ТУБЕРКУЛЕЗ КЕЗІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ПАТОГЕНЕТИКАЛЫ Қ ЕМДЕР Омарбекова А.

ТУБЕРКУЛЕЗ КЕЗІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ПАТОГЕНЕТИКАЛЫ Қ ЕМДЕР Омарбекова А.

Патогенетикалы емні негізгі қ ң т рлері гигиена-диеталы режим, ү қ абыну а арсы ж не қ ғ қ ә стимуляциялы ем болып қ табылады.

ТУБЕРКУЛЕЗ АУРУЫН ЕМДЕУ Т РТІБІӘ Туберкулез ауруыны жазылуына ауру ң адамны гигиеналы режимді са тап, д рыс ң қ қ ұ тама тану ж не оны мірге деген к з қ ә ң ө ө арасы, м дениетті т ртібі к п серін қ ә ә ө ә тигізеді. Осы ан орай егер д рігер д рыс ем ғ ә ұ олданса ауру д рігер айт ан режимді қ ә қ б лжытпай орындаса нау ас к п жа дайда ұ қ ө ғ жазылып кетеді.

Туберкулезді д рі-д рмекпен немесе хирургиялы діспен ә ә қ ә емдегенде нау ас адамны к іл к йін бір алып а қ ң өң ү қ қ келтіруді ойластыру керек, себебі оны эмоциялды ң қ жа дайы организмні инфекция а арсы к ресу абілетіне ғ ң ғ қ ү қ сер етеді, жазылу а деген сенімін арттырады. ә ғ Емдеуге жа дай нау ас а р т рлі емдеу режимдерін ғ қ қ ә ү олдану ар ылы жасалады. Режимні т рі туберкулезді қ қ ң ү ң формасы мен кезе іне байланысты болады. Мысалы кпе ң ө туберкулезіні жедел, ауыр, ас ын ан т рлерінде нау ас ң қ ғ ү қ адам толы тынышты са тауы тиіс. Толы тынышты қ қ қ кезінде ми мен вегетативті ж йке ж йелері дем алады, ү ү тыныс алу мен ан айналымы жа сарады, организмні қ қ ң жалпы энергиялы шы ымы азайып оттегі балансы қ ғ т мендейді. Сол сия ты нау асты ж телі саябырлап, ө қ қ ң ө кпедегі сырыл азаяды, а ырында дене ызуы да т се ө қ қ ү бастайды.

Нау асты қ ң толы қ немесе жартылай тынышты қ са тау режиміні за ымдал ан м шелерге де қ ң қ ғ ү пайдасы бар екені аны талды. Осы ан орай қ ғ Туссен деген д рігер туберкулез ауруларын 6 ай а т секке ә ғ ө шал асынан немесе бір жа жамбасына жат ызып қ қ қ ой ан. Егер деструкциялы процесс о кпені қ ғ қ ң ө ң жо ар ы б лігінде орналасса о жамбас а, сол ғ ғ ө ң қ кпеде болса сол жамбас а, ал екі кпе де бірдей ө қ ө за ымданса шал асынан жат ызып, т секті ая қ қ қ ө ң қ жа ын к теріп ста ан. Осы режимді олдану ғ ө ұ ғ қ н тижесінде кпені эластикалы ата ды ы ә ө ң қ қ ң ғ б се деп интоксикация симптомдары азайып, ә ң а ыры пен микобактериялар б луі то тап, жа а қ қ қ ө қ ң пайда бол ан оша тар мен инфильтраттар айтып, ғ қ қ ша ын каверналар жабыл ан. ғ ғ

Туберкулезді клиникалы симптомдары ң қ азайып, кпедегі оша тар мен ө қ инфильтраттар айта баста ан кезінен қ ғ ауру екінші емдеу режиміне к шіріледі. ө Б л режимдегі аурулар а зіне- зі арап, ұ ғ ө ө қ ыс а уа ыт таза ауа а шы ып дем қ қ қ ғ ғ алуына р сат беріледі. Ауруханадан ұқ шы ар алдында нау астар ғ қ шінші емдеу ү режиміне к шіріледі — б л ө ұ режимдегілерге за ыдырып, дене ұ қ қ шыны тыру жатты уларын жасау а, қ ғ ғ спортты ойындар а атысып 3 -4 са ат қ ғ же іл ж мыс істеуге р сат етіледі. ң ұ ұқ

ҚАБЫНУҒА ҚАРСЫ ТЕРАПИЯ абыну а арсы терапияны Қ ғ қ этиотропты д рілермен бірге ә химиотерапияны бастап ы ң қ кезе інде ай ын ң қ экссудатты-пневмониялы қ реакциялар бар кезде та айындайды. О ан ғ ғ кортикостероидты д рілер ә ж не ә гормонды емес абыну а арсы қ ғ қ д рілер ә жатады.

