ТА ЫРЫБЫ: Қ К ЙІСТІ Ү МАЛДАРДЫ

ТА ЫРЫБЫ: Қ К ЙІСТІ Ү МАЛДАРДЫ Ң АНОПЛОЦЕФАЛЯТОЗДАРЫ. Орында ан: ВМ-401 студенті Ильяс ызы М. ғ қ Тексерген: б. . к Ахметова Г. Д әаза стан Республикасыны ылым ж не Білім Министрі Қ қ ң Ғ ә аза лтты Аграрлы Университеті Қ қ Ұ қ қ Биологиялы ауіпсіздік кафедрасы қ қ

Жоспары: I. Кіріспе. II. Негізгі б лім. ө 2. 1 Аноплоцефалятоз. 2. 2 Монезиоз. 2. 3 Титаниезиоз. 2. 4 Авителлиноз. 2. 5 Стилезиоз. 2. 6 Аноплоцефалятоздарды аны тау, қ емдеу ж/е алдын алу. III. орытынды Қ IV. Пайдаланыл ан дебиеттер. ғ ә

Аноцефалиатоздар –бұл көбінесе күйістілердің ащы ішегінде мекендейтін таспа құрттардан пайда болатын имагинальды цистоздоз аурулар. Оларға : Күйістілер монезиозы; Күйістілер тизаниезиозы; Күйістілер авителлинозы; Күйістілер стилезиозы; Жылқы Аноцефалиатоздары;

К йітілер мониозиозы. ү озыларда жіті т рде, ал са а малдарда Қ ү қ созылмалы т рде тетін, ас орыту ж йесіні ү ө қ ү ң за ымдалуымен, салдануымен, ішектерді қ ң т йінделуімен тетін гельминтоз ауруы. ү ө

Экономикалық зияны: 1) ауырған мал өте нашар өседі, ет ж/е жүн өнімдері аз өндіріліп, сапасы төмендейді. 2) қозылардың шығыны 80 пайызға түсуі мүмкін. 3) ветеринариялық шығын- диагноз қоюға, емге, сақтандыру шараларына жұмсалатын қаражат.

рылысы: Құ монезиоздарды 3 сатысы бар: имаго, ж мырт а, ң ұ қ ларвоциста. 1. Имаго- зынды ы 2, 5 -10 м –ге дейінгі таспа рт, тек ана 4 сор ышы ұ ғ құ қ ғ бар. Жалпа , а шыл н/е сар ыш таспа рт. Оны буна тары те жалпа қ қ ғ құ ң қ ө қ болып келеді. рбір буна та жыныс м шелері екіден болады. Сонды тан Ә қ ү қ жыныс тесіктері екі жа ынан ашылады, томпа т різді болып к рінеді. ғ қ ә ө M. expenza- зынды ы 6 -10 м, т сі а шыл, буна аралы бездеріні ұ ғ ү қ қ қ ң формасы д гелек. өң M. benedeni — зынды ы 2, 5 -4 м, т сі сар ыштау, буна аралы бездері ұ ғ ү ғ қ қ сызы ша а сайды. қ ғ ұқ

2. Ж мырт асы-ұ қ ірілеу (0, 05 -0, 09 мм) к п ырлы б рыштарымен ө қ ұ к мкерілген, т сі с р ылт болып келеді. Ішінде онкосфера, алты ө ү ұ ғ ілгекшесі бар ж/е онкосфера алм рт т різді рыл ымен ұ ә құ ғ оршал ан. Ж мырт алар сырт ы орта а н жіспен, бос ж/е қ ғ ұ қ қ ғ ә со ы пісіп жетілген буна тарды ішінде болады. ңғ қ ң 3. Ларвоцистасы- Cysticercoid –б л рт ларвоциста алды ы ұ құ ңғ жа ында сколексы бар, ал арт ы шетінде йры шасы ғ қ құ қ орналас ан. Сколексте 4 сор ышы к рінеді, с йы ы жо. Б л қ ғ ө ұ ғ қ ұ ларвоциста аралы иесіні топыра та тіршілік ететін кенелерді қ ң денесінде болады.

