ҚАМЫС Орындаған: Әліп Айдана
Жоспары: 1 Қамыс өсімдігіне жалпы сипаттама 2 Қамыс өсімдігінің биологиясы 3 Қамыс өсімдігінің морфологиясы 4 Қамыстың шаруашылықта қолданылуы 5 Қорытынды
Қамыс (Phragmites) – астық тұқымдасына жататын көпжылдық шөптесін өсімдік. Қамыс жер шарында кең таралған. Негізінен 250 -ден астам түрі белгілі, ал Қазақстанда 14 түрі бар. Оның биіктігі 2, 5 м-дей, тамыры жуан, жақсы жетілген, сабағы тік.
Қамыс вегетативті буындарынан шыққан өскіндерден және тұқым арқылы өсіп-дамиды. Қыс мезгілінде қамыс арасындағы сулар қатпай, жылы болып жатады. Өсімдік өзіне қажетті оттегін сабағына сақтайды да, «үнемдеп» пайдаланады. Ол басқа өсімдіктермен бірге ағын суды биологиялық жолмен тазартады. Шілдеден қыркүйекке дейін гүлдеп жемістенеді. Қамыс шабындығына жайылған ірі қара малдардың қалдырған қилары қамыстың қысқа төзімділігін арттырады, өсіп-дамуын жоғарылатады және қоршаған ортаның экологиялық жағдайын жақсартуға қолайлы жағдай тудырады.
Морфологиялық ерекшеліктері Дара жарнақты бір және көп жылдық шөптесін өсімдіктер. Жер шарында кең тараған. 650 -дей туысы, 10 мыңнан аса түрі белгілі. Қазақстанның барлық облыстарында тараған. Тамырлары шашақты, сабағы жұмыр, іші қуыс, бунақтармен бөлінген. Кейбіреуінің буын аралықтары жұмсақ ұлпалы. Сабаққа екі қатар кезектесіп орналасқан жапырақтары – жіңішке таспа, қандауыр, жұмыртқа тәрізді. Астық тұқымдасының көбі жел арқылы тозаңданады. Жемісі – бір тұқымды дәнек, кейде жаңғақша. Қамыстың жер асты тамырын борық деп атайды. Борық – суда өсетін қамыс тәрізді өсімдіктердің тамыры мен сабағының арасындағы шырынды, тәтті болып келетін сабағының түп жақ бөлігі.
Қамыстың гүлі Гүлі көбінесе қос жынысты, кейбіреулері ғана дара жынысты болады. Олардың гүл құрылысы басқа өсімдіктерден өзгеше болып келеді. Гүлінің сыртын гүл қабыршағы қаптап тұрады.
Қамыстың 0, 5 м шамасында өскені шөпмамық шөп деп аталады. Мал жеген кезде сүйсініп жейді, жұмсақ болады. Бірақ қамысты шабындықты жақсарту арқылы одан мол өнім алуға болады. Қамыс сиыр, жылқы, кеміргіштер (ондатр, саз құндызы) үшін бағалы азық.
Қамыстың бағалылығы, беріктігі, ылғалға төзімділігі, өңдеуге жеңілділігі мен экологиялық жағынан таза материал екені белгілі Қазіргі кезде қамыстан тоқылған стол, орындықтар да саудаға шығарылуда. Қамыстың пайдасы құрылыста да қолданылады. Қамыспен үйдің төбесін жауып қана қоймай, қабырғаларын тұрғызуға да пайдаланған, ол – жылу ұстағыш таптырмас құрылыс материалы. Қамыс сабақтарын буып бақшаға қоршауын да жасаған.
Қамыс жалпы, су өсімдігі болып табылады. Сондықтан өзендердің сағасы мен көлдер, арықтардың жағасында қалың тоғай құрып өседі. Қазіргі кезде ел аумағында өндірілетін және құрылыста қолданылып жүрген материалдардың көбі қамыстан жасалуда. Сонымен қатар, шетел мемлекеттерінің де қамысқа деген сұраныс артуда. Қамыстан себет тоқылады, құрылыста қолданылады, химиялық өңдеу жолымен шайыр, метил спирті, сірке қышқылы, қағаз алынады.