Кортикостероидтарды ішінде ң глюкокортикостероидты гормондарды олдан ан қ ғ д рыс, олар абыну а арсы, антитоксикалы , ұ қ ғ қ қ фибробласт а арсы, десенсибилизациялы қ қ қ ж не антиаллергиялы сер жасайды. ә қ ә Кортизонны синтетикалы аналогтарыны ң қ ң ішінде преднизолонды нау астар жа сы қ қ к теретіндіктен туберкулез ауруы кезінде ө олданады. Преднизолонмен терапияны қ ж ргізуді к птеген дістері бар. Жиі емді 20 мг ү ң ө ә (5 мг-нан т улігіне 4 рет) м лшерден бастап ә ө ажетті н тижені ал анша жал астырады. Сонан қ ә ғ ғ со преднизолон м лшерін 5 мг-нан рбір 5 -7 ң ө ә т улік сайын азайтып 5 мг жеткізіп, д ріні беруді ә ә то татады. қ

Кортикостероидты терапияны ң к рсеткіштері: серозиттер (плеврит, ө перитонит, перикардит, туберкулезді менингит), милиарлы, жеделдеу шашыранды ж не инфильтратты ә туберкулез, трахея мен бронхтарды ң жедел спецификалы за ымы, қ қ перифериялы лимфа бездеріні қ ң туберкулезі, кпеден к п м лшерде ө ө ө айталап ан кету, туберкулезге қ қ осарлан ан аллергиялы аурулар. қ ғ қ

Кортикостероидты терапияны кері ң к рсеткіштері: ірі ді инфекция, ж ктілік, ө ң ү ас азан мен лтабарды жарасы, қ ұ ң гипертониялы ауру, жедел эндокардит, қ тромбофлебит, Иценко-Кушинг ауруы, ант қ диабетіні ауыр т рлері. ң ү Преднизолоннан бас а гидрокортизон, қ триамциналон, дексаметазон т. б. олданылады. қ Гормонды емес абыну а арсы д рілер қ ғ қ ә (этимизол, гепарин) гормонды д рілермен ә емдеу м мкін болма ан жа дайда ү ғ ғ ж ргізіледі. ү

ГЕПАРИНДІК ТЕРАПИЯ Гепарин – антикоагулянт, тікелей ж не ке спектрлі ә ң сер жасайды, абыну а арсы, ә қ ғ қ аллергия а арсы, тамырды ке ейту, гипотензиялы ғ қ ң қ ж не жансыздандыру асиет бар. Аз м лшерде ә қ ө а заны адаптациялы м мкіндіктеріне стимуляция ғ ң қ ү жасап, алмасу процесстерін алып а келтіреді. қ қ Инфильтратты, милиарлы, жеделдеу шашыранды туберкулез, туберкулезді менингит, спецификалы қ ж не бейспецификалы аллергия кезінде ә қ туберкулезге арсы д рілермен бірге олданылады. қ ә қ М лшері: 5 мы (1, 0 мл) – б лшы етке № 20 ө ң ұ қ анны ю ж йесін ба ылай отырып беріледі. қ ң ұ ү қ

ИММУНИТЕТТІ ҚОЛДАУШЫ ДӘРІЛЕР Иммунитетті олдаушы сері бар препараттар — левамизол, диуцифон, қ ә тактивин, тималин, спленин — туберкулезде б зылыс а шыра ан ұ қ ұ ғ иммунитетті ж йесін згерту ма сатында олданылады. Олар ң ү ө қ қ репаративті процесті алпына келу жолдарын жылдамдатады, уысты ң қ қ ң казеоздан тарауын к шейтеді. Т жірибеде ке інен олдау тап ан ү ә ң қ қ левамизол. Д ріні та айындау а клиникалы к рсеткіштер: ә ғ ғ қ ө клиника-рентгенологиялы н тижені болмауы, я ни инфильтратты қ ә ң ғ ж не жа а оша ты згерістерді са талуы немесе толы ымен таралып ә ң қ ө ң қ ғ жазылмауы. Левамизол 100 мг/т улік м лшерінде 3 к н атарынан ә ө ү қ сонан кейін 4 к н зіліс жасалып та айындалады. Емдеу курсы 2 -3 ай, ү ү ғ курсты м лшері 24000 -30000 мг. қ ө Диуцифон серіні сипаты бойынша левамизол а жа ын біра ә ң ғ қ қ белсенділігі жо арылау ж не зиянды сері аз. Д ріні нта т рінде ішке ғ ә ә ә ұ қ ү т улігіне 0, 1 г-нан 3 рет тама тан со к нделікті немесе б лшы етке 4 -5 ә қ ң ү ұ қ мл 5% ертінді т рінде т улігіне 1 рет та айндайды, емдеу курсы 2 ай. ү ә ғ Созылмалы деструкциялы процесстер кезінде иммунитетті Т-ж йесін қ ң ү стимуляциялау шін, В-лимфоциттерді дисфункциясын жою шін, ү ң ү антиденелерді алып а келтіру шін қ қ ү нуклеинат натрий 0, 2 г-нан т улігіне 3 рет тама тан со 1 ай уа ыт а та айындайды. ә қ ң қ қ ғ

