Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі Қазақ ұлттық аграрлық университеті "Агробиология және фитосанитария" факультеті «Экология» кафедрасы Өндірістік практиканың ЕСЕБІ Тақырыбы: Агроуниверситет ОТШ стационарындағы жақсыртылған лөсстегі өсімдіктер сукцессиясы мамандығы: 5 В 060800 – Экология Орындаған: Көшербай А. Б. Эк-414 гр Ғылыми жетекшісі: б. ғ. д Елікбаев Б. К Алматы 2014 жыл
Кіріспе Табиғатта ешқашан өсімдік жамылғысы бір түрмен ерекшеленбейді. Яғни олар өздерінше әр түрлі өсімдіктерден құрылып, бір топ құра отырып, өсімдік қауымдастығын құрады. Өсімдіктердің бойындағы өзгерістеріне қарап қоршаған ортадағы болып жатқан өзгерістерді байқауға болады. Өсімдіктер одағының құрылымына әр түрлі факторлар әсер етеді. Олар әртүрлі және олар фитоценоздардың географиялық мекен ету ортасына байланысты бөлек зоналарда болуымен ерекшеленеді. Өсімдік қауымдастығы, бұл бір форма түрінде пайда болуы, яғни олардың бірімен түрімен, түсімен, сапасымен және организмдегі сандық құрамымен, олардың біріне және қоршаған ортаға арақатынасын, организмдердің құруымен ерекшеленеді. Лөсс жабындысы топырақ құраушы жыныс ретінде Қазақстанның айрықша құнды қоры. Лөсс жыныстарында қалыптасқан топырақтар, жайылма топырақтар секілді адам баласының егін шаруашылығының бесігі болып табылады. Лөсс жыныстары эрозияға және келеңсіз техногенді әсерлерге қатты ұшыраған.
Зерттеудің мақсаты: Алматы облысы, Талғар ауданы жағдайында антропогенді бұзылған ландшафтарының өздігінен қалпына келу жағдайында, фитоценоз сукцессиясын зерттеу. Зерттеудің міндеттері: қалыпта өсу кезеңінде мелиорацияланған лёсс жыныстарында қалыптасқан реплантоземның өсімдік әртүрлілігін және биологиялық өнімділігін зерттеу; лёсс жыныстарындағы сингенез үрдісіндегі фитоценоздың климакс жағдайының қалыптасу деңгейін бағалау. Зерттеудің нысаны: қалыпты өсу кезеңіне қалдырылған Іле Алатауының мелиорацияланған лёсс жыныстарында қалыптасқан реплантозем.
Кіріспе Биосфераның маңызды бөлігі – Жер бетінің топырақ жамылғысы. Себебі, топырақ көптеген экологиялық қызметтерді атқарып, биосфераның тіршілігінде маңызды роль атқарады. Экожүйенің сукцессиялары мен топырақ түзілу үрдісі биосфераның дамуымен тығыз байланысты. Қазақстанның оңтүстік - шығысында жер шаруашылығының қарқынды дамуы, күрделі рельефті тау етегінің тегіс жерлерінің суарылуына алып келді. Ойлықырлы жерлерді тегістеу және кең тараған әртүрлі деградациялық үрдістердің нәтижесінде, топырақтың беткі гумус қабаты жойылып, оның орнына аналық топырақ түзуші жыныс лëсс және лëсстектес жыныстар жер бетіне шығады. Лёсс жабындысы топырақ құраушы жыныс ретінде Қазақстанның айрықша құнды қоры. Алматы маңы және Іле Алатауының барлық тау баурайлары, тау етегі қалың лёсс жабындысымен жабылған. Лëсс жыныстарында қалыптасқан топырақтар, жайылма топырақтар секілді адам баласының егін шаруашылығының бесігі болып табылады. Бұл лëсс топырақтарында алғашқы болып мәдени егін шаруашылық ошағы (шумер – вавилон – ассирия өркениеті) қалыптасты. Сонымен қатар, Орта Азиядағы мәдени егін шаруашылығы лëсс жыныстарында қалыптасқан топырақта пайда болды. Лëсс жыныстары эрозияға және келеңсіз техногенді әсерлерге қатты ұшыраған. Сол себептен, лëсс жыныстарында қалыптасқан антропогенді бұзылған жерлердің құнарлығын қалпына келтіру бағыттары өзекті мәселелердің біріне айналып отыр. Қазақстанның өсімдіктер әлемі өзінің кеңдігімен ерекшеленеді(5000 түр), олар әр түрлі зоналарда және әртүрлілігімен еркше көзге түседі. Мың жылдықта өмр сүре отырып, өсімдіктер сол және басқа да фитоценоздарға ене отырып белсенді қатысуды биогеоценоздың химиялық және физикалық өзгешелігінің құралымында қабылдады. Фитоценоз сыртқы ортамен түпкілікті әрекеттестікте дамиды. Қазақстанның аумағының маңызды бөлігі аридтік зонада жатыр. Осы зонаның экожүйелерің біраз бөлігі шөлденуге душар болған. Топырақты геоботаникалық қарастыру, анықтау барысында деградациялық дәрежесін және шөлдену деңгейін анықтауға болады. Осы мақсаттар барысында өсімдіктің, топырақ жабынының байқау жұмысы зерттелген.
