XIXI класс Тақырыбы: “Химия — әлемді

XIXI класс

Тақырыбы: “Химия — әлемді тану құралы” Т рі: жобаү

Эпиграф “ Химия – ғажайыптар аймағы. Бұнда ойлар бағындырылып адамзаттың жаңа кезеңі қалыптасады. “ М. Горький.

Саба ты рылымы: қ ң құ I б лім ө Презентациялар шеруі — Презентацияларды ор ау. қ ғ — Презентацияларды ба алау ғ II б лім ө Химия мірде. ө а) тест ) зерттеу ж мысы ә ұ б) есептер шы ару ғ III орытындылау Қ

Жобаны дидактиткалы ң қ ма саттары: қ 1. Оқушы бойында төмендегідей білік қалыптастыру: — Заттар арасында себеп-салдық байланыстарды анықтап білу — Зерттеу жұмыстарын жүргізу 2. Оқушының шығармашылық потенциалын ашу 3. Оқушының жеке қабілеттерін дамыту: — өзбеттілігін — еңбексүйгіштігін — креативтілігін

Жобаның әдістемелік міндеттері: 1) мәселені шешуде жүйелі көзқарасты қалыптастыру 2) өзбетінше жинаған ақпаратты өңдеу, жүйелеуге баулу 3) өздері үшін маңызды нәтижеге жетуге көмектесу 4) оқушыны өзі, басқалар нәтижелеріне сүйеніп маңызды мәселелерді шешуге дайындау

збетінше зерттеуді ма саты: Ө ң қ “ Төмендегі ғылымдар арасындағы түйісу нүктелерін табу” “ Химия және биология” (1 топ) “ Химия және тіл, әдебиет” (2 топ) “ Химия және физика” (3 топ) “ Химия және экономика” (4 топ)

Жобаны дайындау кезеңдері: 1) Негізгі та ырыпты ж не зерттеу қ ә та ырыптарын аны тау қ қ 2) Ж мыс жоспарын, а парат, дебиет ұ қ ә к здерін ай ындау ө қ 3) Жоба бойынша жеке ж мыстарды топ ұ ішінде йымдастыру ұ 4) Зерттеу та ырыбы бойынша қ презентциялар дайындау 5) Информатика кабинеттеріндегі ж мыстарды йымдастыру ұ ұ 6) Презентацияны ор ау қ ғ

Презентацияны бағалау критерийлері: 1. Гипотезаны ұсыну нақтылығы 2. Өзекті мәселенің жүйелі ашылуы 3. Жобадағы келтірілген мәселелердің бір-бірімен байланысы 4. Негізгі мәселеден ауытқымауы 5. Презентацияның әсемделуі (дизайн) 6. Химиялық сауаттылық 7. Суреттер, схемалар келтіру 8. Жобаны нақты, берілген уақыт көлемінде қорғау 9. Қорғаушының мәселені түйіндеуі, қорытындылай білуі 10. Қорғаушының өзін-өзі ұстауы, дауысы, келбеті, шешендігі

Тіршілік материясында лі таби атта ы ө ғ ғ бізге таныс материяда кездеспейтін осымша жа а физика – химиялы қ ң қ асиеттері болады. Осы тіршілік қ материясыны физика – химиялы ң қ асиеттерін физика – химиялы діспен қ қ ә зерттеуге болады. Семенов Н. Н.

Химия ж не физика ылымдарыны ә ғ ң арасында байланыс бар ма? Бізді ойымызша химия ж не физика ң ә ылымдарыны арасында байланыс бар ғ ң

Молекула-кинетикалық теория P=1/3 mn. V ² P=2/3 n. E P=n. KT Зат са ұ қ б лшектерден ө т рады ұ Б л б лшектер ұ ө бей-берекет оз алады қ ғ Б л б лшектер ұ ө бір-бірімен зара серлеседі ө ә

Б л затты асиетін аны тайтын ұ ң қ қ са б лшек ұ қ ө

Зат б лшектеріні ө ң ретсіз оз алысы қ ғ салдарынан болатын жанас ан қ заттарды бір – ң біріне зара ө араласуы