Даму айналымы: Биогельминт, екі иесі бар. А ты иелеріқ қ -к йісті жануарлар. рт ащы ішегінде ү Құ мекендейді. Аралы иелері- қ орибатитті кенелер, рмекші ө т різділер. ә Мал н жісімен бірге пісіп жетілген буна тары, ә қ ж мырт алары т сіп т рады. Осы жерде оларды ұ қ ү ұ топыра кенелері ж тып ояды. Олар к бінесе қ ұ қ ө топыра ты, ыл алды р т рлі органикалы заттары мол қ ғ ә ү қ алы ш пті жерлерде, ора ма ында тіршілік етеді. қ ң ө қ ң кене денесінде 1, 5 -3 ай мерзімде цистоцеркоид атты инвазиялы ларвоциста сіп жетіледі. Ол кенелерді мал қ ө ш ппен осып жеп ой ан кезде монезиоз ауруына ө қ қ ғ шалды ады. Малды денесінде ортылып, цистоцеркоид ғ ң қ сор ыштарымен ащы ішекті кілегей абы ына ғ ң қ ғ жабысып, седі. 38 -49 к ннен кейін айтадан сырт ы ө ү қ қ орта а буна тарды б ле бастайды. Мал ішегінде ғ қ ө мониезиялар 7 -8 ай а дейін мір с реді де, сырт а зі ғ ө ү қ ө шы ады. ғ

Эпизоотологиялы қ деректер. ой мониезиозы Қ аза станда ке тарал ан. Қ қ ң ғ Мониезиоз мал а ріске ғ ө шы ысымен ж а ғ ұғ бастайды, ал т л арасында ө ауруды ал аш ы сырт ң ғ қ белгілері жайылым а ғ шы ан со 15 -20 к ннен ққ ң ү кейін бай алады. Б л қ ұ гельминтоз 2 -3 айлы қ озыларды энзоотия қ т рінде теді де, к п ү ө ө шы ын 80 пайыз а дейін ғ ғ келеді. ә Б л ауру жылды екі ұ ң мезгілінде бай алады. қ

Ауруды аны тау. қ Эпизоотологиялы деректер мен қ сырт белгілеріне арай, лабораториялы тексерулерді қ қ пайдалана отырып ауруды аны тау а болады. қ ғ Лабораториялы дістер. қ ә Мониезиозды аны тау шін қ ү капрологиялы дістерді бірнеше т рі қ ә ң ү олданылады, макроскопиялы ж/е микроскопиялы , қ қ қ йткені ауру малдан сырт ы орта а н жіспен ө қ ғ ә ртты со ы пісіп жетілген буна тары ж/е құ ң ңғ қ ж мырт алары т сіп т рады. ұ қ ү ұ 1) гельминтоскопиялы дістер. қ ә 2) гелминтовокопиялы дістер. қ ә

Тизаниезиоз. рылысы: Құ тизаниоздарды 3 сатысы ң бар: имаго, ж мырт а, ларвоциста. ұ қ Эпизоотологиясы. Тизаниезиоз аза стан мен Орта Азия Қ қ Республикаларында ке тарал ан. ң ғ аза станны О. Шы ысында б л дерт Қ қ ң ғ ұ жыл бойы тіркеледі. озылар 5 Қ айлы ынан бастап шалды ады. Ауру ғ ғ то тылар мен ересек ойларда жиі қ қ кездеседі. Наурызда ту ан озыларда ғ қ іш рт ауру белгілері тамыз, құ ырк йек айларында білінеді. қ ү араша а дейін ж у де гейі к п емес. Қ ғ ұғ ң ө

оздыр ышы- Қ ғ а т сті таспа рт қ ү құ –Thysaniezia giardi – зынды ы 1 -4, 5 м, ені ұ ғ 1 см-ге жетеді. Магиезиоздан айырмашылы ы ғ – р буна та бір ана ызтекелік жыныс ә қ ғ қ м шесі бар. Сонды тан жыныс тесіктері ү қ буылты ты бір ана б йірінен кезек-кезек қ ң ғ ү ретсіз ауысып проглатиданы не о , не сол ң ң жа ынан ашылады. Жатыры сан б рал ан ғ ұ ғ т тікше секілденіп к лдене жатады. ү ө ң

