе ОРБ, жылжымалы бригада шығарады. n Районды ауруханадаңы әйелдер кеңесі немесе ОРБ, Стационарлы акушерлік көмек ОРБ I немесе II категорияда беріледі. Бұл жерге жүкті әйелдер госпитализацияланады. n Әйелде кеңесі, бұл областы ауруханадағы кабинет. Район арасы аурухананың жіне акушерлік бөлім мен поликлиникада болады. n Поликлиникалық бөлім (ГЗИ), акушерства мен гинекология кафедрасы және стационарда болады.

Акушерия және гинекологиядағы ҚР ғалымдарының үлесі n Акушерия гинекология кафедрасының бірінші профессоры Малинин А. И. ардақты ғалымы, n 1935 -1950 жылдары бөлім басқарып акушерия және гинекология мәселесі бойынша сұрақтарға, n акушериядағы қан құюға, босану жарақаттарына, оперативті гинекологияны жетілдіруіне үлкен үлес қосты.

Клиницкий Я. С. (1950 -1958 ) n Мал шаруашылығы жағдайында акушерлік көмекті көрсетудің ғылыми негіздері; n Босану әрекетінің әлсіздігінің диагностикасы мен емдеу кезіндегі жетілдірулер; n Әйелдегі бедеуліктің сұрақтары; n Рактың пайда болуындағы нерв жүйесінің рөлі.

Утегенова К. Д. (1958 -1878) n Утегенова К. Д. (1958 -1878 жж) – Перинатальды және ана өлімінің алдын алу; n Перинатальды және ана төмендету жолдары. өлімін

Мезинова Н. Н. (1978 -1993) Мезинова Н. Н. (1978 -1993 жж) – репродуктивті жүйенің гормон тәуелді ісіктерінің алдын алу мен емдеу әдістерін жетілдіру патогенезінің сұрақтары; n жүкті әйелдердегі темір жетіспеушілікті анемия; n жыныс мүшелерінің қабыну аурулары; n Инфицирленген түсік. n

Раисова А. Т. (1993 -1998) Раисова А. Т(1993 -1998 жж) Жүктілікті көтере алмаушылықтың эндокринологиялық аспектілері.

n Дощанова А. М. (1998 - 2006 жж) – экологиялық факторлардың репродуктивті жүйеге әсер етуі.

Аманжолова Р. С. (1976 -1990) Профессор Аманжолова Р. С. – Ана/ұрық өзара әсерлесуіне және акушерлік қан кетудің дамуына иммунологиялық фонның әсер ету мәселелерін зерттеу. n

Сейтжанова Қ. Ж. (1990 -1998 жж) n Профессор Сейтжанова Қ. Ж. – жүктілік пен босануға инфекциялық аурулардың әсер етуі.

Доцент Исалиев Ж. Ш. (1975 -1983) Доцент Исалиев Ж. Ш. – ҚР акушерлік-гинекологиялық ұйымның негізгі сұрақтары, Перинатальды және ана өлімінің алдын алу;

Профессор Каюпова Н. А. (1983 -1999) n Профессор Каюпова Н. А. және әріптестері – перинатальды және ана өлімін төмендетуде қауіп қатері жоғары жүктілерді жүргізу тактикасы мен орталық стратегиясы, n әйелдердің репродуктивті денсаулығын қорғау, n экологиялық репродуктология.

ҚР АКУШЕРЛІК-ГИНЕКОЛОГИЯЛЫҚ КӨМЕКТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ n Жүктілер мен босанушыларды госпитализациялау мен бақылау этаптары. n 1 кезең – ауылдық дәрігерлік амбулатория (АДА). n АДА жүктілерге, босанушыларға алдын алу көмегін және біріншілік дәрігерлік көмекті, әйелдерге гинекологиялық көмек көрсететін мекеме; n 2 кезең – базалық әйелдер кеңесі (БӘК) және консультативті -диагностикалық орталық (КДО). n БӘК – арнайы мамандандырылған амбулаторлық көмекті көрсетеді, диспансерлік бақылауды жүргізеді;

n 3 кезең – қауіп қатері төмен әйелдер босанатын, босану бөлімшесі бар орталық районды аурухана (ОРА). Әр түрлі мамандар жұмыс істейді, соның ішінде акушергинекологтар. ОРА – әрбір ауданда болады; n 4 кезең –қалалық және областық перзентханалар арнайы мамандандырылған акушерлік-гинекологиялық көмекті қауіп қатері орташа әйелдерге көрсетеді; n 5 кезең – перинатальды орталық (ПО), акушерия және гинекология кафедрасы бар клиникалық перзентханалар. Ам. БДҚРЗО (РНИЦОЗМ и Р) –акушерлік және перинаталогиялық патологиясының жоғарғы қаупі бар жүкті әйелдерді, босанушыларды қарайды.

АКУШЕРИЯ ЖӘНЕ ГИНЕКОЛОГИЯДАҒЫ ДӘРІГЕРЛІК ЭТИКА МЕН ДЕОНТОЛОГИЯ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ n n n Акушерия және гинекологияда жеке өмірінің интимды сұрақтары қозғалады (қажет болмаса араласпа!) Әйелді қарап тексергенде, ұялатындығын ескер. Әйелді босануға қабылдауда – оны тыныштандыр, қорқу сезімін жоққа шығар. Оперативті босандырар алдында жас әйелдердің ұрықтандыру мүмкіндігін сақта; жоғары жастағы әйелдерде аналық безін аларда қажеттілігі барма соны ойлан. Етеккір алды кезеңі мен пременопауза кезеңінде әйелдің психологиялық ерекшеліктерін ескер.

АКУШЕРИЯ ЖӘНЕ ГИНЕКОЛОГИЯДАҒЫ ЭТИКА МЕН ДЕОНТОЛОГИЯ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Акушерка өзіне келесі этикалық міндеттерді ала отырып акушерлік істің философиясын бөледі, : v v v Адал болу; Жақсылық жасау; Зиян келтірмеу; Басқалардың құқығын сыйлау; сөзінде тұру; Пациенттің құқығын сыйлау

АКУШЕРИЯ ЖӘНЕ ГИНЕКОЛОГИЯДАҒЫ ЭТИКА МЕН ДЕОНТОЛОГИЯ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Акушеркалар ұмтылу керек: v v v профессионализмге денсаулыққа Қоршаған ортаның таза болуына тәуелсіздік Адамгершілік қасиетке

АКУШЕРИЯ ЖӘНЕ ГИНЕКОЛОГИЯДАҒЫ ЭТИКА МЕН ДЕОНТОЛОГИЯ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Дәрігердің жеке сапасы – адамдардың мінез құлқын ажырата білуі: v v білімділігі істей алуы аяушылық білдіру Шыдамдылығы

Назар аударып тыңдағандарыңызға рахмет!