ЖАЛПЫ ИММУНОЛОГИЯ БАБАЕВА АЛТЫНАЙ САБЕТОВНА

ЖАЛПЫ ИММУНОЛОГИЯ БАБАЕВА АЛТЫНАЙ САБЕТОВНА медицина ғылымдарының кандидаты, доцент

азіргі заман ы иммунология, Қ ғ оны ма саттары мен ң қ жетістіктері. Иммунды ж йе. қ ү Гуморалды иммунитет. қГуморалды иммунитет. қ Антигенді таныстырушы жасушалар.

Д ріс жоспары: ә Иммунология п ні, ма ызы ыс аша ә ң қ қ тарихы, ма саттары, жетістіктері қтарихы, ма саттары, жетістіктеріқ Иммунитет, теориялары, т рлері үИммунитет, теориялары, т рлеріү Иммунды ж йені рылысы, м шелері, қ ү ң құ үИммунды ж йені рылысы, м шелері, қ ү ң құ ү ызметтері қызметтеріқ Антигендер, рылысы, асиеттері, құ қАнтигендер, рылысы, асиеттері, құ қ жіктелуі Гуморалды иммунитет. В қГуморалды иммунитет. Вқ — лимфоциттер. Иммуноглобулиндер. Комплемент ж йесі үИммуноглобулиндер. Комплемент ж йесіү Антигенді таныстырушы жасушалар. Фагоцитоз

Иммунология – бұл ағзаның генетикалық бөгде денелерден (антигендерден) қорғану тәсілдері мен механизмдерін зерттейтін жалпы биологиялық және медициналық ғылым

Иммунология ызметтеріқ Иммунды қ ж йені ү ң рылысы құ Иммунды қ реакцияларды ң механизмдері Иммунды ж йе қ ү ызметтеріні қ ң б зылуы, ұ аурулары Иммунотерапия. Трансплантация

Иммунологияны б лімдері: ң ө Ж палы ұқ иммунология Ж палы емес ұқ иммунология Транплантациялы қТранплантациялы қ иммунология Репродуктивті иммунология Ісік иммунологиясы

Иммунологияны ыс аша даму ң қ қ тарихы

. . Эмиль Беринг (1854— 1917), Германия 1902 жылы антитоксиндер мен антиденелерді аш аны шін марапаттал анқ ү ғ

. . Роберт Кох (1843— 1910), Германия 1905 жылы туберкулезді зерттегені шінү марапаттал ан. ғ

. . Илья Ильич Мечников (1845— 1916, Россия) 1908 жылы фагоцитоз бен жасушалы иммунитет теориясынқ аш аны қ шін марапаттал ан ү ғшін марапаттал анү ғ. .

. . Пауль Эрлих (1854— 1915), Германия 1908 жылы (И. И. Мечниковпен атар) қ гуморалды иммунитет теориясын қгуморалды иммунитет теориясынқ аш аны шін қ ү марапаттал ан ғмарапаттал анғ

. . Шарль Рише (1850— 1935), Франция 1913 жылы анафилаксия бойынша ат ар ан қ ғ ж мыстары ұж мыстарыұ шін марапаттал анү ғ

. . Карл Ландштейнер (1868— 1943), Австрия 1930 жылы ан тобын аш анық қ шін ү марапаттал ан ғмарапаттал анғ

. . Фрэнк Бернет (1899 -1985), Австралия ж не ә Питер Медавар (1915 -1987), лыбритания — Ұ 1960 жылы иммунологиялы т зімділікті қ өиммунологиялы т зімділіктіқ ө аш аны шін қ ү марапаттал ан ғмарапаттал анғ

. . Родни Портер (1917— 1985), лыбритания и Ұ Джеральд Эдельман (1929), А Ш Қ 1972 жылы антиденелерді химиялы ң қантиденелерді химиялы ң қ рылысын құрылысынқұ зерттегені шін марапаттал анү ғ

ИММУНИТЕТ (лат. immunitas – бір н рседен азат болу) – б л а заны ә ұ ғ ң генетикалы б гделік белгісі бар қ ө денелерден ж не заттардан ор ану дісі. ә қ ғ ә

Immunis – б л Ежелгі Рим ұ империясында ы салы т леуден ғ қ ө босатыл ан аланы беделі ғ қ ңбосатыл ан аланы беделіғ қ ң

Иммунитет теориясы: 1. 1. Иммунитетті ң фагоциттік теориясы И. Мечников 1883 ж.

Иммунитет теориясы: 2. 2. Иммунитетті ң гуморалды қгуморалды қ (б йірлі тізбек) ү теориясы П. Эрлих 1898 ж.