К лемін де, пішінін де ө са тайды қ К лемін ө са тайды, пішінін қ са тамайды қ К лемін де, пішінін ө де са тамайды қ

Алюминий

Электр тогыны серінен ж ретін процессң ә ү Фарадей за ы ң m=Kit m=MF экв. It/F Электролизді олданылуы ң қ Белсенді металлдар Сілті O 2 , F 2 , H 2 Тоты тыр ыш қ ғ Органикалы осылыс қ қ

Тоты у – тоты сыздануғ қ реакциясыны ң энергиясын электр энергиясына айналдыратын ондыр ы қ ғ 4 Ag. NO 3 + 2 HOH → 4 Ag + O 2 + 4 HNO

Микро схемалар Si → Si. O 2 → фоторезис → Si. O 2 ( бетін аптауқ )→ ерітіндіге салу, деу→дайын нім өң ө Si

Химия — заттар, рылысы, асиеттері, бір – біріне құ қ айналуы туралы ылым ғ Физикалы дене қ Заттар Б лшектер ө Атом Молекула Полимерлер

Атом- молекулалық теория негізінде қаланған ғылымдар Химиялық реакциялар мен физикалық құбылыстарды түсіндіретін ортақ заңдар 1) Зат массасыны са талу за ың қ ң 2) Зат энергиясыны са талу за ы ң қ ң

Периодты ж йе қ ү → электрондарды ң квант де гейі бойынша ң орналасуы → атомды рылыстар → қ құ атомдарды химиялы , ң қ спектрлі, магниттік асиеттері. қ

Топ м шелері: ү Ташмуханова Орал Бегебаева Ба тылы қ

Эпиграф Поэзия , тіл дебиет саласында ы ж мыс логиканы, ә ғ ұ фантазияны дамытады. алымны табысты Ғ ң ж мысыны ажетті факторы. ұ ң қ дебиетпен штас ан ылым лемді жан жа ты Ә ұ қ ғ ә қ тану а м мкіндік береді. ғ ү В. Ф. Ноздрев.

Химия ж не тіл арасында ә байланыс бар ма? Бізді ойымызша химия ж не тіл ң ә арасында еш андай орта белгі қ қ жо. қ

Химиялы осылыста атомдар қ қ ретсіз орналаспайды, олар валенттілігіне с йкес белгілі бір ә ретпен орналасады. С зде де р ріптер белгілі кезекпен орналас ан ө ә ә қ Мысалы: лагерь- лагері і- дауысты дыбыс лагерлер л- дауыссыз дыбыс

Затты асиеті рылысына т уелді: ң қ құ ә Мысалы: Алмаз sp 3 гибридтену атомды кристалл қ торы атты зат электр тогын ткізбейді қ ө б р ы, шыны кескіш ұ ғ С зді рылымына байланысты- ма ынасы: ө ң құ ғ Мысалы: антонимдер: хабар – бейхабар , металл — бейметалл этерификация – гидролиз ассимиляция – диссимиляция Дыбысты сапалы асиеті. ң қ қ Мысалы: Бас – тас – ас; қ Галий – таллий

Менделеев ж йесі т різді тілде ліпби бар. ү ә ә

Жай з аттар металл ж не бейметалл болып жіктеледі, ә ліпбиде ріптер дауысты, дауыссыз болып Ә ә б лінеді. ө Мысалы: дауысты- а, дауыссыз- б металл- Са, бейметалл- S ліпбидегі ріптерден с з Ә ә ө Менделеев кестесіндегі элементтерден осылыстар қ ру а болады. құ ғ Мысалы: бала, магний хлориді Mg. Cl 2 с з- бала, ріп- 4; дауыссыз- 2 — б, л; дауысты-2 — а; ө ә осылыс- қ Mg. Cl 2 , атом саны-3, металл саны-1 — Mg , т рі — 1 ү бейметалл атом саны-2 — СІ, т рі-1. ү