Клиникалы белгілері. қ Мониезиоз а сас. Б л ғ ұқ ұ гельминтозды оздырушысы- ң қ таспа рт денесінен б лінетін құ ө улы заттар мен й ы безіні ж/е ұ қ ң ас орыту ж йесі бездеріні қ ү ң ызметін лсіретеді, ан азаю, қ ә қ оны рамында ы гемоглобин, ң құ ғ эритроциттерді санын ң азайтады. Жануарларды ң кілегей абаттары бозарып қ т рады. Аузынан сілекей а ады, ұ ғ б лшы еттері тартылады, іші ұ қ теді, оттегі азаяды, мал луі ө ө м мкін. ү

лекседегі згерістер. Ө ө Монезиозбен лген малдікыне сас. лексе ары , ө ұқ Ө қ рса уысы су а тол ан, ішекті құ қ қ ғ ғ ң іші, сіресе тизаниезилар жал ас ан ә ғ қ с р ылт т сті т т ыр ою, с йы а ұ ғ ү ұ қ қ ұ ққ толы, ішкі абаты антала ан ж/е қ қ ғ таспа рттар а тол ан. құ ғ ғ

ой авителлинозы. Қ Б л таби и оша ты, жіті т рде тетін, іш тумен, интоксикация ұ ғ қ ү ө ө белгілерімен сипатталатын гельминтоз ауруы. оздыр ышы Қ ғ –с р ылт т сті таспа рт- Avitelina Centripunctata ұ ғ ү құ – зынды ы 1 -3 мм, ені 3 мм, шамасындай. Стробиласы жі ішке ұ ғ ң жіпке сайды, бас жа ында ы буна тары бай алмайды, со ы ұқ ғ ғ қ қ ңғ буылты тары тізілген а тастардай. Жыныс тесіктері буна тарды қ қ қ ң бір ана б йірінен ашыл ан. Оларда 50 -ге жуы буна тары бар. ғ ү ғ қ қ Даму айналымы: биогельминт, 2 иесі бар. А ты иесі- ой, ешкі, сирек ірі- ара, т йе, елік, а б кен. қ қ ү қ ө Аралы иесі- коллембола алты ая ты ж ндіктер. қ қ ә

Індеттанулы деректер. қ Б л дерт аза станны ұ Қ қ ң О т стік аудандарында ке інен тарла ан. ң ү ң ғ Авителлиноз а негізінен 1 жастан ас ан мал ғ қ шалды ады. Оларды арасынан лім-жетім ғ ң ө шы ады. ғ То тылар мен са а мал к ктем мен к зде к п қ қ ө ү ө шалды ады. Ешкілер ойлармен салыстар анда ғ қ ғ б л таспа ртпен аз за ымданады. ұ құ қ Авителлинозды тарату а ара йры себепші ғ қ құ қ болатынды ы аны тал ан. ғ қ ғ

Клиникалы белгілері 2 т рлі: қ ү Субклиникалы т рі- қ ү ас орыту қ ж йесі б зылады, малды к йіс ү ұ ң ү айыруы то тайды, н жісі с йылып, қ қ ә ұ о ан шырыш араласуы бай алады. ғ қ Олар а осымша авителлинаны ғ қ ң пісіп-жетілген буна тары сырт ы қ қ орта а шы арылып отырады. ғ ғ Жіті т рі- ү ой жайылмайды, отар а қ ғ ілеспей алады, су ішпейді, қ т лтіректеп ж ріп, басын, кеудесін ә ү тіреп за т рады. К зіні кілегей ұ қ ұ ө ң абы ы анталап кетеді, к з қ ғ қ ө арашы ы л аяды, тісін айрайды, қ ғ ұ ғ қ б лшы еттері дірілдейді, ауру ұ қ зардабы 6 -24 са ат а созылады, мал ғ қ леді. ө

Өлекседегі өзгерістер. Авиленадан өлген қойды жарып қарағанда, ащы ішектің ішкі қабатының ісініп, қанталағанын ж/е ішек ішінен құрттарды көруге болады.

