Қабыну процесстерінің биохимиясы. Қабылдаған: Орындаған: Қанаева

Қабыну процесстерінің биохимиясы. Қабылдаған: Орындаған: Қанаева А Тобы: ЖМ-

Жоспар Кіріспе Қабыну процессі туралы түсінік, сатылары Негізгі бөлім Қабынудың дамуы, жасушалық, гуморалдық медиаторлар Әсер ету механизмдері Қорытынды

Қабыну Организмнің әртүрлі сыртқы немесе ішкі патогендік әсерлер нәтижесінде дамыған, жергілікті бүлінуге жауап ретінде дамитын, микроциркуляциялық арналардың, қан жүйесінің бұзылыстарымен және жасушалардың пролиферациясымен сипатталатын, стереотипті, қозғаушы-бейімдеуші реакциясы.

Қабынудың сатылары

Бастапқы альтерацияның нәтижесінде қан жасушалары ( тромбоциттер, эозинофильдер, нейтрофильдер, базофильдер, моноциттер, лимфоциттер ) және мес жасушалары іштеріндегі белсенді заттарын, түйіршіктерін сыртқа шығарады. Осыдан жасуша аралық кеңістікте биологиялық белсенді заттар көбейеді. Оны қабынудың медиаторы деп атаймыз. Олар айналасындағы сау жасушалардың бүліністеріне әкеледі. Салдарлық альтерация тіндерге лизосомалық ферменттердің және биологиялық белсенді заттардың әсерінен дамиды

Қабыну процессіне қатысатын медиаторлар

гистамин Мес жасушаларда немесе лаброциттерде гепаринмен және химазамен байланысқан активсіз түрде болады. Бос күйінде ол ұсақ тамырларға, қабырғаларының өткізгіштігін арттырып, кеңітетін әсер етеді. Аз мөлшерде артериолдарды кеңітеді. Көп мөлшерде венулаларды жиырады. Гистамин мес жасушаларының, базофильдердің дегрануляциясы кезінде бөлінеді.

Серотонин Ол тромбоциттерде, ішектің шырышты қабығының қою боялатын жасушаларында, мидың кейбір құрылымдарында болады.

Гепарин мес жасушалары мен базофильдерден босайды. Ол қылтамырлардың ішкі қабаттарында фибриннің құрылуына бөгет жасайды, қан ұюын тежеп, гистаминді байланыстырып, қабынуға қарсы ықпал етеді. Фагоциттердің катиондық нәруыздары тамыр қабырғаларының өткізгіштігін көтереді, зат алмасуды күшейтеді және бактерияларды жоятын әсер етеді.

цитокиндер Макрофагтарда, лимфоциттерде өндірілетін пептидтер қабыну медиаторлары болып саналады. Қабыну кезінде макрофагтардың миграциясын тежейтін фактор, макрофагтарды әсерлендіретін, хемотаксистік фактор, интерлейкиндер мен интерферондар, өсу факторлары өте маңызды.

простагландиндер Жасуша мембраналарының фосфолипидтерінен құрылады. Қантамырларын кеңітеді, эксудацияға, хемотаксиске әкеледі, қан ұю үрдістерін кейде қарама қарсы бағыттарда өзгергертеді.

фосфатидилхолин Фосфолипаза А 2 Циклоокси- геназа Арахидон ыш ылы қ қ Диацилглицерол фосфатидилинозитол Инозитолфосфатаза Диацилглицероллипаза Липоксигеназа. Простаглан – Диндер: ПГ j 2 ПГ F 2 ПГЕ 2 Тромбоксан А 2 (Тх. А 2) Лейкотриендер: ЛТС 4 ЛТД 4 ЛТВ 4 ЛТД

Простагландиндердің биологиялық әсері Простагландиндер Әсерлері ПГЕ 2, ПГД 2, ПГ J 2 Қан тамырларды , бронхтарды кеңітеді, қабынуға ұшыраған жасушалардың қызметін әлсіретеді ПГ F 2 Қан тамырларды кеңітіп, бронхтарды жиырады Т x А 2 Қантамырлар мен бронхтарды жиырады, қабынуға ұшыраған жасушалардың қызметін арттырады