Әдебиеттерге шолу
Алматы облысының климаттық жағдайлары Ең жылы айдағы ( шілде ) ауаның орташа температурас ы + 19, 3 +22, 4° суығы (қаңтар)– 3, 7 – 7, 4. Ең жылы айдағы ауаның орташа максимальд ы температур асы, С 0 - +33. Климатты орман зонасымен салыстырғанда континентальді. Орташа жылдық амплитуда 28, 4 -35, 9° құрайды , ал абсолютті 69 - 80°. Қезеңнің ұзақтылығы орташа тәулік тепературасы бойынша + 16°жоғары , 25 10 -31 40° температуралар сумассы кезінде 164 -182 күн тұрады. Жаз айларынд а орташа температу ра орташа 20 ° аспайтын ы тән қасиет. Жылдық жауын – шашын мөлшері 463 779 милиметр құрайды. Негізгі түсім мөлшері көктем максимумынан жаздық және көктем кезінде түседі. Қалыпты қар жамылғысы қараша айының аяғында түсіп. Қар жамылғысы мен қыстың ұзақтылығы 101 – 104 күнді құрайды. Қар жамылғысының биіктігі 25 сантиметрден 30 сантиметрге дейін болады.
ІІІ. ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ Өсімдікті зерттеу барысында геоботаникалық зерттеу кезіндегі қолданылатын кәдімгі әдіс қолданылды. Ұсақ сынама аумақтардың көлем әдістері осы аумақтардағы әрбір кездесетін түрлердің кездесу жиілігі болып табылады , яғни осы фитоценоздың әрбір кездесу жиілігі анықталады. Сынама аумағының көлемі 1 м 2 аспайды. Өсімдікті мазмұндау барысында мінезделетін типті есептеу аумағында кездесетін барлық өсімдіктер тізімге енгізіледі. Өсімдік Л. Г. Раменскийдің әдісі бойынша фотоэталондар пішен және торлауды қолдану арқылы сипаттайды. Фотоэталондар әрбір табиғи аймаққа бөлек қолданылады. Проективті пішінді анықтау үшін жабынды торды кеуде деңгейінде ұстап сол арқылы төмен шөпке қараймыз. Өсімдіктің тордағы қалыңдығын фотоэталонмен салыстырамыз, жапырақ пен өсімдік сабағы арасындағы көріністі алып тастаймыз, жалпы шөп қалыңдығын анықтаймыз. Өсімдіктің негізгі бөлу арқылы зерттеуі құрама типтеліуі және модификациялануы бақылау аспектісі болып табылады, ол бастапқы сатыдағы алдыңғы қатардағы өсімдіктердің бірі (доминант және субдоминант) синузиалды қосылғанда аумақта және уақыт бірлігінде бірдей мінездемелі. Өсімдіктер тізімінде барлық өсімдіктер проективті жабындысы бойынша азаюына байланысты орналасқан.
