1 акушерия және гинекология кафедрасы Аменорея Гипоменструалды

№ 1 акушерия және гинекология кафедрасы Аменорея Гипоменструалды синдром Лектор: № 1 акушерия және гинекология кафедрасының меңгерушісі, м. ғ. д. , Г. К. Омарова

Аменорея Гипоменструалды синдром Дәрістің жоспары: Ø Ø Анықтамасы Жіктелуі. Себептері Диагностикасы. Салыстырмалы диагностикасы Емі. Алдын алу шаралары.

РЕПРОДУКТИВТІ ЖҮЙЕ (РЖ) –Тыныс алу, ас қорыту, жүрек қан – тамыр жүйелерімен бірге функционалды жүйені де құрайды. § Репродуктивті жүйе - антенатальды кезеңнен басталады: Ø 16 жаста функционалды белсенді болады, Ø 45 жаста қызметі төмендейді, Øал 55 жаста мүлдем тоқталады.

ЕТЕККІР – РЕПРОДУКТИВТІ ЖҮЙЕНІҢ НЕГІЗГІ КӨРСЕТКІШІ § Етеккір циклы (ЕЦ) – екі етеккір арасындағы қан кетумен сипатталады. (етеккірдің бірінші күнінен келесі етеккірдің бірінші күніне дейінгі аралық)

«Етеккір» термині § Екі фазалы етеккір циклының соңында болатын, эндометрийдің сылыну нәтижесінде жыныс жолдарынан кезеңді қанды бөліністердің пайда болуы. Жетілген ұрық жасушаларымен ұрықтанбаған кезде жүреді. § Менархе – етеккірдің алғаш пайда болуы.

Қалыпты етеккір циклының сыртқы параметрлары § Етеккір циклының ұзақтығы 21 күннен 35 күнге дейін (60% әйелдерде етеккір циклының ұзақтығы 28 күнді құрайды) § Етеккір бөлінділерінің ұзақтығы 2 күннен 7 күнге дейін созылады. § Етеккір күндері қан кету көлемі 40 -60 мл (орта есеппен 50 мл құрайды)

Қалыпты ЕЦ негізгі 3 компоненттерден тұрады: § Әйелдің жыныс бездерінде болатын циклды өзгерістер – аналық бездерінде, ал нақтырақ айтқанда гипоталамус–гипофизаналық безі жүйесінде болады (аналық безі циклы); § Жатырдағы циклды өзгерістер, көбінесе эндометрийдегі (жатырлық цикл); § Организмнің әр түрлі қызметтерінің өзгерістері (етеккір толқыны).

Аналық безі циклы 2 фазаны қосады 1 – фазасы – фолликулланың өсуі мен пісіп жетілуі, овуляциямен аяқталады (фолликулинді фаза) 2 - фаза – сары дененің дамуы (лютеинді фаза)

Эндометрийдің қалыңдығы (мм) Жатырлық цикл 8 (эстрогендер) (прогестерон) 4 0 Имплантацияға дайындық

8 (эстрогены) (прогестерон) Жатырлық цикл Имплантацияға дайындығы

Етеккір циклының реттелуі Репродуктивті жүйенің 5 деңгейін ажыратады: I деңгей: нысана – тіндер § гормондардың тоқталу нүктесі. Оларға салыстырмалы жыныс мүшелері, сүт бездері және терінің шашты фолликулалары жатады. Бірінші деңгейге жасуша ішілік медиаторлар, протогормон – циклды аденозинмонофосфатты қышқылы жатады; жасуша аралық регуляторларға – простагландиндер жатады.

Етеккір циклының реттелуі II деңгей: эндокринді без – аналық безі § (гранулезді және тека - жасушалар). Ол жерде эстрадиолдардың, прогестеронның және тестостеронның түзілуімен сипатталатын стероидтардың биосинтезінің күрделі процесі жүреді.

III деңгей: гипоталамустың гипофизарлық зонасы. Химиялық құрылымы бойынша декапептидтерге жататын гипофизарлы рилизинг-гормоны (ГРГ) – либериндер түзетін, құрамында аркуатты ядроның вентро - және дорсомедиальды нейроны бар

IV деңгей: гипоталамус V деңгей: ОНЖ экстрагипоталамикалық құрылымы.