Қосылыстар және сөлемдер құрылысы. Кешенді қосылыста ішкі сфера тік жақшаға алынады. Мысалы: К [ Al(OH) 4 ) ] — калий тетрагидроксоаллюминаты Сөйлемде сөйлем мүшелері арасында үтір қойылады. Заттар сөздердің көпшілігі. Органикалық қосылыс саны — 7 млн астам, Тілде — сөз саны есепсіз. ішкі сфера[ Al(OH)4) ] —

Химиялы заттар, тілдегі с здер жіктеледі. қ ө Зат оксид ыш ыл қ қ негіз т з ұ С з ө табы Зат есім Сын есім Сан есім Етістік Есімдік Ba. O — Ec ік — HCL — Жа сы — қ Na. OH — Бесеу — Na. CL — Ж реді — ү

осылыстар ж не адамдар Қ ә арасында ы генетикалы байланыс ғ қарасында ы генетикалы байланысғ қ Химияда: Металл негіздік оксид негіз Бейметалл ыш ылды оксид ыш ыл қ қ қБейметалл ыш ылды оксид ыш ылқ қ қ Тарих, дебиетте: ә йтек Олжабай Айдос Ыр ызбай Ә ғ скербай нанбай Абай Ө Құ

Химия негізі – атом, тіл негізі — әріп Химия және тіл арасында ұқсас аналогиялар көп. Гуманитарлық және жаратылыстану ғылымдары арасыңда айқын шекара жоқ.

Тест 1. андай былыс а уызды шінші реттік рылымыны алыптасуына сер етпейдіҚ құ қ ң ү құ ң қ ә а) функционалды топтар арасында ы сутекті байланыстар а ғ ғ ) к мірсутек радикалдарыны гидрофобты рекеттесу ә ө ң ә б) цистеин алды тарыны арасында ы дисульфидті байланыс қ қ ң ғ в) пептидтік байланыс 2. К зіргі кезе де тіршілік шін е ма ызды органикалы реакциялар ә ң ү ң ң қ а) фотосинтез б) м найды ароматтау ұ ) а уыз синтезі в) к мірсу ашуы ә қ ө 3. андай заттарды ароматты заттардан алу а болмайды? Қ ғ а) сабын б) органикалы бояу қ ) д рі-д рмек в) органикалы еріткіш ә ә ә қ 4. Атмосфераны жо ар ы абаттарында озонны б зылуын зерттейтін химия саласы ң ғ ғ қ ң ұ а) физикалы химия б) биологиялы химия қ қ ) органикалы химия в) экологиялы химия ә қ қ 5. Химия негізін алайтын теориялар қ а) типтер теориясы, электронды теория қ ) атом-молекулалы теория, атом-молекулаларды квант теориясы ә қ ң б) ыш ыл-негіз теориясы, химиялы байланыс теориясы қ қ қ в) тоты у-тоты сыздану теориясы, идеал газ теориясы ғ қ

6. Химияны негізгі за дарың ң а) периодты за , газдарды к лемдік атынас за ы қ ң ң ө қ ң ) Авогвдро за ы, рам-т ра тылы за ы ә ң құ ұ қ қ ң б) Гесс за ы, Дальтон за ы ң ң в) периодты за , зат массасы, энергиясыны са талу за ы қ ң ң қ ң 7. Химиялы зат – қ а) т ра ты рамы бар зат ұ қ құ ) кез-келген атом, молекулалар жиынты ы ә ғ б) массасы бар материя т рі ү в) стехиометриялы атынаста алын ан атом, молекула жиынты ы қ қ ғ ғ 8. Коллоидтар а жатпайды ғ а) с т б) бал ыт ыш ыш ыл ү қ қ ) т ман в) т тін ә ұ ү 9. Орталы аза станны кейбір аудандарында топыра ты сутектік қ Қ қ ң корсеткіші р. Н = 5, 5 болып келеді. Осы к рсеткішті бейтарап а ө қ жа ындату шін олданылатын минералды ты айт ыш қ ү қ ң қ а) жай суперфосфат б) с ндірілген к, бор ө ә ) азот селитрасы в) к рделі суперфосфат ә ү 10. Химиялы былыс а жатпайды қ құ қ а) т здарды суда еруі б) диффузия ар ылы уран изотоптарыны ыдырауы ұ ң қ ң ) анны йылуы в) динамитті опарылыс беруі ә қ ң ұ ң қ