лейкотриендер Лейкотриендер Әсерлері ЛТВ 4 Лейкоциттердің хемотаксисін туындатады, фагоцитозды күшейтеді, майда тамыр қабырғаларының өткізгіштігін көтереді. ЛТС 4, ЛТД 4, ЛТЕ 4 Тегіс ет жасушаларын жиырады, тыныс алу жолдарын тарылтады, майда тамырлардың өткізгіштігін көтереді.

Қабынуға ағзаның жалпы серпілістері Қабыну әсерінен болған тін бұзылысына ең алдымен нейтрофильдердің эмиграциясы болады. Олар қабыну ошағында фагоцитоздық қызмет атқарады. Бұл кезде олардан босап шығатын протеазалар мен оттегінің бос радикалдары жасушалар мен жасушааралық құрылымдардың салдарлық алтерациясын туындатады.

Артынан 3 -6 сағаттан соң жара қабыну ошағына моноциттер мен Т және В лимфоциттері шоғырланады. Осыдан иммундық жауаптың басталуы болады. Бұл кезде бір ядролары фагоциттер мен иммундық қабілетті жасушалардың өзара әрекеттесуі олардан бөлініп шығатын цитокиндердің қатысуымен іске асады. Цитокиндер бұл жасушалардың сыртқы беттеріндегі оларға арнайыланған рецепторлармен байланысады. Қабынуға қатысатын жасушалардан бөлініп шыққан цитокиндер , жұқпаға қарсы иммунитет жүйесін біріктірумен бірге, организмның меншік тіндерін бүліндіреді немесе олардың қалыптыдан ауытқып кетуіне әкеледі. Осыдан организм гомеостазының елеулі бұзылыстарына әкелетін кез келген бүліндіргіш ықпал, жергілікті қабыну туындатумен қатар, өте маңызды қорғаныстық және реттеу жүйелерінің қатысуымен дамитын организмнің көптеген жүйелік процесстеріне әкеледі. Бұндай серпілістер жедел кезеңдік жауап деп аталады.

Цитокиндер ИЛ-1 ді негізгі ндірушілері – моноциттер ң ө мен макрофагтар, сонымен атар қ В-лимфоциттер, дендриттік жасушалар, нейтрофилдер, лангерганс жасушалары, глиалды , эндотелиалды ж не синовиалды қ қ ә қ жасушалар, фибробласттар, тері мен тимус эпителий, да ылда – Т-лимфоциттерді қ ң кейбір клондары болып келеді. Моноциттер мен макрофагтарды ИЛ-1 -ді ндірулеріні ң ө ң шарты-ИНТЕРЛЕЙКИН-1 (Адамны ң хромосомаларыны 2 -ші ж бы). ң ұ

ИЛ-1 1972 ж. Т менгі концентрацияда ы митогендермен ө ғ серлесіп тимоциттерді к беюін оздыру а абілетті ә ң ө қ ғ қ фактор ретінде табыл ан. ғ ИЛ-1 ді тектерін клондауы біртекті белсенділігі бар екі ң т рлі белок бар екенін к рсетті: ИЛ-1 а ж не ү ө ә ИЛ-1 в. Оларды молекулалы салма тары 15 000 -17 000 Д ң қ қ сапалы к рсеткіштері сас ж не екеуі де иммунды қ ө ұқ ә қ жауап пен абынуды эффекторлы фазасыны негізгі қ ң цитокиндері болып келеді, бактериалды ж не бас а қ ә қ німдермен оздырылу ө қ ИЛ-1 -ді німіні ингибиторларына простагландин Е 2, ң ө ң глюко-кортикоидтар, ц. АМФты де гейін жо арылататын ң ң ғ факторлар, GTF-b ж не retijoic acid жатады ә