Етеккір циклының реттелуі Бас миы Гипоталамус Гипофиз Аналық бездер Эндометрий Етеккір циклының патогенезінің негізінде гипоталамусгипофиз-аналық безі-жатыр жүйесі қызметінің бұзылысы жатыр

Менструалды циклдың бұзылу себептері: § Шектен тыс психикалық күйзеліс § Қолайсыз әлеуметтік-тұрмыстық жағдайлар (гипо, авитаминоздар, ауыр физикалық жұмыс). § Өндірістік зиянды факторлар (рентген, сәулелену). § Инфекциялық аурулар (тұмау, туберкулез, септикалық аурулар). § Cоматикалық аурулар (ревматизм, анемия, гепатиттер). § Көрші эндокринді бездердің қызметінің бұзылыстары (қалқанша без ауруы, бүйрек үсті безі)

Менструалды цикл бұзылыстарының жіктелуі: § § § Аменорея – етеккірдің 6 айдан аса болмауы. Циклдық бұзылыстар: - гиперменорея - гипоменорея - етеккір уақытының ұзақтығының бұзылысы (полименорея, олигоменорея) - етеккір ритмділігінің бұзылысы (пройоменорея, опсоменорея) Дисфункционалды жатырдан қан ағулар (ДЖҚ): Овуляторлық Ановуляторлық Альгодисменорея – ауру сезімді етеккір

Аменорея Патологиялық көріністердің уақытына немесе мерзіміне қарай жіктелуі: ØБіріншілік ØЕкіншілік

Біріншілік аменорея 16 және одан жоғары жаста етеккірдің болмауы.

Біріншілік аменорея Сүт бездерінің дұрыс дамымауы, 16 жасқа келгенде етеккірінің болмауы

Екіншілік аменорея – 1 рет жүкті болғаннан кейінгі етеккірдің тоқтап қалуын айтады.

Екіншілік аменорея- аналық бездің поликистозы УДЗ нәтижесінде “алқа” көрінісі көрінеді. Аменорея фонында май алмасуының бұзылуы, акне, гирсутизм және бедеулік байқалады.

Аменореяның жіктелуі: v Физиологиялық v Патологиялық

Физиологиялық аменорея v. Жыныстық жетілу кезеңіне дейін, v. Жүктілік кезінде, v. Лактация, v. Менопауза

Менопауза кезеңінде солған, аналық бездің тіс тәрізді көрінісі

Лактация Ана сүтімен емізу кезінде әйелде лактациялық аменорея дамиды

Патологиялық аменорея Әртүрлі функционалды органикалық ауруларға байланысты етеккір циклының бұзылуы (6 айдан немесе одан да көп уақыт етеккірдің болмауы)

Патологиялық аменорея: vҚыртысты-гипоталамикалық; v. Гипоталамды-гипофизарлық; v. Гипофизарлық; v. Аналық бездік; v. Жатырлық; vҚалқанша безінің, бүйрек үсті безінің; дисфункциясы кезінде

Қыртыстық-гипоталамикалық аменорея v «Cоғыс уақытындағы» аменорея v. Психогенді аменорея v. Жалған жүктілік v. Жүйкелік анорексия v. Аменорея-галакторея v. Арықтататын аурулар және интоксикация фонында

Психогенді аменорея Қалыпты етеккірі бар әйелдерде, психикалық зардап шегу салдарынан - аффективті шок нәтижесінде пайда болады.

Жалған жүктілік синдромы Бұл синдром аменореямен және жалған жүктілік белгілерімен жүреді: § бедеу әйелдерде § жүкті болудан қорқатын әйелдерде кездеседі.

Жалған жүктілік синдромының белгілері: § § § Олигоменорея Гипоменорея немесе аменорея Жүрек айну Дене салмағының жоғарылауы Сүт бездерінің қатаюы Іштің үлкеюімен сипатталады

Қыздық перденің бүтін болуы Етеккір кезінде қанды бөлінділер қынапта, жатырда, жатыр түтіктерінде жиналып гематокольпос, гематометр және гематосальпинкс пайда болады

Қыртысты-гипоталамикалық аменорея Гипофизді екіншілік түрде патологиялық процеске ұшыратады, соның нәтижесінде гонадотропты функциясы төмендейді.

Гипоталамды-гипофизарлық (органикалық): § Адипозо-гениталды аменорея (Бабинский. Фрейлих синдромы) § Лауренс-Мун-Бидль синдромы § Киари-Фроммель синдромы

Гипоталамды-гипофизарлық ісіктер хромофобты аденома 38 жастағы әйел. Етеккірі 12 жастан ретті келеді. 26 жастан бастап етеккірі 2 -3 -6 айда 1 рет, 31 жастан бастап аменорея. Вульваның гипотрофиясы. Түрік ерінің қосарланған контуры.

Адипозо-гениталды аменорея (Бабинский-Фрейлих синдромы) Ø аралық-гипофизарлы аймақтың хромофобты аденомамен зақымданады Ø гипоталамды-гипофизарлы аймақтың белгісіз генезінің дисфункциясымен сипатталады.

