Қарағанды мемлекеттік медицина университеті Гистология кафедрасы СӨЖ Бұлшық

Қарағанды мемлекеттік медицина университеті Гистология кафедрасы СӨЖ Бұлшық ет тіндері. Адамның жасына байланысты гистологиясы және қалпына келуі. Орындаған: Ғабдолла Сания “Жалпы медицина” мамандығының 2026 топ студенті Тексерген: Нұрсейітова К. Т Қарағанды 2014 жыл

ЖОСПАР Бұлшықет тіндері және олардың жіктелуі Көлденең бұлшықет тіні Қаңқалық бұлшықет тіні Жүректің көлденең жолақ ет тіні Жүрек бұлшықетінің химиялық құрамы мен жиырылу ерекшеліктері. Тегіс салалы бұлшықет тіні Эпидермалдық ет ұлпасының дамуы. Бұлшықеттің регенерациясы Бұлшық ет- ағза. Бұлшықеттің химиялық құрамы. Бұлшықеттердің жиырылу механизмі. Бұлшықеттердегі зат алмасу ерекшеліктері.

Ет тіндерінің морфологиялық ерекшеліктеріне құрамындағы жасушалары- миоциттері мен талшықтарының ұзынша пішіні, құрамында арнайы органелалары, миофибриллалары мен миофиламенттері (актин және миозин) жатады. Ет тіндерінің миоциттері мен миосимпласттарының цитоплазмасында жасуша қосындыларынан гликоген, миоглобин мен липидтер, жиырылғыштық қызметке энергия қоры митохондрия өте көп. Ет тіндеріндегі миоглобин белогы бұлшықет тінінің жиырылу кезінде оттегімен байланысып, оны қор ретінде жинайды. Ет тіндерінің жіктелуі төмендегідей:

Бұлшықет тіндері құрылысы мен шығу тегі әртүрлі болғанымен атқаратын қызметі ұқсас. Дененің орын ауыстыруы. Ағзадағы жиырылғыш қызметін атқарады. Жүректің соғуы. Қан мен лимфаның жылжуы. Жатырдың жиырылуы. Несептің шығуы. Асқазан ішек бойымен тамақтың жылжуы.

БҰЛШЫҚЕТТІҢ СІҢІРМЕН БАЙЛАНЫСЫ 1 2 1. 2. Көлденең жолақты бұлшықет талшығы Коллагенді талшықты сіңірлердің будасы

Ет тіндері морфофункциональді Көлденең жолақ Тегіс салалы Қаңқалық мезинхималы Жүректік Эпидермальді гистогенетикалық Мезенхимадан дамыған эпидермальді нейральді целомды Нейральді соматикалық

КӨЛДЕНЕҢ ЖОЛАҚ БҰЛШЫҚ ЕТ ТАЛШЫҚТАРЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ 1. Ет талшықтарының бойлық кесіндісі а)күңгірт диск б) ашық диск в) ядро 2. ет талшықтарының көлденең кесіндісі г) миофибриллалар д) ядро 3. Эндонезий 4. қан тамырлары

ТІЛДІҢ КӨЛДЕНЕҢ ЖОЛАҚ КЕСІНДІСІ. Қан айналым жүйесі. Тігінен кесіндіде бұлшықет талшығы Көлденең кесіндіде бұлшықет талшығы. Байланыстырушы тін. Май жасушалары.

ҚАҢҚАЛЫҚ БҰЛШЫҚЕТ ТІНІ Көлденең жолақ бұлшықеттерінің шығу тегі миотомның жасушаларымиобласттар. Дифференциялану кезінде екі түрлі жасушалық топтар қалыптасады. 1. Миосимпластар 2. Миосателлиттер

ҚАҢҚАЛЫҚ БҰЛШЫҚЕТТІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ. Қаңқалық бұлшықет тінінің құрамындағы бірлігі болып ет талшықтары саналады. Ет талшықтарының сырты базальді мембранамен қоршалған құрамында миосимпласт пен миосателиттері бар құрылым. Ет талшықтарының ұзындығы сантиметрден 50 -100 мкм болады. Миосимпласттың құрылысы. Миосимпласттың құрамында көптеген сопақша келген ядролары болады, олар сарколемманың астында орналасады. Миофибриллалары миосимпласттың бойында ұзынша созылып орналасады. Саркомер миофибриллалардың құрылыс қызметін атқаратын бірлігі болып табылады.

