Та ырыбық : ЖД ж мысында д

Та ырыбық : ЖД ж мысында д лелдеуге ұ ә негізделген медицина Д ріс о итын: доцент ә қ Но аева М. . ғ ҒС. Ж. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С. Д. АСФЕНДИЯРОВА ГЕРОНТОЛОГИЯ ЖӘНЕ ГЕРИАТРИЯ КУРСЫМЕН № 1 ЖАЛПЫ ТӘЖІРИБЕЛІК ДӘРІГЕР КАФЕДРА СЫ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ ДӘРІС

Д лелді медицинаә • Д лелді медицина ә (д лелдерге, ә негізделген медицина) — р пациентті жеке ә ң емдеу к з арасымен ж не оны м дделерін ө қ ә ң ү ескере отырып, клиникалы практикада қ азіргі заман ы ылыми деректерді д лелді қ ғ ғ ә ж не діл пайдалану. ә ә

Д лелді медицинаә Д лелді медицинаны негізі болып клиникалы ә ң қ зерттеулер табылады, олар а ж йелі шолу, ғ ү мета-талдау ж не оларды негізінде клиникалы ә ң қ н с ауларды ( сыныстар) зірлеу материал ұ қ ұ ә ретінде ызмет етеді. қ Клиникалы зерттеулерді ызметі — тиімді ж не қ ң қ ә ауіпсіз диагностикалау дістерін, емін ж не қ ә ә профилактикасын іздеу, ж не осыларды негізінде ә ң рыл ан сыныстарды ке інен клиникалы құ ғ ұ ң қ олдану. қ

Д лелді медицинаә • Зерттеу м леметтері не рлым объективті а парат ә ғұ қ береді, я ни со ы н тижеге терапиялы ғ ңғ ә қ рекетті сері туралы (дамы ан ас ынулар, лім). ә ң ә ғ қ ө • Осы ан байланысты, емні н тижесін болжау ғ ң ә шін, диагностикалы дістерді та дау ж не ү қ ә ң ә профилактикалы іс-шараларды жоспарлау а қ ғ ылыми зерттеулер м леметтерін ескерген д рыс ғ ә ұ

Д лелді медицинаә • Д рігерді практикалы ж мысында д лелді ә ң қ ұ ә медицина а идаларын пайдалану даулы қ ғ (спорные) м селелерге ылыми негізделген ә ғ жауаптарды табу болып табылады. • Белгілі бір жа дайды ғ ж ргізу шін бірнеше ү ү альтернативті т сілдер болса, онда д рігерге е ә ә ң о тайлы (оптимальный) варианты та дау керек. ң ң • Ол шін ү берілген зерттеуді та ырыбына ң қ байланысты тере детілген дебиеттер тізімі ң ә ізделіп ж не талдануы тиіс. ә

Д лелді медицинаә • Клиникалы т жірибеде д лелді медицинаны қ ә ә пайдалану, келесі міндеттерді кезе -кезе мен ң ң орындауды к здейді: ө 1) Берілген клиникалы а парат негізінде с ра ты қ қ ұ қ т жырымдау. ұ 2) ажетті с ра бойынша е жа сы ылыми м леметтерді Қ ұ қ ң қ ғ ә іздеу. 3) Оларды сапасына сынды ба а (критическая) беру. ң қ ғ 4) Алын ан н тижелерді ғ ә практика ж зінде олдануү қ. 5) Эффектке ба а беру. ғ

Д лелді медицинаә • С ра ты т жырымдау р ашан а парат ұ қ ұ ә қ қ тапшылы ына байланысты болады. С ра ты аны ғ ұ қ қ ж не на ты т жырымдау ажет. ә қ ұ қ • Б л емні жа а дістеріні тиімділігі немесе жа а ұ ң ң ә ң ң дісті диагностика сенімділігі немесе кейбір ә ң препараттарды олайсыз серлері болуы м мкін. ң қ ә ү

Д лелді медицинаә • Сізді ызы тыратын та ырып а байланысты қ қ зерттеу н тижелері жарияланса, ылыми ә ғ ма алаларды іздену шін арнайы базада ы қ ү ғ м леметтерді олдану керек. ылыми ә қ Ғ ма алаларды іздеу шін айнар с здерді қ ү қ ө пайдалану керек. • айнар с з болып Қ ө патологиялы жа дайды , қ ғ ң сондай-а емні , профилактиканы немесе қ ң ң диагностика дістеріні аталуы болады. ә ң

Д лелді медицинаны бә ң азалы қ м леметтері ә 1. Evidence – based Medicine Reviews from Ovid Technologies (www. ovid. com. ) бірнеше электронды базалы м леметтерге қ ә ие. 2. Cochrane Library (www. update-software. com. ) денсаулы қ са тау саласында ы ж йелі шолу қ ғ ү зерттеулерді са тайды. қ

