ҚОҒАМ – ТҰТАС ЖҮЙЕ РЕТІНДЕ
n Қоғам табиғатты материалдық әлемнен айрықшалаушы мазмұнға ие.
Қоғамадамдардың өмір сүру үрдісіндегі тарихи қалыптасқан қатынастарының жиынтығы.
ҚОҒАМ-әртүрлі компоненттерден тұратын әлеуметтік байланыстар жүйесі. Бұл компоненттердің әрқайсысы салыстырмалы түрде қоғамдық өмірдің жеке субъектісі болып табылады және қоғамды қайта өндіру, дамытуға байланысты басқа элементтермен өзара байланыста болады.
ҚОҒАМсалыстырмалы, шектеулі территорияларға орналасқан, жеке мәдениетке немесе институттарға ие адамдардың жиынтығы. n
ҚОҒАМ: n ТҰРАҚТЫ ЖӘНЕ БІРТҰТАС, ӨЗІН ӨЗІ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІП, ӨЗІН ӨЗІ БАСҚАРАТЫН, АДАМДАРДЫҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ МЕН ӨЗАРА ӘРЕКЕТІН БАСҚАРАТЫН АЙРЫҚША ӘЛЕУМЕТТІК НОРМАЛАРЫ МЕН ӘДЕТ ҒҰРЫПТАРЫН ҚАМТИТЫН МӘДЕНИ ДӘРЕЖЕСІ ЖОҒАРЫ ЖИЫНТЫҚ.
Антикалық дәуірде қоғам «мемлекет» түсінігімен байланыстырылды. (Платон) Аристотель: өзара тиімді қатынасқа негізделген әлеуметтік байланыстар бар.
ХYIғ. Н. Макиавелли: мемлекет қоғамның бір жағдайы. ХYII ғ. Т. Гоббс «қоғамдық келісім» теориясы: қоғам мүшелерінің келісім бойынша өз бостандықтары үшін мемлекетке қайтарымы.
n n 18ғ. А. Смит қоғамды адамдардың еңбек одағымен 19ғ. И. Кант –адамзаттың тарихи дамуымен байланыстырды.
Смит пен Юм : қоғамадамдардың еңбек бөлінісіне байланысты айырбасқа негізделген одағы. ХIХ ғ. Г. Гегель: азаматтық қоғам жеке мүдделерге негізделген сфера. О. Конт: қоғам тарихи феномен секілді, оның эволюциясы тарихи өсудің үрдісі және дифференциясы.
ХYIII ғ. қоғамға байланысты екі бағыт қалыптасты: 1. ҚОҒАМ -ЖАСАНДЫ БІЛІМ 2. ҚОҒАМ- АДАМНЫҢ ТАБИҒИ ДАМУЫ, ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫ ЖӘНЕ СЕЗІМДЕРІ.
Э. Дюркгейм: қоғам – тұлғадан жоғары рухани шындық, ол ұжымдық пікірге негізделген. М. Вебер: қоғам адамдардың өзара әрекеті, ол әлеуметтенудің өнімі.
К. Маркс: Қоғам – адамдардың өзара бірге әрекет етуі нәтижесінде қалыптасқан қатынастарының жиынтығы. n
Қоғам сфералары: Экономикалық n Әлеуметтік n Саяси n Рухани. n
Маркс бойынша қоғамда қалыптасатын үрдістер: n n n Қоғамдық сана Қоғамдық өндіріс Өндіргіш күштер Өндірістік қатынастар Қоғамдық еңбек бөлінісі
КРОПОТКИННІҢ “АНАРХИЯЛЫҚ КОММУНИЗМІ”: “МЕМЛЕКЕТСІЗ КОММУНИЗМ ” ИДЕЯСЫ. ТЕҢ АДАМДАРДЫҢ ӨЗІН ӨЗІ БАСҚАРУЫ.
