ТЫНЫС АЛУ Ж ЙЕСІНІ ЫЗМЕТІ Ү Ң

ТЫНЫС АЛУ Ж ЙЕСІНІ ЫЗМЕТІ Ү Ң Қ Б ЗЫЛ АН НАУ АСТАРДЫ Ұ Ғ Қ БА ЫЛАУ Ж НЕ К ТУ Қ Ә Ү

Тыныс алу м шелері организмді оттегімен амтамасыз етіп ж не одан ү қ ә к мір ыш ыл газды шы ару ызметін ат арады. ө қ қ ғ қ қ Дені сау адамны тыныс алу имылы минутына 16 дан – 20 а дейін ң қ ғ згеріп отырады, б л адамны жасына, жынысына, дене рылысына ө ұ ң құ байланысты. Дене ызуы к терілуі, обалжуы, дене е бегімен айналысу тыныс алу қ ө қ ң жиілігін арттырады. Тыныс алу орталы ыны функциясы зардап шеккен кезде тыныс алу ғ ң сирейді.

Демікпе немесе ентікпе (одышка), тынысты тарылуы (удушье), кеуде сарайыны ауруы, ж тел, ң ң ө а ыры , ан а ыру, кпеден ан кету, патологиялы тыныс қ қ қ ө қ қ б зылыстары. ұ Патологиялы тыныс алу б зылыстары: чайн-стокс, биота ж не қ ұ ә куссмауль. ТЫНЫС АЛУ ЫЗМЕТІ Б ЗЫЛУЫНЫ К РІНІСТЕРІ Қ Ұ Ң Ө

Куссмауль тынысы – алыпты сирек тыныс алу цикілдерімен, шулы дем алу қ ж не дем шы аруы к шейюімен сипатталады. ә ғ ү Чайн-Стокс тынысы – дем алу имылдарыны қ ң о тын-о тындылы ымен қ қ ғ сипатталады. Дем алу имылдарыны арасында қ ң біртіндеп сетін ж не тыныс ө ә толы то тап ал анша қ қ қ ғ азаятын зілістер болады. ү Биота тынысы – алыпты, қ ыр а ты тыныс ғ қ ала отырып, ол арасында 1 минут а дейін қ созылатын за зілістермен ұ қ ү сипатталады.

Ентікпе – дегеніміз тыныс алуды иындауы, ол дем алу имылдарыны ң қ қ ң ыр а ы мен к шіні б зылуымен сипатталады. Б л жа дайда сыр ат дем ғ ғ ү ң ұ ұ ғ қ жетпегендей ауыр сезініп, осы ан байланысты тере , жиі дем алады. ғ ң Ентікпе – ор аныш физиологиялы икемделу, оны к мегімен қ ғ қ ң ө организмге жетіспейтін оттегіні орнын толтырып, жинал ан к мір ң ғ ө ыш ылыны арты ын шы арады. қ қ ң ғ ғ Ентікпе – кезінде тыныс ретілігі б зылады, ол тыныс алуды жілігімен ұ ң ж не тере дігімен білінеді, жиі ж не сирек, сондай-а стірт ж не тере ә ң ә қ ү ә ң дем алуларды ажырату а болады. ғ

Ентікпені екі т рі барң ү : Инспираторлы қ ентікпе – демді сырт а шы ару а қ ғ ғ ара анда демді ішке қ ғ алу иындайды; қ Экспираторлы қ ентікпе – демді ішке алу а ара анда демді ғ қ ғ сырт а шы ару қ ғ иындайды қ.

— Нау асты ентікпесі кезіндегі к мек: қ ң ө Медбике ентікпе кезінде дереу д рігерге хабарлау ажет. ә қ Тыныс алуды же ілдету шін ш ыл шаралар олданы ыз. ң ү ұғ қ ң Нау асты басын к теріп, жаурынына бірнеше жасты ойып немесе арнайы қ ң ө қ қ керуетті жо ары жа ын к теріп тіке отыр ызы ыз, Фаулер жо ар ы алпын ң ғ ғ ө ғ ң ғ ғ қ бері із. ң Нау асты стіндегі к рпені алып, ысып т р ан киімдерін шешіп же ілдеті із. қ ң ү ө қ ұ ғ ң ң Б лмені терезесін ашып, к бірек таза ауа келуін амтамасыз еті із. ө ң ө қ ң Ингалятор бол ан жа дайда олданы ыз, ол шін нау ас тере дем ал ан уа ытта ғ ғ қ ң ү қ ң ғ қ инголяторды мунштугін аузына алып, д рігерді та айындал ан дозасын ң ә ң ғ ғ жібері із. ң Оттегі жасты шасынан оттегіні ыл алдап жібері із. қ ғ ң

