Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі Қазақ Ұлттық

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті «Агробиология және Фитосанитария» факультеті « Экология» кафедрасы Тақырыбы: Алманың зиянды организмдеріне қарсы қолданылатын пестицидтердің таралу динамикасын экологиялық тұрғыдан бақылау. Орындаған: Абдрешбаев А. Б Курс: 4 Мамандығы: 5 В 060800 - Экология

ПЕСТИЦИДТЕР Инсектицидтер Фунгицидтер Гербицидтер Өнім мөлшері Пести- цидтің мөлшері ЗИЯН КЕЛТІРУШІ ОБЪЕКТІЛЕР Зиянкестер Аурулар Арамшөптер Ө Н Ауарайы ӨСІМДІК АЛМА Уақыт ТОПЫРАҚ 1 -сурет Зерттеулердің концептуалды моделі І М САПА Пестицидтердің қалдық мөлшері Биохимиялық көрсеткіштері

Алманың зиянды организмдеріне қарсы қолданылатын пестицидтердің таралу динамикасын экологиялық тұрғыдан бақылау.

Талдау схемасы Үлгі (алма жемісі, жапырағы) Экстракция (токсинді шығару) Пестицидтердің қалдық мөлшері жұқа-қабатты, газды-сұйықты және тиімділігі жоғары сұйықты хроматографиялық әдістермен анықталады Нәтижелер

Тиімділігі жоғары газды-сұйықты хроматограф , Ажилент -1100, АҚШ Газды-сұйықты хроматограф, Шимадзу, Жапония

Алма жемісінің зиянкестері Алманың жеміс жемірі (лат. Cydia pomonella) Алманың жеміс жемірінің құрты Жеміс жемірі зақымдаған алма жемісі

Алманың жапырақ ширатқыш көбелегі (лат. Adoxophyes orana F. R. ) Алманың жапырақ ширатқыш көбелегінің құрты Алманың жапырақ ширатқыш көбелегі зақымдаған алма жемісі

Алма жемісінің қызыл кенесі (Panonychus ulmi) Алма жемісінің көкшіл кенесі Алма жемісінің қызыл кенесімен зақымдалған алма ағашы

Кесте 1 - Апорт сортының жапырағы мен жемісінде инсектицидтердің ыдырау динамикасы (Іле-Алатау мемлекеттік Ұлттық табиғи саябағы, Қаскелең орман шаруашылығы) Нұсқа Жұмсалу мөлшері, л/га Зерттеу нысаны Пестицидтердің әсер етуші заттарының қалдық мөлшері, мг/кг өңдегеннен кейінгі күндер 0 10 20 өнімді жинау алдында Кинмикс, 5% э. к. (бета-циперметрин) 0, 2 жапырақ жеміс 0, 17 0, 12 0, 14 0, 09 0, 03 табылмаған Кинмикс, 10% э. к. (бета-циперметрин) 0, 3 жапырақ жеміс 0, 20 0, 16 0, 14 0, 11 0, 10 0, 05 табылмаған Димилин, 48% с. к. (дифлубензурон) 0, 1 жапырақ жеміс 1, 23 0, 75 0, 52 0, 13 0, 08 0, 01 табылмаған 0, 2 жапырақ жеміс 0, 49 0, 26 0, 19 0, 11 0, 09 0, 06 табылмаған Таран, 10% с. э. (зета-циперметрин) 0, 2 жапырақ жеміс 0, 92 0, 48 0, 43 0, 19 0, 08 0, 02 табылмаған Тарзан, 10% с. э. (зета-циперметрин) 0, 2 жапырақ жеміс 1, 10 0, 70 0, 59 0, 17 0, 04 0, 02 табылмаған Номолт, 15% (тефлубензурон) с. к.

Кесте 2 - Алманың жапырағы мен жемісінде (Заилийский сорты) инсектицидтердің ыдырау динамикасымен қалдығы (Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданы) Нұсқа Жұмсалу мөлшері, л/га Зерттеу нысаны Пестицидтердің әсер етуші заттарының қалдық мөлшері, мг/кг өңдегеннен кейінгі күндер 0 10 20 өнімді жинау алдында Арриво, 25% э. к. (циперметрин) 0, 16 жапырақ жеміс 1, 20 1, 00 0, 80 0, 71 0, 10 0, 04 табылмаған Димилин, 48% с. к. (дифлубензурон) 0, 10 жапырақ жеміс 0, 20 0, 15 0, 10 0, 07 0, 05 табылмаған Каратэ, 5% э. к. (лямбда-цигалотрин) 0, 15 жапырақ жеміс 0, 22 0, 18 0, 16 0, 15 0, 12 0, 08 табылмаған Талстар, 10% э. к. (бифентрин) 0, 40 жапырақ жеміс 0, 15 0, 14 0, 07 0, 05 0, 02 табылмаған Фастак, 10%м. с. с. к. (альфа-циперметрин) 0, 30 жапырақ жеміс 1, 40 0, 70 0, 40 0, 10 0, 07 0, 05 табылмаған Ескерту: алма жемісінде ЕЖРЕПМ-і: дифлубензурон – 0, 1 мг/кг; лямбда-цигалотрин - 0, 03 мг/кг; бифентрин - 0, 04 мг/кг; циперметрин-0, 05 мг/кг; альфа, бета –циперметриндер нормативте көрсетілмеген.