Иммунитет теориясы: 3. 3. Клонды қ -селекциялы қ-селекциялы қ теория Ф. Бернет КЛОН – белгілі антигенге арсы қ ба ыттал ан ғ ғ лимфоциттер тобы

Иммунитетті т рлері: ң ү Туа біткен иммунитент Белсенді: лейкоциттер, фагоциттер, N К-жасушалар Енжар (пассив): Тері шырышты қабат сілекей, сөлдер, сүт, көз жасы

Иммунитетті т рлері: ң ү Жүре пайда болған иммунитет В -лимфоциттер Т-лимфоциттер

Иммунитет Туа біткен иммунитет Ж ре пайда ү бол ан ғ иммунитет Таби и ғ белсенді емес Жасанды белсенді (вакцинация) Жасанды белсенді емес (адоптивті)

Иммунитет. Жергілікті иммунитет Инфекция а ғ арсы қ иммунитет Инфекциялы қ емес иммунитет Бактерия — лар Вирус — тар Паразит- тер Саңырау — құлақтар Аутоиммунитет Трансплантациялы қ иммунитет Ісікке арсы қ иммуинтет Репродуктивті иммунитет

Иммунды ж йені негізгі ызметіқ ү ң қ – – а заны экзо- ғ немесе эндогенді генетикалы б где денелерден ор ау қ ө қ ғ ( « з» жасушасын тану ж не «б гдені» жою) ө ә ө( « з» жасушасын тану ж не «б гдені» жою)ө ә ө Иммунды ж йені м шелері мен жасушалары бірігіп қ ү ң ү орта диффузды м шені райды ж не жалпы ызмет қ қ ү құ ә қ ат арады. қат арады. қ Оны салма ы шамамен 1, 5 -2 кг, ал лимфоидты ң ғ қОны салма ы шамамен 1, 5 -2 кг, ал лимфоидты ң ғ қ жасушаларыны саны 1 -2 х10 ңжасушаларыны саны 1 -2 х10ң 12 12 аралы тақ

Иммунды ж йені қ ү ң рылысы құрылысықұ

Иммунды ж йені орталы қ ү ң қ м шелері үм шелеріү С йек кемігі үС йек кемігіү С йек кемігі ан т зуші ү қ ү элементтерді негізгі ң к зі өк зіө С йек кемігі иммунды ү қС йек кемігі иммунды ү қ ж йені біріншілік ү ң м шесі ү

Иммунды ж йені орталы қ ү ң қ м шелері үм шелеріү Тимус (айырша безі) з антигендерін тани алатын Т- Өз антигендерін тани алатын Т-Ө жасушалы қ антигендік рецепторларды жетілдіреді Тимуста з антигендерін (аутоантигендерді) танитын ө клондарды та ңклондарды таң даладың

Тимус б ліктеріні рылысы: ө ң құ 11 — атпарлы абат; қ қатпарлы абат; қ қ 44 — дендриттік эпителиалды жасуша; қ 22 — милы абат; қмилы абат; қ 55 — тимоциттер; 33 — лимфобласттар 66 — макрофаг;

Иммунды ж йені шеткі қ ү ң м шелері үм шелеріү к к бауыр өк к бауырө бауыр лимфа т йіндері үлимфа т йіндеріү ас орыту ж йесіні лимфа лпалары (бадамша, қ ү ң ұас орыту ж йесіні лимфа лпалары (бадамша, қ ү ң ұ аденоидтар, аппендикс, пейер таба шалары) қаденоидтар, аппендикс, пейер таба шалары)қ бронхтарды лимфа лпалары ң ұбронхтарды лимфа лпаларың ұ бас а шырышты абаттарды лимфа лпалары қ қ ң ұбас а шырышты абаттарды лимфа лпаларық қ ң ұ

К к бауыр б лігіні рылысыө ө ң құ : : 1 — а пульпа; қ 5 — ызыл пульпа; қ 2 — вена синусы; 6 -трабекула венасы; 3 — ры орталы ы; ұ қ ғ 7 -трабекула артериясы; 4 — тимус т уелсіз айма 8 -тимус т уелді айма ә қ 4 — тимус т уелсіз айма 8 -тимус т уелді айма ә қ (В-лимфоциттер); (Т-лимфоциттер)

Лимфа т йініні рылысыү ң құ 1 — афферентті ан қ тамырлары; 2 — д некер капсула; ә 3 — трабекулдар; 4 — шеткі синус; 5 — атпарлы абат; қ қ 6 — паракортикалды айма қ (Т-айма ); қ 7 -милы зат; 8 — фолликул; 9 — ры орталы ы; ұ қ ғ 10 — ан тамырлары; қ 11 — эфферентті ан қ тамырлары

Антигендер

Антигендер – – организмге т скенде ү иммунды жауапты т зетін қ ү генетикалы б где денелер қ өгенетикалы б где денелерқ ө Барлы тірі а заларды м шелері, қ ғ ң үБарлы тірі а заларды м шелері, қ ғ ң ү лпалары, жасушалары ж не ұ ә с йы ты тары антигендік асиетке ие ұ қ қ қ