ФИТОТЕРАПИЯ. Туберкулез еміні н тижелілігін ң ә к теру шін арапайым ж не арзан ө ү қ ә патогенетикалы діс — д рілік қ ә ә ш птерді жиынты ы — фитотерапия ө ң ғ олданылады. Д рілік ш птерді қ ә ө ң ай ын абыну а арсы, қ қ ғ қ антиаллергиялы ж не қ ә иммунокоррекциялы асиеттері бар. қ қ

ТУБЕРКУЛИНТЕРАПИЯСЫ Туберкулез ауруыны кейбір т рлерін емдеу кезінде стимуляциялы ж не ң ү қ ә десенсибилизациялы сер жасайтын д рі т рінде туберкулин олданылады. қ ә ә ү қ Туберкулинотерапия толы химиотерапиямен атар ж ргізілуі тиіс. сер ету қ қ ү Ә механизмі за ым айма ында ж йке ж йесіні тітіркенуін азайту а, лимфа қ ғ ү ү ң ғ айналымды к шейтуге, капиллярларды ке ейтіп анайналымды к шейтуге ү ң қ ү ж не гистогематикалы барьерлерді ткізгіштігін жо арлату а ба ыттал ан. ә қ ң ө ғ ғ М ны барлы ы д рі-д рмектерді за ымдану оша ына жа сы енуін, казеозды ұ ң ғ ә ә ң қ ғ қ заттарды б лінуін, бронхоспазмды жоюды ж не репарация процесстерін ң ө ә стимуляция жасау а жа дай жасайды. ғ ғ Туберкулинді р т рлі факторлар а байланысты кпедегі спецификалы ә ү ғ ө қ згерістерді баяу инволюциясында, алталану а бейім оша ты, инфильтратты ө ң қ ғ қ ж не шашыранды туберкулездер кезінде, ша ын туберкуломаларда, бронхты ә ғ ң за ымдануында ж не спецификалы згерістерді кпеден тыс орналасуы қ ә қ ө ң ө кезінде олдану а болады. Туберкулинді ршімей т р ан кпені созылмалы қ ғ ө ұ ғ ө ң деструкциялы туберкулезіні торпидті а ымында олдану а болады. қ ң ғ қ ғ Туберкулинді жергілікті ж не жалпы гиперергиялы реакциялары ай ын ршу ә қ қ ө кезе індегі кпе туберкулезіні барлы т рлерінде ж не туберкулез ң ө ң қ ү ә микобактериясыны туберкулезге арсы олданатын д рілерге т зімділігі ң қ қ ә ө аны тал ан жа дайда олдану а болмайды. қ ғ ғ қ ғ

ФИЗИОТЕРАПИЯ Патогенетикалы емдеу дісі т рінде электрофорез, я ни қ ә ү ғ д рілерді к ші аз т ра ты то ты к мегімен енгізу ә ү ұ қ қ ң ө олданылады. кпе туберкулезінде кальций, бром, дионин, қ Ө амидопирин олданады. Б л кезде нау асты жалпы жа дайы қ ұ қ ң ғ жа сарады, вегетативті ж йке ж йесіні ызметі жа сарады, қ ү ү ң қ қ й ы ж не т бет жа сарады. ұ қ ә ә қ Антибактериалды терапия жа дайында кпе туберкулезіні р ғ ө ң ә т рлі т рлерінде абыну процессіне, кейбір симптомдар а ж не ү ү қ ғ ә осарлан ан аурулар а тікелей сер ету ма сатында қ ғ ғ ә қ электротерапияны кейбір т рлері олданады. азіргі кезде ң ү қ Қ электрофорез дісімен абыну а арсы, аналгезиялы ж не ә қ ғ қ қ ә бронхты ке ейтетін д рілер, сол сия ты суда еритін туберкулезге ң ә қ арсы д рілер — тубазид, стрептомицин, ПАС енгізіледі. қ ә Қ Электрофорезді туберкулезді жедел декомпенсациялан ан ж не ң ғ ә ршімелі т рлерінен бас аларында олдану а болады. ө ү қ қ ғ