Стилезиоз. Бұл созылмалы түрде өтетін ас қорыту жүйесінің зақымдануымен, іш өтуімен сипатталатын гельминтоз ауруы. Жіктелуі: Stilesia globipunktata деген таспа құрт Anoplocephalatia тек тармағынан. Құрылысы: тым жіңішке, нәзік, ақшыл таспа құрт. Ұзындығы -60 см. Сыртынан қарағанда бунақтардың бөлінгендері байқалмайды. Жатыр алғашқы бунақтарда жіп тәрізді көлденең орналасқан, ал пісіп жетілген бунақтарда екі-екіден парутериндық мүшелер қалыптасқан.

Имаго- күйістілердің аш ж/е он екі елі ішегіндегі орналасады. Жұмыртқасы –ұсақ, қысқа. Даму циклы. Әлі толық айқындалған жоқ. Эпизоотологиялық деректер. Қазақстанда жиі кездеседі. Сыртқы бедгілері. Малдың жем-шөпке зауқы төмендейді, іші өтеді. Мал әлсіреп қалады. Қан азаю белгілері байқалады, мал тәлтіректеп, тұра алмай қалады. Көзге шалынатын кілегей қабаттары бозарып, кейде сарғаяды. Балау әдістері. Лабораториялық зерттеулер нақты айқындалмаған. Емі. Битинол, фенасал.

Аноцефалиатоздарды анықтау, емдеу ж/е алдын алу. Анықтау. Күйістілер аноцефалиатоздарына диагноз қою үшін эпизоотологиялық мәліметтерді, аурудың клиникалық көріністерін, капрологиялық, диагностикалық, дегельминтизация әдістерін пайдаланады. Эпизоотологиялық мәліметтер. Монезиозбен қозы қатты ауырады, олардың арасынан өлім-жітім көп ұшырасада, тоқтылар мен ересек қойлар да бұл дертпен жиі зақымданады. Іш құрт жылдың барлық ауруларында тіркеледі. Тизаниозбен көбінесе тұсақ пен сақа қой ауырады, цистодоз жыл бойы кездесуі мүмкін.

Клиникалық белгілері. Монезиозбен ауырғагн төлдің тамағы ісінеді, арықтайды, іші өтеді, құйрығы, сауыры, артқы сирақтары нәжіспен бұлғанады. Авителлинозбен қой аяқ астынан ауырады, лезде оның кілегей қабықтары бозарып, іші өтеді, келесі күнге жетпей өледі.

Емі. Құрамы альбендазолдан тұратын препараттар: альбен, альбендазол, альбендекс, альдекс т. б. Тотияйын 1 -1, 5 айлық қозыларға 15 -20 мл 2 % ішкізеді. Қалайы арсенаты 22 -27 мг/кг есебінде қолданылады, 1 -4 айлық тоқтыларға 0, 8 мг есебінде береді. Кальций арсенаты малға марганец арсенаты мөлшеріндегідей беріледі. Фенасол қойға 3 -8 г (0, 1 -0, 2 гр/кг) береді

Са тандыру. қ Қойдың ж/е басқа күйістілердің аноцефалиатоздарын н/е ішек цистодоздарын алдын алу үшін негізгі дауа болып сақтық дегельминтазация, химиялық алдын алу ж/е жалпы санитариялық шаралар болып саналады. Жалпы санитариялық шаралар. Ішек цестодоздары жыл сайын тіркелетін шаруашылықтарда төлді енесінен айырып, бөлек баққан жөн. Мал дәнді дақылдар, жері жыртылған , екпе шөбі мол жерлерде жайылуы тиіс.

ПАЙДАЛАНЫЛ АН ДЕБИЕТТЕР: Ғ Ә М. С. Сабаншиев , 2001 жыл “ Паразитология және жануарлардың инвазиялық аурулары” Шабдарбаева Г , Гельминтология Ақаев А. Үй құстарының гельминтоз аурулары, Алматы 1981 Демидов Н. В. Гельминтозы животных. Справочник. – М. Агропромидзат , 1987. Шульц Р. С. , Диков Г. И. Гельминты и гельминтозы сельскохозяйственных животных. Алма-Ата , Кайнар , 1964.