Д лелді медицинаны бә ң азалы қ м леметтері ә • 3. Best Evidence ( www. acronline. org ) 100 медициналы журналдан аса б лек зерттеулерді қ ө ж не ж йелі шолуларды енгізеді, олар е жо ары ә ү ң ғ ылыми сапасымен ж не клиникалы ғ ә қ ма ыздылы ымен ерекшеленеді. ң ғ 4. Medline – лемдегі е ірі зерттеулер м лемет ә ң ә базасы. Оны негізі арнайы ізденіске арнал ан. ң ғ

Д лелді медицинаә • Іздеу н тижесінде ә с із ма ала сілтемелер (ссылки) қ аласыз, онда сізді ызы тыратын та ырып қ қ қ бойынша зерттеулер жариялан ан. Орындал ан ғ ғ зерттеулер сапасын талдау кезде рандомизация алай ж ргізілді, анша пайыз нау астар қ ү қ қ зерттеуді со ына дейін аралды осы ан міндетті ң ң қ ғ т рде к іл б лу керек. ү өң ө • Егер зерттеуді сапасы ана аттанарлы болса, ң қ ғ қ онда оларды н тижелерін практикада олдану а ң ә қ ғ болады.

Жариялан ан зерттеулерді ғ ң критикалы ба асы қ ғ • Критикалы ба а авторлар жарияла ан қ ғ ғ зерттеулерді ж йелі талдау болып келеді. ү Ауруды болжамын, диагностика ң дістеріні сапасын ба алау зерттеулер бар, ә ң ғ біра зерттеулерді к бісі емні тиімділігін қ ң ө ң талдау а негізделген. ғ

Д лелді медицинаә Практикада орындал ан зерттеулерді ғ ң н тижелерін олданар алдында, келесі ә қ с ра тар а жауап алу керек: ұ қ ғ — Зерттеу дістері валидты ма? ә — Н тижелері андай? ә қ — Олар мені нау асымды емдеуге к мектесе ң қ ө ма?

Д лелді медицинаә Емні тиімділігін ба алау бойынша зерттеулер сапалы болуы ң ғ ажет, егер келесі ережелер са талынса: қ қ • Рандомизация орындалса ( аралып жат ан адамдарды кездейсо қ қ қ жа дайда ба ылау ж не рекет жасау топтарына б лу); ғ қ ә ә ө • аралу за ты ы жеткілікті ж не зерттеу н тижелері бойынша Қ ұ қ ғ ә ә орытынды жасау а м мкіншілік болса; қ ғ ү • Зерттеуді со ында ба ылауда бол ан нау астарды саны 80% ру ң ң қ ғ қ ң құ керек. • Исследование «слепое» : простое слепое, двойное слепое • Рандомизация жасал ан кезде топтарды салыстыру а болады ж не ғ ғ ә топтарды арасында табыл ан айырмашылы жаса ан рекетті салдары ң ғ қ ғ ә ң болып табылады.

Д лелді медицинаә • Зерттеуге атысу шін нау астан қ ү қ а параттандырыл ан келісім алынуы қ ғ тиіс.

Д лелді медицинаә • Зерттеуді диагностикалы дістеріні сапасын ң қ ә ң ба алау шін келесі критерийлерді олданады: ғ ү қ 1) Жа а диагностикалы тестпен алын ан м леметтер, ң қ ғ ә диагностиканы олдану кезіндегі алын ан м леметтерімен қ ғ ә салыстыру ажет ол «алтын стандарт» . қ 2) «Слепая диагностика» — т уелсіз жа а ә ң диагностикалы қ дісті ж не «алтын стандартты » диагностикалы тесті ә ә ң қ ң олдану. қ 3) Тек ана нау астар ана емес, сау адамдар тексерілуі тиіс. қ қ ғ

Д лелді медицинаә • ылыми м леметтерді іздеу ж не оларды Ғ ә ә критикалы талдау те к рделі ж мыс, ол қ ө ү ұ осымша білімді ж не да дыларды ажет етеді. қ ә ғ қ • Сонды тан да азіргі кезде екіншілік зерттеулерді қ қ жариялайды. Олар а метаанализ, экономикалы ғ қ анализ, ж йелі шолулар жатады. ү • Б л ма алаларды авторлары біріншілік шынайы ұ қ ң зерттеулерге детальді анализ ж ргізеді ж не ү ә о ырман а жиынты н тижелерін к рсетеді. қ ғ қ ә ө

Ж йелі шолуү (систематический обзор) дебиет шолуды жазу дісі, б л кезде ә ә ұ зерттеуші ізденеді, жинайды ж не ж йелі ә ү т рде ылыми м леметтерді талдайды. Жария ү ғ ә еткен зерттеулер айтадан талданады, ал қ оларды енгізі ж не енгізбеу шолу а аны ә ғ қ критериялармен реттеледі.

Д лелді медицинаә • Б лек клиникалы жа дайларды ж ргізу ө қ ғ ү бойынша клиникалы н с ауларды қ ұ қ алыптастырады, авторлар р ережеге қ ә д лелдеу де гейіні к рсеткішін береді. ә ң ң ө • Мысалы, егер емні тиімділігін д лелдейтін ң ә ма алалар болса (РКИ), онда н тижелерді қ ә д лелдейтін де гей зерттеуді А ә ң ң к рсеткішіне с йкес келеді. ө ә