Стимуляциялы терапия т рінде жиілігі 800 -1000 к. Гц қ ү ультрадыбыс олданылады. Тінде пайда болатын қ тербеліс микромассаж сия ты сер жасап кпеде ан қ ә ө қ ж не лимфа айналымды рефлекторлы к шейтеді. Б л ә ү ұ емдеу дісі кезінде за ымдану оша ында абыну ә қ ғ қ реакциясы к шеюі м мкін, б л д рі-д рмекті жа сы ү ү ұ ә ә ң қ енуіне ы пал жасап емдеуді н тижелілігін к тереді. қ ң ә ө Сеанс 2 -8 минут за ты та к нделікті ж не к нара ұ қ қ ү ә ү ж ргізіледі, манипуляция за ымдану жа ында, ү қ ғ паравертебральды, туберкулез проекциясыны ң орналас ан жерінде жасалады. Емді нау астар жа сы қ қ қ к тереді, біра кейбір жа дайларда олды алтырауы, ө қ ғ қ ң қ лсіздік, терше дік, субфебрильді дене ызуы, бас ә ң қ айналуы, сол сия ты а ыры ты , катаральды қ қ ң белгілерді к беюі т ріндегі оша ты реакциялар пайда ң ө ү қ болуы м мкін, сонды тан емді туберкулезге арсы ү қ қ еммен атар ж ргізу ажет. қ ү қ

Ультрадыбысты кпені а ымы торпидті, шектелген ө ң ғ ж не шектелуге бейім оша ты, инфильтратты, ә қ шектелген шашыранды туберкулезі, инфильтратты згерістері тара ан деструкциялы туберкуломалары, ө ғ қ алдында ы ем н тижесі жеткіліксіз бол ан каверналы ғ ә ғ туберкулез кезінде та айындайды. ғ Ультрадыбысты кері к рсеткішіне кпедегі жедел ң ө ө а ымды туберкулез процессі, к лемді ғ ө фиброзды-каверналы ж не циррозды туберкулезі, ан ә қ т кіруге бейімділік, кпе туберкулезіні ү ө ң стенокардиямен, ж ректі ишемиялы ауруымен, ү ң қ тиреотоксикозбен, ісікті процесспен осарлануы, І-ІІІ қ д режелі кпе-ж рек жетіспеушілігі бар туберкулез ә ө ү аурулары жатады.

ПЛАЗМАФЕРЕЗ кпе туберкулезіні жедел ршімелі ж не ауыр Ө ң ө ә т рлерінде дезинтоксикациялы ма сатпен ү қ қ плазмаферез олданылады. Плазмаферез — арапайым қ қ ж не жиі олданылатын экстракорпоральды діс. Оны ә қ ә ң сері ан плазмасы ар ылы абыну медиаторларын ә қ қ қ мен иммунды комплекстерін шы ару а, қ ғ ғ микроциркуляцияны жа сарту а негізделген, б л қ ғ ұ жасуша-нысаналарды фармакологиялы д рілерге ң қ ә сер ету сезімталдылы ын жо арлатады. ә ғ ғ Плазмаферезді олдану нау астарда интоксикациялы қ қ қ симптомдарды жойып ана оймай, химиотерапияны қ қ ң н тижелілігін жо арлатып, емдеу мерзімін орташа ә ғ есеппен 2 ай а кемітуге м мкіндік береді. ғ ү

АНТИОКСИДАНТТЫҚ ЕМ Туберкулез абынуы липидтерді тоты ты ыш ылдануы қ ң қ қ қ аса мол болатын фонында тетіндіктен, олар ө мембраналарды, капиллярларды за ымдайды ж не абыну қ ә қ реакциясын тудырады, сонды тан нау астар а қ қ ғ антиоксиданттар — альфатокоферол, тиосульфат натрий та айында ан ж н. Тиосульфат натрий — 10 мл 30% ертінді ғ ғ ө к к тамыр ішіне к нделікті 20 к н ішінде 7 -10 к н зілістен ө ү ү кейін курсты айталау м мкін болады. Антиоксиданттар қ ү липидтерді аса тоты ты ыш ылдануын реттейді, т зейді, ң қ қ қ ү сонды тан инфильтрацияны сорылуы, уысты жазылуы қ ң жылдамдайды, кпеде фиброз т зілуіне кедергі жасайды. ө ү Антиоксиданттар гипоксияны азайт анды тан кпе тініні , қ қ ө ң бауырды , ж рек б лшы еттеріні ж не бас а м шелерді ң ү ұ қ ң ә қ ү ң оректенуін жа сартады, сонды тан да туберкулезден қ қ қ толы жазылу а м мкіндік туады. қ ғ ү

АНТИКИНИНДІ ДӘРІЛЕР Туберкулезбен ауыратын нау астарда қ кинин компоненттері ж йесіні белсенді ү ң т рге к шуіне ж не кининні за ымдан ан ү ө ә ң қ ғ оша тарда жиналуына байланысты абыну қ қ реакциясы к шейеді ж не ыдырау процесі ү ә тере дейді. Антибактериалды ң препараттармен оса продектинді қ (пармидин), андекалинді олдану кпедегі қ ө инфильтрацияны сорылуын ң жылдамдатады ж не интоксикация ә белгілеріні жо алуына сер етеді. ң ғ ә