Si. O 2 43 -78; Al 2 O 3 4 -18; Fe 2 O 3 0, 4 -10; Ca. O 2, 7 -16; Mg. O 0, 7 -4; Na 2 O 0, 073, 2; K 2 O 0, 22, 8; SO 3 0, 02 -3; CO 2 0 -2, 4. ЛӨССТІҢ ШЫҒУ ТЕГІ ТУРАЛЫ ЕКІ ГИПОТЕЗА БАР: Желдің әсерінен, яғни тау етегінің лөсс жынысы жел арқылы шаң-тозаңның жиналып, кейін құрғақ шөл климат жағдайында желге мүжілу және топырақтүзілу үрдістерінің көмегімен лөсс қалыптасты. Топырақты элювиальды, яғни лөсс желге мүжілу және топырақтүзілу үрдістерінің нәтижесінде, құрғақ климат жағдайында сулы майда карбонатты тұнбалардан қалыптасты.
Зерттеу әдістері: Өсімдіктердің түрлік құрамын таксономиялық талдау үшін 2 томдық «Иллюстрированный определитель растений Казахстана» (1969, 1972) пайдаланылды. Олардың проективті жабыны көзбен шолып анықталды. жер беті массасын есептеу - сандық – салмақтық әдіспен жасалды. Жоғары сатылы өсімд-ң жер беті бөліктерін жинау 50 х 50 см немесе 0, 25 м 2 алаңды есепке алып, басымдылық танытушылардың гүлдеу кезеңінде жүргізілді. Түбінен кесіп алынған жасыл фитомасса және мұқият жинап алынған жер бетіндегі түсінділер + төсеніш ауалы-құрғақ күйге дейін жеткізілді де, өлшенді; мезофаунаның түрлік құрамы мен жалпы санын анықтау және есептеу қолмен бөлшектеу әдісімен жүргізілді. Топырақ үлгілері 25 х 25 см немесе 0, 0625 м 2 есепті ауданнан, 0 - 30 см тереңдіктен қабаттан шығару жолымен алынды.
Іле Алатауы етегінің топырақтүзу сингенез үрдісі кезіндегі лёсс жыныстарында қалыптасқан реплантозём фитоценозының түрлік құрамы (2004 -2014 жылдар) Арамшөптердің шінде і қозыошаған (Centaurea squarrosa) және түйетікен (Onopordum canthium) a басымдылық танытуда. Эфемерлерден қызылот (Bromus tectorum), шығыс мортығы (Eremopyrum orientale) және баданалы қоңырбас (Poa bulbosa) кездеседі. цилиндрлі қылтаншөп (Aegilops cylindrica),
ҚОРЫТЫНДЫ 1. Іле Алатауы етегінің лёсс жыныстарында жарық, ылғал және қоректік заттарға өсімдіктердің алуантүрлілігі мен бәсекелестігімен байланысты биогеоценоздың алғашқы қалыптасу үрдісіне (биогумус, көң, фитоегу секілді) биологиялық мелиорациялар сингенездің дамуына әсерін тигізді. 2. Лёсс жыныстарында қалыптасқан реплантозёмның топырақтүзілу үрдісінің алғашқы жағдайында өсімдіктердің қайта қалпына келуі зональды топырақ типі бойынша жүріп жатыр. Соңғы 16 жылда лёсс жыныстарында келесі сингенетикалық сукцессиялық өзгерістер жүрді: 0 -2 жылдары – сирек кездесетін өсімдіктер (rare ruderal) → 3 -5 жылдары ‑ бұталы деңгейі (ruderaleherbae) → 6 -9 жылдары – арамшөпті қоңырбасты – бұршақ (heterograminae – leguminosae et ruderaleherbae ass) климакс алды фитоценоз (Poa pratensis, Dactylus glomerata, Agropyron repens – Tripholium pratense, Melilotus alba et Euphorbia seguierana, Artemisia absinthum, Cihorium intybus et all) → 10 -13(14) жылдары – қоңырбасты – бұршақты (heterograminae – leguminosae) климакс алды фитоценоз (Poa pratensis, Dactylus glomerata, Agropyron repens – Tripholium pratense, Melilotus alba) → 14(16) жылдары – қоңырбасты – әртүрлі шөптесін (heterograminae - heteroherbae ass) климаксты фитоценоз (Poa pratensis, Dactylus glomerata, Agropyron repens – Tripholium pratense, Artemisia absinthum, Taraxacum officinale, Medicago sativa, Silaus besseri, Vicia crassa, Arctium leiospermum et all).
Назар қойып тыңдағандарыңызға рахмет!
Скачать презентацию Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі Қазақ ұлттық
отчет арайка.ppt