Кесте 3 - Әртүрлі сорттардағы пестицидтердің салыстырмалы түрде ыдырау қарқындылығы (ҚазӨҚҒЗИ-ның тәжірибе бағы) Пестицидтердің әсер етуші заттарының Сорт Зерттеу мөлшерлері, мг/кг Өнімді нысаны жинау өңделгеннен кейінгі тәуліктер алдында 1 10 20 30 40 Инсегар, 25% с. ұ. (феноксикарб) - 0, 6 кг/га Бельфлер жапырақ жеміс 0, 69 0, 49 0, 58 0, 37 0, 45 0, 21 0, 34 0, 17 0, 23 0, 11 0, 070 0, 010 Заилийский жапырақ жеміс 0, 65 0, 47 0, 54 0, 33 0, 41 0, 19 0, 30 0, 13 0, 17 0, 09 0, 020 0, 007 Каратэ, 5% э. к. (лямбда-цигалотрин) – 0, 5 л/га Бельфлер жапырақ жеміс 0, 54 0, 42 0, 45 0, 30 0, 27 0, 15 0, 11 0, 08 0, 09 0, 04 0, 02 із мөл. Заилийский жапырақ жеміс 0, 52 0, 40 0, 41 0, 27 0, 22 0, 11 0, 09 0, 040 0, 007 0, 01 із мөл. Импакт, 25% с. к. (флутриафол) – 0, 2 л/га Бельфлер жапырақ жеміс 0, 45 0, 26 0, 32 0, 13 0, 11 0, 05 0, 08 0, 01 0, 030 0, 005 0, 01 табылмаған Заилийский жапырақ жеміс 0, 39 0, 21 0, 28 0, 15 0, 04 0, 05 0, 007 0, 01 із мөл. Ескерту: із мөл. – із мөлшерінде; ЕЖРЕПМ –алма жемісіндегі гигиеналық норматив бойынша ең жоғарғы рұқсат етілген препарат мөлшері: инсегар – 0, 01 мг/кг; каратэ – 0, 03 мг/кг; импакт – нормативте көрсетілмеген.

1 -сурет Алманың (Апорт сорты) жапырағы мен жемісінде инсектицидтердің ыдырау динамикасымен қалдығы (Іле-Алатау мемлекеттік Ұлттық саябағы, Қаскелең орман шаруашылығы)

Спектрофотометр, СФ-101, Ресей Медициналық центрифуга

3 -сурет Алма жемісінің қант мөлшеріне пестицидтердің әсері (ҚазӨҚж. КҒЗИ-ның тәжірибе бағы)

112 % 110 Бақылау 108 106 Инсегар 104 Каратэ 102 Импакт 100 98 96 Бельфлер Заилийский 5 -сурет Алма жемісінің қант мөлшеріне пестицидтердің әсері (ҚазӨҚж. КҒЗИ-ның тәжірибе бағы)

6 -сурет Алма жемісінің аскорбин қышқылының мөлшеріне пестицидтердің әсері (ҚазӨҚж. КҒЗИ-ның тәжірибе бағы)

5 -кесте Алма жемісінің (Заилийский сорты) биохимиялық көрсеткіштеріне инсектицидтердің әсері Нұсқа Бақылау Арриво, 25% э. к. Димилин, 48% с. к. Каратэ, 5% э. к. Кинмикс, 5% э. к. Талстар, 10% э. к. Фастак, 10% м. с. с. к. 100 г. шикі заттың құрамын-дағы жалпы аскорбин қанттың қышқылымөлшері, % ның мөлшері, мг % 10, 17 10, 83 10, 70 10, 75 10, 67 10, 92 11, 00 19, 45 22, 96 28, 60 22, 91 24, 90 20, 43 21, 90 1 г. шикі заттың құрамындағы қышқылдылықтың мөлшері, % 0, 65 0, 85 1, 01 0, 69 0, 95 0, 79 0, 65 1 мин. ішіндегі 1 г. шикі заттың құрамындағы сутегінің асқын тотығының микромоліндегі каталазаның белсенділігі 0, 200 0, 034 0, 024 0, 031 0, 126 0, 123 0, 180

ал ь , в А кп ин ол - об и С тр 1 со ра н, Н ис фа г. . д. с. п. 0% в д, ро ль Ге Ба қ ы . с. ла к. у 10 9 8 7 6 Қант мөлшері, % 5 4 3 2 1 0 7 -сурет Алма жемісінің құрамындағы қант мөлшеріне интегралдық варианттағы пестицидтердің әсері (Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданы, «Дихан» шаруа қожалығы)

. э. к к. , 5 7% О ма йт р, ко С Н ур е лл 2 -Д , 50 к к Ф ас та к, 10 % , 5 % ар ат э К . э. к ла у ы Ба қ 10 9 8 7 6 Қант мөлшері, % 5 4 3 2 1 0 8 -сурет Алма жемісінің құрамындағы қант мөлшеріне химиялық варианттағы пестицидтердің әсері (Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданы, «Дихан» шаруа қожалығы)