Тыныс алу а заларыны с улелік ғ ң

Тыныс алу а заларыны с улелік ғ ң ә диагностикасы Астана 2017 ж «Астана Медицина Университеті » А Қ С улелік диагностика ж не с улелік терапия кафедрасы ә ә ә

Тыныс алу а заларыны с улелік зерттеу ғ ң ә дістері ә 1. Негізгі: • Рентгенография 2. осымша: Қ • Флюорография • Бронхография (инвазивті діс) ә • Сызы ты томография қ • Компьютерлі томография • Радионуклеидті діс (вентиляция, перфузия ж не кпелік капиллярлы ан ә ә ө қ қ жа дайына ба а береді) ғ ғ • Ультрадыбысты діс (плевра уысында ы згерістерді аны тау а) ә қ ғ ө қ ғ

Рентгенография

Кеуде уысыны обзорлы қ ң рентгенографиясы кпені негізгі ө ң ж не е жиі орындалатын ә ң R-зерттеу дісі. Нау ас тік ә қ (вертикальды) ж не тере тыныс ә ң алу жа дайында, екі стандартты ғ алды ы тура ж не б йірлік ңғ ә ү проекцияда ж ргізіледі. ү

Флюорография кпе флюоорографиясы Ө профилактикалы қ ма сатта барлы қ қ ересектерге ж ргізіледі, ү туберкулезді , атерлі ң қ ісіктерді ж не ң ә к кіректегі ісіктерді ө ң ерте кезе ні уа ытында ң ң қ аны тау шін. қ ү

Бронхография Бронхтарды к ру шін ө ү эндобронхиальді жолмен рентгенконтрастты заттар енгіземіз. Рентгенконтрастты зат ретінде йодолипол олданылады— қ сімдік маймен органикалы йод ө қ осындысы. Препарат рамында қ құ 29— 31% таза йодттан т рады ұ (рентгенологиялы зерттеу кезінде қ жеткілікті т рде интенсивті ү к ле келер алу шін) ө ң ү

Сызы ты томографияқ А заны та дал ан ғ ң ң ғ кесіндісінде ай ын қ рентгендік суретті алу а ғ м мкіндік береді. Кеуде ү уысыны фронтальды қ ң жазы ты та кпе ж не қ қ ө ә к кіректі арт ы тере ө ң қ ң абаттары қ ң зерттеуі дісі. ә

Компьютерлі томография

ата рентген снимогіҚ ң Ж мса рентген ұ қ снимогі

Өкпе бөліктері және сегменттері

Бронх анатомиясы Негізгі бронхтар кпеде оны б ліктеріне енетін лкен ө ң ө ү бронхтар а ажырайды. Б ліктер ішінде лкен бронхтар ғ ө ү орта ы бронхтар а, олар кезе інде кіші бронхтар а таралады. ңғ ғ ң ғ Кіші бронхтарды диаметрі 1 мм-дей б лікшелер іштік жі ішке ң ө ң со ы тарамдары бронхиолалар деп аталады. Негізгі бронхтан ңғ бастап, бронхиолалар а да иін тарамдалуын — бронхиальдік ғ а аш деп атайды. Бронхиолалар кпені газ алмасу б лімін ғ ө ң ө т зетін кпе б лікшелеріне енеді. кпе б лікшелері ү ө ө Ө ө к піршіктер ж йесі – альвеолярля тарамдардан т зілген. кпе ө ү қ ү Ө б лікшесі ішінде альвеолярлы бронхиола 20 -30 ыс а ө қ қ қ альвеолярлы тістерге, олар з кезектерінде бірнеше қ ө ө альвеолярлы апшы тар а б лінеді. апшы тарды қ қ қ ғ ө Қ қ ң абыр алары са к піршіктерден т рады. қ ғ ұ қ ө ұ

Бір альвеолярлы бронхиоладан тарал ан қ ғ альвеолалар жиынты ы кпені бірінші ғ ө ң б лікшесін т зеді. Я ни б лікше кпені ө ү ғ ұ ө ө ң рылым бірлігі болып есептелінеді де, ацинус құ деп аталады. Атал ан бронхтар мен ғ альвеолярлы тарамдар кпені паренхимасын қ ө ң т зеді. Оларды ома ты м ше ретінде ү қ қ ү біріктіріп т ратын д некер лпааралы кпені ұ ә ұ қ ө ң стромасын т зеді. Стромамен оректендіруші ү қ ан, лимфа тамырлары, ж йкелер теді. қ ү ө Строма коллаген ж не эластин талшы тарына ә қ бай бол анды тан, кпе те созылмалы, ғ қ ө ө серпімді келеді.