Антигендер Толық антиген: Мм 10 000 жоғары. Құрамы: ақуыз, гликопротеид, липопротеид, нуклеопротеид, күрделі полисахарид, липоплисахарид Гаптен: Мм 10 000 төмен

Антигендерді асиеттері: ң қ Спецификалық – – антигендердің антиденелермен немесе жасушалармен әсерлесу қабілеті (( эпитоп – 625 а/қ тұрады ). ). Иммуногендік – антиденелердің немесе иммундық лимфоциттердің өндірілуіне алып келетін иммундық жауапты іске қосу әрекетіБөгделік – – түскен ағзаның құрылымынан айырмашылығы бар антигендер иммундық жауап түзеді.

Антиденелердің жіктелуі Антигендер Экзоантигендер: а за а сырт ы ортадан ғ ғ қ тыныс алу, ас орыту қ жолдарымен немесе инъекция ар ылы т седі қ ү Эндоантигендер: таби и метаболизм немесе ғ вирусты /бактериялы қ қ инфекцияларды н тижесінде ң ә а зада ы жасушалардан ғ ғ т зіледі ү

Антиген Аллоантиген Ксеноантиген Сингенді антиген

Антиген Тимуст уелсіз ә антигендер Тимуст уелді ә антигендер

Гуморалды ққ иммунитет

Гуморалды қ иммунитет Біріншілік ГИ: Пропердин Бета — лизин Интерферон Лактоферрин Трансферрин Лизоцим Екіншілік ГИ: Антидене Комплемент

ВВ — лимфоциттер, оларды ң дифференциялануы Иммуноглобулиндер

ВВ — лимфоциттерді негізгі ң ызметтері: қ антиденелерді ндіру өантиденелерді ндіруө антигендерді таныстыру (презентация)

ВВ — лимфоциттерді жетілу ң кезе дері ңкезе дерің : : Антигенге т уелсіз әАнтигенге т уелсізә Антигенге т уелді әАнтигенге т уелдіә

Иммуноглобулиндер

Иммуноглобулиндер ( Ig. Ig )) ан қ плазмасыны а уыздары, ң қплазмасыны а уыздары, ң қ плазматикалы жасушалармен қ нідіріледі, организмде ө антиденелерді ызметін ң қ ат арады қат арадық

Ig ызметтері: қ Антигендерді байланыстыру Цитотоксикалы қ реакция (комплемент) Опсонизация

Иммуноглобулиндерді ң рылысы құрылысықұ

Иммуноглобулиндердің құрылысы

Иммуноглобулиндерді негізгі сипаттамаларың Ig. Ig ан сары Қ суында м лшері өм лшеріө %% ызметі ҚызметіҚ Жарты — лай ыдырау кезе і ңкезе ің Ig М (ерте) Ig М 1 Ig М 2 0, 5 -1, 9 г/л 6%6% 65%65% 35%35% ры та ндіріледі. Ұ қ өры та ндіріледі. Ұ қ ө Комплемент ж йесін ү белсендіреді, фагоцитозды к шейтеді. Вирустарды ү ж не грамтеріс ә бактериялар а ғ арсы, плацентадан қ отпейди 4 -8 к н ү 4 -8 к нү Ig. G 1 Ig. G 2 Ig. G 3 Ig. G 4 8 -16, 8 мг/мл 75 -80 %% 77%77% 11%11% 9%9% 3%3% Плацента ар ылы теді. қ ө Комплемент ж йесін ү белсендіреді, фагоцитозды к шейтеді. Токсиндерді ү бейтараптайды. 20 -28 кк н үнү

Иммуноглобулиндерді негізгі сипаттамаларың Ig. Ig ан сары Қ суында м лшері өм лшеріө %% ызметі ҚызметіҚ Жартылай ыдырау кезе і ңкезе ің Ig. А 1 Ig. А 2 1, 4 -4, 2 г/л 13%13% 90%90% 10%10% Молозиво, к з жасы, сілекей, өМолозиво, к з жасы, сілекей, ө ішек с лінде кездеседі. өішек с лінде кездеседі. ө Секреторлы иммунитет – қ шырышты абаттарды қ ор айды. Вирустар мен қ ғ бактериялы токсиндерді қ бейтараптайды. 4 -7 к н ү 4 -7 к нү Ig. Е 0, 00005 -0, 0 0003 г/л 0, 002% Мес жасушалармен ж не ә базофилдермен байланысып, абыну медиаторларын б леді. қ өабыну медиаторларын б леді. қ ө 2 -3 к н ү 2 -3 к нү Ig. D 0, 03 -0, 04 г/лг/л 1%1% Мембраналы рецептор ретінде қ лимфоциттерді жіктелуіне ң атысады. қ 2 -8 к н ү 2 -8 к нү