ҚАҢҚА БҰЛШЫҚ ЕТІНІҢ ЖАЛПЫ ДАМУ ҮЛГІСІ.

Миосимпласт ядросы Миофибрилдер Саркоплазма Плазмолемма Миосателиттер А диск И диск Базальді мембрана

АКТИН ЖӘНЕ МИОЗИН ФИЛАМЕНТТЕРІНІҢ ӨЗАРА АРАЛАСУЫН АЛЫП ЖҮРЕТІН КОНФОРМОЦИОНДЫ ӨЗГЕРІСТЕР А 1. 2. Б В А, Б, В кеңістіктік қатынастардың ізінше өзгерісі Актин Миозин молекуласының басы

ҚАҢҚА БҰЛШЫҚЕТІНІҢ ТАЛШЫҒЫ. Плазмолемма Саркоплазма Миосимпласт ядросы А диск И диск

ҚАҢҚАЛЫҚ БҰЛШЫҚЕТ ТАЛШЫҒЫНЫҢ УЛЬТРАМИКРОСКОПИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛЫСЫ. Митохондрийлер. Көлденең түтікше. Үштік. Саркоплазмалық ретикулум. Сарколемма

ЖҮРЕКТІҢ КӨЛДЕНЕҢ ЖОЛАҚ ЕТ ТІНІ Жүрек көлденең жолақ ет тіні немесе ет қабығымиокард. Шығу тегі спанхнотомның висцеральды жапырақшасынан- миоэпикардиальды пластинкадан дамыған. Жүрек миокардындағы жасушалар- кардиомиоциттер. Түрлері: Жиырылғыш Өткізгіш Аралық.

ЖҮРЕК БҰЛШЫҚЕТІНІҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ МЕН ЖИЫРЫЛУ ЕРКЕШЕЛІКТЕРІ. Жүрек бұлшықетін де қанқалық бұлшықет секілді актин және миозин жіптерінен тұрады. Жүрекке тән қасиет бір қалыпты ырғақта жиырылумен созылудың жүрір отыруы. Жүректе аэробты зат алмасу жүреді. Сондықтан оттегінің жетіспеуіне жүрек бұлшықеті өте сезімтал келеді. Жүрек етінің жиырылуының және созылуының биохимиялық механизмі қаңқа бұлшықетіне ұқсас, тек қана жүрек етінің жұмыс, істеуі үздіксіз бірқалыпты жүріп отырады.

ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЖӘНЕ КЛИНИКАЛЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕР ЖҮРЕКТЕГІ ЗАТ АЛМАСУЫНЫҢ ҚАЛЫПТЫ ЖАҒДАЙДАН АУЫТҚУЫНЫҢ ЕКІ ТҮРІ ЖОЛЫ ЕКЕНДІГІН КӨРСЕТЕДІ: 1)ЭНЕРГОДИНАМИКАЛЫҚ- МИКАРДТАҒЫ ЗАТ АЛМАСУДЫҢ НАШАРЛАУЫНАН ЖӘНЕ СОНЫҢ НӘТЕЖЕСІНДЕ ЖҮРЕК БҰЛШЫҚЕТІНІҢ ЖИЫРЫЛУ ҚАБІЛЕТІНІҢ ӘЛСІРЕУІ БАЙҚАЛАДЫ. 2)ГЕМОДИНАМИКАЛЫҚ -ЖҮРЕК БҰЛШЫҚЕТІ ҚАЛЫПТАН ТЫС ЖҰМЫС ІСТЕГЕНДЕ, АУЫР КҮШ ТҮСКЕНДЕ, ЖҮРЕК ЖҰМЫСЫНЫҢ МЕХАНИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙЛАРЫНЫҢ ӨЗГЕРУІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ БҰЛШЫҚЕТТІҢ ЖИЫРЫЛУ ЖЫЛДАМДЫҒЫНЫҢ КҮШЕЮІ КЕЗІНДЕ БАЙҚАЛАДЫ.