— Ж телө Ж тел ө – жо ары тыныс жолдарыны , бронхтарды ж не кпені ғ ң ң ә ө ң т рлі аурулары кезінде а ыры тар шы аратын ү қ қ қ ғ ор аныш-рефлекторлы акт болып табылады. қ ғ қ Ж тел рефлексі а ырыну а к мектеседі. ө қ қ ғ ө Сипатына арай ж тел р а а ыры сыз ж не а ыры т сетін қ ө құ ғ қ қ ә қ қ қ ү ыл алды болады. ғ р а ж тел жо ар ы тембірмен сипатталады, тама ты ышытады, Құ ғ қ ө ғ ғ қ қ а ыры т спейді. қ қ қ ү Ыл алды ж телде а ыры т седі: ол ірі ді, кілегейлі, иісті, ғ ө қ қ қ ү ң сілемейлі болып келеді.

р а ж тел кезінде к рсетілетін Құ ғ қ ө ө к мек: ө а ыры ты т сіретін т нба ерітінділерін Қ қ қ ү ұ бері із. ң Кеуде т сына ыша а азын ойы ыз. ұ қ қ ғ қ ң Ая а ысты ванна абылдаты ыз. ққ қ қ ң Ингаляция жаса ыз (май, эвкалипт, бал ж не ң ә т. б. ).

— Қақырық – жөтел кезінде тыныс жолдарынан шығатын патологиялық бөліністер. — Қақырықтың түсуі әрдайым өкпеде немесе бронхтарда патологиялық процестің бар екенін дәлелдейді. — Қақырықты тыныс органдары ауруының белгісі ретінде санау үшін алдымен оның мөлшерін, сұйықтығын, түсін, иісін және қоспаларын ескеру қажет. — Қақырық кілегейлі, ұйымды, іріңді, тат басқан түрде аралас және қанды болады. а ырыҚ қ қ

— ҚАН ҚАҚЫРУ – ТІПТІ ӨТЕ АЗ БОЛСА ДА ҚАУІПТІ. — СЕБЕБІ ОЛ АУРУДЫҢ ӨМІРІНЕ ҚАУІП ТӨНДІРЕТІН ӨКПЕДЕН ҚАН АҒУЫНА АЙНАЛУЫ МҮМКІН. — ОЛ ШҰҒЫЛ ШАРАЛАРДЫ ТАЛАП ЕТЕДІ. Қан қақыру

— кпеден ан а у Ө қ ғ – кейде ж телгенде де ан шы уы м мкін. ө қ ғ ү — кпеден ан кету т сі ал ызыл, к бікті т різді болады. Ө қ ү қ ө ә — Ал жо ары тыныс алу жолынан ж не м рыннан ан а анда ғ ә ұ қ ққ ал ызыл т сті болады. қ ү — ан а уды сипатын аны тау иын, ал нау ас а жедел ж рдем беру Қ ғ ң қ қ ә шін б л м селені бірден шешу талап етіледі. ү ұ ә Өкпеден қан ағу

— нау асты басын жо ары к теріп, тыныштандырып жат ызы ыз. қ ң ғ ө қ ң — тез арада д рігер ша ырты ыз. ә қ ң — кпеден ан кету кезінде, кеудесіне м зды м йы ты ойы ыз. ө қ ұ ұ қ қ ң — жа дайына байланысты алпына арай дренаж жасауды йреті із. ғ қ қ ү ң — м зда ан жеміс-жидек шырындары, минералды су, м з т йіршіктерін ұ ғ ұ ү бері із. ң — д рігерді та айындауы бойынша д рілік препараттарды абылдауды ә ң ғ ә қ амтасыз еті із. қ ңКөмек:

Оттегімен емдеу (оксигенотерапия) – оттегіні оттегі жетіспеушілігінде ж рек- антамыр ж не тыныс алу м шелеріні ү қ ә ү ң ауруларында олданылады. қ Таза оттегімен дем алу адам а засына ғ токсикалы сер беруі м мкін, сонды тан қ ә ү қ оттегі ыл алды т рде беріледі. ғ ү Оттегі – маска, жасты ша, м рын катетірі, қ ұ барокамера, оттегі б лмесі ар ылы ө қ ингаляциялы жолмен беріледі. қ Оксигенотерапия

