Ұлттық корпорация капиталының құны мен құрамы
• Қаржылық қайнар көздердің құрылымыбұл әртүрлі қысқа және ұзақ мерзімді қайнар көздердің қатынасы. • Компания капиталының құрылымы: • S/S+D корпорацияның жалпы . капиталындағы меншікті • . капиталының үлесі • D/S+D корпорация капиталындағы • . қарыздық капитал үлесі.
• Капитал элементеріне қызмет етуі бойынша шығындардың салыстырмалы мөлшері капитал құны болып табылады. Бұл құн пайыздық ставка ретінде салыстырмалы мөлшерінен көрінеді және келесі формула арқылы табылады. • Капитал құны = 1 жылға капиталды иесіне төлем • осы иесінен компаниямен тартылған капитал
• Капитал құрылымының теориясы меншікті және қарыз капиталын тарту бойынша шығындар салыстыруына негізделеді. • Капиталдың тиімді құрылымын негізделу үшін әртүрлі үлгілер пайдаланылады. • Әлемдік тәжірибеде көбінесе капитал құрылымының статистикалық үлгісі көп қолданылады. • Капиталдың бұл құрылымы корпорация үшін мақсатты болып табылады.
• Статистикалық үлгіде екі альтернативті теория қолданылады • 1. дәстүрлі теория • 2. Миллер-Модильяни теориясы. • Қазіргі таңда капитал құрылымының компромистік теориясы кеңінен қолданылады. Ол корпорацияға меншікті және қарыздық капиталдың сәйкес келуін жақсы көрсетеді.
• Капитал құрылымын анықтайтын негізгі факторлар • 1. өндірілген өнімге сұраныс сипаты және табыс алу тұрақтылығы • 2. активтер құрылымы • 3. шығындар құрылымы • 4. ақпараттың ассиметрикалығы • 5. қызметтің рентабельділігі • 6. корпорация капиталының мөлшері • 7. табыс салықтары • 8. мемлекеттік меншік үлесі
Сұрақтар • Капитал құрылымын және бағасын анықтау • Капиталдың ішкі нарықтық, баланстың құны • Компания капиталының шекті өнімділік; инвестициялық құны • Компания капиталының құрылымы мен құнының байланысы. • Левиридж және капиталдың оптималды құрылымын анықтау • Қазақстанның АҚ үшін капитал құрылымы теориясының мәні.
Корпорацияны қаржылық жоспарлау • Қаржылық жоспарлау – кәсіпорынның қаржылық жұмысының бағыттарының бірі, өндірістік жоспарлаудың ақырғы стадиясы. • Кәсіпорындағы қаржылық жоспарлаудың негізгі мақсаты кәсіпорынның дамуының қамтамасыз ету үшін оның барлық ақша қаражаттарының пайдалану бағыттарын және оның табыстарын жоспарлау болып табылады. • Қаржылық жоспардың құрамында табыстар жоспары, шығыстар жоспары, компания активтері мен пассивтерінің балансы.
• Қаржылық жоспардың міндеттері келесілер: • 1. Кәсіпорын табыстарын көбейту резервтерін және олардың құрамын мобилизациялауды анықтау. • 2. Қаржылық ресурстарды тиімді пайдалану, инвестицияны тиімді пайдалану. • 3. Өндірістік жобаның көрсеткіштерінің қаржылық ресурстармен байланыстырылуы. • 4. Бюджетпен, банктермен, сонымен қатар басқа да кредиторлармен тиімді қарым-қатынастарға негізделу. • 5. Оперативтік және кассалық жоспарлардың, несиелік өтініштердің, табыс пен өнімді өткізуден табыстарды қысқа мерзімді жоспарлауды өңдеу. • 6. Алдағы қаржылық жоспарлаудың орындалуын бақылауды жүзеге асыру. • 7. Негізгі қызметтің күрделі шығындарымен күрделі жұмыстарына айналым капиталының таратылмауы.
• 1. Қаражаттың табыстары мен түсімдеріне келесі көрсеткіштер жатады: • а) өнімді өткізуден түскен түсім • в) басқа да өткізуден түскен түсім • с) жоспарланған өткізілмеген шығындар • д) амортизациялық аударымдар • е) басқа кәсіпорындардан түскен қаражаттары • ж) бюджеттен тыс қорлардан түсімдер
• 2. Шығындар мен ақша аударымдары келесі көрсеткіштерден тұрады: • а) таза табыстан төленетін салықтар • в) таза пайданы бөлу • с) ұзақ мерзімді инвестициялар • д) басқа да шығындар • Қаржылық жоспарлаудың әдістері: • 1. Экононмикалық талдау әдісі • 2. Нормативтік әдіс • 3. Баланстық есеп әдісі • 4. Ақша ағымдарының әдісі • 5. Есептеудің көп варианттылығының әдісі • 6. Эконономикалық математикалық әдістер
• Қаржылық жоспарлау – бұл өзіне бірнеше этаптардан тұратын күрделі процесс • Қаржылық жоспарлау процесі. • 1. Қаржылық жағдайын талдау. • 2. Компанияның қаржылық стратегиясын дайындау. • 3. Ағымдағы қаржылық жоспарларды құрастыру. • 4. Шығындарды түзету және қаржылық жоспарларға түзетулер енгізу. • 5. Жылдам қаржылық жоспарларды дайындау.