Нысана жасушалары Биологиялық әсерлер Жетілген Т-лимфоциттердің антигентану рецепторлары арқылы Тх2 пролиферациясын қоздыру Жетілген В-лимфоциттер Олардың плазматикалық жасушаларға айналуын, көбеюін және иммуноглобулиндерді өндіруін қоздырады. Бастауыш В-лимфоциттер Беткері Ig. M жетілуі мен экспрессиясын қоздырады NK- жасушалары Цитотоксикалық әсерін күшейтеді, ИЛ-2 -ге арналған рецептордың экспрессиясын, ИЛ-2 және IFN-y өнімін қоздырады Макрофагтар Фагоцитозды, хемотаксисті, цитотоксикалықты белсендіреді; супероксиданттар дың генерациясын шақырады, МНСІІ класс антигендерінің экспрессиясын жоғарылатады, ИЛ-1, ИЛ-6 мен ІНФ өнімін қоздырады. ИЛ-1 ді нысана жасушалар а к рсететінң ғ ө биологиялы сері қ ә

Нейтрофилдер Хемотаксис пен дегрануляцияның күшеюі, супероксиданттардың қозуы Фибробласттар Коллагеназа, стромелизин, ИЛ-6 және Г-КСФтын көбеюі мен секрециясын шақырады, циклооксигеназа синтезінің нәтижесінде Простагландиндер босатылып шығады (негізгі белоктарға м-РНК ның экспрессиясын тежейді) Кератиноциттер Басқа цитокиндердің, мысал үшін –ИЛ-6, өнімі мен көбеюін қоздырады. Эндотелиалдық Жасушалар Көбеюін қоздырады, беткері эндотелиалдық антигендердің экспрессиясын өзгертеді, TNF (ісік некроздаушы фактор) өнімін және адгезия молекулаларының экспрессиясын күшейтеді Остеокласттар Сүйек резорбциясына себеп болатын протондық помпаны күшейтеді Хондроциттер Шеміршектің бұзылуына және протеогликандардың бөлінуіне әкелетін металлпротеазалардың өнімін жоғарылатады. Гепатоциттер Жедел фаза белоктарының өнімін қоздырады, альбуминдердің синтезін төмендетеді, комплементтің С 3 -компонентінің өнімін жоғарлатады Гемопоэтикалық бағаналы жасушалар ГМ-КСФпен бірігіп көбею мен пісіп жетілуді қоздырады Базофилдер мен мес жасушалары Гистаминнің босатылып шығыуын қоздырады Ұйқы безінің жасушалары Лангерганс аралшалардың в-жасушаларының жойылуы Ісік жасушалары Жасушалардың жойылуы

Базофилде р мен мес жасушалар ы Гистаминнің босатылып шығыуын қоздырады Ұйқы безінің жасушалар ы Лангерганс аралшалардың в-жасушаларының жойылуы Ісік жасушалар ы Жасушалардың жойылуы

ИЛ-6 фибробластармен, макрофагтармен өндірілетін полифункционалдық цитокин болып, биологиялық әсерінің спекторы бойынша ИЛ-1 және ІНФ-а-ларға жақын, қабынудың, иммундық реакциялардың дамуына, қан түзуді реттеуге қатысады, плазматикалық жасушаларының өсу факторы болып келеді, жүйе аралық әрекеттесулерге қатысады.

ІНФ биологиялық эффектерінің сипаттамалары мен таралуы бойынша ұқсас, иммунды жауап пен гемопоэзді реттейтін, ісік және вируспен зақымданған жасушаларды жоя алатын, лимфоидтық жасушалардың морфогенезіне қатысатын макрофагтар (ІНФ-а)және Т-лимфоциттердің (ІНФ-в)өнімі