ИНГАЛЯЦИЯЛЫ ДІСҚ Ә — Оксигенотерапияны м рын катетері ар ылы беру кезінде, м рын ұ қ ұ канюлясы пациентке дискамфорт беретін ерекшілігі бар. — Бетке кигізілетін бетперде тыныс оспасын ед уір ыл алдайды, қ ә ғ оттегіні жо ары концентрациясын береді, біра айтарлы тай ң ғ қ қ ы айсыз (кекіртеді) ж не шараны орындауда а ыры б лу, ас-су ңғ ә қ қ қ ө ішу, с йлесу шін зілісті ажет етеді. ө ү ү қ — Бетке кигізілетін бет перде ар ылы оксигенотерапия кезінде суы қ құ м мкін, ал ол емні атерлі ас ынуы, себебі асфиксия болуы ү ң қ қ м мкін. ү

Бетперде кигізілген со , оны пациентке ы айсызды тудырмайтынына ң ң ңғ қ к з жеткізу керек. ө Оны бекітетін белбеуі бас айналасында ла ал анынан т мен құ қ қ қ ө орналастыру ажет. қ Ке тара ан оттегімен емдеуді т рі арнайы бетпердені пайдаланып ң ғ ң ү емдеу, ол д л лшенген оттегіні мына концентрациясыны бірімен ә ө ң ң емдеуге м мкіндік береді – 24, 28, 35 %. ү Осындай оттегіні т менгі концентрациясы созылмалы тыныс ң ө жетіспеушілігін за емдегенде, сіресе й жа дайында те ма ызды. ұ қ ә ү ғ ө ң

М рын а енгізілген оттегі бетпердесі ж не канюляны ұ ғ ә ң арты шылы тары мен кемшіліктері қ қ : Арты шылы ы қ ғ Кемшілігі Бетперде Жедел оксигенотерапияны орындау м мкіндігі ү Оксигенотерапияны ас-суды, энтеральды д рілерді ә ішу, а ыры б лу, ауыз уысы гигиенасы, су шін қ қ қ ө қ құ ү зу ажеттігі. олайсыз сезім, бетперде исі. Ысты тау ү қ Қ қ сезімі, м рын, ла т сын ысу сезімі. С йлесу ұ құ қ ө м мкін емес. Бетпердені д рыс кимеу оттегі ү ұ концентрациясын т мендетеді. ө Канюля Ас-су ішу, ауыз ар ылы қ абылданатын д ріні ішу, ж теліп қ ә ө а ыры б лу, сы ты алып қ қ қ ө құ қ тазалау м мкіндігі. С йлесу, ауыз ү ө уысы гигиенасын орындау қ м мкіндігі. ү Жедел жа дайларда олдану м мкіндігі жо. Оттегіні ғ қ ү қ ң лкен м лшерін беру м мкін емес. Бекітілуі сенімсіз ү ө ү (бетке лейкопластрьмен жапсырылады). Т шкіргенде ү т сіп алуы м мкін. ү қ ү Ескерту: Оттегі ингаляциясыны кестесі мен оны концентрациясын д рігер ң ң ә аны тайды. қ

Оттегі жасты ы оксигенотерапия дісі ретінде тиімсіз. ғ ә Ірі емдеу мекемелерінде пациентті кереуеті асына ң қ жеткізілген, арнайы амтамасыз ететін ж йеге қ ү орталы тандырыл ан оттегі беру жолы бар. қ ғ Ша ын емдеу мекемелерінде оттегі баллондарынан ғ тікелей редуктор ж не канюлясы бар ә ыл алдандырыл ыш (катетер, бетперде) аспап ар ылы ғ ғ қ ингаляция орындалады.

