Ғылыми жоба: жазылу тәртібі мен ресімделуі

Ғылыми жоба: жазылу тәртібі мен ресімделуі

ҒЫЛЫМИ ЖОБА Ғылыми жобаны дайындау және қорғау дегеніміз – оқушының зерттеу жұмысы нәтижесінің ғылыми кеңесшінің жетекшілігімен қорытындылануы және оқу- шығармашылық қызметінің соңғы кезеңі болып табылады.

Ғылыми жетекшінің міндеттері • оқушыларға жобаның тақырыбын таңдауға және оны орындау жоспарын әзірлеудегі практикалық көмегі; • зерттеу әдістерін таңдауда көмек көрсету; • әдебиеттер мен нақты материалдарды іріктеуде кәсіби кеңес беру; • әзірленген жоспарға сәйкес жобаның орындалуын жүйелі қадағалау; • ұсынылған талаптарға сәйкес жобаның орындалу сапасын бағалауы және оны ғылыми жетекшінің өз жазба пікірінде көрсетуі.

Жоба мынадай элементтерді қамтуы тиіс • титул парағы; • абстракт (аннотация); • мазмұны; • кіріспе; • негізгі бөлім; • қорытынды; • пайдаланылған дереккөздердің тізімі; • қосымша

Абстракт • зерттеу немесе әзірлеу объектісін; • жұмыстың мақсатын; • ғылыми болжамын; • зерттеу әдісін немесе әдіснама кезеңдерін; • зерттеудің жаңалығын; • жұмыстың нәтижелері мен қорытындыларын; • нәтижелерді практикалық қолдану саласын. Аңдатпа – белгілі-белгісіз жайтқа көзқарас , болмаса жазылған еңбек мазмұнына қатысты қысқаша тұжырым. Бұл еңбек жазылған тілде н басқа екі тілде , 250 сөзден артық емес көлемде беріледі. Яғни жоба қазақ тілінде болса , аннотация (абстракт) орыс және ағылшын тілінде жазылады. Мұны жазылған жобаның халықаралық дәрежеге көтерілу жолдары және мемлекетіміздің ғылым саласындағы танытар жетістіктерінің жолдары деп түсінген жөн.

Кіріспе 1) зерттеудің өзектілігі - өзінің шешімін талап ететін ғылыми проблеманың маңыздылығы , заманауилығы , мәні. 2) Зерттеудің мақсаты – үйлестірілген іс-қимылдарды анықтау нәтижесінде қойылған ғылыми проблеманы шешудегі ғылыми зерттеудің бағыты. 3) Зерттеудің міндеттері – зерттеу мақсатына жету үшін шешімдерді қажет ететін өзара байланысқан және келісілген сұрақтардың жиынтығы. 4) Зерттеудің объектісі – шешілуі ғылыми зерттеуді қажет ететін проблемалардың бар екендігін сипаттайтын объективті әлемнің бөлігі. 5) Зерттеудің дереккөздері – шығаруларға арналған бастапқы деректер.

6) Зерттеу әдістері – объективті әлемді дамытудың жалпы және жеке заңдылығымен негізделген теориялық және практикалық зерттеудің жолдары, әдістері, мақсатқа жету тәсілдері. 7) Зерттеудің жаңалығы – автор алғаш рет қол жеткізген жаңа, сирек кездесетін, өзіндік нәтижелер. 8) Қорғауға ұсынылатын қағида – бұл жұмыстың мәнін топшылайтын өзара байланысқан және өзара келісілген ғылыми бекітулер жүйесі. 9) Зерттеудің теориялық және практикалық мәні – адам мен қоғамның ғылыми-теориялық және практикалық қызметіндегі зерттеулер нәтижелерінің оңтайлы ролі. 10) Зерттеудің құрылымы – жұмыстың қанша бөлімнен тұратындығын көрсетеді.

Негізгі бөлім Жобаның әрбір бөлімі зерделеніп жатқан тақырыптың басты мәселелерінің бірін ашуы керек. Негізгі бөлікте орындалған ғылыми жобаның мәнін, әдісін және негізгі нәтижелерін көрсететін деректер келтіреді. Негізгі бөлімде зерттеу тақырыбын таңдау негізі, зерттеу әдістерінің сипаттамасы, нәтижелерді қорытындылау және қойылған проблемалар шешімінің толық бағасы қамтылуы керек.