ЛИДАЗАМЕН ЕМДЕУ Туберкулезбен ауыратын нау астарды комплексті емдеуде қ лидаза олданылады. Оны емдік сері д некер тінні негізгі қ ң ә ә ң заты гиалурон ыш ылын ажырату а ба ыттал ан, со ан қ қ ғ ғ байланысты тін ан тос ауылыны ткізгіштігін қ қ ң ө жо арылатады. Б л жа дайда экссудативті ж не продуктивті ғ ұ ғ ә абыну реакциялары б се дейді, тырты тан ан тінні қ ә ң қ ғ ң жартылай сорылуы бай алады. Лидазаны емні бастап ы қ ң қ кезе інде олдану кпе ж не бронх туберкулездеріні жазылу ң қ ө ә ң процесстерін жетілдіріп, фиброзды дамуын болдырмайды. ң Д ріні б лшы етке к нара ересектерге 64 бірлік. Курсы 30 ә ұ қ ү инъекция. 1 -1, 5 ай зілістен курсты айталау а болады. ү қ ғ Туберкулез ауруына патогенетикалы сер ететін к птеген қ ә ө бас а да д рілер бар, олар клиникалы т жірибеде аз қ ә олданылады. Кез келген патогенетикалы емді йлесімді қ қ ү ж не н тижелі ткізу шін оны толы нды ә ә ө ү қ құ спецификациялы антибактериалды емдеу фонында ж ргізген қ ү д рыс. ұ

ВИТАМИНДЕРМЕН ЕМДЕУ Симптоматикалы ем ретінде нау астар а витаминдер олданылады. Белсенді туберкулезбен қ қ ғ қ ауыратын нау астарда С витаминні жетіспеушілігі бай алады ж не туберкулезге арсы ем қ ң қ ә қ олдан анда, осы жетіспеушілік к шейеді. С витамині ыш ылдану процестерін жа сартады, қ ғ ү қ қ қ десенсибилизациялы сер етеді, ол сіресе стрептомицинмен, канамицинмен, изониазидпен ж не қ ә ә ә ПАС -мен емделгенде бай алады. С витаминін В 1 — В 12 витаминдерімен бірге олдану а болмайды. Қ қ қ ғ Нау астарды изониазидпен ж не ГИН -ны бас а туындыларымен, протионамидпен емдегенде В 6 қ ә Қ ң қ витаминін (пиридоксин) белгілейді. Б л препараттар пиридоксинні биотрансформациясымен ұ ң б зады. Егер нау ас осы витаминді абылдамаса, орталы ж не шеткі нерв ж йелеріні ызметі ауыр ұ қ қ қ ә ү ң қ т рде б зылады. Изониазидті к ктамыр ар ылы абылдайтын нау астар а пиридоксин олдану ү ұ ө қ қ қ ғ қ ажет. қ В 1 витаминін (тиамин) изониазид, этионамид, канамицин, стрептомицин абылдайтын нау астар а қ қ ғ белгілейді. Жан-жа ты серлі антибиотиктер, стрептомицин, флоримицин, канамицин, рифампицин қ ә абылдайтын нау астар а В 12 (цианокобаламин) белгіленеді. Атал ан антибиотиктер дибактериоз қ қ ғ ғ ту ызады ж не осы витаминні синтезделуін б зады. ғ ә ң ұ Нау астарды этионамидпен емдегенде РР (никотин ыш ылы) белгілеу ажет, йткені пеллагроидты қ қ ө синдром пайда болуы м мкін. ү Туберкулезбен ауыратын нау астар а комплексті ем олдан анда десенсибилизация ту ызатын қ ғ ғ д рілерді пайдаланады. Туберкулезге арсы олданылатын препараттарды нау ас нашар к тергенде ә қ қ қ ө немесе туберкулез инфекциясында пайда болатын аллергиялы реакцияларды жою шін пипольфен, қ ү супрастин, димедрол, кальций препараттарын пайдалану а болады. ғ Стероидты анаболикалы препараттарды аны та ан, т беті т мендеген, лсіздік ай ындал ан, қ қ ғ ә ө ә қ ғ интоксикациясы бар туберкулезбен ауыратын нау астар а олдану ажет. Неробол, ретаболил, қ ғ қ қ метиландростенолон организмде белокты ндірілуін уаттандырады, к мірсу, арапайым май ң ө қ алмасуды алпына келтіреді. Инсулинні аз м лшері тінде антты пайдалануын уаттандырады, қ ң ө қ ң қ сонды тан организмні туберкулез инфекциясына т зімділігін арттырады, репарациялы процесті қ ң ө қ жылдамдатады