Барлы интерферондар-вирустар а ж не ісікке арсы қ ғ ә қ к штілігі р т рлі сері бар полифунционалды белокты ү ә қ қ факторлар. Интерферондарды барлы ында ң ғ антипролиферативтік сер бай алады, біра IFN- ны ә қ қ ү ң антипролиферативтік белсенділігі олардан да жо ары. Интерферондарды барлы ында иммунреттегіш ғ ң ғ асиет бар, олар макрофагтарды , Т-лимфоциттерді қ ң ң ж не NK-жасушаларыны белсенділігін жо арылатады, ә ң ғ Т-киллерлерді б где (вируспен за ымдал ан, ң ө қ ғ ісік)жасушаларды танып алуда те ма ызды, МНС І ө ң класс антигендеріні экспрессиясын к бейтеді, Сонымен ң ө атар МНС І класс антигендерді экспрессиясын қ ң жо арылату абілеттері бар, б л ызметті е белсенді ғ қ ұ қ ң т рде IFN- ат арады ү ү қ

Цитокині абыну серпілісіне атысуыҚ қ ИЛ-1 Прокоагулятты активтілікті к шейту ж не тамырларды қ ү ә ң ткізгіштігін жо арылату (жергілікті гипермия а, тромбоз а ж не ө ғ ғ ғ ә стаз а, ісіну мен клеткалы инфильтраттар а келетін анны ғ қ ғ ә қ ң с й ты ыны ж не формалы элементтеріні сырт а шы уына ұ қ ғ ң ә қ ң қ ғ жа дай жасалады), тамырларды ке ейту, адгезия молекулаларыны ғ ң ң экспрессиясын, макрофагтарды , нейтрофилдерді ж не ң ң ә Т-лимфоциттерді хемотаксисін к шейту, супероксидрадиалдарды ң ү ң ж не азот оксидіні , монокиндерді ж не простагландин Е 2 -ні ә ң ң ә ң алыптасуын к шейту, Т-ж не В-лимфоциттерді костимуляциялау, қ ү ә с йек пен шеміршекті резорбциясы. Миелопоэзді белсендіру ү ң (нейтрофилдік лейкоцитоз), дене температурасын жо арылату, ғ жедел фазасыны а уызыны синтезін к шейту ң қ ң ү ІНФ-а Тамырларды ке еюі, адгезия молекулаларыны экспрессиясыны ң ң к шеюі, ангиогенезді белсендіру, липидтерді катаболизіміні ү ң ң к шеюі, макрофагтар мен нейтрофилдерді белсенуі, монокиндер ү ң мен Е 2 простагландиніні ндірілуіні жо арылауы, ң ө ң ғ супероксидрадикалдарды ж не азот оксидіні алыптасыуы, ә ң қ жасушаларды жойылуы (апоптоз), Т-лимфоциттерді ң ң костимуляциясы, миелопоэзді реттелуі. Септикалы шо ты ң қ қ негіздейтін гуморалды фактор. қабынуды дамуында ы цитокиндерді ма ызы Қ ң ғ ң ң