Г. СПЕНСЕР: Қоғамның органикалық теориясы. Эволюция теориясы: Интеграция(қарапайымнан күрделіге ) Дифференциация(біртүрліден көптүрліге) Тәртіптің өсуі (анықталмағаннан аныққа)
ТОЛКОЛТТ ПАРСОНС: ҚОҒАМ: ӨЗІН ӨЗІ САҚТАУ ҮШІН ҮНЕМІ “АБСОЛЮТТІК ТЕПЕ ТЕҢДІККЕ” ҰМТЫЛАТЫН ЖҮЙЕ. n ПРИМИТИВТІ(бір уақытта бірнеше роль) n АРАЛЫҚ n ҚАЗІРГІ (бюрократия, экономика) n
Ральф Дарендорф: Шиеленіс қоғамда үнемі болатын жағдай. n Дж. Гэлбрейт: жаңа индустриалдық қоғам және конвергенция (“жақындау” n Даниел Белл: постиндустриалдық қоғам n
n n n Т. Парсонс: құрылымдық қызметтік сараптама Р. Дарендорф: шиеленіс қоғамға тән күй У. Ростоу: экономикалық өсу кезеңдері теориясы Р. Арон: индустриалдық қоғам теориясы Дж. Хоманс: әлеуметтік әрекет және экономикалық рационализм Дж. Адамс, Дж. Уолтер: әділетті айырбас теориясы
n Қоғам белгілері: -ол басқа ірі жүйенің бөлшегі емес. -ол бала туу нәтижесінде толығып отырады. -оның өз территориясы бар -өз атауы мен тарихы бар -өмір сүру ұзақтығы жеке тұлғаларының орташа өмір сүру жасынан ұзақ -өз мәдениеті бар. Өзара байланысы тұрақты және біртұтас адамдар жиынтығы болуы n Өзін өзі қамтамасыз етуі, басқаруы, өсіп отыруы n Мінез құлық нормалары мен әдет ғұрыптар жүйесі болуы.
ҚОҒАМ ЭЛЕМЕНТТЕРІ Табиғи орта Адамдар Мәдениет
Қоғамның салалары бойынша әлеуметтік байланыстар Өркениеттік Әлеуметтік Ұйымдар аралық Топтық Жеке
Қоғам дифференциясын айқындайтын үрдістер Қоғамдық еңбек бөлінісі Қажеттіліктерді қамтамасыз ету Қоғам мен табиғат туралы білімнің кеңеюі Жаңа құндылықтар мен нормалардың п. б.
Қоғам интеграциясын қалыптастырушы факторлар Ортақ мәдениет Ортақ әлеуметтену Ортақ Әлеуметтік бақылау
Қоғам жүйе ретінде Қызметі Жүйешелер Институт Адаптивтібейімделу Мақсатты Экономика Завод, банк Саясат Интегративт іБірігу Латентті- Әлеуметтік бақылау Мемлекеттік Ұйымдар Полиция, қоғ. Ұйымдар Әлеуметтену Жанұя, бірлік
Қазіргі анықтамалар: ҚОҒАМ: ӨЗ ҚАЖЕТТІЛІКТЕРІН ҚАНАҒАТТАНДЫРУ МАҚСАТЫНДА ӨЗАРА БАЙЛАНЫСУДЫҢ ТАРИХИ ҚАЛЫПТАСҚАН ФОРМАСЫНДА БІРІККЕН АДАМДАР ЖИЫНТЫҒЫ. n
Спенсер бойынша қоғам: биологиялық ағза ретінде Көлемін өзгертеді, ұлғаяды n Өзгереді және күрделенеді n Түрлі элементтері өз қызметтерін атқарады n Түрлі элементтері өз үйлесімін табады n Белгілі бір уақыт элементтері жеке өмір сүре n
АҚПАРАТТЫҚ ҚОҒАМ: n n Кез-келген қоғам мүшесі кез-келген уақытта кез-келген елден өзіне қажет ақпарат алады. Қоғамда өндіріледі, қызмет етіледі және олар ашық және қолжетімді
АШЫҚ ҚОҒАМ ұғымын А. Бергсон енгізді.
n К. Поппер “Ашық қоғам және оның жаулары” еңбегінде: Ашық қоғамда ең жоғары интеллект пен сана деңгейі қажет және ол үздіксіз реформалауға бағытталуы тиіс.
АЗАМАТТЫҚ ҚОҒАМ МӘСЕЛЕЛЕРІ: 1. Мемлекет пен азамат 2. Жеке меншік қатынастар 3. Құқық пен
ГЕГЕЛЬ бойынша азаматтық қоғам элементтері: 1. әлеуметтік қажеттіліктер мен оның субъектілері жүйесі 2. әділеттілік 3. заңдар мен актілер жүйесі
Гуманитарлық Технократиялық
ДЕТЕРМИНИЗМ: ӘЛЕУМЕТТІК ҚҰБЫЛЫСТАРДЫҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСТАРЫН КӨРСЕТЕТІН ӘЛЕУМЕТТАНУ ПРИНЦИПІ. ОНЫҢ МІНЕЗДЕМЕСІ: СЕБЕП САЛДАРЛЫ БАЙЛАНЫСТАР
ФУНКЦИОНАЛИЗМ n n Қоғамды біртұтас құрылымдық құбылыс деп дәлелдеу. Әлеуметтік арақатынастағы басты элементтерді бөліп қарастыру. Қалыптасу, мұратқа қол жеткізу, біріктіру, сақтау.