КОЛЛАПСОТЕРАПИЯЛЫҚ ЕМДЕУ ӘДІСІ Жасанды пневмоторакс — за ымдан ан кпені ысу шін париетальды қ ғ ө қ ү ж не висцеральды плевра аралы тарына ине ар ылы ауа енгізіп, плевра ә қ қ уысында ауа абатын жасау. қ қ Жасанды пневмотораксты кпедегі туберкулез процессіне емдік сері: ң ө ә кпені біршама ысып, онда ы уысты кішірейту немесе толы ө қ ғ қ қ абыстыру, қ кпені серпімділік созылмалы ын азайтып, за ымдан ан айма а ө ң ғ ққ салыстырмалы тынышты жасау, қ ан ж не лимфа айналым згеріп, организмні дезинтоксикациясына қ ә ө ң ы пал ету ж не кері айту процесстерін к шейту, қ ә қ ү токсиндерді ан а т суін азайтып, организмні жо ары ң қ ғ ү ң ғ сезімталдылы ыны т мендету, ғ ң ө ТМБ-ны таралуын азайтып, инфильтртты згерістерді жазады, ң ө репарация процесстерін жылдамдатады. Плевра уысына ауа пневмоторакс аппаратына т тікті ж йелерімен қ ү ү осыл ан ине ар ылы жіберіледі. Пневмоторакс аппараты зара қ ғ қ ө оз алатын, жартылай су толтырыл ан екі шыны ыдыстан т рады. Оны қ ғ ғ ұ ң біреуі сулы монометрді ауа лшеуіші, екіншісі монометрді инемен ж не ң ө ә газ лшегішпен осатын ж мса т тіктерден т рады. ө қ ұ қ ү ұ

Инені олты асты сызы ы бойында 4 — 6 абыр алар қ қ ғ арасына нау асты сау жа ына жат ызып енгізеді. Ауаны қ ғ қ бірте-бірте аз ана м лшерде (50 -100 мл) енгізу ажет. ғ ө қ Ал аш ы 10 т улікте ауаны кпені ал аш ы к лемінен ғ қ ә ө ң ғ қ ө 1/3 -не дейін к теретін газды абы пайда бол нша 2 -3 к н ө қ қ ғ ү интервалымен енгізіп отырады да, сонан со интервалды ң 5 -7 к нге созады. Бірінші рет кеуде уысына 250 — 300 мл ү қ ауа жіберіледі. Инені плевра уысына т скенін манометр ң қ ү к рсеткіштерімен аны тайды, ол теріс ысым (я ни ө қ қ ғ атмосфера ысымынан т мен) к рсетуі тиіс. Манометр қ ө ө к рсеткіші демді ішке алу, демді іштен шы ару а с йкес ө ғ ғ ә згеріп отырады. Плевра уысында ы ауа к лемін ө қ ғ ө рентгенмен арап немі тексеріп отырады. қ ү К птеген жа дайда висцералды ж не абыр алы ө ғ ә қ ғ қ париеталды плевралар арасында жабысу бол анды тан, ғ қ кпе жасанды пневмоторакста толы ысылмайды. Б л ө қ қ ұ жа дайда пневмоторакс н тижесіз деп саналады, ғ ә сонды тан плевра арасында ы жабысуды ажырату керек. қ ғ

Пневмоперитонеум (ішпердеге ауа жіберу) дегеніміз — к к етті к терілуіне, оны ө ң оз алуына шек ойып, кпені тынышты ын қ ғ қ ө ң ғ са тау шін рса уысына ауа жіберу. қ ү құ қ қ Жіберілген ауа мен к терілген к к ет тыныс ө ө ызметін т мендетеді, ол сіресе кпені қ ө ә ө ң т менгі б ліктерінде бай алады. ө ө қ Пневмоперитонеумде кпе тініні ө ң релаксациясы, пневмоторакста ы сия ты, ғ қ репарациялы процессті уаттандырады. Б л қ қ ұ діс негізінде химиотерапия ж не хирургиялы ә ә қ емге осымша ем ретінде олданылады. қ қ

рса уысын инемен тесіп о ан ауа жіберетін орын — Құ қ қ ғ рса ты т менгі сол жа б лігіні құ қ ң ө қ ө ң тік б лшы етіні сырт жа ында ы кіндік де гейі ұ қ ң ғ ғ ң (немесе кіндіктен 3 -4 см т мен) болып табылады. Ауа ө жіберу шін жасанды пневмоторакс жасайтын аппарат ү олданылады. Ал аш ыда 500 -600 мл ауа, ал 10 -15 қ ғ қ к ннен кейін 600 -800 мл ауа жіберіледі. Ауа бауырды, ү ас азанды ж не к к бауырды т мен ы ыстырып, к к ет қ ә ө ө ғ ө астында орналасады, ол рентгеноскопияда аны к рінеді. қ ө Коллапсотерапияны 2 -3 ай ба ылаулы стандартты қ химиотерапиядан кейін бактерия б лу то тама ан ө қ ғ жа дайда жасайды. ғ Кейбір авторлар кпені т менгі б ліктерінде ө ң ө ө шашыранды оша тар бол ан жа дайда қ ғ ғ коллапсотерапияны пневмопериноеуммен бастап 1 -1, 5 айдан кейін жасанды пневмотракспен ая тауды сынады. қ ұ

Коллапсотерапия жасау ұзақтығы 2 -4 ай болуы тиіс. Коллапсотерапия көрсеткіштері: ыдыраған инфильтратты туберкулез, шектелген ыдыраған шашыранды туберкулез, өкпенің каверналы туберкулезі, өкпеден қан кету. Сол сияқты коллапсотерапия жасау қажеттілігі: қоздырғыш дәріге төзімді болғанда, химиопрепараттарды көтермейтін жағдайларда, жүктілік кезінде, қант диабеті кезінде жоғарлайды.