Комплемент ж йесіү

Комплемент ж йесіү — — бірбір — бірімен кезектесе серлесіп биологиялы ә қкезектесе серлесіп биологиялы ә қ к ші бар молекулаларды т зетін ү ү а уыздар жина ы қ ға уыздар жина ық ғ

Комплемент ж йесіү Опсонизация абыну Қ процестеріне атысу қ (анафилотоксиндер) Цитотоксикалы қ реакция (МШК)

Макрофаг Моноцит Гепатоцит Фибробласт Қан сары суы, басқа биологиялық сұйықтықтар. С 1 -С 9 Комплемент ж йесіү 99 компоненттен (( С 1 -С 9 )) т рады ұт радыұ

Комплемент жүйесінің белсену жолдары Классикалық белсену Альтернативті белсену

Классикалы ж не альтернативті белсенуді қ ә ң айырмашылы тары қайырмашылы тарық Классикалы белсену қКлассикалы белсенуқ Альтернативті белсену Спецификалы қСпецификалық Бей спецификалық Баяу, к шті үБаяу, к штіү Жылдам, лсізә Антиген т скеннен кейін 4 -5 үАнтиген т скеннен кейін 4 -5ү к ндері іске осылады ү қк ндері іске осыладыү қ Антиген т скен кезде ү іске осылады қосыладық С 1 компоненттен басталады С 3 компонентінен басталады Иммундық комплекс қажет Тимуст уелді антигендер болу ә керек М, М, G 1, G 3 иммуноглобулиндері Иммуноглобулиндерді ңИммуноглобулиндерді ң атысуынсыз қатысуынсызқ Пропердин ж йесіні В, Д ж не Р ү ң ә фф акторлары атысады қакторлары атысадық

Антигенді таныстырушы жасушалар (презентация) Мононуклеарлы қ фагоциттер ж йесі үфагоциттер ж йесіү

Антигенді таныстырушы жасушалар Макрофаг Дендритті жасуша В — жасуша

Макрофаг –– е ірі иммунды жасуша. ң қ ызметі: Қ таби и, спецификалы ж не ісікке арсы ғ қ ә қ иммунитетке атысу. қиммунитетке атысу. қ Орналасауы : д некер лпа, м шелер ә ұ ү

Дендритті жасушалар – – с йек кемігінен дамы ан ү ғ гетерогенді антиген — таныстырушы жасушалар. ызметі: Қ антигендерді Т-лимфоциттерге таныстыру. Орналасауы : сырт ы ортамен тікелей байланысы бар қ м шелер үм шелерү

Макрофагты ызметі: ң қ Секреторлы қ ымет қ (цитокиндер) Презентация. Фагоцитоз Цитотоксикалы қ сер ә

Фагоцитоз – – омырт алыларда инфекция а арсы қ ғ қ бейбей спецификалы механизм – қ арапайымдыларда оректену ызметін қ қ қ ат арады. қ

Фагоцитозды ызметі: ң қ А задан ғ ИК шы ару ғ абыну ж не некрозды Қ ә оша тарды сі іру қ ң Ескі жасушаларды жою

Фагоцитоз кезе дерің Фагоциттік жасушаны белсенуі ңФагоциттік жасушаны белсенуің (антиген а за а ғ ғ т скеннен со ) ү ңт скеннен со )ү ң Хемотаксис – – фагоциттік жасушаны б где денеге ң ө арай жылжуы қарай жылжуық Адгезия – – антигенге жабысу Эндоцитоз немесе пиноцитоз — — антигенді ж ту ұантигенді ж туұ Процессинг – – антигенді ыдырату Элиминация – антигенді а задан шы ару ғ ғ – антигенді а задан шы аруғ ғ Презентация – антигендерді есте са тау қ жасушаларына таныстыру

Бейспецификалы иммунитетке қ атысатын жасушалар: қ Мононуклеарлы фагоциттер қМононуклеарлы фагоциттерқ – – моноциттер, лпа макрофагтары ұлпа макрофагтарыұ Гранулоциттер – – нейтрофилдер, эозинофилдер, базофилдер Киллерлік жасушалар

Мононуклеарлы фагоциттер қ ж йесі үж йесіү Плевралы ж не перитонеалды макрофагтарқ ә қ Купфер жасушалары (бауыр ретикулоэндотелиоциттері) Альвеолярлы макрофагтар қАльвеолярлы макрофагтарқ Айырша безі макрофагтары С йек кемігі макрофагтары үС йек кемігі макрофагтарыү Остеокласттар Миды глиалды жасушалары ң қМиды глиалды жасушаларың қ Лимфа т йіндері мен к к бауырды дендритті ү ө ң жасушалары Тері ж не шырышты абаттарды Лангерганс ә қ ң жасушалары