Зерттеу жұмысы І топ 1. Төмендегі ерітінділердің ортасын сутектік көрсеткішін шкала бойынша анықтаңыз: су ас содасы сабын “ DOVE ” сабынының 2. Аспирин дәрі- дәрмегінің құрамына қандай функционалды топтар кіреді? ( тәжірибе жүзінде дәлелдеңіз) 3. Өсімдік майларының құрамы туралы не білесіз? Құрамында байланыс түрін қандай тәжірибе арқылы дәлелдеуге болады? 4. Крахмал көмірсуын қандай сапалық жолмен анықтауға болады?

ІІ топ Төмедегі әдеби шығармаларынан берілген үзінділерді оқып, сұрақтарға жауаптарыңыз сұралады: 1. Қандай тас туралы айтылған? Осы тас қандай элементтің аллотропиясы ? Оның қасиеттері туралы не айта аласыз? 2. Табиғатта мыс қандай тұздар құрамында кездеседі? Мыстың алу жолдары туралы не білесіз? 3. Мирабилиттің химиялық формуласы қандай? Қазақстанның қандай аймақтарында кездеседі? Қандай мезгілде өндіріледі? 4. Қандай химиялық реакция туралы айтылған, жіктелуі туралы сипаттама беріңіз. Қандай отын туралы айтылған, оның артықшылығы?

Шы армалар зінділері: ғ ү “ “ Суламифь” романынан ( Куприн ) “ “ Соломон патшасы з с йіктісін ба алы тастармен семдеуді нататын еді. Суламифь ө ү ғ ә ұСоломон патшасы з с йіктісін ба алы тастармен семдеуді нататын еді. Суламифь ө ү ғ ә ұ патшасыны тастар туралы гімелерін та алып ты дайтын еді. — Тас патшасы- ң әң ңқ ңпатшасыны тастар туралы гімелерін та алып ты дайтын еді. — Тас патшасы- ң әң ңқ ң Шамир. Гректер оны – Адамас деп ата ан. Ол барлы заттардан берік. арашы, ғ қ Қ Суламифь, ол барлы т стермен ша ылысса да зі су тамшысы т різді м лдір. қ ү ғ ө ә өСуламифь, ол барлы т стермен ша ылысса да зі су тамшысы т різді м лдір. қ ү ғ ө ә ө Ертеде оны босанып жатыр ан йелдерді , со ыс а аттанарда жауынгерлерді ғ ә ң ғ қ ңЕртеде оны босанып жатыр ан йелдерді , со ыс а аттанарда жауынгерлерді ғ ә ң ғ қ ң олдарына байла ан. Шамирді олына байла ан адам жын- шайтаннан оры па ан, қ ғ қ қ ғолдарына байла ан. Шамирді олына байла ан адам жын- шайтаннан оры па ан, қ ғ қ қ ғ б л тас адамны тынысын тазартады, й ыны жа сартады. . . ” ұ ң ұ қ қб л тас адамны тынысын тазартады, й ыны жа сартады. . . ”ұ ң ұ қ қ “ зімні гімесі” поэмасынан ( Абай ) Ө ң әңзімні гімесі” поэмасынан ( Абай )Ө ң әң “ Алды да ол д рісін мыс а салды ә қАлды да ол д рісін мыс а салдыә қ Был ылда ан б р ылдап мыс шай ал ан қ ғ ұ қ қ ғБыл ылда ан б р ылдап мыс шай ал анқ ғ ұ қ қ ғ Бір н рсемен азыра б л ылда тап, ә қ ұ қ қБір н рсемен азыра б л ылда тап, ә қ ұ қ қ Алтын деп суын ан со олына алды” ғ ң қАлтын деп суын ан со олына алды”ғ ң қ “ “ араб аз” романынан ( Паустовский ) Қ ұғараб аз” романынан ( Паустовский )Қ ұғ “ “ Шы ына та мирабилитті кристалдануы арашаны ортасында басталады, ал ғ қ ң қ ң керісінше мамырды со ында мирабилитті еруі басталады. . . “ ң ң ңкерісінше мамырды со ында мирабилитті еруі басталады. . . “ң ң ң “ “ пия арал “ ( Верн ) Құпия арал “ ( Верн )Құ — андай отын к мірді алмастырады? Қ ө — Су – деді инженер — Су ? – деп айта с рады Пенкроф қ ұ- Су ? – деп айта с рады Пенкрофқ ұ — И , біра суды айырыл ан б лшектері – деп т сіндірді Кайфс Смит, — рдайым ә қ ң ғ ө ү Ә- И , біра суды айырыл ан б лшектері – деп т сіндірді Кайфс Смит, — рдайым ә қ ң ғ ө ү Ә пайдаланатын оттегі мен сутегіден т ратын суды к мірді алмастыратынын к нге де ұ ң ө ү жететінімізге сенімдімін. . . ”