• Қазіргі кезде көптеген кәсіпорындар, құрылымдық бөлімшелер және барлық компаниялардың қызметі сметалық жоспарлау әдістерін қолданады. • Ол қаржылық ресурстарды үнемдеу, өндірістік емес шығындарды азайту, басқарудың икемділігі мен өнімнің өзіндік құнын қадағалау әр жоспарлы көрсеткіштердің тура көрсету мақсатында енгізіледі.
• Қаржылық жоспарлау барысындағы құрастырылатын сметалардың жіктелуі • Сметаның негізгі түрлері: • 1. Номенклатуралық шығындар кеңдігі бойынша: • функционалды шығындар сметасы • кешенді шығындар сметасы • 2. Дайындау әдісі бойынша: • тұрақты бюджет • икемді бюджет
• Жедел қаржылық жоспарлау – бұл корпорацияның қаржылық жетістіктерін қамтамасыз ету үшін қажетті қаржылық жоспарлаудың жүйесі. • Жедел қаржылық жоспарлауға келесілер жатады: • 1. төлем күнтізбесін құрастыру және орындау • 2. кассалық жоспар • 3. қысқа мерзімді несиенің қажеттілік есебі
• Компанияның табыстары мен шығындарының шахматтық балансы. • Қаржылық жоспарлау процесінде қаржыландыру қайнар көзінің және салымның немесе аударымның әрбір түрі бойынша нақты баланс жүргізіледі. • Бұл үшін қаржылық жоспарға тексерілген шахматтық баланс құрылады. Онда тігінен қаржылық ресурстарды пайдалану бағыттары жүргізіледі, ал көлденеңнен қаржыландыру қайнар көздері. • Бұндай баланс қаржылық ресурстарды пайдаланудың мақсаттық сипатын анықтауға, баптар бойынша табыстар мен шығыстарды баланстауға, ақша қаражаттарының қорын қалыптасу резервтерін анықтауға мүмкіндік береді.
Қаржылық талдау басқару шешімдерін қабылдаудың негізі ретінде • Қаржылық талдау экономикалық процестер мен құбылыстарды танудың әдісі ретінде кәсіпорынды басқару жүйесінде маңызды орынға ие. • Өндіріс, инвестиция, басшылыққа жаңалықтап енгізу мен қаржылар саласындағы басқару бойынша шешім қабылдау ішкі ақпаратты бағалық талдау, таңдаудың нәтижесі болып табылатын, сәйкес сұрақтар бойынша тұрақты қызметтік түсінушілік ұшін қажет.
• Қаржылық талдаудың түрлері мен әдістері. • Басқару процесінің мазмұнына байланысты талдаудың келесі түрлері бар. • 1. перспективалық (алдын-ала) • 2. шұғыл • 3. ағымдағы. • Қаржылық талдау процесінде әдістері мен тәсілдері қолдалынады. Тәсілдерді келесілерге бөлуге болады: • 1. дәстүрлі • 2. математикалық
• Дәстүрлі тәсілге келесілер жатады: • 1. абсолютті, салыстырмалы және орташа шамаларда қолдану • 2. салыстыру әдісі • 3. топтастыру әдістері • 4. ауызша келтірулер әдісі • Тәжірибеде қаржылық есеп берудің талдаудың негізгі әдістері қолданылады: • 1. көлденең талдау әдісі • 2. тігінен (құрылымдық) талдау • 3. трендік талдау әдісі • 4. салыстырмалы көрсеткіштерін талдау • 5. салыстырмалы анализ • 6. факторлы анализ
• Математикалық әдістерге келесілер жатады: • 1. корреляциялық талдау • 2. регрессивті талдау • 3. экономикалық кибернетика әдістері • 4. экономикалық әдістері • 5. шешім қабылдау теориясы мен операцияларды зерттеу әдістері.
• Пайда көрсеткіштерін талдау кезінде келесі көрсеткіштер пайдаланылады: • 1. баланстық пайда • 2. өнім, жұмыс, қызмет көрсетулерді өткізуден түсім • 3. басқа да өткізулерден түсім • 4. жүзеге асырылмаған операциялардың қаржылық ресурстары • 5. салық салынатын табыс • 6. таза табыс
• Тауарлық өнімді өткізуден түскен пайда келесі факторлардың әсерінен болады. • 1. өнімнің өткізу құнының өзгеруі • 2. материалдарға, электроэнергияның тарифтерінің өзгерісі • 3. шаруашылық тәртіптің бұзылуы • 4. базистік өзіндік құн бойынша бағадағы өткізілген өнімнің көлемінің өсуі • 5. өткізілген өнім көлемінің өнім құрамындағы құрылымдық қозғалыстар есебінен көбеюі • 6. шығындардың азаюы • 7. өзіндік құнның өнім құрамындағы құрылымдық қозғалыстар есебінен өзгеруі. •
• Рентабелділік көрсеткіштерінің деңгейі мен динамикасына өндірістік – шаруашылық факторлар жиынтығы әсер етеді: • 1. өндіріс және басқаруды ұйымдастыру деңгейі • 2. капитал құрылымы және оның қайнар көздері • 3. өнім көлемі, сапасы және құрылымы • 4. басқалар.