ИЛ-6 Жедел фаза белоктарыны ндірілуін к шейту, Т-ж не В-лимфоциттерді ң ө ү ә ң костимуляциясы, макрофагтарды оздырады, супероксидрадикалдарды қ ң німін ж не адгезия молекулаларыны экспрессиясын ө ә ң к шейтеді. абынулы цитокиндер мен простагландаин Е 2 секрециясын ү Қ қ тежей отырып абыну а арсы сер к рсетеді. Нейтроэндокриндік ж йеге қ ғ қ ә ө ү сер етеді, ызба мен АКТГ німіне келеді. АКТГ німін жо арылата т сіп, ә қ ө ә ө ғ ү ИЛ-6 стрестік серпілістерді , соны ішінде глюкокортикоидтерді тежегіш ң ң ң серімен байланысты, алыптасуына атысады. ә қ қ ГМ-КСФ Миелопоэзді белсендіру, нейтрофилдерді, макрофагтарды оздыру, Т-лимфоциттерді костимуляциясы. Ангиогенезді, жедел фаза қ ң белоктарыны німін, нейтрофилдер мен макрофагтарды хемотаксисын ң ө ң к шейтеді. ү Г-КСФ Гранулоцитозды белсендіру, нейтрофилдерді оздырады, қ супероксидрадикалдарды німін к шейтеді. ң ө ү М-КСФ Моноцитопоэзді белсендіру ж не макрофагтарды оздыру. ә қ ИЛ-12 Тх1 алыптасуына ж не Т-БАС жасушаларыны алыптасуымен иммунды қ ә ң қ қ абынуды дамуына ы пал етеді. қ ң қ INF-y Макрофагтарды белсенді т рде оздыру, МНС молекулаларыны ү қ ң экспрессиясын ж не адгезия молекулаларыны экспрессиясын к шейту, ә ң ү супероксидрадикалдарды ж не азот оксидіні алыптасуын оздыру (бас ң ә ң қ қ оздырушысы). қ ИЛ-4 Адгезия ж не МНС молекулаларыны экспрессиясын к шейту. Азот ә ң ү оксидіні алыптасуын к шейтеді, аллергиялы абынуды демейді, оны ң қ ү қ қ ң негізгі факторы, БАС-ты тежейді. а-хемокиндері Нейтрофилдерді хемотаксисі мен белсенуі, ангиогенез стимуляциясы, азот ң оксиді мен суперрадикалдарды німін к шейту, макрофаг/моноциттерді , ң ө ү ң эндотелиалды жасушаларыны , фибробласттарды ж не мес ң ң ә жасушаларыны хемотаксисі. ң В- Макрофагтарды , эозинофилдерді , лимфоциттерді белсенуі мен ң ң ң

Спецификалық нәруыздар Қабынудың жедел кезеңінде нәруыздар бөлінеді. С реактивті белок Сарысулық амилоид А Фибриноген Гаптоглобин α 1 — антитрипсин α 1 антихимотрипсин

Комплемент жүйесінің маңызы Классикалық және балама жолмен активтеледі. Классикалық жолы антиген антидене кешені әсер етуінен дамиды. сза құрамбөлшегі мес жасуаларының түйіршіктерінен биологиялық белсенді заттарбосап шығуына және тегіс салалы ет талшықтарының жиырылуына әкеледі. С 5 а құрамбөлшегі гранулоциттердің белсенділігін арттырады, қылтамырлардың эндотелий жасушаларына жабысуын және тамыр сыртына шығуын күшейтеді.

Балама жолы Тез арада иммундық тетіктердің қатысуынсыз қосылады. Сза құрамбөлшегінің ыдыратылуынан басталады. Комплемент жүйесінің бақылаудан шығып кетуі әртүрлі дерттік үрдістер туындатады.

Қабынуға қарсы препараттар Стероидты глюкокортикоидтардың әсер ету механизмі арахидон қышқылының синтезіне қажет фосфолипаза А 2 тежелуіне байланысты. Олардың қабынуға қарсы әсерінде тек простоноидтар ғана емес, оксиқышқылдар, лейкотриендер мен ТАФ синтезін тежеудің маңызы бар. Стероидтты емес Циклооксигенезаға тежегіш әсер көрсететін және сол арқылы простаноидтар биосинтезін төмендететін заттар жатады.

Циклооксигеназа ► Циклооксигеназа-1 ЦОГ-1 қалыпты жағдайда өндіріледі және ағзада простаноидтар түзілуін реттейді ► Циклооксигеназа-2 ЦОГ-2 өндірілуі едәуір дәрежеде қабыну үрдісімен ынталанады.

Препараттардың қабынуға қарсы әсерлерін циклді эндопероксидтер синтезі үшін қажет циклооксигеназа ферментін тежеумен байланыстырады. Нәтижесінде простаноидтар синтезі азаяды. Бұл қабынудың қызару, ісіну, ауыру сияқты көріністерінің төмендеуіне әкеледі.

Пайдаланылған әдебиеттер

Назар салып тыңдағандарыңызға рахмет