ІІІ топ Төмендегі тәжірибелерді жүргізіп химия реакциялардың негізінде тұрған физикалық заңдылықтарды түсіндіріңіз. 1. Күміс (І) нитраты және кальций хлориді ерітінділеріні арасындағы реакция. 2. Мыс( ІІ) сулфаты ерітіндісін электролиздеу. 3. Мырыш және сұйылтылған күкірт қышқылының арасындағы реакция. 4. Мыс ( ІІ ) сулфаты ерітіндісінен мыс ( ІІ ) оксидін алу.

Сіз орша ан ортаны ор ау саласында ы қ ғ ғ жеке к сіпкерлік м мкіндіктер туралы семинар ә ү ткізудесіз. ө Сізді ты даушылары ыз- к сіпкерлер. ң ң ң ә Инвистициялауды т рт салада ы ба ыттарды ң ө ғ ғ к рсеті із. ө ң 1. ызмет к рсету. Қ ө 2. ондыр ылар шы ару. Қ ғ ғ 3. Экологиялы ауіпсіз тауарлар ндіру. қ қ ө 4. Шы ынды т мендету. ғ ө І V топ

1. Адам ағзасындағы микроэлементтердің орташа мөлшері мынандай: фтор – 2, 6 г; мырыш – 2, 3 г; мыс – 0, 072 г; йод – 0, 013 г; марганец – 0, 012 г; хром – 0, 002 г. 70 кг салмақтағы адам ағзасындағы элементтердің массалық үлестері қандай? 2. Практикалық жұмыс кезінде сыныпқа калий перманганатынан оттек газын алу тапсырмасы берілді. Бір мезгілде Талғаттың сынауығы жарылып , 2 г марганцовкасы құрғақ отын жалынына шашылды. Бұл өте әсерлі эффект берді. Талғаттың қауіпсіздік ережесін сақтамау себептерінен төбеге дейін барған жалын пайда болғанда түзілген оттек газының көлемін есептеңіз (калий перманганаты құрамындағы қоспа мөлшері 0, 02 г) 3. Автомобиль шинасы камерасының көлемі 0, 040 м 3. Егер камерадағы ауаның салмағы 160 грамм болса 17 о С кезіндегі болатын қысымды есептеңіз. 4. Моноаммофос NH 4 H 2 PO 4 минералды тыңайтқышын алу үшін 244, 5 м 3 аммиак (25 о С, 1, 013 * 10 5 к. Па) және 1, 7 т 60 % — дық ортофосфор қышқылы жұмсалды. Теориялық шығыммен салыстырғандағы өнімнің шығымын есептеңіз.

Т йіндерү Таби ат – бірт тас, ал жаратылыстану ылымдары ғ ұ ғ оны тек белгілі бір жа ын сипаттайды. ң ғ Атом, молекулаларды химиялы оз алысы ж не ң қ қ ғ ә оларда ы физикалы процестер тіршілікті пайда ғ қ ң болуына келді. ә Гуманитарлы білім, гуманитарлы ойлау т сілі қ қ ә химия ылымында к сіптік іс — рекетті ма ызды ғ ә ә ң ң шы армашылды кезе іне ажет. ғ қ ң қ лем экономикасыны дамуында химия Ә ң ылымыны орасан зор. ғ ң