Студентті зіндік ж мысың ө ұ

Студентті зіндік ж мысың ө ұ Марат Оспанов атында ы Батыс аза стан ғ Қ қ Мемлекеттік Медицина университеті Та ырыбы: қ Биоритмні д рілерді серіні ң ә ң к рінісіне тигізетін ы палы. Хронофармакология ө қ туралы ым ұғ Кафедра: Фармакология Орында ан: ғ анат А. Қ 208 б тобы

Хронофармакология — фармакологияны ң б лімі, д рілік заттарды уа ыт а т уелділігіне ө ә ң қ қ ә байланысты фармакодинамиканы ж не ң ә фармакокинетиканы к рсеткіштеріні згеруін ң ө зерттейді. Хронофармакологияны ма саты – ң қ фармакотерапияны оптимизациялануы, ң д рілік затты абылдау уа ытын ескере ә ң қ қ отырып , д рілік затты жа ымсыз серін ә ң ғ ә т мендету. ө

К птеген жылдар б рын персональды биоритмні ө ұ ң сызбалары ке тарал ан еді, соны ішінде ң ғ ң физикалы , интеллектуальды ж не эмоциялы қ ә қ белсенділікті циклдері. ң М ны барлы ы шынды а сай ма? ұ ң ғ ққ ФИЗИКАЛЫ БЕЛСЕНДІЛІК, Қ ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬДЫ БЕЛСЕНДІЛІК, ЭМОЦИАНАЛЬДЫ БЕЛСЕНДІЛІК

Шынды ты к зі қ ң ө неде? Хронобиология Хрономедицина Хронофармакология Таби и ритмдер, циклдар ғ ж не тол ындар ә қ

Биологиялы ритмқ – барлы тірі а азалар а т н асиет, қ ғ ғ ә қ а заны орша ан орта а бейімделуін амтамасыз етеді. ғ ң қ ғ ғ қ Е ал ашында жасушалы метаболикалы биоритмдер ң ғ қ қ аны талды. Кейін уа ыт те келе р ызмет реттеуші қ қ ө ә қ м шелерде зіне сай биоритм болатыны аны талды. ү ө қ Адам а засында лпалы , жасушалы , м шелік ызмет ғ ұ қ қ ү қ ат аратын қ 500 — ден аса биоритмдер бар. р біреуі ке Ә ң уа ытты диапазонмен ерекшеленеді қ — секундтан басталып бірнеше жыл а дейін. Т мен ғ ө — , орта — ж не жо арыә ғ — жиілікті биоритм болып ажыратылады.

К птеген ритмдерді аталуында ө ң «цирк» с зі кездеседі. ө Латын с зінен шы ан » ө ққ circa » с зі ө «шамалас, айналасы» деп аударылады, ал барлы биоритмдер к нтізбелік қ ү интервал а шамалас келеді, олар ғ еш ашан бірімен с йкес келмеген. қ ә

Т менгі жиіліктегі биоритмдерө (Т > 3 т улік) ә цирка септанды (7± 3 т улік), ә цирка дисептанды (14± 3 т улік), ә цирка вигинтанды (21± 3 т улік), ә цирка тригинтанды (30± 5 т улік) и ә цирк аннуальды (1 жыл± 2 ай). .

Ортажиіліктегі биоритмдер (Т 30 мин — тан 3 т улікке дейін): ә ультра дианды (30 минут — 20 са ат), ғ цирка дианды (24 — 28 са ат), ғ инфра дианды (28 са ат — 3 т улік). ғ ә

Жо ары жиіліктегі биоритмдер ғ (T < 30 минут) – Тыныс алу жиілігі (1/10 -1/20 минут) Ж рек жиырылуны жиілігі (1/60 -1/80 м ү ң -1 ) Бас миыны электрикалы белсенділігі. ң қ

Дені сау адамны бейнесі к гілдір ң ө экранны ауысып т ратын бейнелері. ң ұ Мысалы: Та ерте ң ң – бас а артериальды ысым, қ қ кешке- м лдем бас а, ү қ т нде – бас а бір горманальды ү қ белсенділікті к рінісі, к ндіз — згеше, ң ө ү ө Т стен кейін — физикалы белсенділік бас а ү қ қ ырынан к рсетеді, ал кешке – м лдем қ ө ү згеруі м мкін. ө ү

Сонда б л к ріністер аншалы та ұ ө қ қ шынды а сай келеді ж не андай ққ ә қ к рсеткіштерге сенуге болады? ө

азіргі кезде денсаулы ты Қ қ ң к рсеткіштерін за уа ытта амтамасыз ө ұ қ қ қ етілетін мониторингтермен тексерген ж н. Сонды танда гипертония ауруына ө қ шалды ан адам к ніне бірнеше рет бір ққ ү жерде, бір алыпта артериальды ан қ қ ысымын лшеу керек. Тек осындай қ ө жа дайда ажетті д рілік затты ж не ғ қ ә ә оны серін ада алау а болады ң ә қ ғ ғ.