кпені рентген анатомиясыӨ ң Обзорлы рентгенограммада кпе уысыны ө қ ң алды ы тік проекциясында жо ар ы 5 -6 ж п ңғ ғ ғ ұ абыр алары к рінеді. Т ме гі абыр алар қ ғ ө ө ң қ ғ жартылай немесе толы к кірекорта к ле кесімен қ ө ө ң жасырын. абыр аларды алды ы шы т стен Қ ғ ң ңғ ұ ө 2 -5 см дейінге ара ашы ты та зіледі, себебі қ қ қ ү сі ірлер к ле ке бермейді. Кеуде уысыны ң ө ң қ ң R-граммасында иы белдеулері (б ана ж не қ ұғ ә жауырын), кеуде уысыны ж мса тіндері, с т қ ң ұ қ ү бездері ж не к кірекорта а заларыны суреті ә ө ғ ң к рінеді. ө

Өкпе алаңдары • Жо ар ығ ғ – кпе шынан II ө ұ абыр а а дейін; қ ғ ғ • Орта ы ңғ – II – IV абыр а а дейін, қ ғ ғ • Т ме гі ө ң – IV абыр адан қ ғ диафрагма а дейін ғ

Өкпе түбірлері • Басы (2 абыр а с йкес), денесі (2 ж не 3 абыр а арасына с йкес) ж не қ ғ ә ә йры (3 абыр адан 4 абыр а а с йкес) б лімдерден т рады. Сол жа құ қ қ ғ ғ ә ө ұ қ кпе т бірі о жа кпе т біріне ара анда жо ары ж не ж рек- ө ү ң қ ө ү қ ғ ғ ә ү антамыр к ле кесімен жабыл ан, сонды тан о жа кпе т біріне қ ө ң ғ қ ң қ ө ү ара анда лшемі кішірек. кпе т бірлеріні енді – 1 -1, 5 см райды. қ ғ ө Ө ү ң құ • кпе т бірі к ле кесін— кпе артериялары, бронхтар ж не кпе Ө ү ө ң ө ә ө веналары райды. құ

КЕУДЕ УЫСЫНЫ ОБЗОРЛЫ РЕНТГЕНОГРАММАСЫНЫ О У ЖОСПАРЫ Қ Ң Ң Қ (СИПАТТАМА СХЕМАСЫ)1. Снимоктің проекциясы (алдыңғы немесе артқы тік, оң немесе сол жақ бүйірлік, алдыңғы немесе артықы қиғаш). 2. Рентгенографияның ерекше шарттары (ауырлық жағдайына байланысты науқас отырған немесе жатқан күйінде). 3. Снимок сапасын бағалу (физико-техникалық сипаттамалары: оптикалық тығыздығы, контрасттылығы, суреттің нақтылығы; артефактардың болмауы). 4. Кеуде қуысы жұмсақ тіндерінің жағдайы (көлемі, құрлымы, бөгде заттардың немесе жарақаттан кейінгі бос газдың болуы). 5. Кеуде қуысы қаңқа сүйектерінің және иық белдеуінің жағдайы (сүйектердің қалпы, формасы, мөлшері және құрлымы: қабырғалары, төс, көрінетін мойын және кеуде омыртқалары, бұғаналар, жауырындар, иық сүйектерінің басы, жасөспірімдердегі және балалардағы өсу зонасы және сүйектену ядросының жағдайы). 6. Өкпе алаңдарың салыстырмалы бағалау (аумақ, формасы, тұнықтығы). Патология симптомдары табылған жағдайда (жайылған немесе шектелген ағару немесе қараюлар, ошақтар, домалақ және сақина тәрізді көлеңкелер) олардың орналасуына, формасына, пішініне, көлеңке тығыздығына, құрлымына, контурына толық сипаттама беріледі. 7. Өкпе суреті жағдайы (элементтердің бөлінуіне, архитектоникасына, калибріне, контурларына сипаттама). 8. Өкпе түбірі жағдайы (орналасуы, формасы, мөлшері, элементтердің контуры, қосымша түзілістердің болуы). 9. Көкірекорта жағдайы (орналасуы, формасы, және жалпы еніне, жеке ағзалардың сипаты). 10. Рентгенологиялық (клинико-рентгенологиялық) ұйғарым. 11. Ұсыныстар.