Тарау – негіздің басты бөлімдері. Ғылыми жобалар, әдетте, бір тараудан аспайды. Шын мәнінде, ғылыми жұмыстар кемі екі тараудан тұруы қажет. Тарау ішкі бөліктерде айтылған тұжырым, қорытындыларды жеткізуге мүмкіндік береді. Тарау аталымы қысқа да нұсқа, әрі ішкі жүйелену жүйесіне сай келіп отыруы қажет. Оның жазылуында да белгілі тәртіп бар. Ол бірыңғай үлкен әріппен, араб сандарынан кейін еш тыныс белгісінсіз жазылады. Тарау атауын парақ бетінің ортасына орналасатындай етіп жазу көзделеді. Тармақ – тараудан кейінгі кіші бөлік. Олардың өзі екі-үш сандық дәрежеде, яғни кемі екі бөліктен болады. Кез келген бөлік тарауда қамтылған мәселеге қатысты өрбиді. Тармақ тарау көздеген міндеттің бір бөлігін шешу мүмкіндігін береді. Тармақ атауы да қысқа да нұсқа қалыпта болғаны дұрыс.

Тармақша – тармаққа бағынған бөлік. Ол жұмыстың ашылу жағдайына байланысты қабылданады. Демек , тармақты тармақшаға бөлу міндетті емес. Бөле қалған жағдайда, тармақша тар ұғымда тармақ мақсат еткен , ал кең мағынада тарау мақсат еткен шешімді шешу жолдарын қарастырады. Тармақшаның да аталуы тарау-тармаққа байланысты: солардың негізінен өрбіп, соларда қамтылған тұжырымдарды таратуға қызмет етеді. Тұжырым – логикалық ой қорыту арқылы алынатын жаңа пікір (Қазақстан ұлттық энциклопедиясы). «Қазақ тілі сөздігінде» тұжырым белгілі бір істің қорытындысы, байламы, шешімі деп түсіндіріледі. Көлемі де аз: бір бет. Бірақ мұнда баяндалған жұмыстың нәтижелері , соның негізінде жасалған қорытындылар санамалап берілгені абзал. Сонымен қатар ғылыми және практикалық мақсаттағы нақты ұсыныстар болғаны жөн.

Мазмұн парағында негізгі бөлім атаулары бірыңғай үлкен таңбамен беріледі және жаңа беттен басталады. Негізгі бөлімдер ретінде кіріспе , басты тараулар , тұжырым мен пайдаланылатын әдебиеттер саналады. Мұның ішінде басты тараулар ғана бірнеше тармақтармен сараланады. Ол тармақтардың өзінің жеке атаулары болуы қажет. Тармақтарды жеке тармақшаларға жіктеу мүмкіндігі бар. Ол ізденушінің зерттеуі мен жұмысының орындалу барысына орай шешіледі.

МАЗМҰН КІРІСПЕ………………. . . . ………………. . . 3 1 ТАРАУ АТАУЫ. ………. . . . . …………………. . . 5 тармақ атауы …………………. . . . 5 тармақша атауы ………. . . . ……………. . . . . 7 тармақ атауы ……………. . ………………. . 10 тармақша атауы …………………. . . . 12 тармақша атауы …………………. . . . . 14 2 ТАРАУ АТАУЫ. . . ………………. . . . . …. . 16 тармақ атауы ……………………. . . . . 23 ҚОРЫТЫНДЫ……. . . ………………. . . …. . 27 ПАЙЛАНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР…. . . ……………. . . 30

Қорытынды Қорғауға шығарылған мақсаттар, нақты міндеттер, ережелермен байланысты алынған нәтижелердің қисынды дұрыс мазмұны. Қорытынды әрбір бөлім бойынша тұжырымдарға негізделген түйіндерден тұруы тиіс. Тұжырымдар – қол жеткізілген жетістіктер туралы өзара байланысты ойтұжырымдар нысанындағы нақты шешімдерді зерделеудің қорытындысы.

Әдетте, мәтін ішінде дәйексөз белгілі бір еңбектен алынады. Дәйексөз жоба жазушының ойымен үндесетіндей, болмаса қарама-қарсы пікірді білдіретіндей болып келеді. Үндесу ғылыми дамудың байланыстылығын көрсетсе, қарама-қарсылық – жаңа ой, тұжырым, болжам тудырудың жолы. Дәйексөзді ұзын- сонар көшіріп берудің қажеті шамалы. Қайта оның жұмысқа тигізер әсерін ескеріп отыру керек. Берілген дәйексөзді әдебиеттер тізімінен табуды тік жақша [ ] ішіндегі сандар көрсетеді. Оның алғашқы саны пайдаланған әдебиет тізіміндегі ретін, екіншісі сол әдебиеттің нешінші беті екендігін білдіреді. Пайдаланылған әдебиеттер тізімін құрастыруда автордың тегі, одан соң аты-жөні қысқартылып беріліп, еңбек аталымы, оның қай қалада басылғаны, қай баспадан жарық көргені, қай жылы және жалпы бет саны қанша екендігі басты өлшем ретінде саналады. Әдебиеттер тізімінде берілетін еңбектер төмендегідей ыңғайда және тыныс белгілердің орны бөлек. Тырнақша аталымның екінші мағынасында екендігін білдірсе, жақша негізгі атаудың жалғасы іспетті.