Оттегі ысымы 150 атм к кшіл т сті қ ө ү баллондарда са танлады ж не тасмалданады. қ ә р баллонда дайындаушы зауыт к рсетілген, Ә ө н мірі, массасы, дайындал ан жылы, ө ғ техникалы ку лігі, мерзімі ж не бас а қ ә ә қ деректер к рсетілген та басы болуы тиіс. ө ң

Ескерту! Сы ыл ан оттегіні жарылу аупі жо ары. Оттегі баллондарын ғ ғ ң қ ғ пайдалан анда ережелер ата са талуы тиіс. ғ қ ң қ — Баллон металды яда орналасуы ж не белдіктермен, шынжырмен бекітілуі тиіс. ұ ә — Баллон жылыту аспатарынан кем дегенде 1 м ж не ашы от к зінен 5 м ә қ ө ашы ты та орналасуы тиіс. қ қ қ — Баллон тікелей т сетін к н с улесінен ор алуы тиіс. ү ү ә қ ғ — Баллон штуцеріне май тамуына жол бермеу керек. — Баллоннан газды бас а ж йеге тек осы ж йе ысымына есептелген редуктор қ ү ү қ ар ылы шы ару а болады. қ ғ ғ — Баллоннан газ шы арыл ан с тте, штуцерді шы ар тесігі ж мысшыдан бас а ғ ғ ә ң ғ ұ қ ба ыт а ба ытталуы тиіс. ғ қ ғ — Баллонды пайдалану техникалы ку лік мерзімі ткен жа дайда, корпусы не қ ә ө ғ вентильінде за ымы бар болса, бояуы не жазуы ережелерге сай келмесе қ то татылады. Оттегі баллонымен ж мыс жасарда олды майлы креммен майлау а қ ұ қ ғ болмайды.

ОТТЕГІ ЖАСТЫ ШАСЫНАН ЫЛ АЛДАТЫЛ АН Қ Ғ Ғ ОТТЕГІН БЕРУ Ма саты: қ лпаларда ы оттегін жо арлату. ұ ғ ғ олдану к рсетілімдері: Қ ө р т рлі тыныс алуды б зылуы, ә ү ң ұ т ншы у, газбен улану, кпе-ісігі, жедел ж не созылмалы ұ ғ ө ә тыныс алу жетіспеушілігі. ажеттілерді дайындау: Қ оттегі жасты шасын, мундштукті, 4 қ абаттан жинал ан д ке салфеткасын, 70% спирт ерітіндісін, қ ғ ә 3% сутегі ас ын тоты ы ерітіндісін, зарарсыздандыру қ ғ ертіндісі бар ыдысты, суды, оттегі бар баллонды, ауіпсіз қ жою а арнал ан контейнерді. ғ ғ

Іс- рекет алгоритмі: ә 1. Нау ас а емшара барысын т сіндірі із. қ қ ү ң 2. Баллоннан оттегі жасты шасын оттегімен толтыры ыз. қ ң Ол шін: ү — оттегі баллоныны редукторымен оттегі жасты шасыны резе ке т тігін ң қ ң ң ү жал астыры ыз; ғ ң — жасты шаны т тігіндегі, сосын баллонда ы вентильді ашы ыз; қ ң ү ғ ң — оттегі жасты шасын баллонда ы оттегімен толтыры ыз. уелі баллонда ы, сосын қ ғ ң Ә ғ жасты шада ы вентильді жабы ыз. Баллонны редукторынан резе ке т тікті қ ғ ң ң ң ү б лі із. ө ң 3. олы ызды жуып тазарты ыз. Қ ң ң 4. Оттегі жасты шаны резе ке т тігіне мундштукті жал астыры ыз. қ ң ң ү ғ ң 5. Ыл алды д ке салфеткасымен мундштукті ора ыз. ғ ә ң

6. Мундштукті нау асты ауызына жа ындатып стап, жасты шада ы вентильді ашы ыз. қ ң қ ұ қ ғ ң 7. Дем алу мундштук ар ылы ауызбен, ал дем шы ару м рыннан ж ргізілетінін нау ас а т сіндірі із. қ ғ ұ ү қ қ ү ң 8. Оттегін беру жылдамдылы ын ретте із (1 минутта 4 -5 л). ғ ң 9. Оттегі азай ан сайын жасты шаны арама- арсы шетін айырып, оттегі толы ымен б лінбегенше ғ қ ң қ қ қ ғ ө басы ыз. ң 10. Нау астан қ жасты шаны алып, мундштукті б лі із. қ ө ң 11. Пайдалан ан салфетканы ауіпсіз жою а арнал ан контейнерге салы ыз. ғ қ ғ ғ ң 12. Мундштукті зарарсыздандыру: оны 70% спирт ерітіндісімен немесе 3% сутегі ас ын тоты ы қ ғ ерітіндісімен екі рет арасына 15 минут салып с рті із. ү ң 13. олы ызды жуып, кептірі із. Қ ң ң Ескерту: оттегі жасты шасын оттегімен толтыр анда ауіпсіздік техникасы са талу ажет. қ ғ қ қ қ

