Қазақ халықаралық қатынастар және әлемдік тілдер университеті КАФЕДРА: ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯ ПӘН: ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ ТАҚЫРЫБЫ: ШАҢНАН ПАЙДА БОЛАТЫН ПНЕВМОКОНИОЗ АУРУЛАРЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ Орындаған: ПФИЯ группа № 107 Сұлтан Ақкенже Тексерген: Кенжебаева Ш. К Алматы 2013 жыл
ЖОСПАР q Пневмокониоз ауруының пайда болу себептері q Этиологиясы q Пневмокониоз ауруының түрлері q Ауруды емдеу амалдары q Пайдаланылған әдебиеттер
Пневмокониоз – (грекше. pneumon — өкпе және konia — шаң) ұзақ уақыт өндірістік шаң жұтудан пайда болатын, нәтижесінде өкпеде әртүрлі склероздық құбылыстар, әрқилы өзгерістер және асқынулар туындайтын кәсіби ауру. Бұл ауру адамдарға ежелден бері белгілі, шаңнан пайда болған өкпедегі ауруларды ежелгі Египеттік мумияларда, қара жұмысшыларда және тауда жұыс жасайтындарда болған, ол ауруды “тау ауруы” деп атаған.
Қазіргі уақытты тағайындалғандай, патологиялық өзгерістің алғашқы буынымен макрофагтың ажалы тозаңның фиброгенді ықпалының астында болып табылады. Макрофагтың ажалының жылдамдығы тозаңның фиброгенді агрессивтілігіне пропорционал. Макрофагтың ажалы пневмокониотикалық түйіншектің білімінің алғы және тындырымды кезеңі. Бірақ фактордың ізденістерінің, аэрозольдың зияндылығын фиброгеннді әрекетпен ие болатын, және пневмокониоз дамуының тетіктерінің айқындауышы осы уақытқа дейін жүргізілуде. Пневмокониоз - дамымалы- созылмалы ауруға шалдығу. Ауруға шалдығудың ағысы еңбектің (ауаның шаңданғандқының дәрежесі жұмыстың бөлмесінде, тозаңның құрамы), ілеспе ауруға шалдығудың(айрықша демнің органдарының, соның ішінде туберкулез, және жүрек қан тамырлары жүйесінің), бойдың жеке шыдамсыздығының барының шарттарынан деген тәуелді болады. Клиникалық айқында- пновмокониоздың бөлек-бөлек көріністерінде олардың ортақ белгілер болады. Ара тәуелділік фиброзды үдерістің көрсетілгеннің дәрежесінің ауруға шалдығудың бірнеше кезеңін айырады.
ПНЕВМОНИКИОЗДЫҢ ЭТИЛОГИЯСЫ Ø Ø Ø Ø Пневмокониоздың этиологиясында оның 6 тобын бөледі: Силикоз - кварц тозаңынан пайда болады(Si. О 2) - пневмокониоз. Силикатоз - пневмокониоз силикаттың тозаңның қоспасымен дем алу, кремнидің қостотығын кешенде сырттың элементтерімен(асбестоз, талькоз, каолиноз, нефелиноз, және др. цемент, тасқабат пновмокониозы) қосылысы. Металлокониоз – металл тозаңынан шақырылушы пневмокониоз(алюминоз - алюмининың, сидероз - темірдің тотыктарының). Карбокониоз - антракоз көмірлі тозаңымен (антракоз, графитоз, және т. б. күйенің пневмокониозы) дем алу. Әр-түрлі шаң-тозаң (электропісірушінің және газорезчик пневмокониозы, "қайрақшының пновмокониозы"). Пневмокониоз органикалық тозаңның жұтылуы, өсімдік (мақталы, дән тозаң) немесе айуан тектің және оның тіршілік әрекетінің азық -түліктерінің онда микронның бөлшектерінің қосылысы.
Ø Оливинді пневмокониоз. Сирек кездеседі. Оливин минералы дегеніміз магний мен темірдің отросиликаты, табиғи топырақ түрінде және техникалық өнім (мартен мен домна күлдері, ферромарганц және басқа да балқытулардың күлдері) түрінде кездеседі. Оливин отқа төзімді заттар мен керамика өндірісінде және металл құю цехтарында қолданылады. Ø Оливинді пневмокониоз 1 кезеңінен ары сирек дамиды және түріне қарай өкпенің ортаңғы және төменгі бөліктеріндегі интерстициялық типтегі ұсақ торлы фиброзға жатады, кейде плевралық жабысқақтар дамиды. Тыныс функциясы қатты зақымданады. Морфологиясында бронхтарда қабыну процесімен қатар дөрекі талшықты дәнекер тінінің дамуы салдарынан альвеолалар аралық перденің қалыңдауы анықталады. Кей жерлерінде эмфизема байқалады. Клеткалық-шаңдық ошақтарында оливиннен басқа көмір мен темірі бар пигменттер, гигантты клеткалар мен жіңішке коллаген талшықтары табылады. Кейде рентген көріністерінің регрессиясы болуы мүмкін, сондықтан оны қатерсіз ағымды аурулар тобына жатқызады. Ø Каолиноз. Глина (сары топырақ) шаңынан туындайтын пневмокониоз. Глина дегеніміз каолинит -гидроалюмосиликаттан басым тұратын минералдар тобы. Глина кірпіш-керамика өнідірісінде кеңінен қолданылады. Құрғақ глина шаңының ұнтақтау кезінде, өнімді кептіру мен жасау кездерінде пневмокониозды дамытуы мүмкін. Көбінесе ол интерстициялық немесе әлсіз білінетін ұсақ ошақты диффузды өкпелік пневмосклероздық процесс, ары қарай өршуге бейімсіз, көбінесе бронхитпен қабаттасатын ауру. Көбінесе фарфорщиктерде кездеседі, алайда қос тотықты кремнийдің басым болуынан оларды көбінесе силикоз не силикатоз деп анықталады.