Лауренс-Мун-Бидль синдромы мезэнцефалонның туа пайда болған генетикалық кемшілігі.

Киари-Фроммель синдромы Гипоталамус орталықтарының гормонды белсенсіз ісіктерімен немесе патологиялық процестерімен зақымдалуы.

Гипофизарлық аменорея: § § § Шихан синдромы Симмондс синдромы Босанғаннан кейінгі семіздік Гигантизм Акромегалия

Аналық бездік аменорея: Ø Туа пайда болған Ø Жүре пайда болған

Туа пайда болған аменорея v Гонадалардың дисгенезиясы (Шерешевский-Тернер синдромы) v Тестикулярлы феминизация (Морис синдромы)

Шерешевский-Тернер синдромы Гонадалықсоматикалық дисгенезия үштік симптоммен сипатталады: Øбойдың гипотрофиясы, Øжыныстық инфантилизм Ø туа пайда болған даму ақаулары

Жүре пайда болған аменорея Аналық бездердің жас кезеңдеріне байланысты зақымдалуы Ø балалық шақта - евнухизм Ø пубертатты және репродуктивті кезеңдерде

Аналық бездің поликистозы Лапароскопияда үлкен ақ түсті аналық бездің поликистозы

Эндометрийдің гиперплазиясы Олигоаменореясы бар әйелдерде эндометрийдің гиперплазиясы мен карциномасы дамуы мүмкін

Пубертатты кезеңдегі аналык бездің жетіспеушілігі кезінде: денесі қысқа, аяқтары ұзын, май табан, сколиоз, кифоз

Жүре пайда болған аменорея себептері § § аналық бездің туберкулезі, аналық бездің поликистоз синдромы, аналық бездердің гормон шығарушы ісіктері, бездердің серпімділік (резистенттілік) синдромы, § аналық бездердің әлсіреуі синдромы, § рентген-радийлі сәулелендіру әсері, § гонадтарды алып тастау

Гиперпролактинемия Сүт безін басқан кезде сүт тәрізді бөлінулердің болуы

Екіншілік аменорея Себебіне қарай: Ø жалған Ø шынайы

Жалған аменорея (криптоменорея) Ø Циклдық өзгерістер әйел организмінде Ø гипоталамус-гипофиз-аналық бездер-жатыр жүйесінде болады, бірақ нәтижесінде етеккір болмайды. Етеккірдің болмауы механикалық кедергілерге байланысты болады: Ø қыздық перденің атрезиясы, Ø жатыр мойны өзегінің атрезиясы, Ø тыртықтану өзгерісінен болған жатыр мойнының, қынаптың атрезиясы Ø жыныс мүшелерінің ақаулары.

Шынайы аменорея зақымдалу деңгейіне байланысты жіктеледі: § Орталық генезді аменорея § Шеткі генезді аменорея

Орталық генезді патологиялық аменорея Бүкіл организмнің және де орталық жүйке жүйесінің (ОЖЖ) бөлек құрамды бөліктерінің аурулары кезінде дамиды.

Шеткі генезді аменорея § § Аналық бездік Жатырлық Бүйрек үсті бездік Тиреоидтық

Аналық бездің жетіспеушілігі ØЖыныс мүшелеріндегі өзгерістер: вульва гипопластикалық, кіші жыныс еріндері дұрыс дамымаған. ØСүт бездері регрессияға ұшыраған. ØЕмізік ішке тартылған, емізік айналасындағы пигментациясы жоқ, бездің жалпы түрі липомастикалық.

Жатырлық аменорея § Жатырдың болмауы o Жатырдың интерорецепторларына o жыныс гормондарына сезімталдығының бұзылуы § Эндометрийдің бұзылыстары (жатыр қуысын дөрекі қыру, туберкулез, синехиялар)

Жатырдың шырышты қабатының өзгерістеріне әкеледі § § § Тубуркулез Септикалық эндометрит Жатыр қуысының жарақаттары Жатырішілік синехиялар Туа немесе жүре пайда болған жатыр интерорецепторларының сезімталдығының бұзылуы

Бүйрек үсті безі түріндегі аменорея v Адреногениталды синдроммен (жиі туа пайда болған) v АКТГ мөлшерінің артуымен байланысты.

Қалқанша безінің дисфункциясы кезіндегі аменорея Гипотиреоз кезінде аменорея сирек байқалады. гипотиреоз және гипофиздің гонадотропты, тиреотропты функцияларының бұзылысымен сипатталады.