Жиырылғыш кардиомиоциттер. Пішіні цилиндр тәрізді, ұзындығы 200 -150 нм, қалыңдығы 10 -20 нм. Бір бірімен қыстырма дискілер арқылы байланысқан, сырты базальді мембранамен қапталған, сопақша келген ядролары кардиомиоциттердің ортасында орналасқан. Өткізгіш кардиомиоциттер. Өте ірі, ұзындығы 100 мкм, қалыңдығы 500 мкм – дей. Негізгі қызметі: Пейсмекер элемент терінен нерв импульсін қабылдап, оны жиырылғыш кардиомиоциттерге өткізеді.

ЖҮРЕК БҰЛШЫҚЕТ ТІНІНІҢ КӨЛДЕНЕҢ ЖОЛАҚТЫҒЫ. Жүректі бұлшықет жасушаларының ядросы Жүрек бұлшықетінің талшығы

МИОФИБРИЛДІ ЖОЛАҚ. Бұлшық ет талшығының ядросы. Байланыстырушы жасушаның ядросы. Миофибрилді жолақ арасындағы саркоплазма. Перимизий. Нерв.

ТЕГІС САЛАЛЫ ЕТ ТІНДЕРІ. Тегіс салалы бұлшық ет тіндері мезенхималы, эпидермальді, нейральді болып жіктеледі. Құрылысы: миоциттердің ұзындығы 250 -500 мкм, ал ені 5 -8 мкм, жіп тәрізді жасушалар. Ядросы таяқша пішіндес болып келген. Органеллаларынан ең көбі митохондриялар, ал Гольджи аппараты мен түйіршікті эндоплазмалық торы аз болғанмен, бос рибосомалары болады. Актин филаменттері көбінесе миоциттердің цитоплазмасында ұзыннан орналасып плазмолеммаға арнайы тығыз денешіктер арқылы байланысады. Миозин мономерлі актинмен қосақтаса орналасады.

ТЕГІС БҰЛШЫҚ ЕТ ТІНІНІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ. Саркоплазмадағы миофибрилдер. Тегіс бұлшық ет тінінің жасушасы. Сарколемма. Эндомизий Нерв.

ТЕГІС МИОЦИТТІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Цитолемма Тығыз денешіктер. Ядро. Эндоплазма. Жиырылатын комплекстер. Митохондрилер. Базальды мембрана. Актинді 3 миофиламент. Миозинді миофибрильдер.

ЭПИДЕРМАЛДЫҚ ЕТ ҰЛПАСЫНЫҢ ДАМУЫ. Тері эктодермасынан дамитын бұл ұлпаның элементтеріне миоэпителиалды жасушалар жатады. Бұлар тері, сүт, сілекей және көз жасы бездерінде орналасқан. Бұлар, жалпы бастама беруші жасушалардан, секреттеуші эпитиалды жасушалармен қатар дифференцияланады. Миоэпитиалды жасушалар жұлдызша пішінге ие және өсінділермен бездерінің соңғы өнімдері мен ұсақ шығарушы өзектерін қоршап тұрады. Жасушаның ортаңғы бөлігінде ядро мен органелла орналасады, ал өсінділерінде қысқаратын аппарат орналасқан. Өсінділердің қысқарылуы бездерінің секреттерін бөліп шығарады.

СІЛЕКЕЙ БЕЗІНІҢ СОҢҒЫ БӨЛІМІНДЕГІ МИОЭПИТЕЛИАЛЬДІ ЖАСУШАЛАР. миоэпителиоциттерді ң ядролары. Миоэпителиоциттерді ң өсінділері. Секреттеуші эпителициттердің ядросы. Базальды мембрана.