К ле келерді сегіз белгілеріө ң ң • ПО- к ле келерді орналасуы ( ө ң ң по ложение тени) • ЧИ- к ле келерді саны ( ө ң ң чи сло теней) • ФО- к ле келерді формасы ( ө ң ң фо рма теней) • ИН- к ле келерді интенсивтілігі ( ө ң ң ин тенсивность тени) • РИ- к ле келерді суреті ( ө ң ң ри сунок тени) • КО- к ле келерді контуры ( ө ң ң ко нтуры тени) • С- к ле келерді ы ысуы ( ө ң ң ғ с мещаемость тени)

кпені алыпты рентгенографиясыӨ ң қ

Рентгенсемиотика А ару ғ синдромы араю Қ синдромы

кпе ауруларыны рентгенологиялы Ө ң қ синдромдары 1. араю синдромы Қ • Жайыл ан араю ғ қ • Шектелген араю қ 2. Д гелектенген к ле ке синдромы өң ө ң 3. Диссеминация • Шектелген диссеминация • Диффузды диссеминация 4. Оша ты к ле ке синдромы қ қ ө ң 5. кпе т біріні патологиялы згеріс синдромы Ө ү ң қ ө 6. кпе суретіті патологиялы згеріс синдромы Ө ң қ ө 7. Са ина т різді к ле ке синдромы қ ә ө ң 8. А ару синдромы ғ 9. Бронхиальді ткізгіштікті б зылу синдромы ө ң ұ

Рентгенологиялық синдромдар

Қараю синдромы кпені ауалы тініні патологиялы Ө ң ң қ субстрат а ауыстырылуы: қ • Ателектаз • Пневмония • Ісік

Ателектаз кпе ателектазы — б л патологиялы жа дай, Ө ұ қ ғ барлы кпе немесе оны бір б лігіні лдырауы қ ө ң құ ж не газалмасу процессіні ж мыс істеуіні ә ң ұ ң то татылыуы. қ Б л ауру негізінде бронх ткізгіштігіні б зылысы ұ ө ң ұ оны уысыны жабылуымен (мысалы, ң қ ң а ыры пен ты ындалуы, б где затпен жабылуы) қ қ қ ғ ө немесе кпемен ысылуы сипатталады ө қ

Т рлеріү – обтурационды ж не ә компрессионды кпе ө ателектазы. • Обтурационды – ауа ткізгіштігіні бронх уысында ы ө ң қ ғ ысылуымен к рінетін б зылыс (мысалы, а ыры пен қ ө ұ қ қ қ ты ындалуы, б где затпен жабылуы). ғ ө • Компрессионды – кпемен ысылуына байланысты (мысалы, Ө қ плевра уысына т скен с йы ты немесе ауамен) қ ү ұ қ қ

Ателектаз

Пневмония • Пневмония – кпені жедел ө ң инфекциялы- абынулы ауруы. қ қ кпе тініні барлы рлымды Ө ң қ құ қ элементтеріні за ымдалуымен ң қ ж реді. ү

Пневмония классификациясы 1. Пневмонияның эпидемиологиялық негізінде : • Ауруханадан тыс • Аурухана ішілік • Иммунодефицитті жағдаймен шақырылғанда • Атипикалық ағыммен 2. Пневмонияның этиологиялық факторларына байланысты : • Бактериальды • Вирусты • Микоплазмаллық • Саңырауқұлақты • Аралас

3. Пнемонияның жарақаттауына байланысты : • Бір жақты (оң немесе сол жақ өкпенің зақымдануымен) • Екі жақтылы • Тотльді, бөліктік, сегментарлы, түбір аймақтық (орталық) 4. Пневмония ағымына байланысты : • Жедел • Созылмалы 5. Пневмонияның клинико-морфологиялық сипатына байланысты : • Паренхиматозды (крупозды немесе бөліктік) • Ошақты (бронхопневмония, бөлшектік пневмония) • Интерстициальды (көбінесе микоплазмалық зақымдану кезінде)

Пневмония

Д гелектенген к ле ке синдромыөң ө ң Б л синдром тек к ле кені диаметрі 1 ұ ө ң ң см-ден арты бол ан жа дайда ана қ ғ ғ ғ кіргізіледі. • Киста • алталан ан плеврит Қ ғ

Киста

алталан ан плевритҚ ғ

кпені атерлі ісігіӨ ң қ кпені атерлі ісігі рт рлі калибрлі бронх Ө ң қ ә ү ж не эпителиальді тіннен т рады. Орындарына ә ұ байланысты б лінеді: ө • Орталы қ • Перифериялы қ • Массивті (аралас)

Өкпе ісігі

Ошақты көлеңке синдромы және шектелген диссеминация Кіші д гелекті немесе рт рі формалы 0, 1 — 1 см-ге дейінгі өң ә ү к ле кені оша деп атаймыз. ө ң қ Оша тар рт рлі кпе за ымдануларында кездеседі, сонды тан қ ә ү ө қ қ оларды субстраты рт рлі процесстер болуы м мкін: ң ә ү ү • Оша ты абынулар қ қ • Ісіктік т йіндер ү • ан юлар Қ құ • са ателектаздар Ұ қ • Ісіну айма тары қ • Туберкулезді (жиі кездеседі)