Қоғам дамуы кезеңдеріне байланысты формациялық (Маркс): алғашқы-қауымдық, құлиеленушілік, феодалдық, капиталистік. өркениеттік : (Морган, Энгельс, Теннис, Арон, Белл ). Еуропалық немесе исламдық. n
Этатизм Фашизм Этнонационализм Позитивизм Маркстің социализмі Абсолюттеу (редукционизм) Синтездеу (жиынтық теориялар)
Даму теориясы (позитивизм, марксизм) қоғам дамуы кері айналмайтынын дәлелдейді. Тарихи айналым циклдылық идеясын дәлелдейді. (өрлеу , құлдырау) Прогресс теориясы (оптимистік) Регресс теориясы (пессимистік) Бірфакторлық теориялар, прогресс бастауы мен себебін бір күштен іздейді (биологизм, органицизм, социалдарвинизм). Көпфакторлы теориялар, бір мәселені айрықшалай отырып басқа факторларды қарастырады.
Қоғамдық прогресті қалыптастыратын адамның, адамдардың азаматтық қажеттілігі, мұқтажы болып есептеледі. Қоғам дамуына ықпал еткен қажеттіліктерді екі топқа бөлген : 1/табиғи; 2/ адамның әлеуметтік қажеттілігі
ҚОҒАМ ҚЫЗМЕТТЕРІ: материапдық игіліктерді өндіру; дүниеге нәресте әкелу және адамды әлеуметтендіру; рухани игіліктерді өндіру және адамдардың белсенділігін зерттеу; енбек өнімдерін бөлу; мінез-құлық пен қызметті тәртіптеу мен басқару. Бұл қызметтерді іске асыру үшін кезекті институттар және қатынастар қалыптасады.
ҚОҒАМ ТҮРЛЕРІ: n n АҢШЫЛАР МЕН ТЕРІМШІЛЕР (АФРИКА, БРАЗИЛИЯ, ЖАҢА ГВИНЕЯ). ХАЛЫҚТЫҢ 0, 001%. Б. Э. Д 50000 Ж. Б МАЛШЫЛАР МЕН ЕГІНШІЛЕР( Б. Э. Д 12000 Ж. Б. ) ИНДУСТРИАЛДЫҚ ЕМЕС (Б. Э. Д 6000 Ж. Б 19Ғ. ДЕЙІН) ЖӘНЕ ДӘСТҮРЛІ. ИНДУСТРИАЛДЫҚ (19Ғ. БАСТАП). ҰЛТТЫҚ МЕМЛЕКЕТ.
ИНДУСТРИАЛДЫҚ ЕМЕС ЕЛДЕР: НЕПАЛ РУАНДА ЭФИОПИЯ УГАНДА БАНГЛАДЕШ
ИНДУСТРИАЛДЫҚ ЕЛДЕР ЖАПОНИЯ АВСТРАЛИЯ ГЕРМАНИЯ КАНАДА АҚШ ҰЛЫБРИТАНИЯ
БІРІНШІ ӘЛЕМ: АҚШ, ЕУРОПА, АВСТРАЛАЗИЯ (ТАСМАНИЯ, ЗЕЛАНДИЯ, АВСТРАЛИЯ, ЖАПОНИЯ) ЕКІНШІ ӘЛЕМ: КСРО МЕН ШЫҒЫС ЕУРОПА ЕЛДЕРІ (ЧЕХОСЛОВАКИЯ, ПОЛЬША, ВЕНГРИЯ) ҮШІНШІ ӘЛЕМ: КЕНИЯ, НИГЕРИЯ, АЛЖИР, ТАНЗАНИЯ, ҚЫТАЙ, ҮНДІСТАН. Жаңа индустриалдық елдер: Бразилия, Мексика, Оңт. Корея, Сингапур, Тайвань.
21ғ. 1, 5 млрд. адам қайыршылықта өмір сүреді. 3 млрд. адам күніне екі долларға жетпейтін қаржыға өмір сүреді. Төменгі өмір сүру деңгейі Оңт. және Шығ. Азия, Африка, Латын Америка елдері.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА Р А Х М Е Т.