• Барлық пайдаланылатын үлгілер негізінде келесілер жатады: • 1. еңбекақы сыйымдылығы • 2. материал сыйымдылығы • 3. негізгі өндірістік қорлардың қор сыйымдылығы • 4. амортизация сыйымдылығы • 5. негізгі қорлар бойынша қор сыйымдылығы • 6. баланстық пайда • 7. кезеңдегі негізгі қорлардың орташа құны • 8. айналым құралдарының орташа қалдығы • 9. өнім рентабельділігі • 10. өнімге кеткен шығындар.
• Өзіндік құн – бұл ресурстардың барлық түрлерінің ақшалай формадағы шығындары. • Өнімнің өзіндік құнының міндеттері: • 1. өнімнің өзіндік құны туралы жоспардың негізділігі мен қуаттылығын бағалау • 2. жоспардың орындалу динамикасы мен дәрежесін белгілеу • 3. көрсеткіштер динамикасына әсер ететін факторларды анықтау • 4. өнімнің жеке түрлерінің өзіндік құнын анықтау • 5. өнімнің өзіндік құнының әрі қарай төмендеу резервтерін анықтау. •
• Қаржылық жағдай – бұл кәсіпорынның экономикалық қызметінің маңызды сипаты. Ол бәсеке қабілеттілікті, қызметтік бірлесудің қарқынын анықтайды, кәсіпорынның, оның серіктестіктерінің қаржылық шаруашылық қатынасындағы экономикалық көзқарасы қандай дәрежеде кепілденгенін бағалайды. • Қаржылық жағдай – бұл қаржылық ресурстардың бар болуы, орналасу және пайдалануының көрсеткіштерінің жиынтығы. • Кәсіпорынның қаржылық жағдайы қызметтік ақырғы нәтижелерін көрсетеді. Осының барлығы қаржылық жағдайды талдауды өткізудің маңыздылығын анықтайды және бұндай талдауды экономикалық қатынаста жүргізуін жоғарлатады. • Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау кәсіпорындағы қаржы менеджментінің маңызды элементі болып табылады.
• Компанияның қаржылық жағдайын бағалау үшін оның өзгерісін сипаттайтын көрсеткіштер жүйесі қолданылады: • 1. Капиталдың орналасуы мен қалыптасу қайнар көздері бойынша кәсіпорынның капиталының құрылымы. • 2. Кәсіпорын капиталын пайдаланудың тиімділігі және қарқындылығы. • 3. Кәсіпорынның төлемақы қабілеттілігі және несие қабілеттілігі. • 4. Кәсіпорын өтімділігінің көрсеткіштері. • 5. Кәсіпорын рентабелділігінің көрсеткіштері. • 6. Компаниялық қорының қаржылық тұрақтылығының көрсеткіштері.
• ТМҚ-ды қалыптастырудың қайнар көздерінің сипаттамасы үшін 3 негізгі көрсеткішті пайдаланады: • 1. меншікті айналым капиталының бар болуы • 2. ТМҚ қалыптастырудың меншікті қайнар көздерінің бар болуы • 3. ТМҚ қалыптастырудың ұзақ мерзімді қарыздың қайнар көздердің бар болуы.
• ТМҚ қайнар көздерін қамтамасыз етудің 3 көрсеткішін есептеу кәсіпорындық қаржылық жағдайын оның тұрақтылық дәрежесіне байланысты 4 түрге бөлуі керек. • 1. абсолютті тұрақты қаржылық жағдай • 2. бірқалыпты тұрақты қаржылық жағдай • 3. тұрақсыз қаржылық жағдай • 4. дағдарысты қаржылық жағдай. •
• Төлем қабілеттілік - кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайтын көрсеткіштерінің бірі. Бұл уақытында төлем міндеттемелерін төлеу мүмкіндігі, оның қаржылық тұрақтылығының негізгі критерийлері. • Төлем қабілеттілікті бағалау ағымдағы активтердің өтімділік сипаты негізінде жүзеге асырылады. • Баланстың өтімділік дәрежесіне төлемқабілеттілігіне байланысты. Кәсіпорынның төлем міндеттілігі 3 топқа бөлінеді: • 1. мерзімі келген төлем мерзімінің қарыздығы • 2. жақын мерзімде төлеуге қажетті қарыз • 3. ұзақ мерзімді қарыз. • Өтімділік – активтер мен міндеттемелер арасындағы теңдікте болатын кәсіпорынның төлемқабілеттілігі.