Оша ты орналасуы: қ ң • Бір- немесе екіжа тылы қ • кпе ала ыны жо ар ы, Ө ң ң ғ ғ орта ы немесе т ме гі ңғ ө ң б лігінде ө Оша тарды динамикасы қ ң : • Т ра тылы ы ұ қ ғ • Инфильтраттар а осылуы ғ қ • Кейіннен ыдырауы • Ке істікттегі т зіліс ң үкпе ала дары да ы жайыл ан Ө ң ң ғ ғ диссеминация оша тары қ Оша ты м лшері қ ң ө : • Милиарлы (1 -2 мм) • са (3 -4 мм) Ұ қ • Орташа (5 -8 мм) • Ірі (9 -12 мм) Клиникалы к рінісі: қ ө • Жойыл ан немесе « нсіз» ғ ү Ауруды басталуы: ң • Жедел • Біртіндеп • Клиникалы к рінісі жо қ ө қ

Диссиминация схемасы

кпе т біріні патологиялы згеріс Ө ү ң қ ө синдромы Б л нау ас ұ қ рентгенограммасында кпе т біріні ө ү ң згерісі, кеудеішілік ө лимфа т йін ү туберкулезіне с йкес ә.

кпе суретіні патологиялы згеріс Ө ң қ ө синдромы • Бұл рентгенограм мада өкпе суретінің күшеюі.

• Рентгенограмма ның ұлғайтылған фрагменті (оң жақ түбір аймағы). Созылмалы бронхит кезіндегі өкпе суретінің диффузды күшеюі және «торлануы» .

• Темекі шегетін науқастың өкпе рентгенограммасы қалыңдаған аймақтар мен өкпе суретінің күшеюі. Өкпе артерия бұтақтарының ангиографиясы

Са ина т різді к ле ке синдромық ә ө ң

Пневмоторакс • Плевра қуысына газдың жиналуы, өкпе тінінің құлдырауына, көкірекортаның сау жаққа ығысуымен, көкірекорта қан тамырларының қысылуымен, диафрагма куполының түсуімен жүретін патологиялық процесс. Ол тыныс алу және қанайналым функциясының бұзылысына әкеледі.

1. Кеуде қуысының немесе өкпенің механикалық жарақаты: • Кеуда қуысының жабық жарақаты (қабырға сынықтарымен зақымдалуы) • Кеуде қуысының ашық жарақаты (сырттан енетін жарақат); • Жасанды пневмоторакс –өкпе туберкулезі емі мақсатында қолданылатын пневматоракс (торакоскопиямен жүргізіледі). 2. Өкпе және кеуде қуысы ағзаларының аурулары: • Бейспецификалық сипатта – өкпенің буллезды ауруында (эмфизема) ауалы кисталардың жарылу салдарынан, өкпе абсцессінің плевра қуысына шығуы (пиопневмоторакс), өңештің кенеттен жарылуы. • Спецификалық сипатта – туберкулез кезінде казеозды ошақтардың, каверналар жарылуы себептерінен болатын пневмоторакс.

А ару синдромығ

• Өкпенің буллезді ауруы

Бронхиальді ткізгіштікті б зылу ө ң ұ синдромы Бронхиальді өткізгіштіктің бұзылу себептері: а). Бөгде зат б). Шырышты қабаттың ісінуі в). Ұлғайған лимфа түйінімен бронхтың қысылуы г). Эндобронхиалыді ісік

Бронхография • қалыпты бронхограмма, бронхтардың жоғарғы-, ортаңғы- және төмеңгі бөліктері анық көрінеді. Бронхтардың 3 — d реконструкциясы

Бронхограммада ы бронхтарды ғ ң патологиялы згерістері қ ө • Бронхограмма: қап тәрізді бронхоэктазы.

• Оң жақ негізгі бронхта бөгде зат

• Оң жақ негізігі бронхтағы бөгде зат (металлды пружина):

Өкпе туберкулезі – е жиі кездесетін жалпы Ө ң инфекциялы , туберкулезді микобактерия (Кох қ тая шалары) оздыр ышымен ша ырылатын ауру қ қ ғ қ. Туберкулезді негізгі клиникалы формасы ң қ болып табылады: • Балаларда ж не жас спірімдердегі туберкулезді ә ө интоксикация.

Тыныс ағзаларының туберкулез классификациясы • Біріншілік туберкулезді коплекс; • Кеудеішілік лимфа түйіндерінің туберкулезі; • Өкпенің диссеминирленген туберкулезі; • Өкпенің милиарлы туберкулезі; • Өкпенің ошақты туберкулезі; • Өкпенің инфильтративті туберкулезі; • Казеозды пневмония; • Туберкулема; • Кавернозды туберкулез; • Фиброзды-кавернозды туберкулез; • Цирротикалық туберкулез; • Туберкулезді плеврит;