Жасанды пневмоторакс диагностикалы ма сатпен де қ қ шет жа та аны тал ан рылымдарды орналас ан қ қ ғ құ ң қ жерін, я ни патологиялы згеріс кпеде ме, не ғ қ ө ө болмаса кеуде а асыны абыр асында орналас ан қ ңқ ң қ ғ қ ба, — осыны аны тау а м мкіндік береді. кпені қ ғ ү Ө ң жартылай ысылуы, кпе мен кеуде абыр асыны қ ө қ ғ ң арасында ауалы ке істікті пайда болуы за ымдану ң ң қ процесіні орналас ан жерін аны тау а м мкіндік ң қ қ ғ ү ту ызады. ғ кпеге жартылай резекция жаса ан нау астар а кеуде Ө ғ қ ғ уысыны к лемін уа ытша кішірейту шін қ ң ө қ ү пневмоперитонеум олдану ажет. Ол сіресе о қ қ ә ң жа та ы т менгі б лікке резекция жаса анда қ ғ ө ө ғ олданылады. қ рса уысына бір рет 500 -600 мл ауа жіберу к к ет Құ қ қ ө астында орналас ан рылымдарды аны тау шін қ құ қ ү олданылуы м мкін. қ ү

Коллапсотерапияның кері көрсеткіштері: ыдырамаған өкпенің ошақты және инфильтратты туберкулездері, өкпе туберкуломасы, казеозды пневмония, көлемді екі жақты шашыранды туберкулез, өкпенің фиброзды-каверналы туберкулезі, өкпенің циррозды туберкулезі, бронхтың белсенді зақымдануы, қан айналымы бұзылған жүрек-тамыр жүйесінің аурулары, бронхлы демікпе аурулары, құрсақ қуысы мүшелерінің жедел және созылмалы аурулары.

ХИРУРГИЯЛЫҚ ЕМ Туберкулез кезіндегі хирургиялы рекеттерді жалпы к рсеткіштерін ш қ ә ң ө ү топ а б луге болады: мірлік к рсеткіштер, абсолютті к рсеткіштер, қ ө ө салыстырмалы к рсеткіштер. ө 1. Хирургиялы рекеттерді мірлік к рсеткіштері: қ ә ң ө ө кпеден ан кету немесе ауыр ан т кіруді, бас а емдеу дістерімен ө қ қ ү қ ә то тату м мкін болма ан жа дайда, қ ү ғ ғ тензионды спонтанды пневмотракс 2. Хирургиялы рекеттерді абсолютті к рсеткіштері: қ ә ң ө ршімелі казеозды пневмония; ө туберкулома (> 2 см); этиологиясы белгісіз д гелек рылымдар ( кпе туберкулезі немесе өң құ ө рагы); каверналы туберкулез; шектелген фиброзды-каверналы туберкулез; туберкулезді цирроз (б зыл ан кпе); ұ ғ ө созылмалы туберкулезді плевра эмпиемасы. 3. Хирургиялы рекеттерді салыстырмалы к рсеткіштері: қ ә ң ө ірі алды ты посттуберкулезді каверналар; қ қ

Хирургиялы емдеуді жасау м мкіндігін егер қ ү мынадай жа дайлар са талса арастыру а ғ қ қ ғ болады: туберкулез нау асын бірінші ж не екінші қ ә топты адекватты д рілерімен сауы тантыру ң ә қ м мкін болмаса; ү лобэктомия немесе пульмонэктомия жасай алатындай ауру шектелген болса; кпені ал ан б лігі за ымдалма ан болса; ө ң қ ғ ө қ ғ нау аста резекцияны к тере алатындай қ ө жеткілікті кпе резерві бар ажетті ө қ хирургиялы ауіп болса. қ қ