БҰЛШЫҚ ЕТТІҢ РЕГЕНЕРАЦИЯСЫ Миосимпластта жасуша орталығы болмағандықтан, көбеймейді. Сондықтан бұлшықеттің регенерациясы миосателлитері арқылы жүзеге асады. Көлденең жолақты бұлшықет талшықтарының қайта қалпына келіп дамуы екі түрлі жолмен: бірі симпласттың өзінің гипертрофиялық белсенділігінің артуы арқылы, ал екіншісі миотелиттердің көбеюінің арқасында өтеді.

Миосимпласты түйіршікті эндоплазмалық торы мен гольджи аппаратының функциональ- дық ерекшеліктері артады да, синтетикалық процестер күшейеді. Жарақаттанған ет тал-шығына жақын жатқан миосателлиттер бөлініп, миобласттар пайда болып жарақаттанған жерде көптеген жаңа талшықтар да қалыптасады.

БҰЛШЫҚ ЕТ АҒЗА. Бұлшықет тіндері арасында борпылдақ талшықты дәнекер тіні- эндомизий жатады. Оның құрамында ретикулярлы және коллаген талшықтары болады. Олар сарколемманың терең қуысында еніп жатады. Арасындағы борпылдақ талшықты дәнекер тіннің жуан қабаттары- перимизий орналасады. Перимерий құрамында серпімді – эластинді талшықтар болады. Бұлшықеттің сыртын тұтас орап тұратын дәнекер тінді қабығы – эпимизий деп аталады. а а

БҰЛШЫҚЕТТЕРДІҢ ЖИЫРЫЛУ МЕХАНИЗМДЕРІ Бұлшықеттердің жиырылу оның саркомерлердің қысқаруымен тұрады. Саркомерлердің қысқаруы актиндік миозиндік жіпшелердің бойымен М пластинкасына бағытталып қозғалуы арқылы жүреді. Актиндік жіптердің қозғалуы негізгі миофибрил ақуыздарының миозиннің актиннің тропомиозиннің және тропониннің өзара әрекеттесуі нәтижесінде іске асады.

Бұлшықеттердің химиялық құрамында: су-75 -77%; ақуыз 20%; майлар13%; тұздар1%; көмірсулар0, 52%; сығынды заттар, яғни қалдық заттар1% болады.

А)ТЫНЫШТЫҚ КЕЗІНДЕ МИОЗИННІҢ БАС БӨЛІМІ АКТИН ЖІБІМЕН БАЙЛАНЫСПАЙДЫ. Ә)КАЛЦИЙ АКТИНМЕН МИОЗИНМЕН БАЙЛАНЫСЫП АКТОМИОЗИН ТҮЗЕДІ. Б)МИОЗИННІҢ БАС БӨЛІМІ ӨЗ БАҒЫТЫН ӨЗГЕРТЕДІ, АЯҚ БӨЛІММЕН БАС БӨЛІМНІҢ АРАСЫНДА БҰРЫШ ПАЙДА БОЛАДЫ, 45 ТЕҢ. В) МИОЗИННІҢ БАС БӨЛІМІ АКТИНМЕН БАЙЛАНЫСҚАН , ОНЫҢ 45 БҰРЫЛУЫ АКТИННІҢ ДЕ ЖЫЛЖУЫНА ӘКЕП СОҚТЫРАДЫ. АКТИН -75 А ЖЫЛЖИДЫ БҰЛ МЕХАНИЗМДІ ЕСКЕКТІ ҚАЙЫҚ МЕХАНИЗМІ ДЕП АТАЙДЫ.

БҰЛШЫҚЕТТЕРДЕГІ ЗАТ АЛМАСУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ. Бұлшықеттердегі көмірсулардың алмасуы тыныштық кезінде гликогенге айналуына ал күшті жұмыс істеген кезде осы гликогенді және қанмен түсетін глюкозаны энергия көзі ретінде жұмсауға бағытталған. Энергетикалық мұқтаждықтар барлық бұлшықеттер үшін майлардың тотығуы нәтижесінде түзілген жоғары май қышқылдарының β- тотығуымен қамтамасыз етіледі. Жоғары май қышқылдары митохондрияға, яғни β- тотығу жүретін жерге карнитиннің көмегімен жеткізіледі.