ы

Постдуралды дренаж (бронхты а ыры тан тазарту)қ қ қ Ма саты: қ т сетегі нау асты дене алпын ауыстыр анда а ыры к ш серімен ө қ ң қ ғ қ қ қ ү ә а ады, а ыры ты б лініуін амтамасыз ету. ғ қ қ қ ң ө қ олдану к рсетілімдері: Қ ө тыныс алу м шелеріні аурулары (бронхит, ү ң бронхоэктазды ауру, кпе абцессі ж не т. б. ). ө ә Даярла ыз: ң т кіргішті 1/3 б лігін зарарсыздандыру ерітіндісімен толтыры ыз, ү ө ң егер де а ары ты зерттеуге жинау а ажет болмаса. қ қ қ ғ қ Іс- рекет алгоритмі: ә

І. Квинке бойынша дренажды алыпты жаса ыз. қ ң Емшара а нау асты келісімін алы ыз. ғ қ ң ң Бас жа де гейден 20 -30 см жо ары кереуетті ая жа ын к тері із. қ ң ғ ң қ ғ ө ң Т сектегі нау асты жа дайын ба ылыа ыз, ж тел пайда бол анда ө қ ң ғ қ ң ө ғ а ыры ты б лінуіні к бейгеніне к зі ізді жеткізі із. қ қ қ ң ө ң қ ө ң ң 10 -15 миутты зіліспен емшараны бірнеше рет 20 -30 минут бойы қ ү айтала ыз. қ ң Кереуетке деттегідей алып бері із (нау аста денені к тері кі ә қ ң ө ң алпымен байланысты жа ымсыз сезім ша ымы пайда бло анда). қ ғ ғ ғ

ІІ. Нау асты ар асымен жат ызу қ қ қ Нау асты т л асын денесіні айналасына 360 қ ң ұ ғ ң 0 С аудары ыз. ң Нау асты 45 қ 0 С аудары ыз. Тере дем алу ж не тездетіп ң ң ә дем шы аруды с ра ыз. ғ ұ ң Ж тел пайда бол анда нау ас а жа сы ж телуіне ө ғ қ қ қ ө м мкіншілік бері із. ү ң 10 -15 минут зіліспен емшараны 3 -6 рет айтала ыз. ү қ ң

ІІІ. Нау асты о жа ырымен жат ызы ыз – «креует қ ңғ ң қ қ қ ң астынан ая киімді іздеу «позасы. қ Кереует де гейінен т мен басын ж не олын т сірі із. ң ө ә қ ү ң Т сектегі нау асты жа дайын ба ыла ыз, ж тел пайда бол анда ө қ ң ғ қ ң ө ғ а ыры ты к п б лінгеніне к зі ізді жеткізі із. қ қ қ ң ө ө ө ң ң Сол ырымен жат ызу алпынада емшараны айтала ыз. қ қ ң Емшараны к ніне 5 -6 рет айтала ыз. ү қ ң

IV. Нау ас а тізе шынта алпын алуын сыны ыз – қ қ ұ ң «намаз о итын м сылман» дене келбеті. қ ұ Нау асты тізесімен т руын ж не алдына е кейуін с ра ыз. қ ұ ә ң ұ ң Нау асты е кейуді 6 -8 рет айталауын с ра ыз. 1 минут пауза жасайды, сосын 6 -8 қ ң ң қ ұ ң рет е кейуді айталайды (6 цикл барлы ы). ң қ ғ Емшараны к ніне 5 -6 рет айтала ыз. ү қ ң Т секте жат ан нау ас а ы айлы алыпты бері із. ө қ қ қ ңғ қ ң Т кіргішке зарарсыздандыруды ж ргізі із. ү ү ң Емшараны орындау ж не нау асты емшара а ракциясы туралы жазы ыз. ә қ ң ғ ң Ескерту: Т секте дене алпын згертумен немесе ж тел жо ты ымен байланысты ы айсыз сезім ө қ ө ө қ ғ ңғ ша ымы пайда бол анда емшараны то таты ыз (д рігерге хабарла ыз). ғ ғ қ ң ә ң