Ғылыми жобаларды рәсімдеуге қойылатын талаптар (Wort, 14 шрифт, 1 интервал, сол жағы – 30 мм, оң жағы – 10 мм, асты – 25 мм, үсті – 20 мм. Бет саны орта тұсының астыңғы жағында беріледі және титул мен мазмұны көрсетілген бетке сан қойылмайды). 1. Жоба мәтіні компьютерде басылуы керек және мынадай құрылымнан тұрады: • титул парағы; • мазмұны; • қазақ немесе орыс тілдерінде абстракты (аннотация, аңдатпа – жобаның қай тілде дайындалғанына байланысты), сондай-ақ ағылшын тілінде жазылады; • кіріспе; • зерттеу бөлімі; • қорытынды; • пайдаланылған әдебиеттер тізімі. 2. Титул парағында мыналар көрсетіледі: • жұмыс орындалған ұйымның толық атауы, қаласы, мектебі; • автордың (біріккен автордың) тегі, аты, сыныбы; • жұмыстың атауы; • жұмыстың дайындалған бағыты, секциясы; • жетекшінің тегі, аты, әкесінің аты; • қаласы (жарыстың өтетін жері), жылы.

3. Абстракт (аңдатпа) (250 сөзден артық емес) мыналарды қоса алғанда, жобаның қысқаша мазмұнын білдіреді: • зерттеудің мақсаты; • гипотезасы; • кезеңдері, зерттеудің рәсімі; • эксперименттің әдістемесі; • зерттеудің жаңалығы және дербестік дәрежесі; • жұмыстың нәтижесі және қорытындысы; • нәтижелерді практикалық қолдану салалары. 4. Кіріспе (екі беттен артық емес) мыналар келтіріледі: зерттеу тақырыбының өзектілігі, жұмыстың мақсат-міндеттері, алға қойылған міндеттерді шешу әдісі қысқаша көрсетіледі. 5. Жұмыстың зерттеу бөлімі (20 беттен артық емес) жеке бөлімдерден тұруы мүмкін. 6. Қорытынды (бір беттен артық емес) негізгі жұмыстың нәтижелері және олардың негізінде жасалған қорытындыларын, жұмыстың нәтижелерін ғылыми және практикалық мақсаттарға пайдалану жөніндегі ұсыныстарды қамтиды.

7. Пайдаланылған әдебиетке сілтемені төртбұрышты жақшада беру керек, мысалы [5]. Мәтінде кездесетін сілтемелерге орай нөмірлеу жүйелі болуы тиіс. Пайдаланылған әдебиеттер жұмыс соңында жалпы тізіммен мынадай тәртіпте беріледі: Үлгісі: Кітаптарға: 1) Философский энциклопедический словарь. -2 -е издание. –М. : Советская энциклопедия, 1989. – 815 с. 2) Кеңесбаев I. , Мұсабаев Ғ. Қазipгi қазақ тiлi. –Алматы: Мектеп, 1975. – 304 б. 3) Уәлиұлы H. Пpофессоp Қ. Жұбановтың буын туpалы теоpиялық тұжыpымдаpы // Құдайбеpген Жұбанов және қазақ тiл бiлiмi. –Алматы, 1999. –Б. 66 -72 4) Ғалымның биік тұлғасы / Жауапты ред. С. Омарбекұлы. –Aлматы: Ғылым, 1998. – 164 б. 5) Джунисбеков А. Сингармонизм // Стpой казахского языка. Фонетика. – Алматы: Ғылым, 1991. –С. 68 -92 Авторефератқа: Шнайдер В. А. В. В. Радлов және қазіргі қазақ тілі фонетикасы: филол. ғыл. канд. . автореф. –Алматы, 2003. – 34 б. Газетке: Кеңесбаев І. Осы күнгі қазақ тілінің дауысты дыбыстары /Халық мұғалімі, 1949. –№ 5. –Б. 39 -44

8. Әрбір жұмыста таңдалған тақырыптың өзектілігі, автордың жұмысқа сіңірген жеке еңбегі, жұмыстың кемшіліктері және нәтижелерін әрі қарай пайдалану жөніндегі ұсыныстар сөз болған жетекшінің пікірі қоса берілуі қажет. 9. Стендті ресімдеуге қойылатын талаптар: • стендтің жоғарғы жағына көлденеңінен абстракты, қатысушының тегін, жасын, мектебінің, қаласының, облысының атын орналастыру қажет; • стендтегі материал жұмыстың мазмұнын айқындайтын, талғаммен ресімделген болуы керек, нөмірленген кестелер, фотосуреттер, диаграммалар, қорытындылар болуы тиіс; • мазмұнын дайындау кезінде негізінен назарды жоба авторының алған нәтижелерін көрсетуге аудару қажет.