Аменореяның диагностикасы v v шағымдары анамнезі әлеуметтік – тұрмыстық жағдайлары акушерлік анамнездің ерекшеліктері (түсіктер, босанғаннан кейінгі асқынулар)

Жалпы және арнайы қарап тексеру әдістері § § § дене бітімі, семіздіктің сипаты, стриялар, акне, гирсутизмнің болуы, жыныс белгілерінің екіншілік дамуының ерекшеліктері гинекологиялық зерттеу

Қосымша зерттеу әдістері § § § жатыр мойнын зондтау, жатыр қуысын диагностикалық қыру, қырындыны гистологиялық зерттеу, функционалдық диагностика тестілері, кіші жамбастың УДЗ-і, МСГ, пневмоперитонеум, бас сауытының, түрік ерінің рентгенографиясы, ЭЭГ, компьютерлі томография, көз түбін және көру аймағын тексеру, қант қисық сызығын тексеру

Краниография 16 жастан бастап аменореямен және жыныс инфантилизмімен 26 жастағы әйелдің бас сауыты

Гормоналдық зерттеулер v эстроген v прогестерон v гонадотропин v 17 -КС v тестостерон v пролактин v ТТГ v функционалдық гормоналдық– прогестеронмен, эстроген-прогестеронмен, ХГ-мен, кломифенмен, ЛГ-РГ-мен дексаметазонмен сынамаларды жүргізу

Генетикалық әдістер § жыныстық хроматинді § кариотипті тексеру

Эндоскопиялық § Лапароскопия, § Аналық бездердің биопсиясы, § Пирке, Манту реакциясы § Гистероскопия

Салыстырмалы диагностикасы Жалған аменореяны жоққа шығару үшін: § гинекологиялық зерттеу әдістері, § МСГ, § Пневмопельвиография.

Аменореяның жатырлық түрін жоққа шығару үшін Прогестерондық сынама оң болса жатырлық генезді аурудың жоқ Эстроген-прогестерондық сынама теріс болса Прогестерон сынамасы теріс болса эстроген-прогестерондық сынама қажет аменореяның жатырлық түрін анықтау үшін МСГ (жатыр ішілік синехиялар, туберкулез), диагностикалық қыру, туберкулиндік сынамалар жүргізу қажет.

Бүйрек үсті безінің функциясын зерттеу § § объективті статустың мәліметтері, арнайы зерттеу әдістері, 17 -КС, АКТГ мен, дексаметазонмен сынамалар.

Аменореяның емі зақымдану деңгейіне байланысты, гормоналды және арнайы зерттеу әдістерінің мәліметтері бойынша жүргізіледі. § Прогестерон сынамасы оң болса 8 -10 күннен 6 айға дейін прогестеронмен емдеу. § Эстроген-прогестерон сынамасы оң болса 3 - 4 айға циклды гормонотерапияны (ЦТГ) тағайындайды.

Аменореяның орталық түрінің емі: Гипофиз ісігінің диагностикасында хирургиялық ем немесе рентгенотерапия жүргізіледі. Функционалдық зақымдану кезінде витаминдер, ұзақ уақыт психо-седативтік терапия, диета, жалпы күшейтетін препараттар, физиотерапия (мұрын ішті электрофорез, мойын-бет гальванизациясы) жүргізіледі. Емнің нәтижесі болмаған жағдайда 3 -4 ай бойы аз дозадан эстероген және прогестерон қатарындағы препараттар, синтетикалық эстероген –гестагендер (СЭГ), парлодел, клостильбегит, пергонал.

Гипоменстралды синдром термині Етеккір циклының нашарлауы, оның қысқаруы, сирек болуы, қанды бөлінділердің аз болуын айтамыз. Ø Бұл синдром фолликуланың бәсеңдеуі немесе жай пісіп жетілуімен, Ø овуляцияның кеш басталуымен, , Ø лютеин фазасының жетіспеушілігімен немесе ановуляциямен, Ø организмнің эстерогендік қанығуының төмендеуімен сипатталады.

Гипоменструалды синдром : § § § нейроэндокринді бұзылыстарда, созылмалы инфекцияларда, организмнің улануында, климактериялық кезеңде, жыныстық пісіп-жетілу кезеңінде жиі байқалады.

Алдын-алу шаралары § стресстік, психикалық жүйке ауруларының, § тамақтанудың бұзылуы, витамин жетіспеушілігінің алдын-алу; § өндірістік зиянгершілікті, § инфекциялық ауруларды, § улануды, § түсіктен, босанғаннан кейінгі асқынуларды жою болып табылады.

Назар аударып тыңдағандарыңызға рахмет!