Ø Ø Слюда шаңынан болған пневмокониоздар. Слюда дегеніміз пластинкалыұ минерал, табиғатта жиі кездеседі, кейде жер беткейіндегі қатпар түрінде болады. ОЛ құрамында суы бар алюмосиликат және әртүрлі болады: мусковит, биотит, флагонит, т. б. Өте көп концентрациясын жұтқанда сүлелі бронхит, кейде ғана пневмокониоз дамиды. Соңғысы сирек кездеседі және ол интерстициялық типте кездеседі, ары дамуға бейімсіз болады, фиброздың 1 -ші кезеңінен аспайды. Морфологиясында жайылған тінаралық склероз, альвеолалар аралық перденің, периваскулярлы және перибронхтық фиброз дамиды да эмфизема байқалады. Ерекшелігі: өкпеде асбестке ұқсас слюда денешіктері анықталады және олар темірге оң нәтижелі реакция береді. Туберкулезбен асқына қоймайды. Басқа да сиикаттардан адмыған интерстициялық немесе ұсақ ошақты пневмокониоздар кездесуі мүмкін: силлиманит, муллит, серицит, бентонит, фуллер топырағынан (балшықтың ерекше сорты), т. б. Осылардың барлығына әлсіз білінетін тінаралық фиброз бен аурудың ары даму мен асқынуға бейімсіздігі тән.
Ø Отқа төзімді зат өндірісінде шамот шаңынан болған пневмокониоздар өте белгілі. Шамот дегеніміз құрамында глина мен кремний топырағы бар күйдірілген глина. Шамто шаңында 20% дейін және одан жоғары қостотықты бос кремний болады. Осы пневмокониоз каолинозға жатқызылады және көрінісі силикосиликатозға ұқсас болады. 10 жылдық стажы бар адамдарда дамиды, интерстициялық фиброздың 1 -ші кезеңінен ары қарай сирек дамиды, қатынасты үзгеннен кейін ары дамуға бейімсіз. Алайда кейде күйдірілген шамотты ұнтақтау кездерінде аурудың ауыр ағымдары байқалуы мүмкін және ол силикозға ұқсас болуы мен туберкулезбен асқынуы да мүмкін. Ø Цемент пневмокониозы. Цемент дегеніміз кеңінен қолданылатын материал. Ол құрамына сәйкес әртүрлі болады: портландцемент, шлакопортландцемент, пуццоланды цемент, т. б. Осылардың барлығы химиялық құрылымына сәйкес силикат болып табылады және құрамдарында кремнийдің қос тотығы болады. Цементті дайындау клинкер деген затты ұнтақтау және басқа да заттарды қосу арқылы жүргізіледі. Клинкердің негізіне күйдірілген глина, известь жатады. Қосымша инфузорлы топырақ (аморфты қос тотықты кремний) қолданылады. Цемент шаңының ұзақ әсері кезінде бронит жиі дамиды, ал пневмокониоздар сирек дамиды (тек көп концентрациясы немесе құрамында қос тотықты кремний көп болғанда). Көбінесе интерстициялы типке жатады, ары дамуға бейімсіз болады. Тек кейбір цементерде (пуццоланды, қышқылға төзімді, кірпіш қалауға арналған) ғана силикозға ұқсас ауыр певмокониоздар дамуы мүмкін. Ø Кейде цементтен бронх демікпесі, дерматиттер, экземалар дамуы мүмкін. Цементпен қатынастағы адамдардағы аллергиялық өзгерістер оның құрамындағы хром қоысылыстарының болуына байланысты.
Ауруды емдеудегі негізгі әдістері - тозаңның шөгіндісінің өкпелерде және оның шығарылуы, аллергиялық реакциясын тежеу, бойдағы иммунитетінің көтермелеуін жақсарту, ауаны жаңарту, өкпедегі қанайналымды жақсарту. Тыныс алу гимнастикасын, емдік нәрді, ақы-пұлдарды қолданады, бронхты спазмы, жүрек-қан тамырлары, антибактериалдық препараттар, оттек ті шипаны, витаминотерапияны қолданады. Ауру кезінде пайда болатын сырқаттар - мардымсыз жөтел, тұншықпа. Өкпенің циррозы, эмфиземді телімдердің болуы.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ Ø Величковский Б. Т. Тозаңның Фиброгенді құрылымы және фиброгенді әрекеттің тетігінің өзгешеліктері. Горький. Волго-Вят. кн. баспагер - 1980 - 160 c. Ø Измеров Н. Ф. , Монаенкова А. М. , В. Г Артамоновас. Кәсіби аурулар. // Басшылық дәрігерлер 2 томда. - М. 1996. Ø Көмірлі өнеркәсіптің кеншісінің басты кәсіптеріне есебімен қолданыстағы кәсібиөнеркәсіптік факторлар. // Жәрдемақы дәрігерлер. - М. , 1995. - 36 с. Ø Пневмокониозды топтастыруы. Әдістемелік ұсыныстар. М. - 1995. Ø Н. Я Корғанов. , Горблянский Ю. Ю. , Пиктушанская И. Н. , Т. Д Качаны. Пневмокониозы. //Әдістеме. Ростов-на-Дону. баспагер - 2005 - 5 бой ГУМ Өкпенің антракозы// 86 томда(82 т. және 4 доп. ) Брокгауза және Ефрона энциклопедиялық сөздігі. - Әпб. , 1890 -1907. Ø
Скачать презентацию Қазақ халықаралық қатынастар және әлемдік тілдер университеті КАФЕДРА
Pnevmokonioz_Sultan_Akkenzhe.pptx