Тыныс м шелеріні туберкулезімен ауыратын нау астарды хирург а ке ес жіберу ү ң қ қ ң мерзімдері. кпе туберкуломасы бар кісілер ауру аны тала салысымен хирург а консультация а Ө қ қ ғ жіберіледі, егер ай ын перифокалды абынуы болса 2 -4 ай ар ынды емнен кейін айта қ қ қ косультация а жіберіледі. ғ Каверналы туберкулез — 3 ай ар ынды емнен кейін бактерия б лу са талып, қ қ ө қ рентгенологиялы динамика болма ан жа дайда хирург а консультация а жіберіледі. қ ғ ғ қ ғ Фиброзды-каверналы туберкулез — хирургиялы ем 5 -6 ай ар ынды емнен кейін қ қ қ инфильтратты згерістер мен шашыранды оша таралып жазыл аннан кейін ө қ ғ жасалады. Оша ты, иинфильтратты туберкулез ыдырау кезе інде — 3 -4 ай ар ынды емнен кейін қ ң қ қ рентгенологиялы динамика болмай, ыдырау уысы са тал ан жа дайда хирург а қ қ қ ғ ғ қ консультация а жіберіледі. ғ Казеозды пневмония — со ы уа ыттырда ы к з арастар а с йкес терапия казеозды ңғ қ ғ ө қ ғ ә пневмония терапиялы аурудан г рі, хирургиялы ауру болып санал анды тан, нау ас қ ө қ ғ қ қ аурухана а т скеннен кейін тезірек хирург а консультация а жіберу ажет. Егер процесс ғ ү қ ғ қ емні н тижесінде ары арай рши т ссе онда мірлік к рсеткішпен опреация жасалуы ң ә қ ө ү ө ө керек. Ас ын ан созылмалы біріншілік туберкулез перифокалды инфильтрациясы тара аннан қ ғ ғ кейін хирург а консультация а жіберіледі. қ ғ Созылмалы плеврит ж не плевра эмпиемасы — 5 -6 ай ем н тижесіз бол ан жа дайда ә ә ғ ғ хирург а консультация а жіберіледі. қ ғ кпе туберкулезіні ас ын ан т рлері ( кпеден ан кету, спонтанды пневмоторакс ж не Ө ң қ ғ ү ө қ ә т. б. ) жедел хирург а консультация а жіберіледі. қ ғ кпедегі ай ын метатуберкулезді згерістер айта- айта ршуге бейім бол ан жа дайда Ө қ ө қ қ ө ғ ғ хирург а консультация а жіберіледі. қ ғ

МРТ хирургиялы емдеуді к рсеткіштері мен керік рсеткіштері қ ң ө ө арама- айшы болып келеді. Бір жа ынан МРТ кезінде негізгі қ қ ғ д рілермен ж ргізілген химиотерапиядан н тиже ә ү ә болма анды тан негізгі оша инфекциясын оперативті т рде ғ қ қ ү алып тастау ажет болса, екінші жа ынан ал ан инфильтрация қ ғ фокустарында ж не деструкция уыстарында ТМБ-ны ә қ ң мультирезистентті т рлері к беюде болады да резервті д рілер ү ө ә н тижелі болуы м мкін. Егер резервті д рілермен емдеу н тижелі ә ү ә ә болма ан жа дайда, бактерия б лу са талады да операциядан ғ ғ ө қ кейінгі рецидив болуы м мкін. ү МРТ кезіндегі хирург а консультация а жіберу к рсеткіштері: қ ғ ө ыдыра ан ірі туберкуломалар кезінде, резервті д рілермен ғ ә химиотерапияны 4 -6 ай интенсивті кезе інен кейін бактерия ң ң б лу са тал ан жа дайда. ө қ ғ ғ шектелген ірі ригидті каверналар болып, резервті д рілермен ә химиотерапияны 5 -6 ай интенсивті кезе інен кейін бактерия ң ң б лу са тал ан жа дайда; ө қ ғ ғ нау ас міріне ауіп ту ызатын МРТ-ны ас ын ан а ымы — қ ө қ ғ ң қ ғ ғ кпеден ан кету, плевра эмпиемасы; ө қ

Операция жасалын ан нау астарды DOTS стратегиясы ғ қ бойынша емдеу тактикасы мынадай болуы тиіс: Операция алдында БК+ аны тал ан нау астар а қ ғ операциядан кейін ІІ категория бойынша толы қ қ емдеу курсы ж ргізіледі. Егер операция алдында ү нау асты а ыры жа ындысында теріс н тиже қ ң қ қ қ ғ ә аны талса, операциядан кейін ем ІІ категорияны қ ң жал астыру кезе іні схемасы бойынша ж ргізіледі. ғ ң ң ү Операциядан кейін резервті д рілермен емдеуді ә ң ар ынды кезе і 1 -2 ай а созылады, себебі қ қ ң ғ хирургиялы агрессия иммуно-репарациялы қ қ процесстерді лсіреуіне ж не МРТ-ні ң ә ә ң реактивациясына алып келуі м мкін. Жал астыру ү ғ кезе іні за ты ы згермейді — 18 -21 ай, жасуша ң ң ұ қ ғ ө ішіндегі латентті персистелген ТМБ-лар реверсияланып операциядан кейінгі рецидивке алып келуі м мкін. ү