ТЕРМИНОЛОГИЯ Хронотерапия – а заны биоритмні т сінігіне негізделген ғ ң ң ү терапия. Хронофармакотерапия – а заны биоритміне д рілік затты ғ ң ә ң серін ж не оларды абылдау уа ытын зерттейді. ә ә ң қ қ Хронофармакологияны 3 дісі ң ә — имитационды, профилактикалы , хроносезімталды а серін қ ққ ә байланыстырушы. Десинхреноз — ( de-syn-chronos- уа ыт) ауру белгілеріні кешені, қ ң й ысызды а шалды тарады, е бекке деген белсенділікті ұ қ ққ қ ң т мендетеді. ө Хронофармакология – хронотерапияны негізі ң ХРОНОТЕРАПИЯ Хронофармакология

1. Имитацион ды дісә – Ауру белгілері жой ан зат алмасуды ғ алпына келтіруді реттейді. Б л діс горманальды қ ұ ә препараттарды олдану терапиясында ж зеге асырылады. қ ү Мысалы: бронхтарды сі ірілуі к ндіз т нге ара анда ң ң ү ү қ ғ лде айда жо ары. Олар б йрек сті безіні белсенділігіне ә қ ғ ү ү ң тікелей т уелді. Бронхиальды астма кезінде бронхтармен ә к ресу т нде тиімдірек. Сонды танда тыныс алуды ү ү қ ң тарылуыны алдын алу ма сатында д рігерлер ң қ ә бронхке ейткіш д рілік заттарды т нде ішуді сынады: ң ә ү ұ 20 -22 са ат аралыгында. ғ

2. Профилактикалы дісқ ә –б л дісті м ні д рілік ұ ә ң ә ә затты максимальды сері акрофазамен с йкес келеді. ң ә ә Б л діс J. W i l d e r (1962) бекітілген. ұ ә Б л алай ж зеге асады ? ұ қ ү Е алдымен а зада ы патологиялы ң ғ ғ қ процессті акрофазасын аны тайды. ң қ Содан кейін акрофазадан б рын ажетті ұ қ д рілік заттарды та айындайды. ә ғ

Мысалы: НПВС — ны сері т стен кейін ж не кешке ң ә ү ә ж зеге асырылады. ү Айтарлы , ревматоидты артритпен ауыратын нау асты қ қ ң дене температурасы мен ауруы НПВС — ны т стен кейін ү абылдаса ана т мендейді. қ ғ ө 3. Ритмді байланыстырушы діс ә – белгілі бір уа ытта қ патологиялы , д рыс емес ритмдерді лыптау қ ұ құ ( десинхроноз ).

ХРОНОФАРМАКОЛОГИЯ — ТЕОРИЯ Хронотерапевт д рігерлер ауруды емдеп ана оймай, ә қ қ ауруды биоритмні к мегімен емдейді. ң ө

Хронофармакологтарды ке есің ң Сізді а за ызды ң ғ ң ң 24 са атты міріненғ қ ө Та ы ңғ 7 -8 са атғ. Б л уа ытта зі ізді шаршатпа ыз. ұ қ ө ң ң Дене ізді тартып, б лшы еттері ізді босатуы ыз ажет— ң ұ қ ң ң қ дене ж лыннан келетін сигналды абылдай білу ұ қ Та ерте гілік асты асыкпай іші із. Та ерте гілік аста ң ң ң барлы ын жеуге болады. ғ Та ы ңғ 8 -9 с а атғ. Енді ж мыс а кірісуге болады. ұ қ 10 -12 са ат. ғ Есте са тау абілетіні белсенділігі к рінетін қ қ ң ө уа ыты — барлы иын ж мыстар жа сы де гейде қ қ қ ұ қ ң ат арылады. қ 12 -13 са ат. ғ Б л уа ытта жапала тар шаршай бастайды. ұ қ қ Ал кілер белсенді ж мыс жасай береді. ү ұ

13 -15 са ат. ғ Демалыс уа ыты. Есте са тау белсенділігі қ қ т мендейді, біра за есте са тау абілеті артады. Егер ө қ ұ қ қ қ демалу м мкін емес болса, емтихан материалдарын арап ү қ шы уы ыз а Б л уа ытта ауырсыну белгілеріні ғ ң ғ ұ қ ң белсенділігі т мендейді. Сонды танда б л уа ытта ө қ ұ қ стоматолог а баруы ыз а болады. қ ң ғ 15 -16 са ат. ғ Аздап тама танып демалу а боладық ғ 19 -20 са ат. ғ Же іл кешкі ас. ң 20 са ат — т н. ғ ү Б л уа ытта беті ізге крем жа уы ыз а ұ қ ң ғ болады, себебі осы уа ытта сі імді болады. қ ң Т н — та ы 7 са ат ү ңғ ғ. Тыныш й ыұ қ

орытындыҚ Сонымен адам а засыны ж мысы ғ ң ұ биоритмге т уелді десек болады. ә Демек, д рілік заттарды а за а ә ң ғ ғ о тайлы сер ету шін биоритмді ң ә ү ескере білуіміз керек. Нау ас а қ қ д рілерді та айында анда оны ай ә ғ ғ ң қ уа ытта сі імді, о н тиже қ ң ң ә к рсететінін біз, болаша ө қ д рігерлер, жетік ме геруіміз керек. ә ң

Пайдаланыл ан дебиеттер: ғ ә • Д. А. Харкеевич, Фармакология, Алматы 2009 жыл • www. meduniver. com